Katalog

20 EKÎM 1985 Türkiye ııiifıısıunuı özellikleri VERI ARAŞTIRMA A.Ş. GERCEKLESTİRİLE.N İllerin Nüfus İçindeki Paylanmn Değişimi ıTrıbzon w /V. t RfavAîtviıy ' CUMHURÎYET/7 CUMHURIYET İNCELEME U C LA R kahr. , tkinci Dünya Savaşı sonrası dönemde, 19451980 yıllan arasında illerin genel nüfus içindeki paylarındaki değişikliklere bakıldığmda 9 ilin nüfus içindeki payının arttığı, 30 ilin payının azaldığı, 28 ilin payında ise belirgin bir değişiklikler olmadığı görülüyor. Göcün yönü ise çok iyi bilinen bir gerçeği, "kırsal alanlardan büyük kentlere göçü" doğrular nitelikte. Bu dönemde, nüfus içindeki paylannı artıran iller İstanbul, Ankara, tzmir, Adana, Zonguldak, Antalya, Hatay, tçel ve Hakkâri. Istanbul'da 1945'te Türkiye nüfusunun yüzde 45'i yaşarken, bu oran 1980'de yüzde 10.6'ya çıkmış. Aynı şekilde Ankara'nın nüfus içindeki payı yüzde 3.7'den, yüzde 6.4'e, İzmir'in payı yüzde 3.6'dan, yüzde 4.4'e yüksehniş. 1980 yılında Türkiye nüfus içindeki paylannı arttıran illerin arasına Hakkâri'nin de katılması, bu ildeki asker ve memur sayısında görülen artışla açıklanıyor. 19451980 döneminde nüfus içindeki payı sürekli azalan ve o ilde doğmuş olanların nüfus içindeki payının altma düşen iller ise şunlar: Afyon, Artvin, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Çanakkale, Çankın, Çorum, Denizli, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Giresun, gümüşhane, Kars, Kastamonu, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Niğde, Ordu, Rize, Sinop, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, Uşak, Yozgat. 85 + mojendi. Doğuda bağımsız yaşayan Kafkaslar hariç, Anadolu'nun tüm nüfusu Hititliydi ve Hitit împaratorluğu tarafından yönetiliyordu. Ama MÖ 1100 yıllarında Avrupa'dan yeni toplulukların Anadolu'ya girmesiyle bu tablo değişmeye başladı. Boğazlan gecerek gelen ve Orta Anadolu'ya yerleşen Frikyahlar, Anadolu'yu farklı kültürlerin bir arada yaşadığı bir bölge haline getirdiler. MÖ 500 yılarında Anadolu'da kıyı bölgelerinde 250 bin Yunanlı, iç kısımlarda 3 milyon Frikyalı ve Hititli ve Doğuda dağlık bölgelerde 750 bin Kafkas ve Ermeni yaşıyordu. Bundan sonra yüzyıllar boyunca Anadolü nüfusunun alt sınınnın 5 milyon, üst sınırının ise 6 milyon olarak kaldığı tahmin ediliyor. 11. yüzyılın ilk yansında Doğudan Turk kavimlerinin Anadolu'ya girmesiyle ilk büyük değişiklik başladı. Bizans ordusunun 1071 'de Malazgirt'te Alparlan'a yenilmesiyle bölge Türklerin yerleşimine açıldı. Birkaç yüzyıl içinde Batı kıyılarındaki Yunan nüfusu dışında Anadolu bir Türk ülkesi oldu ve nüfus yapısı tümüyle değişti. Türklerin Anadolu'ya yerleşmesiyle nüfus artışı da kısa bir süre kesintiye uğradı. Türk kavimlerinin göçebe bir yaşam tarzı vardı ve nüfus yoğunluğu, ancak tanmla antınlabilirdi. Ama Anadolu'daki Türk egemenliği Osmanlı döneminde tam olarak sağlandığında, Turkler de artık tarımsal üretime geçmişlerdi. 