Katalog

20 KASIM 1986 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURİYET/5 ISMAİL GÜLGEÇ AMH./H.. TFk BENıM Y4YIN DÜNYASINDA İNCELEME ARAŞTTRMA YÖNETEN ŞAHİN ALPAY HAYVANLAR i A n a y a s a tarüşmak 'fantezf mi?.. Bülent Tanör, îki Anayasa: 19611982, Beta Basım, Nisan 1986, 197 s. FADIL KOCAGÖZ 1982 Anayasası'na, k o n u n u n uzmanlarmın kapsamlı ve geniş okur kitlesine yöTlelik a r a ş t ı r m a lar için pek îîgi ğ ö s t e r m e d i ğ i ortada. Gerek hukukçuların önemli bir çoğunluğumın bu m e t n e bir "anayasa" olarak ı s ı n m a k t a güçlük çektiğinden, gerekse üniversitede anayasa k ü r s ü l e r i n i n önemli ölçüde boşaltılmışhğından, geçen dört yıl b o y u n c a 1982 Anayasası'nı b ü t ü n ü y l e ele alıp inceleyen çalışmalar pek a z . Bunlar arasında kuru bir " a ç ı k l a m a " yaklaşımının ötesine geçip, cesur bir değerlendirmeye g i r i ş e n , neredeyse tek örnek; B ü l e n t Tanör'ün "tki Anayasa"sı... Demokrasianayasa ilişkisi Tanör, 1982 A n a y a s a s ı ' n ı bir tarih bütünlüğü içinde ele almış. Bu nedenle de, iki anayasayı karşılaştırmakla kalmayıp, k'^acf» da olsa 1921, 1923 ve M e ş r u t i y e t anayasalarını da d e g e r l e n d i r m e sine katmış. Bunlarla d a yetinmeyip, "Tercüman S e m i n e r i " , "Kafaoglu/Kırca ö n e r i l e r i " gibi, oradan buradan o r t a y a atılan "taslak anayasa"lara b i l e değinmiş. Böylece ortaya, ö z l ü ve her okurun anlayabileceği b i r açıklıktaki "anayasal t a r i h i m i z " çıkrnış. Bu tarihsel d e ğ e r l e n d i n n e den Tanör'ün çıkardığı s o n u c u ise hemen belirtelim: "Vazar, "demokrasianayasa" ilişkileri açısından, 1982 A n a y a s a s r n ı n , n kadar zorlanırsa z o r l a n s ı n , d ' mokrasimizin gelişmesintf önemli bir "engel" o l u ş t u r d u u kanısında. Çeşitli " o l u m l u " orumlama denemelerini sıralasktan sonra "yapîtıru şu cüm&'le noktalamış Tanör. " A n c a k s o n olarak biitün bunlann anayasanın, demokrasinin engeli olduğu yolundaki esas goruşu değiştirecek olanaklar olmadığı da bir kez daha belirtilmelidir." Kitabın birincı bölumünde 1961 Anayasası'nın ve sonra uyandırdığı tepkilerin çözümlemesini yapan Tanör, bu tepkileri siyasal yaşamımızda beliren iki ayn demokrası anlayışmın sonuçları olarak goruyor. Bir yanda egemenliğin boluştürülmesınbakımından, bu anayasanın öne sürüldUğü gibi bir "bol elbise" olmadığını, gerek devleti gerekse iktidan "guçsuz" kıldığı yolundaki tezlerin yerinde olmadığını belirtmekle birlikte Tanör, anayasanın "kalkmmasosyal adaletdemokrasi" uçlüsunü bir arada arnaçladığı için önemli güçlüklerle karşı karşıya kaldığını, son olarak da bu sistemi de ek"kriz çözücü anahtarların' sikliğini