Katalog

1 ARALIK 1988 KÜLTÜRYAŞAM HAYVANLAR ÎSMAH GÜLGEÇ CUMHURİYET/5 YAYIN DÜNYAS1NDA ÎNCELEME • ARAŞTTRMA Haçlılar kimin um Tarihi / Steven Runciman, 3 cilt, Çev. Fikret Işütan, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayını, 19861988. YÖNETEN ŞAHİN ALPAY Haçlt Seferleri MEHMET ALİ HLIÇBAY Tarih yazmak yapmaktan daha zor bir iştir. Çünkü geçmişin olHaçh Seferleri muş bitmiş olaylannın içinden baolmasaydı alannı seçmek, tasnif etmek ve Haçlı Seferleri'nin sonuçlarına bunları teorik bir çerçevenin içigelince, bu çok boyutlu bir sorunne yerleştirmek söz konusudur. dur ve ayrıntüanna giraıek ciltler Aksi takdirde tarih yazıcüığı geçgerektirebilir. Ancak, yalnızca gümiş olaylann aynen (veya bilindinümüze kadar yansımış olanları, ği kadanyla) anlatılmasından ibasadece başlıklar hah'nde saymayı ret kaltr ve meddahlıktan ileri gidenersem, gene de büyük bir endemezdi. Tarihçi işini yaparken vanterin karşımızda durduğunu ban çerçevelere muhtaçtır. Yani işgorebiliriz. Bir kere Haçlı Seferlediği ve teorileştirdiği tarihsel leri, Doğu'nun bazı alanlarında malzemeyi bir ana matrise koymilitan Hıristiyan azınlıklarm varmak zorundadır. tşte, tarihçiliğin lıklarını sürdürmelerine yol açmışçok tartışılan sorunlarından biri tır. Kendilerini Batı'nın bir parçade, bu matrisin niteliği konusunsı, hatta uzantısı sayan bu azınlıkda ortaya çıkmaktadır. Daha açık lar, bugünkü Ortadoğu sorunlabir ifade ile, tüm bilimlerin sorurının temelinde yer almaktadırlar. nu olan bir nokta burada belirtkincisi, bu azınlıklarm varlığı tnekte, nisbi anlamda daha değiş"Doğu meselesi"nin hep sıcak kalken olanı, daha az değişken ola Kudüs'iın Haçlılar tarafından alınışını anlatan XIV. yuzyıl mınyatüru. masına yol açmış ve Batı müdana nazaran konumlama söz konuyapmışlardır ve yapmaktadırlar. Savaş meydanında ölmek bir şe halelerinin alt yapısını oluştursu olmaktadır. Bu konu Batı tarihçıliğinde o denli ref sayılmamış, inançsızlara karşı muştur ve gene bu bağlamda, Jsönemlidir ki, Fransız, Alman ve mücadelede hayatını kaybetmek lamiyeti ilksel öğretisinin tersine, Tarihin çerçevesi AngloSakson, hatta Sovyet ekol şahadet olarak görülmemiştir. Bi Hıristiyanlara karşı daha uzlaşTarihin başlıca aktörü olan in leri bile oluşmuştur. Türk Tarih zans tarihi bu açıdan saldın savaş maz hale getirmiştir. Nihayet, bisanın ve eylemlerinin, değişmenin Kurumu, AngloSakson ekolün lan alanında dikkaı çekici bir fa zim açımızdan en önemli sonuç en hızlı unsurlan oldukJan aşikâr den Steven Runciman'ın üç ciltlik kirlik göstermektedir. Buna kar da, Anadolu'da yeni bir vatan dır. Işte, bunların kıyaslanma çer Haçlı Seferleri Tarihi'ni Türkçede şıklık sorunlan çapraşık ve kaypak kurmakta olan Türklerin daha çevesi olarak sosyokültürel bağ yayımJayarak iyi bir iş yapmıştır. bir siyaset, diplomasi