Katalog

CUMHURİYET/14 HABERLERİN DEVAMI 27 EKİM 1986 Amerika lle llişkiler. haklı olarak büyük rahatsızlık yaratmıştır Bir başka düş kınklığı kaynağı, VVashington'un, Savunma ve Ekonomık Işbırliği Anlaşması'nın müzakere surecınde benımsemiş olduğu tutumdur. Ankara bu konuda gösterilen anlayışsızlıktan yakınmaktadır. Nasıl yakınmasın kı Amerika, "âaha çok askeri yardtm, daha çok ticaret" diyerek anlaş(Baftanfl 1. sayfada) mayı müzakereye açmış ojan Türkiye'yi sanki cezalandırmıştır; askeri yardımı 490 milyon dolara indirmiş, ticarette ise şimdiye kadar doğru dOrust hiçbir ödune yanaşmamtştır. Washington'da Sedat Ergin'in sorularını yanıtlayan Buyuketçi Şükrü Elekdağ, 6 Haziran 1986'da Cenevre'de inualanan bir ansağlandığını söytemiştır. Amerika 1985'te 16 mityar dolartık tekstil ürunü ıthal etmıştır, Türkrye'nın bunun içindekı payı yüzde 1 'ı bile bulmuyor Sadece 120 milyon dolar. Bu çerkânı"nm anlamı uzerinde ısteyen ıstediğı gibi düşünebilir. Geçelim. Ankara'da rahatsızlık yaratan bir başka konu da Washington'un Yunanistan polrtikastdır. Amerikan yönetimlerinin Atına'ya "daha yakm" durmasından, Papandreu'nun yakmılmaktadır. Ankara, bu alanda »rarla altmı çtodiği görüslen VVashington'da pek o kadar yankı bulamadtğı içtn rahatsızdır. Yunanistan surekli "kriz yaratarak" gündemde kalmayı becerebılmekte, "teenni ile" hareket etrneyi ştar edınen Türkıye ıse VVashington'da umduğunu bulamamaktadır. Geçenlerde Türk diptomasisinin önde gelen temsilcilerinden biri, bir özel sohbette şöyie demiştir: "Türtiye Amerika ile masaya oturduğu zaman karşısmda yalnaca Ametfka'yı göruyor. Yunanistan ise yine Amerika He masaya ofurunca karşısmda Amerika'yı değil, Türidye'yı göruyor ve Türkiye ile ilgili tavfzler almak istiyor; çtkanarm kesiştiği haHerde debutavtzlen kopardığı oluyor." "şantaj poütikalan"mn prim yapmasından çevede "20 mityon doiariık ilave ihracat imlaşma ile Türkiye'ye "15 tekstil kategorisinde20mHyordolariıkitavebirihracatimkunı" karşı neden dikkati çekecek kadar hareketsiz kalmıştı? Türkiye kendi "stratefık değen"nı acaba abartryor muydu? Yoksa bu "değer", değışmekte olan uluslararası konjonktürde zaten aşınmaya mı yüz tutmuştu? Amenka, Türkiye'yi günlük deyisle "çantada keklik" gordüğü için mi daha faziasını gereklı görmüyordu? Türkiye'de "kımMu düzen" (establıshment) acaba her sı ıçınde olduğundan mı VVashington, Ankara'nın isteklerini bu kadar kayrtsızlıkla karşılayabilmekteydı? Veyahut bu ısteklen yenne getirmenm bellı bir "fiyatı" okduğunu düşünerek, bu "ffyab" dikte etmek için uygun zamanı mı beklıyordu? özal hükümetinın ıçınde bulunduğu koşullarda kendisine karşı herhangi manevra alanı otamayacağı goruşünü taşıdığı ıçin mi acaba kılı kıpırdamıyordu? Yunanistan'ın Meis adasında inşa ettiği havaalanını, ayaküstu verdiği bir demeçle "6nemsemed&ni" soyleyebilen bir Türk başbakanına VVashington başka türlü acaba nasıl bakabılırdı? 8u soruların karşılıkları konusunda cıddi bıçımde kafa yormanın gerekli olduğu kantsındayız Amenka ile iliskilerimizde karşılıklı çıkar dengesının, "alver" orantısının bozulduğu ınancında olanlar, şapkalannı önlenne koyup ellerindekı kartlan masaya açarak uzun vadelı degertendirmelere koyulmalıdıriar. Dış politikamızdakı değişık boyutlar yeniden tartıya çıkanlmalı, ağıriıklar, ortaya çıkan durumlara göre yeniden gözden geçırilmeİKJir. Dengeler hem bugüne, hem gelecege dönuk olarak ulusal çıkar ve güvenliğimizin yorüngesinde yeniden belirlenmelıdir. Türkiye yennı Batı sîstemı ıçinde seçerek doğru birterdh yapmıştır; fakat Hasan Esat Işık'ın da dedtğı gibı, "sadece Batı'nın sınır oekçıhğmi yapmak Turkiye'nın altnyazısı olamaz." zaman "Ben Amerika'ya mahkumum" hava Attna cüreti ABD'den ohyor (Baştarafi 1. Sayfada) Amenkan ılışkılennın "Yunamstan'ın ipoteğı altında olduguno" belırtmesı oluşturdu Elekdağ, >aptığı bu çıkışta Turk'Vmenkan ılışküennın "YaaanisUn'ın ipoteğı alüoda okluğunu"da kavdettı Elekdağ, "Malum ıpoteğın nasıl kaldınlacagına gelınce. buDun zararlanna \BI) yonelıraının de inanması ve TurkAtnenkan ortak çıkarlanm Yanan kosteguıden kurtermak ıçin karariı bir poliüka ızlemek lazım" dedı Büyükelçı