belirtiyor. tkinci bölüm 1982 Anayasasının hazırlanışını ele alarak başlıyor. Bu konuda, öncelikle "demesine girisildikten sonra ise kammızca yapıtın en ilginç kesimini oluşturan toplu değerlendirmeye ve "Anayasayı Daha 1yi Okuyabilmek için" başlıklı bölüme geliniyor. Burada yazar, 1982 Anayasası'nın anayasacılıkta böylesine "karşıt bir model" oluşturmasının rastlantısal ya da geçici bir olay olmadığı duşuncesinden hareketle, bu anayasayı daha iyi anlayabilmek için üç yaklaşım sunuyor. "Ultısal güvenlik devleti" Birinci yaklaşım, ekonomide tekelleşmenin ve tekelci devlet kapitalizmine yönelmenin, siyasal yapıda ve özgürlukler düzeninde yol açtığı daralma ve iktidan yürütme organında yoğunlaştırma sureci. lkinci yaklaşım, benzer siyasal ve anayasal sonuçlara, Üçüncü Dünya ülkelerindeki ekonomik model değişikliklerine yol açtığı savı. Bizde 24 Ocak kararlarıyla somutlaşan model değişikliği, özellikle kimi Latin Amerika ülkelerinde görüldüğü gibi ancak siyasal otoriterleşme ve haklar düzeninde kısıtlamalarla işleyebilmekte. Son yaklaşım ise Brezilya, Güney Kore, Pakistan, Bangladeş gibi ulkelerde de su yılzune çıkan "ulusal güvenlik devleti" doktrini. 1982 Anayasası'nın temel felsefesinde de kolayca bulunabüecek olan bu doktrin, yazann yaptığı gibi karşılaştırmalı bir biçimde ele alınınca, anayasamızm "tekil bir varlık" (!) ohnadığı iyice anlasıhyor. (Gönül bu bölümün daha ayrıntılı ve kapsamlı bir biçimde ele alınmasını isterdi.) Anayasayı tartışmak Kuşku yok ki, Tanör'ün yapıtı hukuk konulanna hiç ilgi duymayanları bile ilgilendırecek bir kaynak. Anayasa konulanmn, uzak bir hukuk fantezisi değil, içinde her gün yaşadığımız sorunlann birer aynası olduğunu göstermesi ve 1982 Anayasası'nı bu açıdan tartışmaya açması, yapıtın en önemli yönu. Tanör'ün çalışmasının eleştirilecek yönleri bulunabilir. (Tabii bu anayasayı eleştirmeyi buyük günah ve "12 Eylül öncesine dönmek isteği" olarak değerlendiren düşünceyi "eleştiri" tanımına katmıyoruz...) örneğin biz, kendi açımızdan, yazann 27 Mayıs darbesine hoşgörülü bakışını, kendi mantık bütünluğünü zedeleyıci olarak görduk. Bir darbe "gerçekleşiş biçimi bakımından antidemokratik", fakat "özunde taşıdığı fikir ve üzerine oturduğu birikım bakımından demokratik" olarak nitelenebildikten sonra, insanlarm farklan ne olursa olsun, diğer darbeler için de aynı şeyi duşünmesini engellemek artık güç olacaktır kanısındayız. Nihayet diğer darbelerin bir gerekçesi de demokrasiyi rayına oturtmak değil miydi? ATALAZMOAH IMPAN \ KİM KÎME DUM DUMA BEHİç AK *>onra Bvhar makıoas/ volvndv flpartmanlar flsfaltlama 1992 Anayasası'nı büîünüyU ele alıp inceleyen çalışmalar pek az. Bunlar arasındc kuru bir "açıklana" yaklaşımının ötesine geçip, cesur bir değerlındirmeye girişen ner&kyse tek örnek, Bülent lan&'ün kitabı... Anayasa konüannın, uzak bir huhtk fantezisi değil, içitde her gün yaşadığımız sounlann birer aynası oiuğunu göstermesi ve l€2 Anayasası'nı bu çıdan tartışmaya açması •apıtın en önemli yönü. den yana olmayan, kuvvetli bir yürütme ile oldukça sınırlı bir özgürlukler sistemi isteyen "saf milli egemenlik" anlayışı; diğer yanda, daha çoğulcu, katılmacı, "dengecikurumlardemokrasi"... 12 Mart dönemindeki anayasa değişikliklerinde de kendini gösteren bu anlayış farklan anayasal sorunlann odağını oluşturmakla birlikte, yazar, anayasanın "yapısal" zorluklan da bulunduğuna işaret ediyor. Birçok ilkeieri Ş£fi. 61 /SJ*ıK OLfleiLİR MİYİM? Doç. Dr. Bülent Ihnör mokratik bir anayasa koyuculuğunun gerekleri" tek tek sayılarak, 1982 Anayasası'run hazırlanışında bu gereklerin ne kadar uzağından hareket edildiği sergileniyor. Aynı biçimde, metnin hazırlanmasından sonra, bir anayasa haüni almasını sağlayan halkoylamasımn bir referandumdan çok sadece bir "plebisit"ten ibaret olduğu vurgulanıyor. Daha sonraki sayfalarda 1982 Anayasası'nın eleştirel bir çözümle PİKNİK PtYALE MADRA Öktay ÂkbşTm yeni kitabı Oktay Akbal 198O983 yülarında Cumhariyet'Tt yayımlanan yaztları *rasınd4n seçtiklerimyeni kitattrtda topladı. Akbal, 19S6'da laşlayan köşe yazariığtntn otteuncu ytlında yayımlanan kfabım sunarken 'Yannlar Hesap Sorar 9 şunlart yazıyor: "Otuz yılı geç şaşmış, oturmuş Mesaplamıştı Sayılan tik! 1956'dan bu yana köşeya satırlan, sözaikterL. zarlığı yapıyorum. Her gün yo muyonlara varıyordu! Evet, hiçda haftada üçbeş kez yazı ya bır utkede her gun yazmak yayımlamak ne demektir bir dü ytmlamak, okurun karşısına şüniin. Biryabancı gazeteci her haftanm beşaltı günü çıkıp kogün yazdığımı duyduğunde. nuşmak, söyleşmek gibi bir şey yoktur! Ama bizde var!.. Ben, köşe yazılannda bir yurttaşm, edebiyat adamt kifiliği raşıyan bir yurttaşm sesını duyurmufumdur. Kesiniemeiere pek kaikışmadan, her zaman tartışmaya açık olarak, yurt ve dunya soruntannı önce antamak, sonra kendimct yorumlamak, yurdumuz. ulusumuz için en iyı çarelerin, yollann neler olduğunu dijşunmek." YarmlaT Hesap Somr (Boyut Yaymevi, Ekim 1986, 304 s.) çoğunlukla Akbal'm "Ataturk'ü, Atatürk devrıminin temel ilke ve göruşlerini savunan"yazılarından olusuyor. HIZU GAZETECİ mcDET ŞEN AKBAL Köşe yazarhğmdm otuzuncu yü ÇİZGİLİK KÂMtL MASARACI S.M. Lıpset / SİYASAL ÎNSAN, Çev. Mete Tunçay, 2. Basım, Teori Yayınları, Ekim 1986, 436 s. Ünlu ABD'li siyaset bilimci Seymour Martin Lipset'in Si>asal tnsan: Modern Dünyada Demokrasi Nerede, Nasıl, Neden İşliyor (1959) başlıklı eserinin Mete Tunçay