14. yüzyılda yerleşik tarım hayatına geçiş tamamlanmış ve nüfus yine 7 milyona yaklaşıyordu. Bir veba salgını nedeniyle Anadolu nüfusunda son bir kez düşuş olduktan sonra 16. yüzyılda 7 milyon sınıra kesin olarak aşıldı. Osmanlı Imparatorluğu, bütün olarak değerlendirildiğinde ise, nüfustaki asıl büyük gelişme 15. yüzyılın ikinci yansında başladı. Osmanlılar, Avrupa ve Asya'da yeni yerler kazanmıştı ve toplam nüfusu 10 milyona yaklaşıyordu. 16. yüzyıl içinde imparatorluk en geniş sınırlanna ulaştı. Kuzey Afrika (8.5 milyon), Ortadoğu'nun büyük bir kısmı (12 milyon) ve Balkanlar'ın tamamını içine alan imparatorluğun toplam nüfusu 28 milyondu. Bu sayıya birdaha 19. yüzyılın sonunda, nüfus artış hızı, toprak kaybı yüzünden ortaya çıkan nüfus azalmasım aştığı zaman ulaşılabildi. <&§ Q l M f w Payı Artan her I tÖ 1 Râto Payı Azatan hler /^» ^? Urf» S J^^ ıı, j j . J^^^t| j C\ Gaziantap DS ıw$ rvnanfiu nmnti ı )e^t$iklik vısysfi nter 19451980 arasında toplam nüfus içindeki paylannı artıran iller İller Dogum Yerine Gore Nufusun lllere Oa$ıhmı 1945 Adana Ankara Antalya Hakkari Hatay Içel İstanbul Izmir Zonguldak Yurtdıştnda doğanlaı ve doğunt yeri bittnmeyenlet 1960 27 4.8 1.5 02 16 1.6 6.8 3.8 2.1 1975 64 1 7 03 18 18 97 42 21 31 1980 33 64 17 04 1 9 19 10 6 4.4 21 1980 22 3.7 15 02 1 4 15 57 36 20 29 43 1.6 0.3 1.7 1.6 45 28 20 1 9 Türkiye'de Sayım Yıllânna göre nüfus S 8 5 §§; § ı g I ı § ı ı s °• Yıltar (19271980 gerçek) (198521*00 tabmhri) Göçün yönü: Büyük kentler, îstanbul Belirli bir yerin nüfusunun değişmesine neden olan etkenler, doğumÖlüm oranlannda ortaya çıkan farklar ve göçlerdit. Türkiye'nin çeşitli bölgelerindeki doğumÖlüm oranları kafşılaştınldığmda, yıllar içinde büyük farklar görülmediği gözönüne alınırsa, bazı bölgelerin genel nüfus içindeki paylan azalırken, diğerlerinin artmasının tek nedeni olarak göç olgusu ms 5 Af/IK4K/1 DOĞRU M.S. 1000 yıhnda 265 milyon olan dünya nüfusu öıellikle 18. yüzytidan sonra hızla artarak bugün 4 milyar 700 milyona ulaştı. ö ü n y a üzerinde ilk insan nüfusu 1,7 milyondu. Son aylarda Türkiye'de hayli tartışmalı hale gelen "bir teori"ye göre dünya üzerinde insana benzeyen ilk yaratık yaklaşık 5 milyon yıl önce Afrika'da ortaya çıktı. Ayırtedici özelliği ayaklarının üzerinde yürümesi ve daha önemlisi zekâ kapasitesinin gelişmiş olmasıydı. Fakat uzmanlann gerçek anlamda "ilk insan" olarak tanımladığı Homo Erectus, çok daha sonra gelişti. Birincinin varlığına sadece Afrika'da raslamrken, Homo Erectus'un Avrupa'dan Endonezya'ya kadar "Eski Düny»"nın çeşitli yerlerinde yaşadığı biliniyor. Bugün eşit gelişme düzeyinde bulunan kabilelerin yerleşme yoğunluğundan yola çıkılarak yapılan hesaplarda "ilk insan nüfusu"nun 1.7 milyon olduğu tahmin ediliyor. Uzmanlara göre dünya nüfusu MÖ 75 bin yıllânna kadar aynı kaldı ve bu dönemde Buzul Çağı'nın başlamasıyla biraz duştü. Soğuğun tüm dünyayı etkisi altına almasıyla o zamana kadar insanların yaşamasına uygun koşullar, birçok yerde değişti. Buzlann tekrar kutuplara doğru geri çekilmesinin en önemli sonucu ise, kuzeye doğru hareket eden mamut sürülerini takip eden