Elekdağ'a göre, Yunanistan'ın Türkiye üe dıyalog kurmaya yanaşmamasının lemel nedenı, Yunan hukümeünın Turkıye de arasındakı sorunlan kendı lehıne VVashington'da haUedebüeceğı ınancını korumasından flen gehyor Elekdağ, bu saptamayı yaptıktan sonra Kongre'nın bazı bölümlermden görduğu desteğın Yunanıstan'ı Türkiye'ye karşı "dnşmanca bır poliüka" ızlemekle cesaretlendırdığını, bö>lehkle "aulan ABD politik çevrelerinin" Türkiye ile Yunanistan arasında banşa yardımcı olmadıklannı bıldırdı Büyükelçı Elekdağ, Yunanistan üe Bulganstan arasında ımzalanan "Dostiuk ve lşbırlıgı \nlaşması"nı, "iki egemen ulke arasında >aptlan bir anlaşma" olarak nıtelendıren NATO Baskomutanı General Bernard Rogers'ı da sen bır dılle eleştırdı General Rogers'ın bu konuda "sudan bır açıklama yapOgını kaydeden Elekdağ, Rogers'ın NATO Baskomutanı olarak sommluluklannı" pek hafıfe aldığını soyledı Elekdağ, Türkıye ile ABD arasmdakı Üsler Anlasmaa göruşmelenndekı okanıklık konusunda da, Turkıye'nın elındekı "etkili kozlan degerleadirmek dunımunda olduguau" duyurdu Göruşmelerde ınısıyatıfin hukuken Türkıye'ıun elınde bulundugunu kaydeden Elekdağ, ABD'nın tspanya ve Yunanıstan'la müzakere edeceğı üsler anlaşmaları üe Türkiye üe müzakere ettığı anlaşma arasında karsüıklı bır "etkileşim"m de bulunduğunu kaydettı tırdığını, buna mukabıl, Amenka'nın taahhuüennın boş vaatler olmaktan üen gıtmedığını behrttı Sayın Basbakan, aynca ABD yönetunımn Turkıye ıçın güvenhk yardımı olarak Kongre'ye önerdıgı yardım düzeyının ve koşullarının tatnunkâr oimadığı gıbı, yönetımın esasen kıfayetsız olan önenlennı Kongre'ye onaylatmak ıçın de beklenen gayretı göstermedığını beyan ettı Bız de VVashington'da, yuksek duzeylı resmı yetkılüer nezdınde yaptığımız gınşımlerde, düş kırıkhğımızı dıle getırdık ve ortaya çıkan durumun cıddıyetıne dıkkatlennı çektık. Bu gelışmenın, Turk Sılahlı Kuvvetlen'mn modernızasyonu amacıyla başlatılan bazı projelen tehlıkeye düşurecegım behrttık ve ABD tarafından SEIA çerçevesınde ustlenüen yukümlüluklere ıçenk kazandınlmasını ıstedjk Turk hukumetının SEIA'yı bir yd once müzakere masasjaa getvmesinın başta gelen bır nedeni, guvealik >ardımının mıktar ve koşullannı ivileştırmek ıdı Muzakereyı acan Turiuje olduğuna ve elınde antaşınayı >enilememe kozu bulundugnoı göre, karşı tarafı elkileyebilmesı ve Mr baskı koyabflmesı gerekırdi. Oysa duğunu söylemem mümkun görünuyor Zıra anlaşma 1985 aralığmda 5 yühk suresıru tamamladı ve Turkıye sona erdırme be) anında bulunmayıp, anlaşmanın geçerlüığını üçer ayhk sureterle uzatmak yoluna gıttı Esasında sona erdırme beyanında bulunmadığı takdırde, anlaşmanın kendinı bırer senebk sureler ıçın otomatık olarak yenılemesı hukmu de mevcut Otomatık yenüeme rejımıne gırüdığınde, gayet açık hukümler uyannca, Turkıye'nm anlaşmayı kısa sürede fesıh hakkı da mevcut Dığer bır deyışle, hukukı çerçeve ınısıyatıfı Türkıye'nın elınde tutmasına ımkân venyor önenüı bır nokta da bu tür anlaşmalann ve burüann değışıklığıne ıtışkın müzakerelerm kısa surede bıtınlemedığıdır örneğuı bugünku anlaşmanın temelı olan ve 1975'te ambargo dolayısıyla feshetmı; olduğumuz 1969 anlaşmasının müzakeresı uç yıl surmüştu Türkıye, muhakkak kı müzakerelenn bır an önce olumlu bır sonuca ulaşmasını arzu eder Ama sorunlara kozmetık çözumler getıren bır anlaşma yapümasının da üışküenmızı sağlıksız bır zemıne koymasına yol açacağı asıkârdır m ABD Kongresi'nde ve NATO'd» zeddemesıne goz yumuyor ve bazea de yardımcı oluyor. Yonenmuı, Turkiye ve Yunanıstan'a asken yardunda 7/10 oranını kaldınnak icia Kongre'de narekete gecmemesı, V unaaistan'ın Bulganstan üe imzaladıgı belge ile NATO içindekı yukunüuluklerine tanuunen ters duşmesuıe ses çıkarmaraası \e Iimni'nın NATO asken planlanna Amenkab geoerallerin bilgısı ve destegı üe dahü edilmesi girişiınleri bu tutumun sadece bazı orneklerini oluştunıyor. Atina, Amenka'nın V unanıstan ve Türkiye ile olan ıhşküenndekı dengeyi kendi lehine çevırmış. Yunamstan'ın Turk Amenkan üışlulenmn özune koymoş olduğu bu ıpotek mevcut iken, SEIA nın saglıkn bir şekilde isletilmesi mümkun modur? Turkiye, bu ipotegi kaldırabflnıek için ne