tarafından dilimize kazandırılan çevirisi, ilk basımından 22 yıl sonra gözden geçirilerek yeniden yayımlaudı. Siyaset biliminin temel kitaplarından biri olan bu yapıtla ilgili bir tanıtma yazısını ileride yayımlayacağız. Doğu Perinçek / TOPLUM VE DEVLET, Kaynak Yayınları, Temmuz 1986, 313 s. Doğu Perinçek, OsmanlTdan bugüne Türkiye'de devlet toplum ilişkileri uzerine yazdığı; en eskisi mart 1971, en yenisi nisan 1986'da yayımlanan yazılarını bir kitapta topladı. "Politik Toplum ve Sivıl Toplum'", "Türkiye'de Çok Partili Rejimin Dayanıklılığı ve Temeli", "Turk Anayasalan, 27 Mayıs ve DPAP Çizgisi" derlemede yer verilen incelemeler arasında. Emin Çölaşan / İCRAATIN ÎÇİNDEN, Milliyet Yayınları, Ekim 1986, 425 s. Emin Çölaşan Hurriyet gazetesinde yayımlanan söyleşilerinden bazılannı bir kitapta topladı. Kitapta yer alan konuşmalar arasında lsmail Özdağlar, Osman Kibar, Mehmet Keçeciler, Turgut Sunalp, Korkut Özal, Ali Elverdi, Bedrettin Demirel ve Lokman Kondakçı ile yapılan söyleşiler bulunuyor. M.E. Falkus/RUSYANIN ENDÜSTRİLEŞMESİ: 19701914, Çev. A tâeddin Şenel, V Yaymlan, Mayıs 1986, 118 s. Ingiliz Ekonomi Tarihı Derneği'nin (Economic History Society) "Ekonomik Tarih Araştırmaları" adlı incelemeler dızisinde ilk kez 1970'te yayımlanan araştırmanın yazarı^ London School of Economics'te iktısat tarihi profesoru M.E. Falkus. Güney Dinç / /7V&4/V HAKLARINA UZN Say Yannları, Ekim 1986, 202 s. Eski'lzmir Barosu Başkanı Avukat 'Güney D i n ç ' i n YÖK ÇıkmazıYu izleyen yeni kitabı, çeşitli Batı Ayrupa ülkelerinde çalışan Turk işçüerinin A v r u p a İnsan Hıkları M a h k e m e s i ' n d e açıp kazandıklan d a v a l a n n özetlerini, dıvacıların kimlikleriyle birlikte \eriyor. Kitabın giriş bölümünde. temel insan hak ve özgUrluklerinin uluslararası ve ulusal çerçe»ede b u g ü n k ü k o n u m u tartışılıyor. Kitaba yazdıgı ö n s ö z d e Prof. Dr. Faruk Erem, ş u n l a r ı söylıiyor: "Insan Haklan ve Göçmen îşçiler konularını ele a l a n bu eser ileri görüşlü bir y a z a n n elinden çıkrmş, faydası büytik ve uyarıcı olmuştur. Ortak A v r u p a hukukunun kurulması gerçekleşmek üzeredir. İ n s a n H a k l a n Mahkemesi'nin her k a r a n üye ülkelerce yerine getirilmekte, gerekirse yasa değişiklikleri yapılmaktadır. Türkiye'mizin bu çaba dışında kalması d o ğ r u değildir. Bireysel b a ş v u r u l a n n milletlerarası güvenceye bağlanması zamanı Türkiye'miz için de gelmiş, geç kalma d ö n e m i başlamıştır. Bu yapıt, böyle bir açıdan heT türlu övgüye hak k a z a n n u ş tn." Alain Rouguie / LJ\. TÎM AMERİKA'DA ASKERİ DEVLET, Haz. Şirin Teketi, Alan Yayınalık, Ekim 1986, 408 s. Otoriter rejimler ve askeri iktidar üzerine çalışmalarıyla