Katalog

28 TEMMUZ 1985 KÜLTÜRYAŞAM CUMHURtYFT/S ISMAİL GÜLGEÇ BİLİMTEKNİK DÜNY4SIM)AN VEHBÎ BELGÎL HAYVANLAR Uçaklardakî ''turuncu" karakutu Karakutu, yerçekimi hızından bin kez hızJı düşse de yere çarpınca parçalanmaz Karakutu, turuncu renklidir. Çünkü turuncu renk ışığı iyi yansıtır, uçak enkazı arasında kolay gorünmesini sağlar. Karakutu her uçakta iki tanedir. Biri başta, biri kuyrukta. Baştaki pilot yerindeki konuşmaları kayda geçirir. Pilotun başka uçaklarla, yerle, yanındakilerle konuşmaîarım. Kuyruktaki, uçuşla ilgili teknik bilgileri kaydeder. Uçağın yerden uzaklığı, ruzgâr hızı, motorların durumu gibi... Uçak kazalanndan sonra ilk aranan şey kara kutudur. Bununla, kaza nedeni öğrenilir. Yolculan ve mürettebatı ile parçalannuş bir uçağın kaza nedeninin anlaşılması bir çok yarar sağlar: önce sorurnluluk saptanmasında. Çarpışan iki uçaktan hangisi kusur işlemisse can ve mal kaybı için ödenecek tazminatı o uçağın sahibi olan şirket öder. Kaza nedeninin anlaşılması, hatalı hareketlerin saptanması yolu ile de yarar sağlar. Uçaklarda yapılmaması gereken işler böyle belirlenmiştir. 3 Mart 1974'te Paris'in Orly Havalimam'ndan kalkarken kazaya uğrayan Türk DC10 uçağının düşüş nedeni; 19 Eylül 1977'de Isparta dolaylannda dağa çarparak parçalanan ve 22 Türk ile 133 Italyanın yasamlannı yitirmesi ile sonuçlanan kazanın oluş nedeni; 28 Kasım 1979U1 Güney Kutbu'ndaki Erebus yanardağına çarparak 257 uzmanın ölmesine yol açan Yeni Zelanda DC10 uçağının çarpış nedeni hep kara kutularla anlaşılmıştır. Buna karşılık, 1983 eylülünde Sovyetler Birliği'nce düşürülen 007 Güney Kore yolcu uçağının düşürülüş nedeni, kara kutunun bulunamaması nedeniyle açıklığa kavuşturulamamıştır: Sovyetler, uçağın, casusluk için kendi topraklanna 400 kilometre girdiğini, pilotun, uyanlara uymadığını ileri sürmüş; şirket ise taşıtın kasten düşüruldüğünü söylemişti. Kara kutu bir türlü bulunamadığı için olayın nedeni karanlıkta kalmıştır. Son olarak, Hindistan Hava Yollan'nın TorontoBombay seferini yaparken 23 haziranda Atlas Okyanusu üzerinde patlayarak 329 yolcusu ile sulara gömülen uçağın serüvenine tanık olunmuştur. Bunda kara kutu 2.000 metre derinlikten çıkarılmıştır. kimseler ve şeyler için "müsemmâ bin nakîz" diye bir deyim kullanırlardı: Yumuşak huylunun Cengiz, sert huylunun Mülâyim veya Haluk diye adlandınlması gibi. Tıpkı bunun gibi, eski bir hamamın buzhane olarak kullanılması haünde bu deyim kullanılırdı: Tahtakaledeki bir buzhanedeki gibi: Bugün aynı şeyi kara kutu için söyleyebiliriz. Çünkü kara kutu kara renkli değil, bunun tam tersi, turuncu renklidir. Böyle olmasmda zaruret vardır: Kutunun, etrafa saçılan uçak enkazı arasında kolaylıkla görünmesi için. Turuncu renk, ışığı çok iyi yansıtır, kolay görünmeyi sağlar. Ana yollarda çalışan işçiler de turuncu ceket ve pantolon giyerler. Karlı havada uzun yolculuğa çıkacak olanlar da içi turuncu ceket giyerler: Kaza halinde ceketi ters yüz giyip kurtarma ekiplerinin dikkatini çekmek için. Kara kutunun bulunduğu yerin saptanması için ikinci bir önlem alınmıştır: Radyo sinyalleri verme öhlemi. Suya düşen, bulunar.