gibi yoUar deneyebilir? ELEKDAĞ Gerçekten sorunlann ozune ınen bır sual sordunuz Yunan hükümeü, söz konusu 7/10 oranının muhafazasımn Yunan Amenkan SElA'sının behrh bır rnaddesı uyannca Amenka ıçın bır taahhüt teşkü ettığıru ve oranının değıstırümesının anlaşmanın son bulmasına ve dığer bır deyışle ABD üslennın kapatılmasına yol açacağını resmen söylüyor ABD yönetımı ıse, böyle bır taahhüt altında olmadığını her fırsatta bebrtıyor Ancak Kongre'dekı bazı Amenkalı dostlanmızın da belırttığı uzere, bu oram konsept ve uygulama olarak tamamen bertaraf etmek ıçın de bır ınısıyatıfalmıyor Fakat ağırlığım Türkıye"yı çok vrkıtecek durumlara meydan vermemek ıçm de behrh bır ölcüde kullanıyor örnegm yardım konusunda konferans komıtesuıden çıkan metne, Yunanistan taraftarlan lafzen 7/10 oranını beurten ıfadeler koydurmak ıstedüer Ancak bızım de yalışmalarımız sayesınde, bunu başaramadüar Buna mukabü, Türkıye ve Yunanıstan'a yardım mıktarlanmn saptanan düzeyı üe, oran uygulanmış oldu. NATO Baskomutanı Orgeneral Rogers'a, VVashington'da gazetealenn Yunan Bulgar büdınsı hakkında sorduklan soruya, orgeneralın verdığı cevap çok sudandı "NATO'nun amaçlanyla çelışıyor, amma Yunanistan özgür bır ulke ıstedığım yapar" kabılınden, durumu önemsemeyen ve NATO Baskomutanı olarak sorumluluklannı pek hafıfe alan bır cevap verdı Orgenerahn bu beyanlan kendı kanhasından yapmadığı ve behrh tutumlardan etküendığı muhakkak Malum ıpoteğın nasıl kaldınlacağına gelınce, bunun zararlanna Amenkan yönetımının de ınanması ve Türk \menkan ortak çıkarlarını Yunan köstegınden kurtarmak ıçın karariı bır pohtıka ızlemesı lazım Halen ABD yönetmunın bazı temsücılen, örneğin Kongre'de yaptıkları beyanlarda Amenka'mn Türkıye üe Yunanıstan'ı ıkı değerh müttefik olarak gördüğunü belırtıyor ve bu ıkı ülkeye karşı "eşıt mesafeh" bır pohtıka ızledığını söylüyorlar Böylece ıkı ülkeye yönelık olarak dengelı bır yaklaşım ortaya koyduklan görüşündeler Ancak etküı Yunan lobısı dolayısıyla, söz konusu "eşıt mesafe" anlayışı tamamen sözde kahyor ve neücede Kongre'nin genışce bır kesımı yönetımın önenlennı çoğu zaman Turkıye aleyhıne ve Yunanistan lehıne değıştırmeyı yeğhyor Eşıt mesafe yaklaşıraının anlam ıfade etmesı ıçın, yönetımın Kongre'de Yunan lobısının etkısım dengeleyecek bır ağırlık koyması lazım kötuleşmeyip, bunnn da ötesınde tehlikeli bir cabşma rotasına doğm ıtildigi sonucu çıkanhyor. ELEKDAĞYunanistan'ın bugunku hderlen, Türkıye üe müzakere masasına oturduklan takdırde, bu genşmenın, VVashmgton'dakı Yunan lobısının 7/10 oranını muhafaza etmek ıçın yararlandığı en önemli gerekçeyı, yanı "Türkiye'nin Yunanistan'ı tebdit ettigi" ıddıasını çürütecegun hesaphyorlar Kongre'nin ken dılerını destekleyen bölümlerını Türkıye aleyhıne etküeyebümek amacıyla ve Amenkan kamuoyunu "Turk tebdıdıne" mandırmak ıçm de Turkıye üe gergınlık yaratıyorlar. Gorduğunuz gıbı bu bu fasıt daıre. Türkıye Yunanıstan'a "geün uziaşalım, diyaloğu başlatalım" deyıp havayı yumuşatmaya çalıştıkça, onlar, üışküerde tansıyonu daha da artunp Amenka'dakı lobüenne gerekçe sağlamak cabasındalar Bu durumun devam etmesı, muhakkak kı sağlıklı değıl. Yalnız, hemen şunu da beUrteyım. Kongre'de Türkıye'ye dost ve sorunlara bıtaraf bır yaklaşımla bakan çevreler de var Bunlar gıtukçe genışlıyor Bız de Yunanistan'm oyununu Kongre'dekı muhataplanmıza anlatmakta her gün yenı ılerlemder kaydedıyoruz Bu gayretlerımızde sebatla devam etmemız gerekb. ABD Dışışleri Bakan Yardım<39 Rıdgeway, Kongre'de sonılan bir sonıya cevaben, Türkiye'nin FMS borclannı odeyemedigim soytedi. Buoda gerçek payı var mı? ELEKDAĞ Maalesef Kongre'de buyplda bır beyan yapıldı Türkıye'mn bu yü Amenka'ya ödemesı gereken eskı asken kredüenn anapara ve faız mıktan taknben 500 müyon dolan buluyor Bu meblağın bır kısmının ödenmesınde fühakıka bır gecıkme olmuş Ancak bu gecıkme Türkıye'nın dövu rezervınde ve gereklı dövıan dışanya transfennde bu müşkılatla karşüaşmasından değü, bunun Türk Lırası karşıüklannnı zamanında tahsıs edılememesınden kaynaklanmaktadır Tekmk avnntılarına gırmek ıstemedığım bu konu da hal yolundadır Ancak konunun Kongre'ye getırümesı ve orada