Katalog

UMHURİYET/6 29 TEMMUZ İSMET PAŞALI YILLAR 1953/1973 Belgesel Röportaj FİKRET OTYANI Burhanettin Paşa Koraltan't nasıl yakaladı klarını anlatıyordu: "...Koraltan bağırıyordu: Yaşasın Türk ordusu... Türk ordusu dünyuda eşsizdir... Ben tstiklâl Savaşı'ndayken... Nutka başladı. Rengi soluktu. Nutuklarını daha önce mecburi olarak çok dinlediğimiz için onu kendi haline bırakıp işimize baktık..." SERT TART1ŞMALAR ARASINDA 16 Mart 1966. Meclis'te sert hukuksal tartışmalar var. CHP'liler bağırıyor: "Anayasayıçiğniyorsunuz..." AP'liler bağırıyor. "Anayasayıçığnemiyoruz.." Arada bır okkalı kufurler. Paşa bu çirkinlikleri duymamak için kulaklığının sesıni kısmak zurunda kalıyor. PAŞA PEK KEYtFLt Beyhan Cenkciyi evlendırdik. Paşa duğunde pek keyıfh. Gelinle sohbet ederken sık s.k yanına gelip kendisine takılanlan şikâyet eden kı«ım Elvan'ın bol bol saçını çekiyor. Elvan şımdi bana îki torun verdi. Kızılay'da atlı polisler coplarla sağa sola girişiyor Beyhan'ı evlendırdik Yenı bır cezasım çekmek uzere, gelıp teslım oldu Paşa pek keyıflı duğünde Kızım Elvan kı şımdılen bana ıkı torun verdı, takılanlara bağırıp çağırıyor, "Sizi Paşa'ya şikayet edecem" dıyor ve Paşa'nın yanına gelıp "Paşa Paşa.. Bak şu pis adam bana ne dedi?" dıyor Paşa'dır ve dert dınleme dedesı ve ağlama duvarıdır Paşa'dır, parasız kalır Paşa'nın parasımn İş Bankası Yenışehır Şubesmde olduğunu, fotoğraf sergılenmden aldığı fotoğrafların karşıhğı çeklerden bılırım, hesap numarası T NO 393037599 Kızılay karıştı o cânım Nısan sonlarında, baharı yaşarken Ankara Kızılay karıştı, dolmuşlar, otobüsler özel arabalar ışlıyor, ama en çok da coplar ışlıyor! "Hurriyet isteriz" dıye bağınyor bnîler "Hurriyet istiyonız"Paşa da bankadan para ıstıyor' Bır gazetecı 11 oğrencı olmak uzere 22 kışı "nezarete" alındı Ve Ulus, bermutad toplattırıldı' mış korkudan, sut yok, ama zulum var bol bol' Ulus Muessese Muduru Muhittin Erkan'dan özel bır kurye, "acele gazeteye gelsin" Muhıttın Bey, kapıyı örttü, fıskos konuşuyor, "Aziz kardeşiiüm polis Y... haber verdi bu sabah erkenden, tevkif edilecekmişin, dunku olaylan Orhan Birgit başlatmış, o da seninle konuşmuş, Birgit kayıp, sen biliyormuşun yennı, soyletmek için herşeyi yapacaklarmış, şımdi emir verdim istediğin kadar avans al ve derhal Ankara'yı terket." 223 kılometrehk yolda ağladı durdu trep, dedıler kı, "inek sutuyle suyu karıştınn, tamam" öyle yaptık ve yapmaz olaydık, durmayan ağlama, ıshal ve çocuk kopanlmış, susuz çıçek gıbı sarardı soldu 1 Onları Ortaanadolu'da emin ellere bırakıp bır benzın tankerıyle, ertesı gunu Adana'ya oradan da Harran Ovasına, kodularsa bulsunlar, Surıye demıryolunun ötesı, mayınlı topraklar, ama geçıtlennı bıldığım 25 Mayıs 1960'da dayanamayıp gızlıce dönduk Ankara'ya, bazı arkadaşlarla 3 Hazıran 1960'da yenıden çıkmaya başlayan Ulus'ta bır roportajım yer aldı teğmenın. Aylardan ben kapah, zulum ustune zulum goren gazetem bır gun pat diye