ve hatta kü işin başında Haçhlara karşı Dolamda daha yavaş değişen bir bü Ama hemen belirtmeliyim ki, bu çük düşme pahasına haraç ödeme ğu'nun muhafızı olmak zorunda tünün seçilrnesi en uygun yöntem kitap, türünün en iyilerinden biri yoluyla çözmeye yönelik olan Bi kalmalarıdır. Haçlı Seferleri'nin olarak ortaya çıkmaktadır. Top değildir. Bir kere olay anlatıcıhk zans tavrı, savaşçı kahramanlığı ana yolu olan Anadolu'yu korulumsal ve kültürel oluşumlann be yanı ağır basmakta ve ekonomik na ahşık Batılı ve Doğululara kor mak zorunda kalan Türkler, yerlirleyici unsurlarına girmeksizin, ile toplumsal konulara, ancak sığ kaklık ve hilecilik olarak görün leşik hayata geçebilme şanslarını coğrafyanın iyi bir çerçeve oluştur ve marjinal bir şekilde yaklaşmak müş, bunlara "Bizans oyunu" adı en azından iki yuzyıl ertelemek duğunu bildirmekle yetinelim. tadır. Ikinrisi, yazann aslında bir takılmıştır. Oysa asıl neden Bi zorunda kalırlarken, Haçlı SeferOysa ülkemizde, tarihçiliğin temel Bizantinist olması, Bizans'ın rolü zans'ın kan dökmeyi önleme ko leri olmasaydı mümkünün sınırhastalıklarından biri olarak, bu nün abartılmasına yol açmakta nusundaki samimi tavrıdır. ları içinde gözuken TürkBizans çerçevenin etnik boyutta belirlen dır. Nihayet, yazann yalruzca Batı Haçlı Seferleri'nin nedenlerin yakınlaşmasının da ellerinden mesi konusunda ısrarlı bir tavır dillerini biliyor olması, olaylann den biri, inançlanndan ötürü, gü kaymasına tanık olmuşlardır. görülmektedir. Başka terimlerle Doğu'dan göründüğü biçiminin cü olmasına rağmen kendini koHaçlı Seferleri'nin yol açtığı saifade edersem, tarihçiler "Türki yorumlanmasında eksiklikler do rumakta acze düşen Bizans'a Bavaş ortamı, Anadolu'ya göç edenye tarihi" yerine "Türklerin tarilerin kuzey ve güney Anadolu'nun hi"ni yazmayı yeğlemektedirler. dağlık bölgelerine çekilmelerine ve Ancak "Türkler" toplumsal Haçlı seferleri çoğu insanımız tarafından Türkiye kttltürel açıdan, en azından birey tarihinin bir parçası olarak değil de, Türklerin tarihine göçebe yaşamlannı çok uzun bir süre daha sürdürmelerine yol ler kadar değişken olduğundan, çok az etkisi olan yan ve dış bir faktör olarak açarken, zihniyetleri de etkileyeyanlış bir tarihsel çerçevedir. Öte algılanmaktadır. Daha da ilginç nokta, Türkiye rek, savaşçılığın ön plana çıkmayandan, tarihçilerimizin çoğu topraklan üzerinde kurulmuş olan Haçlı devletleri sına neden olmuştur. öte yandan, "Tijrkiye tarihi" yazdıklannda da konusunda, bir iki çalışma dışında araşnrma olmadığı Güneydoğu Anadolu'da kurulan "Türklerin tarihi"ni yazmaktadırlar. Bu tavnn ilginç ve önemli yan gibi, genel tarih kitapları da sessiz kalmayı yeğlemektedir. Haçlı devletleri kendi feodalitelerini buraya taşıdıklarından, burasımalanndan biri de, Haçh Seferleri konusunda ortaya