insanların Bering Boğazı'nı keşfederek, Amerika kıtasına geçmesi oldu. MÖ 25 bin ile 10 bin yıllan arasinda Amerika'ya geçenler tüm kıtaya dağılırken, başka "önciiler" Endonezya ve Avustralya'ya varmışlardı. Avustralya ve Amerika'nın da insanların yaşam alanlan içine girmesiyle insanlığın sınırları iki misline çıkmıştı. Hava koşullannın da düzelmesi sonucu, MÖ 10 bin yıllarında dünya nüfusu MÖ 100 bin yıllanndakinin iki misline yakındı. Buzul çağı, tümüyle sona erdiğinde ise, dünya üzerindeki insan nüfusunun 4 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor. Bu dönemlerdekı nütus artışları, büyük olmakla birlikte, tamamen yerleşim alanlarının genişlemesine bağlıydı ve artık doyum noktasuıa ulaşnuştı. Nüfusun daha da artması, ancak yerleşme yoğunluğunun artmasıyla mümkündü. Bu, tarımın gelişmesiyle gerçekleşti. O zamana kadar yiyecek toplayarak ve avlanarak yaşayan insanların tarımı öğrenmeleriyle yaşam biçimleri tumuyle değişti. Artık nüfus artışı dış koşullardan çok daha az etkilenecekti. Antropologların "tanrn devrimi" olarak adlandırdıklan bu değişimin nerede ve nası ortaya çıktığı ise hâlâ tartışılıyor. İ Türkiye Nufus Piramidi 1980 Türkiye Nüfus Piramidi 1945 §!!!!*! 30 27.8. ! ! § ! ! ! ! ! [~f ,I 71 B>1 1 Erktk{22 "4' < * 56.7) Türkiye'de Nüfus Sayımları Arası Nüfus Artış Hızı (19271980) 2S.S 25.2 25.0 24.6 21.1 29 19.6 »21.7 a. 12 i2 24 feaftkte her 0.3 CM 250.000 nütusn 2024 1S19! İ2) . Ka*• (22.041.595) ^ lO^ÎV M 19.3) Myasj . 1.2 24 . 4.2 03 0 03 42 ' ' 12 03 o a3 1.2 2.4 4.2 firaffltto ker 0.3 c a 100.000 1. ürkiye hâlâ çocuklar ve gençler ülkesi Türkiye nü/usunun yaş gruplarına göre dağılımı, Türkiye'nin çok genç bir nüfusa sahip olduğunu gosteriyor. Bu dağılımı ortaya koyan nüfus piramidi, başka ülkelerin piramitleriyle karşılaştırıldığında, Türkiye nüfusunun yaşlara göre dağüımınm, az gelişmiş ülkelerin özelliklerini taşıdığı görülüyor. Türkiye'nin 1945 yılına ait nüfus piramidinde 04 ve 2529 yas gruplarının genel nüfus içinde göreceli olarak düşük olması ise Kurtuluş Savaşı ve İkinci Dünya Savaşı'na raslayan yıllarda, doğum oranlannın düşük olmasıyla açıklanıyor. 19151920 döneminde ülkenin savaşta oluşu, 19401945 yıllan arasında ise savaşa girilmemesine rağmen, özellikle silah altında bulunan erkeklerin sayısının yukselmesi, bu yıllarda doğum oranındaki düşüşlere neden olarak gösteriliyor. a.7 Sayım günü kılavuzu 15 \ lOBtntfe \ (10.6 1930 1935 1940 1945 1950 1955 1960 1965 1970 1975 1980 2000 ve 2050 Yıllan İçin Türkiye Nüfusu Tahminleri SUıtfart Mufııs Tahralni Acil durumlarda en yakın harakola başvurabilirsiniz İstanbul Haber ServisiNüfus sayımısüresince uygulanacaksokağa çıkma yasağı sırasında yurttaşların acil sağlık ve belediye hizmetleri için nöbetçi ekipler oluşturuldu. İlgılıler, acü bir durumda^yurttaşların en yakın karakola giderek başvurabileceklennı de bıldırdüer. ^.352 17 67, Yakacık Aykanat: 353 46 40. SARIYER . 