açıldıktan sonra ilk yazımın bu guzel yurdu zulumden kurtaran binlerce ınsandan bırisiyle konuşma olacağını nasıl bılırdım? Ben Evliya değilim.. Yazı sutunlar dolusu devam edıyor Celal Bayar, Ethem Menderes, Erdelhun, Menderes, Hava Kuvvetlerı Komutanı ve Meclıs Başkanı Koraltan'ın nasıl tutulduklarını ayrıntılı bıçımde anlatıyor Burhanettin Paşa ".... Peki Paşam, Koraltan ne yaptı? Ooooo, bay Koraltan bağırıyordu, yaşasın kahraman Turk Ordusu..Turk Ordusu dunyada eşsizdir..Ben tstiklâl Savaşındayken..Nutka başladı. Rengi soluktu..Nutuklarını daha once mecbun olarak çok dinlediğimiz için onu kendi haline bırakıp işimize baktık..." v aşağı ınıp ıstıfamı almadım, gereksız gördum Ecevıt'ın sözlerı üzerıne Ve 1%1'ın son günu Partı'den çıft bır zarf geldı Genel Sekreter tsmail Ruştu Aksal, yaptığım hızmetlere teşekkıir edıyor ve ıstıfamın kabul edıldığını kıbarca duyuruyordu, 1962 yılına ışsız olarak gırdım 1 Bu, bana, Ulus 1 un yenı yönetıcılerının yılbaşı ar mağanıydı altı yıllık' Arkadaşlanmın tüm çabalanna karşın, olayı Paşa'ya duyurmadık Bır gazetecının ne eşyası olur k ı ' Bır daktılo makınası bırkaç kalem, bırkaç dosya Paşa, 1964 martında, parlamenterlerın devamsızlığından yakınıyor Kulıs'te Bır ormancı milletvekilinin toplantıya neden gelmediğini sordu, arkadaşları kemküm edıyor, bır tanesi yanıtladı Paşam, kansı ameliyat olacak da hastaneye gitti! Paşa, gözlerını hayretle açtı Yaaaa, ben onun operatör de olduğunu bilmiyordum'... "Acele Başbakanlıga" Ankara Beledıye ttfaıye Müdürluğunde "Hızlı Yaşayanlar" B ' • ' • ^ Hâlâ Utanırun Ayıp ve çok çırkın bır ış yaptım, halâ utanınm, ezılınm Ecevıt'ın getırdığı bır genel yayın muduru ve benım de bır can arkadaşım, gazetenın tırajının paldır kuldur duşmesmı ıstıhbarattakı arkadaşlara yıkınca ve de "Sız bu gazeteyi baltalıyorsunuz" deyınce, masadakı portatıf yazı makınasım kafasına attım, masa uzerıne duşen makına parçalandı, sonra sonrasını ellerım, bu ellerım yazmak ıstemıyor ve Muhıttın Bey'e ıstıfamı uzattım, Ecevıt'ı bekleyelım dedı Ecevıt gezıden döndu, olayı dınledı, şımdi nasılsınız dedı, "Ondokuz gundur yine biriikte çalışıyoruz" yanıtını alınca ıstıfamın geçerlı olmadığını, çok hızmetlerım olduğunu bıldırdı, 24 eylül 1965'de Paşa, 8Vi bitirip 82 yaşına bastı. Kendisini kutladık, Biz gazetecilere yine sevgisini ^ gösterdi. "Sizlerle arkadaşlılî ettitn. Sizin, benim yaşıma geldiğiniz günü görmek istiyorum" dedi. Çekmecelerı boşaltırken, yanımda çalışan sevgılı arkadaşlarım ağhyorlardı, ısyan ıçınde 1962 yılı sonlarında Pembe Köşke telefon ettım, Paşa "kim ve hangi gazeteden" dıye sormuş, "Cnmhuriyet'ten Otyam deyın lutfen.." On dakika sonra yanındaydım, sankı bın yıldır görmemış gıbı sarıldı boynuma İlk sözu "Memnun musun?" Oldu Anlattım "Ben de çok memnun oldum kardeşim." "•*<% dı 21 Şubat 1964 Cuma günu oğlene doğru yapılan bu suıkastde 23 Ekım 1964 Cumartesı günu Esenboğa Havaalanındayız Başbakan Paşa "uğurlu