ıayan kara kutulann yerlerinin belirlenmesinde bu sinyaller büyük rol oynar. Nitekim, Hindistan Hava Yolları'nın kara kutusunun 2.000 metre derinlikte durduğu bu sinyallerle anlaşılmıştır. Kutu, buradan, robot, yani insansız bir denizaltı ile çıkarılmıştır. Kara kutu, çıkanlmasa, bir ay durmadan sinyal verebilir. Kara kutu her uçakta iki tanedir: Biri başta, biri kuyrukta. Baştaki, pilot yerindeki bütün konuşmaları kayda geçirir: Pilotun başka uçaklarla, yerle, yanındakilerle konuşmalannı. Kuyruktaki, uçuşla ilgili teknik bilgileri kaydeder: Uçağın yerden uzaklığı, rüzgâr hızı, uçuş hızı, ufuk durumu, elektrik donanımı, motoriann durumu... Kara kutunun leknik adı kara kutu (black box) degil, uçuş kayıtçısı (flight recorder)dır ve Ticaret Kanunumuzun 980. ve sonraki maddelerinde sözü geçen "gemi jurnali"ne benzetilebilir. Madde aynen şöyle der: "Her gemide 'gemi jurnali' denilen bir defter tutulur. Bu deftere, her yolcolukta, yük veya safranıo yüklenmesine başlandığı andan itibaren gececek belli başlı olaylar yazılır..."' Gemi jurnaline günü gününe şunlar yazılır: "1) Hava ve riizgânn bali, 2) Geminin izlediği rota ve geçtigi mesafeler, 3) Geminin bulunduğu enlem ve boyUm, 4) Sintinelerdeki su yüksekliği, S) tskandil edilen su derinligi, 6) Kılavuzun gemiye girdiği çıktıgı saatler, 7) Gemi adamlan arasındaki değtşiklikler, 8) Gemi meclisince verilen kararlar, 9) Gemi veya yiıkünun ugradıgı bütnn kazalann aynntılan. KİM KİME DUM DUMA BEHÎC AK beyarificnneni, emlâk vergm' $jcf>qjınt, muhiaiar freyan l^ tvndrel ucrefmı, f Kara kutunun eaglamlıgı Kara kutu çok sağlam yapılmasa hiçbir işe yaramaz: Havada veya yerde uçakla birlikte yanan veya parçalanan bir kara kutu ne işe yarayabilir? Bu nedenle, kara kutular 1200 derece sıcaklıkta aleve dayanıklı yapılır; bir duvara 2500 kiloluk bir hızla çarpsa bir şey olmaz; yerçekim hızından bin kez daha hızlı düşse de yere çarpınca parçalanmaz. Kara kutular, dört köşeli, beş kiloluk zeytinyağı tenekesi biçimindedir. Üzerinde "digital flight data recorder" yazar. Hemen altında da "Açmayımz" yazar. Önemlı olan, kara kutulann pilottan bağımsız olarak çalışmalarıdır. Uçağın ve pilotun her hareketi otomatik olarak kayda geçer. Pilot buna karışamaz. Uçuşlardan sonra bu kara kutular açılıp dinlenir, yeni uçuşlar için yeni kara kutular konur. Pilot uçuş