Turkıye'mn dış ödemelennde güçlüklerle karşüaşıyor gıbı bır hava yaratılması hayretıraıze mucıp oldu Türkıye bu yü 4 2 müyar doiariık dış borç ödedı Türkıye'nın son beş yılda ödedıgı borçların taknbı mıktan 12 mılyar dolan buluyor Batılı ülkdenn, Meksıka ekonomısım ıflastan kurtarmak ıçm 12 müyar doiariık bır kredıyı oluşturmakta karşüaştıkları guçlük dikkate ahndığı takdırde, bugünku Türk ekonomısının eskı yülar borçlannın ağır yükü altında ortaya koyduğu performansının her türlü takdıre lâyık olduğu apaçıktır Esasmda, uluslararası finans çevrelen de bu görüşleruu gızlemıyorlar Nıtekım, kongeredekı beyanın yapılmasım takıp eden günlerde, Dunya Bankası ve 1MF toplantılannda Türkıye'nın ekonomflc performansı övülmüş, Türkıye'mn kredı yönünden guvembruğı resmı belgelere ve zabıtlara tescü edürmştır Turkıye borclannı ödemekte bır müşkılatla karşüaşmış olsaydı, bu durumun her halukârda tüm dünya finans çevrelennın hazır bulunduğu söz konusu toplantüarda ortaya çıkması gerekırdi, aynca Türkıye'mn kredı yönünden güvemhrhğının takdın ve teyıdı yönüne de gıdılmezdı Benzer yöntemleri Türkiye'nin de kullanmasının doğru olup oimadığı tarbştlabilir. Ancak tartışılamayacak bir olgu, Ankara'nın tüm çabalanna karsın VVashington'da grttıkçe beiirginlesen umursamazJık havastdır. Neden? örneğin Amerikan yonetımı bu yıl askeri yardımın Kongre'de bu denlı kırpılmasına Ortadoğu barut fıçısı (Rgştorafı 1. Sayfada) ugİkadirdifc Ortadoğu 1986hakkmda baa hükflmlere varabılınz. Hk babsta Ortadogu'da hıcbır şey degigmeınış gjbıydı. Dahası, öylesıne bir kısr döngü sezüıyordu kı, değifecegı de yok ızJenimim venyordu Son birkaç yüdır duymaya alıştıgınuz tahtiüer ve sloganlar yerh yennde duruyotdu Dejışetı aynnulardı OOnlfik aktüd polıukanın daJgalanT V " gftrt, aynntüar o anın, o gflnfln tarüjma konulan oluvenyordu. Esuta değı$en bıçbu şey sankı yoktu. Oysa çıkmaz dennleşmıştı ve •htan alu yeni dınamıkler sezihyordu. Kahıre'de M n b u u N d H M « •Cjm Heykd üe yapnjmuz gOrOjmemizde onun vurguladığı da buydu. Bölge muazzam bir değışım sured içindeydı ve bu bir sttre sonra tüm denjden altüst edecek büytlk bir parlama ile kendinı ortaya koyabilirdi. BugOn buluaduğumuz noktadan bakıldıgımla bOtun dengelen dcjıştiıecek, "kartlan" karmakanşık edecek olan o kaçmdmaz <**$?v. şu anda nanl, oe zaman, nerede olacağı pek goriaiemeyen ıki unsurun yol açacagı Mouçlara baSunbdır: 1. Körfez Savası, 2. Bölge Olkdennın herhangi bırinde ya da bazüannda ıçten meydana gelecek derin, sıyası ve toplumsal de&iklik. Şu sıradakı durumun portresını son derece yalın ve ısabctle ıfade eden Gmjmm Dyer adlı bir Batılı yonaaamun " M d d e Eaat Tunes" gazeteanddd şu saürlan bızım gözletnlenmizle tam anlamıyla kesjşıyov "...Ortadota'da radflul defiffkKkfcr t f f B f t k oMakca BZBB Mr i T8 çsreriscc d OTTdaki İraa deTriatktden bn yaaa W»yk Mr d6Maüa Içiode bahu•mk, aan fiarfi defifiıııc karp tan n ı aterzBeri b«tnn bötgede çöktyor. Bbmat ay »çünle, traa, bak'ı böyI AraMrtaa Be di(er KörfezdeU An» ttderl cdurianaı konauk icia çafatata Içtae çekebUricr. Mısr topyektabtr kalk ayaUaaaunyte jmMJmMC m B T t t t J a l I IV 3 v w n D * a TH Elekdağ'ın açıklamaları sırasında Hazıne ve Dış Ticaret eskı Müsteşan Prof Ekrem Pakdemirii'mn geçen ağustos ayında ABD yetkılüen üe ımzaladığı Tekstil Anlaşması'nın 100 müyon doiariık b\r artış geüreceğımn açıklanmasına karsüık, sorunlu 15 kategonde gerçekte 20 müyon doiariık bır artış getırdığını belırtmesı de dıkkatı çektı VVashington Buyukelçımız Elekdağ'a yönelttığımız sorular ve kenrianUOeael olarak «i nı ttalya'nın Sküya Adası'ndaki bir dısının yanıtlan şöyle NATO üssüne inişe mecbur etmelereeek btr aavaf pkarau bakanesml ABD yonetıraı tarafından braM'evıranhıia* n; Lıbya bafkentı Trablus'un bomTurkiye ıçın onenlen guvenlik >aryor. baUnması ve son olarak Negev'dedımı onerilen Kongre'de >an yanya Yem Ur Araptval kı ortak Amenkantsraü asken makesildi. Tarldye'nin bana lepkisi ne Mİ OBVCS, MftflB ImjBftğl nevralan Bütün bu örneklerde ınıoldu? ae o t B « obaa, OrMa'e ycai Mr R sıyaüf dogrudan aotı Arap yuzOyle ELEKDAĞ Yönetım, Kongre'UstinU nUted *dMUr. Ürdaa «*fB ABD'den gekb ve Araplar sessız kalye Turkıye ıçın, 824 müyon dolar assannn yantea faauuı zatea fUsdB düar. ken yardım, 1S0 milyon dolar da Udir ve Knd Httıeyta hakh olarak ekonomık destek yardımı olarak, Aynca, son yülarda Ortadogu'da toplam 974 müyon dolar guvenlık korlnyor. bndü Geaenl ArleJ Şa Amerikalüar bünyesel degısıklıkler yaratmayı basardüar. Libenl ekonefcs. > ardjjnı önermıstı. Bu mıkttrtn tak mı, yabana yatınmlann teşviki gibi * nben (lçte bın hıbe, geri kadan knmı ıse bo"rç ıdı Kongre, asken yaruygulamalar te$vık edıldi Yenı ve çıdımı 490 müyon dolara duşurdü KaFHbdniikri orada topUmakar. Ve karlannı ABD'ye baglayan sınıflar rarda, bunun ne kadanmn hıbe olah« ibtiMİ ghkrek terçck obnaj» dofdu. Toplumlara "savafi bırakıp cağı behrlenmemıştır Ekonomık yaktastyor." kaUonaıaym bakalıaı" zıhnıyetı hâdestek yardımının kesın mıktarı ıse Yonuncu yazısında bir türe son kim kıhndı Şu anda sosyobellı değıl Buradan, 100 milyon dora tekrar Körfez savaşmın muhtemd ekonomık sorunlar Arap dünyasınm lar sağlanabüırse, bu yü ıçın tüm yarsonuçlanna atlıyor. her ulkesınde büyük halk tıüelennın dım mıktarı 600 müyon cıvannda en önemli gaüesı haünı alarak sıyası "E|cr Inaüiar Baara dvaruMla gerçekleşebıur Bu da, son beş yılın amaçlann üzenne çıktüar cepkeri vararlana, berkeı baadaB en düşuk vardım sevıyesını teşkıl edeac «(acatiM OajUa «ttftmceABD, tek tek Arap ülkdenyie gacek Hatırlayacaksmız, 1985 mah yılı çekleştırdıgi duzenlemelen sundı onguvenlık yardımı 875 milyon dolarUrla lsrail arasında gerçekleştınneb« dı ve Turkıye, bu mıktann Türk Sır U kvtarank aidakakede ye bakıyor Peres'ın Fas nyaretı, ts lahh Kuvvetlen'nın modernızasyon raü üe urdün arasında aleni olma&a ıhtıyaçlannı karsılamadığım, dığer r.lateriykekotfyegMer da var olan temaslar, Mısırtsraıl Uısunsurlar meyanında üen sürerek, Sase lrak ordasaau Saddam Haae kilen bep bu çerçeveye otunıyor. vunma ve Ekonomık îşbırhğı AnlaşTez bu Hıç de yabana atüır gibi masını (SEIA) müzakere masasına daa awau olarak getırrruştı Bu yü yardımın bu kadar afa «oa ve değıl. duşuk bır düzeyde gerçekleşmesıne racekleriai amayoriar. Bütün bunlardan çıkarabilecegıılk tepkı Basbakan Sayın özal'dan Aocak bonaa kadar laaJMeaKi mi2 genelleme, Ortadogu'nun nısbı geldı "VVashıngton Post" gazetesı olaa Iraaaama amaa Batdat'm k«B sükunetırun hızla bır ınfilaga dognı muhabınne verdığı bır beyanatta diaiai tehdU edeae dek fardttrecek gıttığı Bu ınfilaktan önce ya da sonTurkıye'nın duş kırüchğım kuvvetlı leri. Ve e|er Baftdat teadtt «Itma glra müttefıkımıı ABD, bölge hantaıfadelerle düe getırdı Türkiye'nin rene, Saadflerin keadfleri de teadit sına olanca ağırlığıyla oturabüır SEIA çerçevesınde Amenka'ya karşı edkne dek otarap bddeyecelderi Uç Ortadogu, Tüıkıye'nm her zaman ustlendığı yukumluluklen yerıne ge•taüauyor..." iljp alanı ıçındedır. ABDİSRAİL ENTEGRASYONU MUT Tumöyle paylajüğımız, bu yaklaşuna son Ortadogu tunımuzda bir devlet yetküısınden dınledığımız bir ıhtunalı de üave etmek ısüyoruz Buna göre, ıçmde buiunduğuinuz süreç, ABD'nın bölge polıukasını lsrail araaogıyla yürütmekten aynhp, bölgede dogrudan fıakı varhğını kurmaya yöneldıgı süreçtır ABD üe tsraü arasında bırkaç yıl önce ımzalanan stratejik ışbırhğı anlaşmasının ardından meydana gelen gehşmdere dıkkat etmek gerekıyor ömeğm, ıkı devlet arasında serbest tıcan bölgelenn kunılması tsraü'deyüda yüzde 445 dolaymdakı enflasyonun son ıkı yılda ABD'nın yardımıyla yüzde 16'nın alttna çBİnlmrsı çok çarpıa bir ısaret. Türkiye öyle rtılip kakılacak bir Cılke değildir; ama öyle olmadığını göstermek de öncelıkle siyasal ıktidariara düşer. Bugün bu ışı yapamayanlann yarattgı düş kınklığı ortamında ıster ıstemez yenı düşünce ve arayışlar, en umulmadık bazı çevrelerde bıle fılızlenecektir. Türkiye elınde "kartlan" olan bir ülkedır. Ve koşullar ona bunlan kullanmayı öğretecektir Kımsenın kuşkusu olmasınl Y U M loblsi: Yunanistan'ın TOrkiye ile diyalog kurmaya yanaşmamasının temel sebebi, Yunan hükümetinin Türkiye ile arasındaki sorunlan kendi lehine VVashington'da halledebileceği ınancını muhafaza etmesinden üeri gelmektedir. Kongre'nin bazı bölumlerinden