çıkmakta ğurmaktadır. Ama bütün bunla tı'dan yardım bahanesiyle istila dan aynlmalanndan sonra bile bu dır. 10% yılında başlayıp 14. yüz ra rağmen, kapsamlı bir Haçlı Se elinin uzatılmasıdır. îkinci ve en ilişkilerin sürmesi, Türkiye'deki yıhn ortalanna kadar süren Haç ferleri tarihinin Türkçede yayım önemli neden ise, 11. yüzyılın so Uretim tarzı tartışmalarında belli lı Seferleri, çoğu insanımız tara lanmış olması çok önemli bir ka nunda Bau dengelerinin bozulmuş bir ağırlığa sahip olan yarıfından Türkiye tarihinin bir par zançtır. olrnasıdır. Zaman içinde yerleşen feodallik konumuna yol açmıştır. çası olarak değil de, Türklerin tave kemikleşen feodal hukuk, aile Ne yazık ki, bu konuya tartışmarihine çok az bir etkisi olan yan Salibin hilâle nin en büyük erkek çocuğunun dı cı olarak katıianların hiçbiri bu ve dış bir faktör olarak algılanşındakileri mirastan mahrutn bı noktadaki Haçlı etkisini, bırakın maktadır. Daha da ilginç nokta, saldırması rakmaktadır. Özellikle Kuzey tartışmayı, günderae bile getirmeTürkiye topraklan üzerinde kurulÜlkemizdeki çok genel bir ka Fransa'yı etkileyen bu kurumun miştir. muş olan Haçh devletleri konu bulün urünü olarak, Haçlı Sefer yansımalan, toprak ve unvan peTürkiye bir bakıma Amerika1 sunda, bir iki çalışma dışında, leri salibin hilâle saldırması ola şindeki genç soylulann Avrupa run beyazlar tarafından keşfınden araştırma olrnadığı gibi, genel ta rak görülmektedir. Yani bir din sa nın dört bir yaruna dağılmalan bi sonraki donemleri andırıyor. Her rih kitapları da bu konuda sessiz vaşı. Oysa Hırisüyanlık kurucu çiminde gerçekleşmiştir. Ingiltere^ şeyin ilkinin birbirinin peşi sıra orkalmayı yeğlemektedirler. babaların öğretilerinden yansıdı nin fethi, Güney İtalya'da Nor taya çıkması açısından bu benzerğı biçimiyle bir banş dinidir; sa man devletlerinin kurulması ve lik vurgulu hale geliyor. Ama yeHaçh Seferleri, hern Batı Avru vaş insanlann kurban edilmesi Haçlı Seferleri'nin hep Kuzey ni bir kıta için doğal olan bu dupa tarihinin hem de Türkiye tari olarak göruldüğünden hoş karşı Fransalı baronlar tarafından ger nım, tarih kadar eski bir ülke için hinin önemli bir kesimini meyda lanmaz. Batı feodal oluşumlarla çekleştirilmesi ve bunların krono garip kaçıyor. Gene de şükrediyona getirmektedir. Batılüar bunu birlikte şövalyeyi, yani savaşçılığı lojik olarak çakışması, Haçlı Se rum ve Haçlı Seferleri'ne dair ilk erkenden farkederek, konu üze yüceltirken, Doğu Kilisesi ilksel ferleri'nin hilâlsalip çatışmasın Türkçe kitabı se\rinçle karşırinde derinlemesine araştırmalar Hıristiyan tavnna sadık kalmıştır. dan çok daha başka derin neden lıyorum. ieri olduğunu kanıtlamaktadır. öte yandan. kurulan Haçlı devietlerinde, Avrupa'da topraklan olan baronların (ki bunlardan bu seferlere katılanlann sayısı