1 4 22 0 3 ? > h [ j n y e M e r k e z : Şifa 1 6 3 3 05 2 101 Htzlı D«gwn Oram Ü gore Tahmini HuU Doium «e Ölüm oranları Düşüsune göre Nâfus Tahmini 86 89 istanbulValüiği'nden yapılan aç.k.amaya göre, gerektiğindebaş166 66 66 334 79 94 512 19 77 358 67 60 146 12 70 141 25 83 586 40 20 528 25 25 523 62 65 526 21 00 BFYKO7 „ . „ . BeykozBetm: E Y U P «^ vurulacak telefon numaralar, şöyle: Polis CANKURTARAN • Belediye Anadolu yakası Belediye îstanbul yakası SSK Göztepe Hastanesi SSK Okmeydanı Hastanesi SSK İstanbul Hastanesi ÎI Sağhk Müdürlüğü KAN MERKEZt Çapa Kızılay Kan Merkezi BELEDtYE Tum belediye hizmetleri için , a n Lczaneler ÂDALÂ¥ BAKIRKÖY Yucel: 571 69 0<i Jlker 57S 89 73, Tuzkaya: 575 59 58, Merkez584 13 02, Ferda: 573 00 85, Hayat: 579 36 26, Yücel: İstasyon Cad. 61, Cem: Kartaltepe Terakki Cad. 90, Sağhk: Bağc.lar Cad. Çamhkahve Parseller, Selametf Fevzı Çakmak Cad. 11 Güngören, zlrrin: Ahmet Kmsi Tecer Cad. 9 Merter, Çam//Ar.Çamhk Cad. 29 Şirinevler, Emek: Cengiz Topel Cad. 767 Esenler, Smanoğlu: Sultanmurat Cad. Kemalpaşa Mah. 67 Sefaköy, Sağhk: Yenimahalle İnönü Cad. 104 K. Çekmece. Kardeş: Kemalpaşa Cad. 151 Avcılar. ^ . ^ ^ ^ ^ ^ ^ Expres: 526 55 79, Yerebaran: 526 71 92, Piyerloti: 520 61 99. FATİH . 5 2 3gç>g 9 Q , F a ü h <* fLgürani. <îı ,8 n ' W ) . T l . r . SJ^STASİÎS;?SM ^ 5 2 J6 g 9 g 3 3 ^ KADIKÖY Moda: 337 14 94, Şifa: 336 24 86, Dörtyol: 339 45 45, Koşuyo/u: 3395277, Laiezar:356 1087, ufuk: 358 28 33, İstasyon: 359 65 93, Erenköy: 355 43 94, Karadeniz: 358 28 23 KARTAL Kartal Birlik 353 40 10 Malte^ 352 50 82^ Pendik: 354 12 87, Küçükyah: 358 53 51. SARIYER Tnrnhh, n t .,,;. ıc , 0 o /, Tarabya Park: 162 25 39, Baltalimam; 165 61 51. Rumelihisan: ı 6 3 38 22, Emirgân: 163 39 33, Çayırbaşı: 141 31 48, Yeniköy: ye Çeşme. 165 22 24, Sanyer Tele: 142 37 48, Sanyer Merkez: 142 25 78, Tarabya: 162 27 40, 65 61, Bugünkü Türkiye Cumhuriyeti Sınırtarı Nüfus 1980 100 milyon sınırı aşılabilir Türkiye'de ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı. Bu sayımın sonucuna göre nufus 13 milyonun üzerindeydi. 1927'den bu yana aradan geçen 60 yıla yakın zaman içinde Türkiye'nin nufusu çok hızlı bir artış gösterdi ve 3 mislinden fazla büyüdu. Nüfus artış hızındaki tek buyük düşüş, 194045 yıllan arasmda yaşandı. 1940 yılında binde 19.6 olan nüfus artış hızı (yani her yıl her bin kişilik nüfusa 19.6 kişi katılırken) 194045 arası 10.6'ya duştü. Bu duşüş, İkinci Dünya Savaşı'na katılan devletlerden biri olmamasına rağmen, Türkiye'nin savaştan derin bir şekilde etkilendiğini gosteriyor. Nufus artış hızı savaş sonrası dönemde, özellikle sağlık hizmetlerindeki yaygınlaşmayla çok yüksek sayılara ulaştı. 196065 yıllan arasında nüfus artış hızında küçük bir düşuş yaşandıktan sonra, ancak 1970'li yıllann ikinci yansında kesin ve kalıcı bir düşüş sürecine girildi. Birçok Batı ülkesinde nüfus artışları durmaya, hatta gerilemeye başladığı halde, Türkiye nüfusunun daha uzun yıllar artmaya devam edeceği tahmin edilivor. Nüfus artış hızı bugünkü seviyesinde kaldığı takdirde 2000 yılında Türkiye nüfusunun 65 milyona, doğum oranının duşeceği ve ortalama yaşın da yükseleceği varsayıldığında ise, 61 milyona yukselmesi bekleniyor. Nufus artış hızı düşurülemediği taktirde, Türkiye nüfusunun 2050 yılında 100 milyon sınırını aşması bile imkân dahilinde. 