gördüğü destek, Yunanistan'ın Türkiye'nin görüşme çağnlanna lakayt kalmasına yol açmaktadır. AŞD y a r d n u : 1985 yılı guvenlik yardımı 875 milyon dolardı ve Türkiye bu miktann silahh kuvvetlerinin modernizasyon ihtiyacını karsılamadığım ileri sürerek, SEIA 'yı müzakere masasına getirmişti. Bu yıl tüm yardım 600 milyon dolar civannda gerçekleşebilir. Bu da son 5 yılın en düşuk yardım seviyesi. Bu gelişmenin silahh kuvvetlerimizin modernizasyonu için projeleri tehlikeye düşüreceğini belirttik. bonun tam tersi oluyor. Amerika yardımı yan yanya kesiyor. Koşullan i)üeştırmj\or. Aynca eskı asken borçlan odeyemıyor dıve. Turkıye uzerine baskı japıvor. ABD Dışişleri ve Pentagon, Turkıve'nın SEIA mnzakerelennden beklentılerini yenne getırmek bususunda nıyetlı gozukmuvorlar. Turkıve karşılaştığı bu çıkmazdan nasıl bır çıkış yolu bulabiür? ELEKDAĞ Türkıye, esasta Amenka üe sağlıklı ve ıstıkrarh üışküer sürdurmeyı ve bu üışküen daha da saglarrüaştırtnayı ve zenguüeşürmeyı arzu edıyor Türkıye, SEIA'ın uygulanmasından doğan pürüzlen gıdennek ve belırttıfim bn amaçlan gerçekleştınnek ıçın SEIA'yı muza.kere masasına getırdı Kongre'dekı son gehşmeler, Turkıye'run anlaşmayı ıslah etmek ıçın müzakere açmaktakı gerekçelennın ne kadar haklı olduğunu bır kere daha doğruladı Sayın Başbakarun başka ıfadelerle vurguladıkları üzere, ABD'mn SEIA çerçevesınde ustlendığı yükünüülük lenn, gerek Kongre, gerek >önetım tarafından, bağlayıcı nıtehkte taah hütler telakkı edılmedıklen ortaya çıktı Bu alanda, Amenka'nın yasalan çerçevesınde Türkiye'yi taunın edecek bır formülün bulunması zanıretı açık Ancak Türkıye bunu sağlamaya cahşırken, Amenka üe üışkılenmn dış polıtıkasımn en önemli unsurlanndan bınnı teşkıl etuğını gözden kaçırmamak, elındekı etkıh olduğu şüphe göturmeyen kozlan bu gerçek ışığında değerlendırmek ve muzakerelere ulusal çıkarlarııun uzun vadelı perspektıfinden bakmak dunımunda Müzakerelerde, ınısıyaun Amenka'nın elınde tuttuğu gıbı bır durum yok Bılakıs, bunun aksının vant olBöyle olunca, müzakerelerde müttefikımız Amenka'yı ortak menfaatlenmızın ıcaplannı da dıkkate almaya sabır ve sebatla ıknaya calışmamız ve sahıp olduğumuz kozlan da teenni üe değerlendırmemız ısabetlı bır yaklaşım olmaktadır ABD halen tspanya ile usler muzakeresine başladı. tspanyollar amaçlanıuıt ulkeknndekı Amenkan mevcudıyetını azaltmak oldugunu açıkladılar. tspanva'dakı Rota ussundekı 4BD vunıcu ha>a filolannın, Turkıye'dekı Inciıiik tesısındeki filolarta devrevı olarak yer degıştirdigi büınen bır husus Ote yandan Yuoanıstan • Amenkan SElA'sının •riuakerden Papandreu'nun ABD ıısienni atma tehdıdi altında 1988'de başlayarak. Bu muzakerelerie, Turk ABD muzakerelen arasında nasü bir baglantı mevcut? ELEKDAĞ Herhangi bır dırekt baglantı olmamakla bırhkte, karsüıklı bır etkıleşunın mevcut olmadığım söylemek de güç Zıra örneğııı tspanya müzakerelennın sonuçları, ABD'mn Akdenız'dekı dığer bazı mahal ve tesıslere ihtiyacını eskısme oranla daha da arttırabüır Böyle bır durum ıhtımal dışı addedüemez Öte yandan Amenka'nın, Yunanistan üe de müzakereleruu göz önünde tutarak, Türkıye üe savunma ışbırhğun mümkun olan erken tanhte daha rahat ve ıkı taraf ıçın de guvetüı bır zemıne oturtmak ıstemesı dogaldır Bıldığınız gıbı, ABD Türkiye'ye SEIA'yı 5 yıllık bır süre ıçın yenıleme>T önenyor Papandreu'nnıı ABD luteriaı 19S8'de Yunanistan'dan çtkaracagı tehdidinın Reagan yöaelimini son derece urkuttuğu ve endişeleDdırdigı anlaşılıyor. Bu ynzden >önetim, Yunanisun'ın Turkijre'nın çıkarlan Istanbul LJman Başkanlığından Bildirilmiştır. 1 İstanbul Boğazı, Rumelıhisarı ile Anadoluhisan'nda (Kavacık) inşa edilen 2. Boğazıçı (Fatih) Köprüsü kule ayakları arasında, 1112 ve 13 Kasım 1986 tarıhlerınde yerel saatle (090015 00) arasında kılavuz telleri çekme ameliyesı yapılacaktır. Önceden bılınmeyecek nedenlerle kılavuz telleri çekme işlemi belirtilen tarihlerde gerçekleştırılememesı halınde, aynı ışlem 2627 ve 28 Kasım tarıhlerınde aynı saatler ıçersınde yapılacaktır. 