yanlışı yapmışsa buna göre uyarılır. Kara kutuya kara kutu denmeşi "esrarengiz" olmasındandır, ilk kutulann kara renkli olmasından değil. Kara kutu bir sibemetik aracıdır, yani bir tür elektronik beyindir. Beynimiz, kendisine, göz, kulak, burun, ağız, dokunma yollan ile gelen ham bilgileri (input) işleyip nasıl tam bilgi (output) haline getiriyorsa kara kutular da aynı şeyi yaparlar. Ters adlandınlmış şevlere eskilerin "miisemma bin nakîz" dediklerini yııkarıda arzetmiştim. Davranışlanna uygun biçimde adlandınlanlara da, yine eskiler, "ismiyle müsemmâ" derlerdi: Coşkun ruhluya Coşkun, gayet uyanık olana Atik adının verilmesi gibi. 1983 eylülünde düşürülen Güney Kore uçağma da buna benzer bir ad konmuştu: 007. Bilindiği gibi 007, casusluk romanlan yazarı Ingiliz Ian Fleming'in (19081964) yaratuğı karşı casus tipi James Bond'un öbür adı idi ve ada tam uygun bir niteleme idi: Sovyetler, uçağın casus uçağı olduğunu ileri sürmemişler mi idi? 528 66 29526 10 00/412 Nedir kara kutu? Eskiler, davranışlannın tersini gösterecek biçimde adlandınlmış Kısa... Kısa... Söz dinleyen soba Gaz sobanuı istediğiniı gibi ayarlayabilirsiniz: Çok sıcak, orta sıcak, ıhk... yanacak biçimde... Aynı şey odun sobalannda da uygulanamaz mı? Geçen yuzyıldan kalma sobalarda böyle bir şey olnazdı. Koyduğunuz odun keyfince yanar, biterdi. Petrol zammından sonra piyasaya çıkanlan sobalar hiç hava sızdırmayacak biçimde yapıldıklanndan odunu da ayarlı yakıyorlar: Örneğin 500 dereceden 250 dereceye indirerek. Bu yolla, odun hem lazan olduğu kadar yanıyor, hem deisve dumanı az çıkanyor. Eviru'zin bir köşesinde, tavana takacağınız, dumana duyarlı bir araç bar bar bağırarak yangın haberi veriyor. Siz odada otururken mutfakta başlayan yangın, veya gece yansı elektrik kontağının yol açtığı yangın, fazia zarar vermeden söndürülebiliyor. Başka bir yangın aracı da bağtrmıyor, yangına su fışkırtıyor. Bunu da sıcağa duyarlı bir araç yapıyor. Mutfaktaki sıcaklık örneğin 50 dereceyi bulunca tavandaki bir delik otomatik olarak açüıyor, buradan bir anda bolsu akarak ateş başlangıcım söndürüyor. Ama, makine bu. Hiç yanhshk yapmaz mı? Yapıyor tabii. O zaman da komik durumlar ortaya çıkıyor. Bir düğün salonunda, tavanının yanlanna, sıcağa duyarlı (örneğin 3040 derece sıcağa duyarlı) araçlar yerleştirilmiş. Kaiabahğın çok olduğu bir anda tavandaki sıcaklık birden 50 dereceyi bulmuş ve vanalar kendiliğinden açüarak salonu ve tabii içindekileri sudan çıkmış stçana döndürmüş. fflZLJ GAZETECİ MCDETŞEN "Yangın var" uyurtcm Hırsız lambası Geceleyin evinize dönerken, tenha yolda birden karşuııza bir adam çıkıp sizi soymaya kalktı. Yahut, hanımsımz, size saldırmak istedi. Üzerinizde silahınız yok. Olsa da kullanmanız güç. Ne yapacaksınız? Bir buluşçu, gozleri geçici olarak karartan bir cep lambası yapmış. Işık saldırganın gözünü birkaç dakikaüğına kör ediyor. Nt& NÛABÖ? İ6LER 9.. MALÛ KELEK... 