cok azdır) geri dönmelerine karşıhk, anavatanda topraklan olmayanların ısrarlı bir yerleşme arzusu göstermeleri, herhalde bunların daha dindar olmalarıyla açıklanamaz. da KİM KİME DUM DUMA BEHIÇ AK yıüızım mı % t 4 y<jr <fa Qr\un <xrka9naak> nn / hi PİKNİK PİYALEMADRA VE 6ENIS URJKLU u HIZU GAZETECI \ECDETSEH &&KMÇOCUKIÛR. d'lli $ İ 3İR T£K İS/MI VERİN V K0RKTU6Cl*f R MSIMA 6BIPI 0İLpj6!fJfZ &İR TeK MİÜTANN p 5Ö1ıtYiH;S)Zİ Apl YAZ1K 9E&L Ml SİZE 76ENCEÜK ÇOCVKlARSlNIZSEZMBK. T A i M £ VâR ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACI SÜRELİ YAYINLARDAN BANKA VE EKONOMİK YORUMLAR, Yıl 25, Sayı 10, Ekim 1988. Maliyeciler ve iktisatçılann seçkin dergisi Ekonomik Yorumlar'ın son sayısı, "Referandumun Sonuçları Siyasal Bunalıma ya da Ekonomik Dengesizliğe Yol Açabilir mi?" konulu; Prof. Dr. Erdoğan Alkin, Prof. Dr. Esat Çam ve Dr. öztin Akgüç'ün katıldıklan bir tartışmaya yer veriyor. Bu sayıdaki diğer ilginç katkılar arasında Prof. Dr. Hüsnü Erkan'ın (SHP Başkanı Erdal Inönü'nün partisinin sosyal piyasa ekonomisini uygulayacağına ilişkin beyanlarıyla güncellik kazanan) "Sosyal Piyasa Ekonomisinin Türkiye Bakımından Geçerliliği" konulu makalesi ile Doç. Dr. Husnü Kızılyallı'run "1988 Yıhnın Ekonomik Sorunlan ve Çözüm Yolları" başlıklı incelemesi sayılabilir. KISA KISA da '68 başkaldırısının sözlü tarihini içeren kitabın özgün adı 1968: A Sludenl Generation in Revolt. 1985'te birlikte düzenledıklerı "Istanbul'da BasınBasında İstanbul" sempozyumuna yazann sunduğu bildiriyle başlayan kitap, Türk Musevi basınının tarihinden seçilmiş örnekleri kapşıyor. TÜRKİYE'DE KENT YÖNETİMİ / Ruşen Keleş, Türk Sosyal Bilimler Derneği, Ankara 1988, 87 s. Prof. Dr. Ruşen Keleş'in yeni çalışraası, 198687 ders yıünda yapılan bir araştırmarun bulgularını değerlendiriyor. Üç yıldan beri yürürlükte olan anakent yönetimi sisteminin ne ölçüde yeterli olduğunu değerlendirmeyi amaçlayan araştırma, Türkiye'de yerel yönetimlerin yeniden düzenlenmesinde dikkate alınması gereken baa öneriler de getiriyor. AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR KESIAL GöKHAy GÜRSES ,31 1968: İSYANCI BİR ÖĞRENCİ KUŞAĞI / Ronald Fraser, Çev. Kudret Emiroğlu, Belge Yayınları, Kasım 1988, 456 s. Dokuz sözel tarihçinin, olaylara katılan üç yüzden fazla kişinin gözlem ve anılarına başvurarak hazırladıklan bu kitap, 1968 gençlik başkaldırısının altı Batı ülkesindeki öyküsünü anlatıyor. ABD, Batı Almanya, Fransa, İngiltere, ttalya ve Kuzey İrlanda' TÜRK MUSEVİ BASINININ TARİHÇESİ / Nesim Benbanaste, İstanbul 1988, 320 s. Nesim Benbanaste'nin hazırladığı kitap, geçmişi 1842 yüına kadar uzanan Türkiye'deki Musevi basınının tarihçesini inceliyor. İ.