2Tel çekme çalışmaları günlerı ve saatlerinde İstanbul Boğazı geçici olarak deniz trafığıne kapalı bulunacağından, gerek Karadeniz'den ve gerekse Marmara Denızı'nden gelen gemiler yerel saatle 07.30'dan ıtıbaren İstanbul Boğazı'na girış yapmaları yasak olup, bu gemiler güneyde Yenikapı önlerinde, kuzeyde ıse Anadolu veTürkeli(Rumeli)Fenerlerini bırleştıren hattın kuzeyinde bekleyeceklerdir İstanbul Boğazında, rıhtım, şamandıra ve demırde yatan gemilerden tel çekim sahasından geçmek suretıyle Karadenız veya Marmara Denızi istıkametine gıdecek olan gemiler, bulundukları yerı terketmeyeceklerdır. 3Tel çekme çalışmaları sırasında Arnavutköy Akıntı Burnu ile Kandıllı Burnu ve İstınye vapur ıskelesı ıleÇubuklu vapur ıskelesı arasında çekılen mevhum hatlar ıçınde kalan saha tehlikelı bölge olup, bu sahada seyretme, demırleme ve avlanma her turlu denız vasıtalarına yasaklanmıştır Denizcilere ve denizcilikle ilgili kurum ve kuruluşlara önemle duyurulur. Mtl Kral Htaeytaı bBe dddi Mr jivenk ı o r m l e karfifanjaMir. 197T«aa bcri ataM BZUI isdkrar petroMtt. traa'ı toaraU ikted "petrol joku" petrotfljraflanmvarfl bafBM MndcyK « dohra kadar ytkMkant ve baahca «etrol ttretkfleri«i dytestae mftadestJraü^l Id, iç som o r n a , onlan paraya tdaMrek koatrol altuda tatabflâıiflerdi. Ba «^•»fc vc ntao akbfı yapay htikrar Arap dttnymsmB geri kafau yerleriac de dolayb olarak yayıMı. Daha yokaol olkekrtaı •Oyoalarca fOCBMa laçi, önefia Mmr'dan, pctrol zeafU alkeinc gttti ve kazandddanaı Ukderine soaderdi. NevarU,teccayrivarlbavna30 dolara dAfea petroi flyattan geçen arabk Be a«rt anuuda ba rakaann da yanaaa kadar iadi vc baaaa so• n ymbaaobtf biyak styriar haBnde laaa kabaayı baafaMİüar. 50 bin kadar MMDB i|çi ber ay Irak'taa Mı«r'a doaöyor. Ve GazM'de kayaayaa kazan, ba yd Içtade daraak nMriarua geri doaen 35 MntyriıFTIMtaH l e iyice kmyor. .. Jaral I K * 1 İ aHmdakl toanldarda yeai Mr çeftt çaresUttk ve tepld her aa kttkad bir (iddete dda*|«bitar. Mıav'aa Hacatt Mübarck'ia retbmi ayaı teaHkeyle isteUk daha da keaUa bttmiyle karp karnya. ..JMaar'aa ba«anh Mr ayaldaniBa, m Gazn Ş Şeridl paâa ( g t» d dayaajkh tyakta kaia Butttn bu ariımiar ve yaion geçmışte ABDIsraıl ortak Akdenız tatbıkaüanna ek olarak ABDIsraıl Kara Kuvvetlen'nın Negev Çölü'ndeki ortak manevralan ıkı devlet arasında sıyası, ıktısadı ve asken bir entegrasyona gıdildıguu ortaya koyuyor. Körfez savaşının verdığı utresımter, bölge sıyaseanm kaypakkaygan zennnı ABD'yı çıkarlannı bızzat bölgede fizua varhğıııı kurarak korumaya iayor. Bu amaçla, Amenkan Aol MOdahale Gücü tsraıl'de üslenecek Hem bugün tsrail, tümüyle ABD tarafmdan arkalanarak dllnyanın üçüncü asken gücü dunımuna geldı Ama artık tsraü de en sagdan en sola sıyası ceTeyanlan banndıran bir toplum halıne dönüşttl Böylesıne bir güç, böylesıne krıük bir tanhı dönemde her türlü değısıkhğe açık hale gelen tsraü toptumunun karar mekanizmasına terkedılemez Yanı ABD, Acü Müdahale Gücü ıçın aruk hıçbır bölge ülkesıne güvenemeyecek halde Fsraü'de üstlenecek ve bunun ıçın ıkı devletin bir nevı entegrasyona ginnesı gerekıyor Ya Araplann tepkısı'' Bu ABD'nın umurunda değıl Arap tepkısı son bır yü ıçınde test edddı. Tek ses çıkmadı tşte test örneklen: ABD savaş uçaklannın "dost" Mısır uçağıEKG'LER, STETESKOPLAR, İTHALATÇISINDAN 345 82 46 rea Mr aatl Batı rejlia ortaya cıkaÇaresbUk ve tepld Içlııdeld ı IsraD'e 1948 ve 196Tde Tarkıye'ıun ABD've tekstil ihracatmda karşüaştıgı sorunlar ük once SEIA muzakerelen sırasında ele Öte yandan, Türkiye'nin Yunanısalınmıştı. Amenka ile bır anlaşma tan gıbı bır şantaj pohtıkası takıp etyapıldı ve konu arbk muzakerdeT dımesı de, Türk mületının ne mızacışında bıraküdı. ABD üe tekstil anna ne de geleneklenne uygun düşer laşmasının Turk basınına vansıdığı Hükümeümız, tüm dış pohtıka kogibı olmayıp. uvgulamada oldukça nulannı ölçülü ve dengelı olduğu kasınırlı sonuçlar verdığı ortava çıludar uhısal menfaatlen ve vekarı da yor. Tnrkıve'nın tekstil anlaşmasıutıtızhkle gözeten bır yakla$ımla ele dan ne sagiadıgını soylevebılir ahyor ve ınandıncı oluyor Türkıye bu tutumuyla uzun \adede her za misıniz? man kârlı çıkmıştır Bıttabı, Türk ELEKDAĞ SE1A çerçevesınde hükümetlen kamuoyunun tepküennı görüştuğumüz asü husus, TürkABD ve eğüınüenm de