10 OLPU, 50KAK FOTO(5RAFÇ/U6/NA } PARAN ) Fışkırtmah cep lambası lşığın yantnda kimyasal madde de çıkaran cep Utmbalan yapılmış. Tenha sokakta bir adamtn size doğru yaklaştığını gö'rüyor, kuşkulamyorsunuz. Cep lambanız adamı bir yandan körleştirirken bir yandan da 56 metreye kadar kimyasal bir madde fışkırtıyor. Bunun çıkardığı koku saldırganı şaşırtıyor. Bu arada siz de sıvışıyorsunuz: Yiğitliğin on şartı varmtş: Dokuzu kaçmak, biri hiç görünmemek. Dikiz gözlükleri Araba sürücüsünün önündeki camın yukansma asüı biraytaı hem arabanın içini, hem de arkanızdan gelen arabalan görmenize yarar. Aynı şey gö'zlükte yapılamaz mı? Bir buluşçu yapmış. Dıştan bakılınca ayna görunümunü veren göılüklere içten de aynalık yapan bir kısım eklenmiş. Bu yolla, isterseniz arkamzda/ı gelenleri de görebüiyorsunuz. Şimdi Toyota, Renault, Mustang, Lancia... gibi arabalann çocuklar için olanı da yapılmış. En çok 50 santim uzurüuğundaki oyuncak araba iki vitesli. Anne baba arabayı oturdukları yerden radyo ile çaltştırıyor. Uzaktan komutalı çocuk arabaları TARIHTE BUGUN MÜMTAZ ARIKAN 1741'PE BUGÜfJ ITALYAN BESTECJLERİNIN EN güYUKL££JNP£N ANTONIO VlVALDf, ?Z YAŞINPA OLPÜ. K/&C Y/LA YAKJH ZAMANIMI, VEHE£>IK'TEKJ BI/Z TBHMLBR OKUUJNDA AAÛZIK ÖĞEETMENÜĞt YAPAfiAK GEÇl/SMlÇT/. VIVALDl, OZAPAia ÇOCUKlAJetU glfÇOK ENSmuMAtJI ÇALMALAglUIAlDA ETlClSİY LE,2£NGtN O&t££77SA yAPOZAJSl B.SSTELEMIŞTI. OPEKA VE ORATOZYOLARI Ctf VAZDI AMA, OhiU ZAMANIUIAI ÖNÜN£ GEÇİeSN, HBP ENSTKUMAN TflL MÜZİK ÇAUŞM4LA&yC>(.23S£NFOMl VE 454 KOAIÇESTD YA2MIŞ OLAN Vtl/ALGl, ÖZ£LKCNçeerc GKOSSO VE SOUD KOUÇS&ÜA SABCK ÇAĞIUIN DÂHİSl SAYILMAICmMEVS/MLEg."ADLI YAPm BU tCONUPA l KANITr/g.. (S*)Ja, keman çatarien • • ~) B/R KOMÇERTO USTASJ.. Ses değiştiren telefon Telefonla kadmlan olsun erkekleri olsun rahatsız edenlere karşı ses değiştiren bir araç yapılmış. Araç, kadın sesini kalın bir erkek sesine, ince erkek sesini sert erkek sesine çeviriyor. Rahatsız eden de istediği ortamı bulamayınca telefonu kapamak zorunda kalıyor. Mıknatısh pencere Buzdolaplanmn kapıları mıknatısın çekme gücü ile kapanır. Aynı şey pencerelerde de uygulanamaz mı? Hiç olmazsa hırsızlann erişemeyeceği yüksek pencerelerede?.. Böylece ıspanyolet derdi ortadan kalkıyor. Oda kapüannda da aynı şey yapılmış, kilit bozulması derdi son bulmuş. GALERİLER DİVAM Mehmet Pesen GÜZEL SANATLARA HAZIRLIK KURSLARI Moda Slılıstık ve Resım derslerı uzman kadro tarafından verılır B»>lat C*d Kantarcı Durağt Nıhal Kınltan S«lı Çımvn Apt No 1 1 T d 354 03 2S vonetımınde MUZAYEDE SALONLARI Anlıkalarmız. tablo