tarunan Fransız siyaset bilimcisi ve halen Fransa'nın E l Salvador Büyükelçisi Alain R o u q u i e ' n i n ilk basımı 1982 yılında yapılan L'Etat Militaire e n Amerique Latin adlı kitabı C . Akalın, A. Kotil, C. Oktay, Ş . Tekeli, H. Tufan, A. Turalı v e S. Vaner'in katkılanyla dilimize çevrildi. Şirin Tekeli'nin h a z ı r l a d ı g ı Tttrkçe baskıya yazdığı ö n s ö z d e Rouquie ara$tırmasının amacını şöyle açıkhyorı "Bu kitabı y a z ı ş u n d a n bu yana Latin A m e r i k a ' d a askerlerin devri geçti. 1979'da ortaya çıkan demilitarizasyorı eğilimleri surdü ve daha da belirginleşti.. Bu "demokratikleşme" deneyininden nasıl bir ders çjkartmab? Bu olgu hangi açıdan örnek ohşturabilir, evrenselleştirilebilir re askeri egemenliklerin görüldüğü diğer kıtalan hangi yinden ilgilendirebilir? Bu tem'I sorulara yarut getirebilmek içiı askerlerin yerlerini sivillere h*gi koşullar altında terkettiğini ncelemek gerekmektedir." Bu ilginç kitapa ilgili bir değerlendirme yazı*nı önümuzdeki haftalarda yjyımlayacağız. SOSYALÎST1ARTİ TARTIŞMAS / Haz. M. Alı Aslan, Denufrasi Yayınları, Ekim 1986, 70 s. M. Ali >slan'm hazırladığı araştırma "urkiye'de bir sosyalist partin» kurulması gereği ve koşullan ierine çeşitli sol yazar ve uzmaıann gorüşlerini derlemekte. ptapta bu konulardaki sorular? yanıtları bulunanlar arasınc* M Cevdet Anday, M. Ali A>oar, Murat Belge, Cenan Bıçaki, Fehmi Işıklar, Yalçın KüçfR ve Doğu Perinçek var. AĞAÇ YAŞKEN EĞİLİR Süsmdk kbnuşmamdk mıdn?? KEMAL GÖKHAN ClMHURİYET KİTAP KULÜBÜ^NDEN HABERLER Yeni kitaplar Cyekrimizin siparişlerini gecikpuden kolayca hazırlayabümtUri için yeni yayımlanan kitaplan, fiyat ve kod numaralan ile sunuyoruv 027.061 öztürkçe Sözlük / Ati Püsküllüoğlu / 2500, 027.062 Çeviıt Dillerin Dili / Akşit Göktürk/840, 02U70 Gülünün Solduğu Akşam / Erdal öz / Ankü/1750, 022.229 Ve Zalim ve tnanmış ve Kerbela / Bekir Ydda / Roman / 840, 002.295 RM Su 'ya Saygt / Haz. Mekin Dinçer / 2200, 002.296 Seviye On ölüme Beş Kala / Şiir / Aziz Nesin / 650, 002.297 Gelişme Sürecinde Türk Karikatürü1 / Turgut Çeviker / 5000, 001.061 Şimdi Saat Kaç/Feril Edgü/Denemeler / 3500, 031069 Gecede Sözcükler Işıyor IE. Cardenal / Şür / 750, 062.026 Antakya Çarşılan / Ali Yüce / Şiir / 062.070 Seslerin Ayak Sesleri / Arif Damar/Şiir / 600, 1)8.023 El Salvador'da Devrim IF. Marti / 800, 011.026 Mühürlenmiş Zaman / A. Tarkowski / Sinema /1600, 079.031 Akıl TUtulması / M. Horkheimer / İnceleme / 945, 079.032 Kımkime Dumduma / BehiçAk / Çizgi / 1575, 022.230 Çizgili Dünya/Ferruh Doğan / Çizgi / 1050, 022.231 Duvardan Gelen Sesler / Ülkü Ayvaz / Tiyatro / 840, 097.474 Koca Ren / Fakir Baykurt / Roman/1500,097.475 Türk