Katalog

30 KASIM 1985 CUMHURİYET/I1 İran'a yaptırım uygulayın 4 .Ankara'ya tayin olduğumda, lran'daki Amerikalı rehıneler esarette 4. aylarını doldurmuşlardı. Konuyu ne zaman Turklere açsam, rehinelerın durumuna duyduklan uzuntuyu vurgulamaktan kaçınmıyorlardı. Ancak sabır ve ıtıdal dışında bir yola başvurmaktan kaçınmamız gerektiğini de ozenle vurguluyorlardı. Nisan başlarında, Başkan Carter'dan bır mesaj aldım. Başkan mesajında iran'a karşı bazı yaptınmlar uygulanmasına karar verildiğıni kaydedıyor, dost ve muttefiklen bu yaptınmlara katılmaya ikna etmemiz konusundakı talımatlannı bildıriyordu. Washington: Spain'in anıları (ABD'nin eski Ankara Büyükelçisi) Türkiye'de Amerikan Diplomasisi Yayına hazırlayan: UFUK Amerikan yaptınmlarının, Iran'ı köşeye sıkıştırarak, Moskova'Tahran ilişkilerini sıcaklaştıracağını, bunun da Turkiye'nin Kuzeybatı sınırındaki demir perdeyı Doğu sınırına da uzatmaktan başka bir şeye yaramayacağmı vurguladı. Bu ıfadeden, eğer yeni bır gelişme olmazsa, Turkiye'nin önumuzdeki gunlerde de bu politıkayı izleyeceğı sonucunu çıkarmam guç olmadı Genel Sekre GÜLDEMİR Mran'daki Amerikalı rehıneler esarette 4. aylarnı doldurmuşlardı. Başkan Carter, ABD'nin İran'a yaptınmlar uygulanmasına karar verdığıni belırtiyor, dost ve müttefiklerin de bu yaptınmlara katümalarını istiyordu. Konuyu Turk Dışışlerı Bakanhğı Genel Sekreterı'ne açtım. Genel Sekreter, hükumetin, rehinelere sempatı duymakla birlikteÎran'ın Turkiye'ye petrol ambargosu koymasından çekınerek, yaptırıma katılamayacakların ı belirtti. bıldirmek uzere tekrar Genel Sekreter'iziyaretegittim. tran'a ılk elde ticaret ve turizm ambargosu uygulanacaktı. Turkıye'nın özel durumunu anlayışla karşılamakla birlıkte benzer yaptınmlarla bizı desteklemesını ıstedim Genel Sekreter, Tahran'a haddınden fazla baskı yapılmasının halihazırdaki rejımi Sovyetler'e yanaşmaya zorlayacağı goruşunu tekrarladıktan sonra, "Evimizi başımıza yıkacaksınız" de dı. Sonra da en azından bir NATO uyesı ulkenın Talıran'da bıi>ukelçı bulundurmasının yararlı olabıkceğıni kaydetti. Bilgi ve temas sağlanması açısından, bu onemli olabılirdi. Ayrıca Iran Dışışlerı Bakanı Ghobzadeh Ankara'yı zıyaret etmek istediğini bildırmışt!. Bu ziyaret, Amerikalı rehınelerın durumunu göruşmek için ideal bir zemin olabihrdi. Turkiye'nin "özel durumu" Cevaben, Turkiye'nin "özel durumunu" anladığımızı, ancak kişisel tahmınimın, Amerıka'mn yakında harekete geçeceğı olduğunu belırttim. Genel Sekreter endişelendi. Bu işlem sırasında Turkiye ile Amerika arasındaki Savunma Işbirlıği Anlaşmasının sağladığı us kolayhklarından faydalanmamamız dileğinde olduklanru belirtti. Endişesini bertaraf edecek bır beyanda bulunmadım. Konuyu açıyorum Konuyu. 