tialı hat ve Kitaplarımz. her lurlu değerlı esyalanmz sızter ıcın cleğefientJırıiır sergılenır vs gercek aiıcıla'ina nuzayeöe edılır 50 YIL ÖNCE Cumhtıriyet 2% Temmuz ms kazanacaktır. durumlarını düzenlemeğe Romanyadan Birçok devletler ve bu arada mülkiye müfettişlerinden Feyzi Italya, bu yiizden zarar Güralı memur etmiş ve Feyzi gelen göçmenler göreceklerdir. Zira yalnız îç Işleri Bakanlığı Romanyadan gelen göçmenlerin memleketimizde her türlü kolaytığı görmelerine çok önem (ehemmiyet) vermektedir. Göçmenlerin çok çabuk ve zorluğa uğramaksızın yerlerine yollanmalan için çareler aranacaktır. Îç fşleri Bakanlığı Trakya genel müfettişliğinden başka, göçmen yottama işile göçmenlerin Istanbuldaki Gural işe başlamıştır. Feyzi dün iskân sevkiyat mahallini gezmiştir. 1935 1985 Eskişehir, Istanbul, Diyarbekir, Izmir ve Karadeniz illeri arasında hava postaları tesis edilecek, yolcu ve paket tarifeleri yeniden yapılacaktır. Hava postalanmtz için gerekli yerlerde muhtelif rasad telsiz istasyonları da olacaktır. Diğer taraftan, Alman, Italyan ve Fransız hava postalarının da memlekeümize uğramaları ve Asyaya yaptıkları transit seferleri memleketimizden geçirmeleri için yakında ilgili sosyetelerin delegelerile görüşmeler yapılacaktır. Tezhıp ve Minyatur Sergisi PAMUKBANK SUADİYE SANAT GALERISI 24 temmuz 3 Ağustos Kâzım Taşkent Galensı Yapı ve Kredı BankasıGalatasaray Resim Sergisi 22 Temmuz 23 Ağustos 1985 ELİF NACİ MUHSİN BİLYAP Resim Sergisi (Akademık dışı) SÜREKLİ MÜZAYEDELERİMİZ: Her PERSEMBE Saat 13te Halı. Kılım Her (ARŞAMBA Saat 13 te Antıka Mjcevher ve degeriı esya Her ayın ilk SALI gunu saa! 13 !e *iazm3 w baskı kıtapiar hat ve levhalar Amerika ecnebi mahpuslan dışarı çıkanyor Vaşington 27 (A.A.) Yakında yabancı mahpuslardan 151 kişi, ülkenin dışına çıkarılacak ve böylece Amerika hükümeti yılda 52.000 dolar ttalyanlardan 62 mahpus vardır. Mahpuslar, iilke dışansına çıkarılmazdan önce, ilgili devletlerin rızası aimacaktır. Hava seferleri Yurd içinde hava postalarım çoğaltmak ve uçak seferlerini düzen altına almak maksadile Ekonomi Bakanlığı tarafından bir proje hazırlanmıştır. Bu projeye göre Ankara, BODKUMIULESİ 25 Temmuz 10 Ağı*tos ADRES: Yerebatan Cad Tel 526 43 89 No 37 Cagaloğ.ulstanbul Not: Cumartes' ve Pazar gunlen sureklı acıktır Her Çumartesi kesin nareket gg özel Otobüs Tam Pansivon TL'RİZM SLX\R tu DUYURU GÜNEY EGE LİNYİTLERİ İŞLETMESİ MÜESSESESİ MÜDÜRLÜĞÜ'NDEN MUHTELİF MALZEME SATINALINACAKTIR Müessesemiz ihtiyacı aşağıda aynntılı durumu gosterilen muhtelif Malzeme Şartnamesine göre kapalı zarfla teklif alınmak suretiyle satınalınacaktır. 