Mutfağından Seçme Yemekler / Leman Cılızoğlu Eryılmaz / 2500, 097.476 Yaşamın Anlamı/Emre Kongar / 750, 097.477 Cenk Hikâyeleri / Murathan Mungan/1250, 102.074 İnsan Haklanna Uzanmak / Güney Dinç/1200, 102.075 Kültür ve tletişim / Emre Kongar / 1000, 117.198 Çevik Kuvvetin Gölgesinde Türkiyt / Ufuk Güldemir / 900, 032.071 Bahar Isyanadır / Onat Kutlar / 600, 004.070 Latin Amerika'da Asken Devlet / A. Roquie / 2520, 186.024 Nazım / Aydın Aydemir/ 2000, 096.041 Gelecegin Çocuklan / W. Reich / 1100. 022.232 Yoksullar / Hıiseyin Ecer /1050, 026.023 Başkanm Demokrasisi / Muzaffer Abayhan / Mizah / 1000. TARİHTE »BUGÜ1N MÜMTAZ ARIKAH 20 Kasım İLK KOAÜSYON HÜKÜMETL 1961''DE BUGÛM, CUMHUfÜYET D€VRJNİH İLK KOAUSYON HÜ~ KUMETı KJJÜULDU. OM GÎ1N ÖNCE, OMHURBAÇKAAIt CEMAL GÜRSEL 7V HÜKÛMeTt KUgMAKLA GÖeEI/LENOlKP/61 ISMET IUÖNÜ, ÇAUÇMALAgfHA gAfLAMIÇTT. PAÜLAMEN TODA BULUNAN AOflLET PAZTİSI, YENİ TÛÜtCJYE PAHTISİ, J £i Ü REODETMIŞ, AP /SE,SON GUN, OZAUSroNU oMAYLAMffn. GÖ&JfMEl£&)£, AP gAŞKAAII RAGlP GÜMÜŞPAIA(R€SıMDB SOLOA), KEAJDlSMlfJ YER AlMİYACAĞI HÜKÖMETTE 11 AP'U BAKAMN BuLUNMASI KuŞUUJNU KABUL ETTI&MIŞT7 ISMET /A/CMVU 'HUN BAÇ8AKAAI OLARAK İÇİNDE OLDUĞU 11 SAZAAJ DA, CuMHUe/YEr HAUC PAg.TlSİ'NDEN RÜŞMSLEIZ YAP/ÜVfTÎ. YTP İLE CKMP, HÜKÛMETE GİEAAEYİ AYEV EN ÇOK SATAIV KİTAPLARI ŞÜR Sm 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Solda, InöAÛ ile Gumuçpala gSruloyor. HÜMUJMETE KAT1LM/ÇTT.. 22.10.198619.11.1986 Ko* 004 049 021 041 002 296 021269 152 024 002 255 152 316 152 026 002 259 UUZ.UÜB Utafea MtfYaan SW10f/MSM BtfVSflMMV 50 YIL ÖNCE CUMHURİYET 1550 525 1150 650 1700 700 1450 550 1100 20 Kasım 1936 tetkiklerin esasım teşkıl etmektedir Terfılerde bılgiyi arttırmak yolundaki çalışmalarm verdiğı semerelenn de esas tutulması gayretleri mükafatlandırılacak, aynı zamanda da bir teşvik olacaktır. Bu tedbir, tnemur kadrosunun 19361986 gemşletılmesı yolunda da atılacak bir hatve olarak görulmektedir. Bu suretle müddet kaydile mukayyed olmayan terfı şekillerinin şartları tesbit olunduktan sonra bu hükümleri muhtevi bir kanun projesinın hazırlanacağı anlaşılıyor. Şafak TarMsfl/llanat ÇoHk Bütiı Şfctorl/Orfc* VıU Sevtp Oı <Mm taf Kata/Aziz m * k KonMtl Kapab fiMçflk/fttcafl Cmah EzgiH yinklMU K M 4 M Kıaa YaMnazyitaM Niseyin Metnurların değişecek terfi şekli Ankara 19 (Telefonla) Öğrendığimıze gore memurluk hayatmda mühim bir değişıklığe esas olacak bir mevzu alakadarlarca tetkik U KmtınnaUHasan Hiseykı 900 edilmektedir. Bugün umumiyetle kıdem ve hizmet muddetı esasına gore yapılmakta olan terfılerde badema kıdemle beraber mesleki bılgı inkişafının da ölçu olarak kabul edılmesı ve bu ınkişafm doğrudan doğruya terfıde amil olması