3 0 5 0 yıhnda 2000 2050 n 1980 2000 2050 1980 2000 ı I 2050 , „ rti , 331 01 82 Paşa 63 79, özdiş: 148 91 07, Seyhan: 148 12 04, Eğitim: Eğitim Sok. Hürriyet Mah. 12, Okmeydanı: 1484403,Parlak: 16477 55, ÇeHktepe: 164 13 52, Gürkan: 166 6226, Koçalp: 1674082, Ayaza Şa: Ayazağa köyü. ÜSKÜDAR Burak: tcadiveMah. Muneccimbaşı Sok. 72, Levent: 333 93 27, Çamlıca: 338 52 37, Halk: Atatürk Mah. 17 Ümraniye, Merkez: 332 17 87. 7 r v r t K i n ı TDVII «.YllNBUKNU Hayat: 582 29 06, Fırat: 582 33 34^ • BAKIRKÖY Merkez Ahu, Günay, Çınar, Ataköy, Bingül: 571 71 63,"Şahin: 575 58 07, Kınaiı: 575 36 30. Gonca: 578 16 56, Meydan: 576 2 6 09 > Alibeyköy: 578 00 42. EMİNÖNİ) ün: 520 62 15. tİ OSMANLI NüFUSU 1600 yıhnda bugünkü Türkiye topraklan üzerindeki nüfus 8 milyonken üç kıtaya yayılan Osmanlı Imparatorluğu 'nun nüfusu 28 milyondu. 45 « 3 5658 Güven: 521 3890, Fener 87 p5 73 521 Yucel: 521 35 > 23 55, Sağlık: < ^alkan: 8 5 Osmanlı, 16. yüzyılda 28 milyonluk bir imparatorluktu. Anadolu, tarihın başlangıcından itibaren, insan yerleşimi için en uygun yerlerden biriydi. Nufus yoğunluğu, her donemde oldukça yüksekti. Taş devrinin başlarında 40 binden, MÖ 6 bin yıllarında 200 bine yükselmiş, MÖ 2500'lerde 1.5 milyona, Bronz devri içinde ise 3.5 milyona varmıştı. MÖ 2 bin yıllarında nüfusu etnik ve politik yapısı çok ho GAZ1OSMANPAŞA 578 41 16, Merkez: 581 G ü n e r : 16 38, Serpil: 578 34 33. KAniKÖV J21 "• ^ulfikar: Bayramyen Sok. 2 1 Alt ur: »y°'. V& Atatürk Cad. Bayramoğlu: 161 14 69, Bulvar: Çiftçioğlu: 2 K u ç u k b a k k a ı k o y 161 63 16, Günduz: 160 52 16, 359 64 75. Bostana: 356 74 12, Cem: 163 30 72, Özalp: 168 06 Savaş: 358 05 55, Ozer: 338 35 40, Soley: 161 15 30. 73, Emrah: 359 22 42. BEVOGLL KARTAL Iştk: 15007 20, Vatan: 150 51 61 KartalMesut: 353 83 43, MaltepeFatoş: 35247 41, Cevizli Ay l * , „ „, ~ * B r 7 Omur: ° % ] ^ ?' '37 33 ,, o o n 9 |Ş y Çobanoğlu: 140 32 26, k: 575 187,Paşam: 5U26 91, Evren: 575 62 42, GUner: 4 g g 5 o t f m 6 3 ^ M k Avcılar 1119, Yonca, Merkez: 1 4 g 1 7 2 9 s , { m ,' 6 8 2 K ™ " j68 00 29 ALzir 1411 20 579 18 76, K.Çekmece Birlik: 579 73 98. kiye: 140 39 14, Sahin: 148 21 BEŞtKTAŞ 00, Bacadıbi 168 03 75 Merkez: 160 92 56. BEYOCLU ' ÜSKÜDAR R e f a : 3 1 5 ^ ' p^Ar f ı:333 52 16, Selımıye: 334 BEYKOZ 46 05, Zeynep Kâmil: 333 46 89, ü s k u d a r : ^3.22 3 3 ' Kuzguncuk: Hisar 392 11 80 Kanlıca 331 28 3 3 3 9 2 5 7 Ümraniye Merkez: lsKele 335 68 75, Son Durak: 335 62 81, EYUP 7FVTtNBI!RNH 1 Uçgtil: 581 04 78. Tele: 576 64 T / 15, Rami Tele: 578 20 61, Aİİ14 71 ,Çımen: beykov: 581 13 61, Yıldınm: 578 5 2 U <> 15. * 582 11 14, Topkapı Anadolu EMINONU Otogan: 582 10 10, Topkapı Sel: 522 24 82, Eyfel: 522 64 65, Trakya Orogutı: 577 56 17. Ferikö İtfsoZl lk"lİ26, t^l İL,',^/^ İ ^' ^T