8 nısan gunu Dışışlen Bakanhğı Genel Sekreterine açtım. Genel Sekreter, hukumetinin, rehinelere sempatı duymakla birlıkte, îran'ın Turkiye'ye petrol ambargosu konmasından çekinerek, yaptınmlara katılamayacaklarını belırttı. Washington'un durumunu anlayışla CARTER'IN KARARIABD Baskam Jimmy Carter'dan Ankara'daki ABD Büyükelçiliği'ne gelen karsıladıklarını, ama sabretmekmesajda, tran 'a karşı yaptınmlar uygulanmasına karar verildiği beUrüiıyor ve müttefiklerin de bu ka ten vazgeçilmemesi gerektiğini rarı destekltmesi için girişimlerde bulunulması isteniyordu. tavsıye ettiklerıni vurguladı. ter'e dedım kı, "Rehineleri banşçı yollardan kurtaramazsak, başka onlemlere başvuracagımıza gore. eğer siz onları banşçı yollardan kurtarabilirseniz, bizim de başka vontemlere başvurmamız onlenmiş olur." Haber nasıl alındı? Birkaç gun sonra Hurrıyet gazetesi Turkiye'ye İran'a yönelik yaptırımlara katılması ıçm bir nota verdiğmıız, ancak Turkiye'nin reddettıği manşetı ile yayımlandı. Hurrıyet, haberı nereden almıştı? Bilmiyorum. Ertesi gun Turk Dısişlerı Bakanhğı, Elçiliğımıze danışmadan, Hurriyet'in habennı doğrular bıçımde bır açıklamada bulundu. Yıne ertesi gun gazetelere gore Sovyet Buytıkelçisı "dosl tranV karşı yaptınmlar uygulanacağı haberı konusunda Dısişlerı Bakanlığını aramış, ama kendisıne böyle bır şey söz konusu olmadığı bildirilmişti. Elçiliğin ikinci adarru Bob Dıllon'u derhal Dışışlen Bakanlığına gıderek bulabildıği en yuksek yetkıhye söz konusu yaptınmlara Türkıye'nin de katılmasını beklediğimızı, aynca bakanlığın TürkABD ilişkilerini basın aracılıga ile yurutmeyı durdurması yolundaki isteklerırruzi kapsayan mesajımı tekrar yazılı olarak bırakma talimatı verdım. "Bizi destekleyin" 17 nisan günü, Tahran'a karşı uygulayacağımız yaptınmları Türk Dışişlerine tezimi nasıl kabul ettirdim? A ürkiye, olası bır Mısırlsrail savaşmda Incirlik ussünun İsrail'e bir fıava köprüsü için kullanılmasmı istemeyebilirdi. Oysa Afganistan 'da yapıldığı gibı, Sovyetler, kuzeyden Suriye'ye doğru girmeye başlarsa, Türkiye, Incirlik'i duşunmeye fırsat bulabilir mıydi? Dışışlerı Bakanı tlter Türkmen, bu durumda sorumun cevabını benim tahmin edebıleceğimi ve Turkiye ile Amehka'nın Güneybatı Asya'daki menfaatlerinin bütünlük arzettiğini kabul etti. A 9 8 A de Turkiye'den ayrümadan öncekı son konuğumuz Savunma Bakanhğı Uluslararası Güvenlik tşlerinden Sorumlu Bakan Yardımcm Francis West oldu. Konuklanmızı Turk Savunma Bakanhğı, Genelkurmay ve Dısişlerı Bakanhğı 'na göturdum. Turkler, geçmışte karşılaştıklan guvenlık yardımı sorunlarmdan ve güvenlik yardımımn geleceğmden bahsetmek istiyorlardı. West ise Güneybatı Asya 'ya yonelık Sovyet tehdıdınden ve dolayısıyla "Hızlı Müdahale Birliğr'nden (RDF) konuya girıyor, Turklenn bu konuda ne yapahileceklennt soruyordu. Dısişlerı Bakanı tlter Turkmen ile goruşmelermde West, Turkiye'den komşularmı zor durumda bırakacak bır şey ıstemedığımızı vurgulayınca, Turkmen, Turkıye'deki