elleriyle", MuşTatvan demıryolunu açacak Paşa bırılennı arıyor, nıhayet sınırlı bır şekılde resmen patladı "Fendun Cemal Erkın'ı goren var mııı?" Dışışlen Bakanı alanda yoktu ve Paşa fena halde kızgındı' Trenın Turkıye'ye gınşınden 97 yıl sonra bır Başbakan konuşuyor Tatvan'da "...Ankara'dan kalkan trenin Van Golu kıyısındaki Tatvan'a gelışının açılış toreninı yapmak için toplanmış bulunuyoruz sayın vatandaşlar" Halaylar çekılıyor, davullar zurnalar gumburduyor Dıyarbakır'lılar bırakmadılar, kent ıçınde bır tur atıldı Dıyarbakır Mılletvekılı Vefık Pırınçıoğlu çok ılgınv şeyler anlattı Çermık ılçesındekı bazı olaylar ıçın Paşa'yı uğurlayanlar arasındayım, şaşırdı " N e arıyorsun burda?" "Ben kalıyorum paşam, yıllık teftışımı yapacağım 1 " "Ne yapacakmış, ne yapacakmıııış?" "Yıllık teftışını Yıllıkkk Yıllık teftışımı yapacağım dıyor" "Yani şimdi sen kalıyor musun, peki nasıl geleceksin?" Anlattım "Hadi bakalım, gel seni opeyim o zatnan!." Başıma geleceklerı bıle bıle uzandım Paşa'ya, Paşa'nın bır elı, o kemıklı elının kerpeten gıbı parmaklan, kulağımın memesınde, Paşa öpuyor gıbı yapıp, bermutad, ötekı kulağımı, tak ma dışlenyle hart dıye ısırıyor' 24 Eylül 1965 de Paşa, 81'ı bı tırıp 82 yaşına bastı, kendısını kutladık, bız gazetecilere yine sevgısını gösterdi "Sizlerle arkadaşlık ettim" dedı, "Sizin, benim yaşıma geldiğiniz gunu gormek istıyorum" "Bıze tavsıyede bulunur musunuz P a ş a m 7 " "Tavsıyeler, benim hayatım. Onu takıp edıniz..." Inöntiter Sayıhyor 24 Ekım 1965 Pazar Genel Nüfus Sayımı, saat 10 00, Şehıt Ersan Caddesı, numara 14 Hava puslu Şehıt Ersan Caddesı 14 numaralı evın kapısında stenlı askerler Kocaman bır bahçe, bahçenın ortasında pembe bır ev, pek yenı değıl Bu pembe evın reısının bır başka adı Tarıh "Hanımefendüiii.. Hanımefendüüi gelsin.. Oturun bakalım. Hoş geldiniz. Sen nesin? "Kontrol memuru" Siz? "Sayım memuru" Sayım memuru nedir? Kontrol memuru nedir? "Burhaaaaann. Burhaaaaaaaann.. Kulaklığımı getirsüin. Hanım gelmiyor mu? Gelmıyor "Gelmiyor olur mu? Sayım var.. Metiiiin.. Hanım gelmiyor mu?" "Gelıyor Paşam " "Kaça kadar surecek bu iş?" "Onyedıye kadar" "Biter mi onyediye kadar?" "Bıtene kadar efendım " "Adınız'" "tsmet. Yaz bakalım yazabilecek misin' "Soyadınız"'" "tnonu." "Medenî halınız?" "Evli". "Esas ışınız ve mesleğınız' (Bırses Mılletvekılı) "Şimdi bu evde hane halkından kaç kişi..."Dokuz (MetınToker Sekız)(tnönu Dokuz)(Metın Sekız, mısafır dun gece gelmedı, başka yerde yattı) (Inönu Sekızmış' "Başka misafiriniz var mı Paşam evde?" Yok (Gazetecı Paşa Milli Hakimiyeti Anlattı 23 Nısan 1960'da Paşa, CHP Genel Merkezı'nde genclere "Millî Hakimiyef'ı anlattı "..MilM Hakımıyet duşmanlan, ister ıçerde gayrı meşru hale gelmiş ıdare, ister dışardan vatanı istilaya kalkışan yabancı kuvvet olsun aynı derecede yıkıcıdır ve aynı şiddetle karşılamak lâzundır. Fedakârlık, vazife ve yuksek şereftir. Demokratik rejim, durust seçim ve insan hakları