dıkkate almamaztıcaretının Turkıye aleyhıne verdığı lık edemezler Sonınuzda behrttığıyıllık açıklann kapatüması ıdı örnız hususların kamuovumuzda ne neğin, 1985 yüında Amenka'dan 1 3 tepküer uvandırdığını bır basın menmüyar doiariık rnal ıthal ettık, busubu olarak benden daha ıyı değer na mukabıl ıhracatımız 650 milyon lendmrsınız dolardakaldı Amacımız 650 müyon doiariık açığın Amenka'ya raal ıh Yoneüm üe Kongre, Turkiye ve racı üe tedncen kapatüması ıdı Bu Yunanistan'a karşı uyguladıklan pokonudakı haklı talebımızden vazgeçUükavla Yunanıstan'ı daha katı ve mış değüız Tekstü ürunlenmız Amesaldırgan tutumlar almak hususunnka'ya ıhraç ettığımız ve Amenkan da cesaretlendırerek, aslında Turkipazannda rekabet gucu olan mamul ye ile Yunanıstan'ı bir çatışma nokmallanmızın en bellı başhsıdır Bu tasua itmıyoriar mı? ELEKDAĞ Gerçeğı ıstersenız, bakımdan, ABD'ye tekstü ıhracatımıa gehştırerek, ıkt ülke tıcaretınde ben de bu soruyu bır çok Kongre uyesme sordum ve bazı ABD'h mes aleyhımıze oluşan açığı böylece kalektaşlarıma bır beyan şekhnde söy patmayı ıstememız hem doğal, hem de makuldür Ustehk 1985'te Ameledım. Sayın Basbakanırrnz 1985 mnka'ya yapnğımız 120 müyon dolarsanmda Washıngton'u zıyaret ettıkbk tekstil ıhracatı bu ulkenın 16 mülen zaman Kongre'de bır salonda onurlarına düzenlenen bır yemekte, yar doiariık tekstil ıthalatının yüzde bınnı dahı bulmuyordu Türkiye'nin Yunanıstan'la uzlaşma ve karşılıklı vararlan gözeten bır ışFühakıka, tekstü urunlen uluslabirlığı ıstedığım ve aradakı sorurüararası alanda serbest mübadele alan gönışmek uzere, Yunan Başbakanı nı dışında bırakılmış ve çok tarafh üe her zaman \e arzu edüen her yeranlaşma üe özel bır rejıme tabı kıde görüşmeye hazır oldugunu behrthnmıştı Amenka'nın dış tıcaretı bır tı Türkiye'nin, Yunan topraklanmn çok ülke üe açık venrken, Türkıye'bır zerresınde gözu olmadığını ve ye karşı fazlalık vermesı, bunun yasözde "Türk tehdıdı"nın taraamen nında ulkemız üe ABD arasında bır hayal mahsulu oldugunu belırttı ıttıfak üışkısı bulunması, bızı AmeTürkıye ıyı nıyetının somut gösternka'nın tekstü pazannda Türkıye*gelennı de orta>a koydu Buna rağye, bu ulke üe tıcaret açığımızı kamen, Yunanıstan'ın Türkıye üe dı patmaya yarayabüecek bır pay talep yalog kurmaya yanaşmamasının teetmeye sevkettı mel sebebi, Yunan hukumetının Bu esasında hakh bır talep ıdı ZıTürkıye üe arasındaki sorunlan kenra Amenkan ıç pazanna tekstü ıhradı lehine VVashington'da halledebicatımız rahatsızlık vencı bır boyutleceği ınancını muhafaza etmesınden ta ohnadığı gıbı, ticaret açığımızı kaüen gelmektedır Kongre'nın bazı patmamn başkaca bır volu da yoktu. bölümlennden gördüğu destek YuMuzakereler sonucunda 6 Hazıran nanıstan'ın Türkiye'nin göruşme çağ1986 tanhınde Cenevre'de ımzalanan nlanna lakayt kalmasına yol açmakanlaşma Turkıye'ye 15 tekstü katetadır Bunun da ötesınde, Yunanısgonsınde 20 müyon doiariık üave bir tan'ı NATO ıçınde ve dışında Türkiihracat ımkânı sagladı Bu anlaşmaye'ye karşı düşmanca bır pohtıka ızmn yapümaması halınde, Amenkan lemekte cesaretlendırmektedır Bu mevzuatı ve yukanda zıkrettığım çok bakımdan, anılan ABD polıtık çevtaraflı sözleşme uyannca ıhracatırelerının, ıkı muttefık arasında uzmızda daha duşuk düzeyde kotalar laşı ve banşa yardımcı olmadıklan konuhnası üe karşüasacaktık bır gerçektır Sorunlar, dıyalogsuz ve Maalesef, sanayı mamullen alamüzakeresız çözümlenebüır mı 9 O nında yaptığımız her ihracat, bazı zaman, neden anılan Kongre çevrehukukı ve ıdan engellemeler üe karlen, her ıkı ülkeye anlamlı mılzakeşüaşıyor Muhtelıf demır çelık relerde bulunmalan yönünde bır çağurunlen bu meyanda sayılabüır nda bulunmuyor'' ABD'nın kendı ulusal menfaatlen de böyle bır çağSonuç olarak Türkıye üe ABD rıyı gerektırmez mı'' arasındaki tıcaretı dengelemek ve bunun kazandığı ıvmeyı muhafaza ederek, ıkı ülke yaranna hızmet etmek Soylediklerinız toplu olarak dekonusundakı yaklaşırmmız henüz gerlendirihnce, bundan, Kongre'nin tatmınkâr bır sonuç sağlamamıştır. bir bohımunun lulumu ve yonetimin Bu konuyu ABD tarafı üe görüşmede buna karşı çıkmaması dolayısıyye devam edeceğız la, TnrkYunan ütşkiknnin sadece