Ü. Basın Yaym Yüksek Okulu ile Fransız Anadolu Araştırmalan Enstitusu'nün 2324 Mayıs TARİHTE BUGUNMÜMTAZ ONIKINCI AY. ZAMANIN KISA TARİHİ / Stephen W. Hawking, Çev. Sabit Say Murat Uraz, Milliyet Yayınları, Kasım 1988, 237 s. Yakalandığı ALS (motor nöron) hastahğı sonucunda beyni dışında hemen hemen tüm uzuvları işlemez durumda olan ve günümüzün en büyuk bilim adamlanndan biri sayılan, İngiliz astrofizikçi Stephen Hawking'in tum dünyada büyük ilgi uyandıran A Brief Historj of Time adlı kitabı dilimize çevrildi. "Evren nereden çıktı? Nasıl ve niçin başladı? Sonu gelecek mi, gelecekse nasıl?" gibi evrenle ilgili en temel soruların bugün ulaşılabilen yanıtlanııı tartışan bu çok ilginç ve önemli kitap üzerine bir tanıtma yazısını yakında yayımlayacağız. BATı PİLI.£IZINE LATİNCE ACÖ ARIKM / Arahk OSMANLI OEV&fiJpEN 8ER.I "KÂNUHUEVI/EL* DEMSAJ Bü AY, İ94S 'TE ÇtKAfSlLAN SİR YASAYL4 "AZALtK"ADINI ALM/Ş71 OHE&İYl BEHÇST 1959'(>4, KONYA MILLETVEKiLl K4tfgf AGAOĞLU, AY ; AOL4RININ yÎNE ES/Cİ BİÇİMINE DÖNUŞTÜ&JJLMESİNİ l'STEİ 'HDEN ÖNCE, OSDEVLBT GİPEBLERi IÇİN 6 ' /1YC* gıR "RUZU HtZlR" I/E "KUZU /CASIM* O/YE Y£GG/ AUNtGDI. BUNLA8. OlAĞANUSrİ) ÜÇE ÇIKAgtU/Z, ONA M "AÜALIK. rEVZV "OEHf&Dt(A&U./ie AY/MDA AUNIRDI.).. K£A*4L ÇAĞLA& YAPMlÇTl. YIL/N SOM AYI OLAN AKALIK, Tbplum HAFTANEV EN ÇOK SATAN KİTAPLARI 1.11.198829.11.1988 Sıra: Kod: Kitabın Adı/Yazan: Tiru: 1 191 015 Nasıl Bir Eğitim Istiyoruz/Server Tanilli Inceleme 2 022.338 Arbat Çocuklan/Anatoli Ribakov Roman 3 303.006 Yuzbaşı ve Kadınlar Taburu/Mario Vargas Llosa Roman 4 191 016 Son Nefesine Kadar. /Berıice Boran Belge TOPLUM VE BİLÎM. Sayı 42, 5 079.042 Biz Duvar Yazısıyız/Gulay Kutal Belge Yaz 1988. 6 022.317 Hasretinden Prangalar Eskıttım/Arımed Arif Şiir Toplum ve Bilim'in son sayısı 7 303.002 Gülunesi Aşklar/Mılan Kundera Oyku antropoloji alanında üç inceleme 8 021.308 Mektup Aşklan/Leyla Erbil Roman ye yer veriyor. Sencer Ayata'nm 9 152.425 Eylül Imparatoriuğu/Erbil Tuşalp inceleme Biz/Yevgeni Zamyatin Roman "Kentsel Orta Sınıf Ailelerde Sta 10 303.007 tü Yanşması ve Salon Kullanımı" başlıklı makalesi, orta sınıf evle CUMHURIYET KİTAP KULUBU'NDE YENİ KİTAPLAR rinde mekân kullanımından yola Kitabın Adı Yayınevi YazarfÇevlrmen Tir çıkarak kültür ve yaşam tarzıyla Kod Köpek Kalbi ilgili gözlemler yapıyor. Alan Du 004.112 Alan Mihaıl Bulgakov/Ö.Ürunben'in yaası 20. yuzyıl başınS.Ûzçiftçı Roman Imparatortuk Kurulurken da Istanbul'da evlilik yaşı ve ev 007.274 Alun Isac Asımov/Gönül Suveren Roman 007.275 Küçük Kemancı Altın E.H.Porther Çocuk lilik biçimlerini İBcelemekte. SenTekrar Buluşuncaya Kadar Aitm Judittı Krantz/Oya Alpar Roman cer Divitçioğlu'nun yaası ise Kok 007.276 1968:isyancı Bir Oğrenci Kuşağı Belge Ronald Fraser/K.Emiroğlu Inceleme Türk toplumunda kağanlık kuru 016.072 Çıplak Gulüş Cem Önay Sözer Öyku mu Kök Türk efsaneleri ışığında 022.347 Bostancı Vapurunda Demokrasi inceleniyor. Bu sayıda yer alan