davasında da tstiklâl Mucadelesınde olduğu gibi tam bir muvaffakiyete ennek milletçe iktidanmız dabilindedir. ...Her meşru ihtilalin, ilk gunden milletin meşru hakkına, meşru arzusuna istinat etmesi şarttır ve bu ihtiyaca tercuman olarak bir millî heyetin vucuda getirilmesi lâzımdır. Bu heyet teşekkul ettiğı andan itibaren millet haklannın gaspına teşebbus ettiğı için gayri meşru duruma duşmuş eskı ıdarenın temsilcileriyle mucadele baline girmiştir. Turk ihtilâlinde bu mucadele vatanı istilâ eden duşmana karşı olan savaş kadar şiddetli olçulere varmıştır..." 5 Mayıs saat 17'de Kızılay'da olaylar çıkmış, Ulus kapah ama bız hergun ışımızın başındayız Kızılay'a koştuk, Kızılay anababa günu' Başbakan'ı yuhalayıp tartaklamışlar, bızım en eskı gazetecılerımızden "Emin ağabey" dedığımız Emin Karakuş'un arabasına bındırıp olay yerınden uzaklaştırmışlar Fotoğraf çekıyorum, coplar, atlı polisler, sılle tokat Bır adam "tebelleş" oldu çantamdakı Ulus adını görunce, sonra sılle tokat boğuşmaya başladık Kızılay durağının önunde, asfaltta, gören de Kırkpınar sanır' Emnıyet Bırıncı Şube Muduru Niyazi Bicioğlu'nu göruyorum ara sıra, bızı ayırmaya çalışan, sonra bır general Namık Arguç.. Argüç bızı dınhyor ve komut verıyor "Gazeteci baklı Kaymakam.. Derhal şn boş otobüsler butun vatandaşlan alsın, ozel resmi ne kadar araç geçerse hepsı vatandaşlan alacaktır, derhal!" Çankaya Kaymakamı ıle böyle tanıştım, sılle tokat' Sokağa çıkma yasağı, gece geç vakıt kapımızın önunde duran kabara seslen, zıl, görevlıler, askerler, "Orhan Birgit nerede?" Beş altı kez sıkıştırdılar gelıp iidıp, evm etrafı jeep'lerle sarıa ve onbeş gunluk bebem trep feryat figan, anasmın sutu kesıl "Burhanettin Paşa 27 Mayıs'ı Anlattı" ..Dun oğleden sonra, Harpokulu'nun o demir parmaklık takılan pencerelerine, dalgalanan bir Ayyıldızlı bayrağın altından bakarken içim bihoştu. Karşımda oturan ak saçlı ınsana çevırdim başımı bır aralık. Ak saçlı dinç Tuğgeneral yanındaki piyade teğmeninc baktı. Gozleri çakmak çakmaktı genç röportajım ıçın "alârm" beklıyorum, yanımda ses alma aygıtı ve fotoğraf makınam Yangın alârmı gelınce olay yerıne gıdeceğız bu hızlı yaşayanlarla ve telefon çaldı "Nobetçi Cemal Efendi" dınledı, sonra "burda" deyıp telefonu bana uzattı "Ben Ozgen. lnonu'ye suikast yaptılar, fotoğrafçı başka işte, Kemal ağabey, yddınm gibı Başbakanlığa gıtsin diyor" Kırmızı bır arabayla dört dakika sonra Başbakanlıktayım Fotoğrafları çektim, bızım burodan Haluk Besen olay anında orada ımış Paşa'ya bırşey olma ler Bızlerı saymıyor musun Paşam') tnönü Haaaa Fıkret . Fıkret Otyam var "Buhanehalkında kaç aile var?" Ikı ' 'Mut fak var mı, mustaki) mi?" Var, müstakıl "Doğum yeriniz?" Izmır "Ana diliniz?" Turkçe.. Nedir o ' "Başka diller?" Hepsmı yazacak mısınız' "Evet Paşam." Fransızca Almanca da var Ingılızce "Dininiz?" lslâm O nedir o ' Nedir' "Cinsiyet Paşam" Erkek "Son oniki ayda meslek, iş?" Başbakan Onıkı ay oldu