üslerın Güneybatı Asya'ya yönelık olarak kullanılması fikrıne dahi musamaha gostenlemeyeceğını bıldırdi. Bu aşamada ben soze gırdım. Turkiye, olası bir Mısırfsraıl savaşmda tncırlık ussunun İsrail'e bir hava köprusu için kullanılmasmı istemeyebilirdi. Ama Güneybatı Asya'da, Türkiye ile Amerika'nın menfaatlen bırbırı de butunluk arzetmıyor muydu? Afganistan 'da yapıldığı gıbi, Sovyetler, kuzeyden Suriye'ye doğru girmeye başlarsa, Turkiye Incırlık'ı duşunme fırsatı bulabülır mıydı? Dışışlerı Bakanı, bu durumda, sorumun cevabını benim tahmin edebıleceğimi söyledı ve Turkiye ile Amerika'nın Güneybatı Asya 'dakı menfaatlerinin butunluk arzettiğini kabul etti. 12 Eylüî sonrası ince sorunumuz: Askeri yönetime karşı nasıl tavır takmacağız? manşetiyle yayımladı. Tabii. "demokrasiye dönülmesi için ordunun boğazma sanlmak'' yanlısı . olan bırkaç Batı Avr.'pa büyükelçisi, beni hemen arayarak, raporlarmda mulakatımdan alıntılar yaptıklarını bildirdı. Washmgton'dan ve Amerikan basınından tepkı beklemeye başladım. Hıçbır şey gelmedi. Demek kı, bu tzmir gazetesini Amerika'da hiç okuyan yoktu. Fakat Türkiye'de epey olay yaratmıştı. tzmır Amerikan Haberler Servisi yönetıcıleri bir yandan "ismen atıfta bulunmamak" koşulunu çiğnedıklerı ıçtn gazetenin yönetıcilerine teessuflerıni bildiriyor, dığer yandan da benı zor durumda bırakacak bır girışıme onayak olduklan ıçm benden özur dilıyoriardı. Buna karşılık, söz konusu gazete de suskun kalıyordu. Bırkaç hafta sonra, bir başmakale yayımladılcr. Konusu, benim ne kadar demokrasiye gönul vermiş olduğumdu. A î r 7 « > Araptsraıl savaşı sırasında Ankara'da musteşarlık gorevı yaparken Adana'dakı Amerikan Konsolosu arayarak tncırlık ussundekt Hava Kuvvetleri Birlığinın "belirli alarm türlerinden birisine geçtiğini" uçakların depolannm doldurulduğunu, guvenlık onlemlerınm arttırıldığını bıldırdi. Bu hazırlığın nedenmı tahmin etmek guç değildı. tsraıl ıçm bır ha\a harekâtı duzenleniyordu. Ankara'dakı Amerikalı Hava Kuvvetleri Generalı, Inctrlık 'ı arayarak, şımdıhk olduklan yerde durmalanm emrederken, bız de A vrupa 'daki Amerikan Hava Kuvvetleri ORTAKMENFAATLERTurkiye'den ayrümadan once Spain'in son konuğu West Komutanmı arayarak, olağanustu halm oldu. West, Dısişlerı Bakanı Turkmen tarafından kabulünde TürkABD ortak menfa nedenmı araştırmaya baştadık. atlerinden bahisle Turkiye'nin Hızlı Müdahale Birliğine tavrını yoklamıştı. Turkmen Öğrendik ki, komutanlıktakı bır taktık (sağda), Roma'daki ABD Buyukelçiliği'nde ABD'li meslektaşı Haig ile. plancı, haritayı onune açmış, bakmış kı, Amerika ile tsraıl arasında tsraıl"e en yakm 5 bın metrelık pıstlı Amerikan Hava Kuvvetleri ussu İncırtikte, vermiş teyakkuz emrını. Bız dummu anlatınca isteksizce teyakkuz durumunu kaldırdılar. Birkaç dakika sonra Turk Dışışlerı \ıl 1973. Arapİsrail savaşı