di 022.348 Denemelerı Cem Muzatfer Abayhan Öyku ğer ilginç katkılar arasında Zafer Bir Ayrılık Bir Yoksulluk Bir Ûlüm Cem Yılmaz Odabaşı Şiir Üskül'ün "Türkiye'de Sıkıyöne 022.349 022.350 Amerıka Cem Franz Kafka Romarı tim Uygulamalan" ve Bakır Çağ 057.020 150'likler Gür ilhamı Şoysal Inceleme lar'ın "Demokrasi Krizi ve 064.692 Üç Şehıtler D^tanı inkılâp Fazıl Hüsnü Dağlarca Şiir Terapüer" konulu makaleleri var. 097.526 Insan Olmak Remzi Engin Gençtan Inceleme KENi OU4N "OECEM*'OEN 6ELMEKTEDIR (ÖRNEĞIN, rNGIUZCEDEDECEMSe/S).. 0ECEM, ON ANLAMINDAY&l \/£ MARTLA SAÇLAyAN EStd VİMlNİN SON ArtYCM MO 4S Y/UNDA, AYOVZ 12 YE ÇlKAR/ H/ILOE, DECEM API PEĞİÇMEMtŞTt. AIZ4L/K AYfNfti 21'İNİ 22'SÎNE SAĞ6£CEt y/LfAI BN UZUM , /SA'NIAJ OOĞUM GUMU CHBISTTMAS (KKtSMtS) AptYLA 60 YIL ONCE Cumhuriyet 1 Arahk 1928' Türk matbuat hayatmda tarihi bir gün Yeni harflerin kabul ve tatbikinden bılhassa matbuatm tenkidlerınden hiç de başlart hoş olmıyan bazı kimselerin pek ziyade memnun olacaklan söyleniyor. Filhakika bazı kimseler dtişünebilirler ki: Şimdi gazeteleri herkes kolaylıkla okuyamaz. Binaenaleyh gazeteler aleyhimde yazsalar bile onlar okunulup anlaşılmcaya kadar atı alan Üsküdan geçmiş bulunur. O hatde: Keka, gel keyfim gel!.. Böyle söyleyen, hele böyle düşünen olur mu, bilmiyoruz. Ryat 250066003850.9500 990030002500.200055004500 4500.4000. Şayet varsa onlara ehemmiyetle denilen müthiş düşmanı ihtar ederiz ki matbuat kontrol boğmağı emretti. vazıfesini ifada daimdir. Halkın Aradan çok geçmedi, bu defa ve hükumetinse, fenalığı başta irfan ordusu olmak üzere işitmek ve görmek hususunda bütün rnillet Büyuk Gazinin daima kulağı delik ve gözü büyük emrini yerine getirmek açıktır. için ileri atıldı. Bu gun, 1 kanunuevvel tarihi de kurtancı, hatta en kurtarıcı bir zaferin başlangıcı oluyor. Büyük Gazi, milli mucadelenin sıkıntılı bir günıinde: Düşmanı vatanın harimi ismetinde boğacağız! r eransı Demışti. Aradan çok geçmedi. 26 Ağustos 1922 de Turk Cenevre 28 (a.a.) Istatistik ordusu büyük Gazinin büyük konferansımn umumi emrini yerine getirmek için ileri müzakeratı esnasında Muşfik atıldı. Selami bey söz alarak Bu savlet kurlarıcı bir zaferin Türkiyenin konferansa mebdei oldu. davetinden dolayı teşekkür Büyük Gazi 1928 Ağustosunun etmiş ve istatistik sahasmda 10 uncu gunu de "Cahil" tahakkuk ettirilen terekkiyatı Kurtaran zafer saydıktart sonra demiştir kv " Kısa bir zamanda Türkiyede yapılan işler, beynelmilel istatistik müessesesi tarafından ihzar ve konferansa tevdi edilen projede zikrolunan temenniyata bir çok noktalarda tetabuk etmekıedir." Ordu gazeteleri Ordu 30 (Hususi) 1 kanunuevvelden itibaren vilayetteki gazeteler mürettiplerinin stajdan avdetlerine kadar intişar edemiyecektir. A A U M l l l l l l R M H ^ konfi tstatistik FHEDE1İ1C MABCH Öldüren AŞK