m u ' (Gazetecıler Oldu Paşam, oldu Sekız ay) "Son bir hafta icinde bir meslek için çalıştımz mı?" Çalışmadım. (Metın Toker kendi kendıne Neden çalışmasın? MılletvekılUğı ıçın çalıştı) "Paşam, afedersiniz, yaşınızı sormayı unuttum'" Seksenbır bıttı "Hanımefendinin yaşı?" Kımbılır o n u ' Ben bılmem Durun bakayım, benden 14 yaş kuçuktu. Butun hane halkı tek tek sayıldı, kızı, damat, torunlar, evdekı yardımcılar Ahçı, bahçevan "Paşam Allahaısmarladık.. Gelecek sayımda da goruşmek uzere" Paşa'nın elı bunu söyleyenın ehnı tuttu tnönü gulumsedı, cevap vermedı Sonra m ı ' Sonra bandım tarr yerınde bıttı CHP Ortak Grubu karışt 14 Arahk 1965'de Ankara Mıl letvekıh Ahmet Üstun, seçımle rın kayıp nedenlerını anlatırke Demırel'ın Mason olmasına kai şın, ağzından Allah'ı duşurmı dığını, ama Paşa'nın bunun taı aksım yaptığmı söylemış' Bulv Palas'ta aynı gece yenı parl menterlerle tanışma kokte> var "thtiyar" bır genç mılletv kılını almış karşısına, anlatıyc "Allah, ağzımın ucuna gel) Senin kafanda olanların All belâsını versin diyecektim, < medim. Ben sabırlı insanım! Meclis'te kavgalar sıklaştı en sıkı kavga 1966 martında du, 27 Mayıs'çılardan Or^ Kabıbay'ın İcafasmı yardı AF ler Bölukbaşı oturduğu yen bağırıyor "Biz Alman harbini gord bu çete harbi!" CHP h Reşat Mursaloğlu, şa'nın üzerıne abanmış, sc dığerlen Kavga bıttı, kuhsteyız I seslenıyor "Mursaloğluuuuu. Mursf luuuu, gel bakalım, kavga sında neden abandın uzerim le?" "Paşam, biliyorsunuz, gında ilk once kıymetli ş muhafaza edilir.." Paş kahkahaları kuhste yankıl: 16 Mart 1966 saat 16 Meclıste sert hukuksal tart lar var Gundemle ılgılı tari lar Adalet Bakanı Hasar çer seçım kanun tasarısın nel göruşmelerden öncey< masını ıstıyor, CHP lıler 1 yor, Anayasayı çığnıyors A P lıler bağırıyor, Ana cığnemıyoruz' Bır C H P lı haykırıyor "Yahu, Anayasa kedi c kı kuyruğuna basılınca ci yak bağırsın!" Ve Paşa'nın canı fenj sıkkın "Memleketin talihsizl kadar muhim siyasi bı ıçınden bizı geçirmekt Adalet Bakanının ınanılı recede ınsafsız olmasıdı 1964 Martı. Paşa, parlamente rlerin devamsızlığından yakınıyor. Bir ormancı milletvekilinin toplantıya neden gelmediğini sordu. Arkadaşlardan bir tanesi kemküm ederek yanıtladı: "Paşam karısı ameliyat olacak da hastaneye gitti." Paşa gözlerini hayretle açtı: "Yaaa, ben onun operatör de olduğunu bilmiyordum." Bir röportaj için Ankara İtfaiye Müdürlüğündeyim. Bir telefon: "înönü ye suikast yaptılar." Hemen bir kırmızı arabaya atlıyorunı. 4 dakika sonra Başbakanlıktayım. Fotoğrafları çektim. Paşa''ya bir şey olmaâu HLRR1YET ISTtYORUZ 1960 yılının nısan sonları. Kızılay karıştı. Kalabalık"Hurriyet ısterız" dıye bağırıyordu. Atlı polisler kalabalıga anunsızıa »aldırı>or. Yaya polisler sılle tokatla, atlılar da coplarla kalabalığı dağıtmaya çalışıyor. O gun bın gazetecı, ll'ı oğrencı olmak uzere 22 kışı "nezarete" alındı. yarın: "Bu kafayl ıııillet en sonunda bir iç savaşa doğru suruklenmek iste