sürüyor... Türk Dısişlerı Bakanlığından, elçıliğı arayarak Incirlık'tekı teyakkuz durumunun nedeni soruldu. Bakanhğı'ndan İncirlik'teki "teyakkuz durumunun" Dedım kı, "Onemli bir şey yok." nedeni soruldu. Dedim ki: Önemli bir şey yok... Cevap yine sarihti Gelen cevap, yine sarihti. Türkiye katılmayacaktı. Bunun üzerine ev sahiplerıru daha aktif bir rol oynamaîan için biraz korkutmak uzere VV'ashıngton'dan yetki istemeyi kararlaştırdım. Bu düşuncemi nisan ortalannda yazıya döktüm. Normal yollardan Turkiye'nin İran'a yaptırım uygulamasım sağlayamayacağımızı, ev sahıplerımia ikna etmek için ek yetkı ıstediğımı, buna ilaveten bizim Dısişlerı Bakanhğımn Wasmngton'daki Turk Buyukelçılıği ile de goruşmesinde fayda gorduğumu belirttim. Mudahalenin hemen ertesinde bir hmir seyahatimde, Amerikan Haberler Servisi'nin yunetkileri, benı önde geien btr yerel gazetenin elemanlarıyla göruşme yapmaya ikna etti. Goruşmede yeni yönetimi ne övmek ne de yermekten kaçınan manevralarla birlikte, mülakaün bana atfen yayımlanmayacağına guvenerek biraz serbest konuştum. Ertesı gün haber, gazetede "Amerikan Büyükelçisi Spain, 'Amerika Turkiye'nin demokrasiye dönmesi için ordunun boğazma sanlmayacak' dedi" manşetiyle yayımlandı. 4k M urkıye'de askeri müdahaleden sonra karşılaştığımız en ince sorunlardan bır tanesı de kamuoyu onunde seçimle gelmemış bır yonetıme ne tavır alacağırruz oldu. 12 Eylui'un hemen ertesinde bır tzmır seyahatimde, Amerikan Haberler Servisi'nin yöneticılerı beni onde gelen bır yerel gazetenin elemanlan ile goruşme yapmaya ikna etti. Goruşmeyi söyledıklerimin adıma atfen yayımlanmaması koşuluyla kabul ettim. Goruşmede, yeni yönetimi ne övmek ne de yermekten kaçınan manevralarla birlıkte, mulakatın bana atfen yayımlanmayacağına guvenerek, biraz serbest konuştum. Ertesi gün gazete "Amerikan Büyükelçisi Spain, Amerika Turkiye'nin demokrasiye donmesi için ordunun boğazma sanlmayacak dedi" Kurtarma operasyonu Bu mesajıma gelen cevap, çok garipti Washington telgrafında "Ortadoğu'da tansi>onun artmış olmastndan bahisle tum lslam ulkeierindeki sefaretlerio acele olarak halka kapaüJmasını ve ek gu\ealik onlemleri alınmasını istiyorda." Bu mesajı Amerika vurucu gucunun Tahran'daki rehineleri kurtarma operasyonu izledi. Operasyon, helikopterlerde başgösteren arızalar nedeniyle başarısızlıkla sonuçlanmıştı, ama başarısızlığın nedenlerı Turklere ınandırıcı gelmemıştı. "Biz sizi tanırız, lojistik hala >apmazsınu, operasyonu, So\>etler'in tehdidi nedeniyle durdurmuş olmalısınız" dıvorlardı. İncirlik üssü, azdahaArap Israil savaşına giriyordu KTTAP/YAYIN Çağın BİLİM ve TEKNOLOJİSİNİ ayağınıza getiren dergi... Sorun Yayınları Kuruluşunun onuncu yılında sunar Boyacı Ahmet Sok No 12/ 307 Çemberhtaş Ist 5112455 Q • oğretmen 72.Sayı Aralık 85 dünyası Oldumuya! aydın boysan mizah söyleşileri Kitapçılarda arayınız Bilgi Dağıtım: Cağaloğlu/ist. 522 52 01 Rehineler geliyor Artık bekleyişe geçtık. 