1 Yapüacak ihalelerin konusu, dosya işareti ve en son tekJif verme tarihleri karşılarında gösterilmiştir. Malzemenin Cinsi : Dosya No : Miktan : İhale Tarihi : 13300 Ad. Eğik tel çıt. 180084.GELÎY/85296 2 Kalem 7.8.1985 direği ile 200 Ad. payanda 2 Muhtelif Atölye techizatı 90063.90066.90068 26 Kalem 15.8.1985 GELİY/85285 2 Ihalemize katılmak isteyen istekliler kapalı zarf içerisindeki fiyat teklif mektuplarını, zarfın üzerine dosya işareti, işin konusu ve ihale tarihi yazılmak suretiyle, belirtilen ihale günu en geç saat (15.00)'e kadar Müessesemiz Genel Muhaberat servisine vermiş olacaklardır. 3 Teklif zarfları ihalenin yapılacağı gunde ve saat (15.3O)'da Müessesemiz Satınalma Komisyonu huzurunda açılacaktır. 4 Bu işlere ait Şartnameler; a) Ankara'da TKİ Genel Müdürlüğü (Satınalma Dairesi Başkanlığından) b) Istanbul'da TKİ Satınalma Mudüriuğunden (Odakule İş Hanı Kat: 12 Beyoğlu) c) Muğla'da Müessesemiz Ticaret Şube Mudurluğü'nden (Orhaniye Mahallesi Ismet Çatak Caddesi No: 1) DiJekçe ( ) karşılığında temin edilebilir. 5 Postadaki gecikmeler dikkate alınmaz. 6 Müessesemiz 2886 sayıh kanuna tabi değildir. Basın: 21166 ÖREN KESKİNOTEL EFEMTATÎLKÖVÜ 49.000 ı R RtZM SL'VVB HER C l MA KESİN RVfllikET 10 Güıı • 9 (iece Özel Otubüs • I'am PanM\un rtur46.000 ORDU 2. ASLİYE HUKUK HÂKİMLİĞİNDEN İLAN Dosya No: 1983/385 Davacı Hasan Koç tarafından Mahkempmıze açılan Ölıim Tarihinin Tesbitı davasının duruşmasında verilen ara kararı gereğınce: Ordu Alembe>r Koyu 24 sa>ılı hanede kayıtlı Huseyin oğlu, ALJ KOÇ'un harp gaibi olarak nufusa ışlendiğı, bugune kadar hiçbir yerden sağ olduğuna daır oir haber gelmedığı, harple olduğunun köyde herkes tarafından bilindiği ve ölum tarihınin belirlenmesi davacı Hasan Koç tarafından mahkememizden talep edılmiş olmakla; Verilen ara kararı gereğince bilgı sahibi olanlarm 4 ay içersinde Ordu 2. Asliye Hukuk Mahkeraesi'nin 1983/385 esas sayılı dava dosyasına müracaat etmeleri ilan olunur. 29.4.1985 Basın: 21067 BİR BU YANDAN 2Yaşayanlar bir gun ölür etoet Ağaçlarta, Balıklaria, Kuşlarta ben Amenna... AHMET KAYA Resitali . BİR 0 YANDAN Yön: Yusuf KURÇENÜ Necla Nazır Mahmut Cevher Nilüfer Aydan Meıicez ve tüm bayilerde 1983 81 dakıka VlDEOTHCOyE VE RECEP VE ZEHRA VE AYŞE Pembe Mutlu GEÜBOLU BONCUKOTEL Edremit MOTEL ~ÇAVUSOĞLU 56.MM (Y.P.) t Reijiktaş 161KJ74 Kadıkoy 1612281 46.000 *V:ÖMERTA X KÖYÜ 75.000 ALANYA ALAADDtN F'\ FETHÎYE *'AJ SEKETUR ~ : MOTEL 55.000 * DATÇA BODRUM AKTUR VİLLALARI 161IO7JKuüıkoy <WI*iÜ 1HI2İ81 M0OA SİNEMASI 337 01 28 Baharıye Cad. Adlıye yanı KAOIKÛY IST MODA SİNEMASI 3370128 ÖIÛM KUMARI Tt«: S UIAIKR soMSjmfı Tta: i.timum l.Vf*T«M«J0KII1 GECcURİM UAMI 4 Ağustos Pazar Saat 13 00 Organinsyon: İlhan DİŞLİ • Kiınıiğımı Kaybetıım. MUkümsüzdür. ABDULLAH REMZİ YANARDAĞ durn ztacüıi TflH: KBİ H M K S J.C Seanslat 12 0015 30 18 4521 00