1981 ocağında rehineler konusunda hareketlenmeler olacağına ılişkin basında haberler çıkmava başladı. Washıngton susuyordu. Nıhayet bır mensubumuz, Turk havacılık yetkilılerınden iran'a gitmekte olan iki Cezayır uçağının Ankara Esenboğa Havaalanı'nda yakıt ıkmah yaptığını bildırdi. 48 saat ıçınde yıne Esenboğa Ha\aalanı'na gelmeleri bekleniyordu. Cezayir Buyukelçisinı aradım. "tji bir sejler olmak üzere" dedi ve uçaklann rehınelerle birlıkte o gece Ankara Esenboğa Ha\aalanı'na ineceğını soyledı. Ardından Ankara Sıkıyonetim yetkıhleri telefonla e|er arzu edersem. Esenboğa'va ozel bir kapıdan geçis.imi sağlayacaklarını bildırdiler. Eşım Edıth ve musteşar Dick Boehm'le gece Esenboğa'va hareket ettik. Havaalant gazeteci kaynıyordu. Kontrol kulesıne gırdiğımde Ankara uzerindeki Cezayırli pılotların, Ankara'ya inmeyeceklerinı, Batıda bır havaalanına yoneldiklerinı belirten sesinı ışittim Çıkarken gazetecilere yakalandım. Esenboğa"dakı "tek haber" ben olduğumdan ertesi gun gazeteler rehınelerin dramının bittığini, bana atfen duyuruyorlardı. t/zuntum, Cezayir'in oynadığı rolu, neden Turkiye'nin oynamadığıydı. V I Dobrenkov ERIC FROMM'UN YENİFREUDÇULUĞUN ELEŞTİRİSİ • Sırrı Ozturk . Cüneyt CANVER • M.Seyfi OKTAY • Güler TAISYOLAÇ • Yahya ZABUNOĞLU "GÜVENLİK SORUŞTURMASI" için ne dediler? t yeni çılctı BAYİLERDE 'Ankara. htanbul ı e Izmır'de) ABONE: Y>llık 12 000 TL (KDV flahıl; 6aylık 6 000 TL (Her ay 1000 TL odeyerek de abone olabıiırsımz ı (Posta çekı no 17296 Banka hesabr Z>raaf Bankası Cağaloğlu Şubesı 641 740) İSTEME ADRESİ: Molla Fenar SK 43/205 PK 648 34435 Sırkecı ISTANBUL T el 527 20 63 526 18 00 T eteks 22000 vuas v İLERİCİ YAYINCILIĞIMIZIN SORUMLULUĞU • Tuncer Tuğcu Eğhimdeki Kamhur: ÖZEL DERSANELER * Tarihin Reddi: "MİLLİTARjH'progrann . i SSK. Jşhanı 8.Kat. no: 512 Yenişehir / ANK 2 yeni 2. baskı YANGIN VAR UMUT SİMİT aydın boysan'dan SAÇIK DUŞUNCE VE KULTUR DERGISI cmrss/r\ ÎM/^ Bılgı Dağıtım Cağaloğlu/lst 522 52 01 FELSEFE TARİHİ Dağıtım Istanbuî, CEMMAY Ankara, ADAŞ Izmır, DATIÇ Cumhurıyet Kıtap Kulubu ıl60) Renkli lüks kuşe baskı Kemaliznı veDevlet BAşvAzı DartMcilik Tartı»ılıyor HAÜLBERKT»Y islamyetin "Dünyı Nizamı iddiası «AXI»(E sooinson Ivjn (vınovtç Vasadı mı? CH*BLESDO«ZYNSKI N«zım Hikmel ile Sanat SoldaHutaMtM Y«y«ıOünyMt DogııPerincek • YüzyıJın Suçunu Sorgulayanlar: SÜPERTRAMP • Afrîka'nın Müzik Kalıtı • LEONARD COHEN • Ölüm Yıldönümünde JACK KEROCJAC • Radikal '6O'!ardan Reagan ABD'sine "Çiçekleri Soldu San Francisco'nun' KUT HAN masal Gundem Yayınları Dsgıtım. Islanbul CemMay Ankara Adaş lzmtr Elkin Gürhan Tümer Anlayışj Üıerine Bir Konufma MuhasetMnin Ilk İ$ar*tlari »VŞEO&DHOZ ARALIK Sayısı Çüm BAYİLERDE Istem» M r n t Bjoul. Ctö 16/401 , ÇIKTI BlTTİ