Katalog

SAYFA DÖRT: :CUMHURİYET: iy Aisan 1971 . HTtLÂL sözü, 8 Eylül 1958'ö"e Balıkesir nutku ile Menderes tarafından ortaya atıltnıştır. Halk Partisi de ihtilâl bayraktarkğı yapan bir fesat o. cağı gibi gösterillyordu. îktidarı bir korku sarmıştı. Korku, sağduyuyu sarsan bir afettir. Korkan adamdan her jey beklerür. I 1959 ikili anlaşması i!e dolayh ve dolaysız bir saldırıya karşı Amerika Türkiye'ye yardım edecekti. Memleketi Vietnam durumuna getireeek olan bu an. laşma hükümetin yalnız meşru. luğunu değil, ihtirasla bunalan aklım rfa yltirdiğini gösteren bir belge idi. Diğer yandan Men deres, Moskova'ya gitmeye ha. zırlanıyordu. Bunun Amerika'da hoş karşılanmadığına hiç şuphe yoktur. 27 Mayıs, bir askeri hükümet darbesi değildir. Aydınlann, gençlerin, iktidardan memnun olmayanlann, bütün diğer partilerin katılmalan ile meydana gelmiştir ki buna bir halk ihtllâli diyebiliriz. Şahlanmış olan büyük bir çoğunluğa karşı ordunun kuUanılm&sı da onu ihtilâle zorlamıştır. 27 Mayıs Ihtilâli hâlâ çeşitîi biçimlerde yorumlanmaktadır. D.P.'nin onun karşısında bulun. ması pek tabiidir. Diğer partiler tarafından desteklendiği ise gün gibi açıktır. Gerçek böyle Hak yoluna cenk edenin olduğu halde Sayın înönü, «Bt» ihtilSlin ne y»nınd»yı», ne de karfisındayıı» demiştir. înönünün ihtilâl de parmağı olmadıgına hiç şüphemiz yoktur. Fakat Ankara ve îstanbul sokaklannda gösteri yapan kitlelerin çoğunluğunun Halk Partili olduğunu bir biliyoruz. Büyük bir halk kitlesinin itteğine dayanmayan hiç bir a»keri ihtilâl başan Ue sonuçlanamaz. Çarlık Rusyası gibi or. duya dayanıp halkı kıran hükümetin sonu ise çok karanlıktır. Emevilerin tutumlan, Çarlık Rusyasından daha kanlı idi. Haccacı Zâlımin bir milyona ya. kın adamı öldürmesi ile sağlanan hükümranhk, buna yakın adamın yok edilmesi ile tona ermijtir. ÜRK MtLLETtNE feçmiı olsun. Orgeneral Fahri özdilek, aldığı emre göre, î*tanbul'daki topluluklara gelısi güzel ates açtırsaydı halimis nice olurdu? Ihtilâli yerenlere 10 T ruyorum, ordunun bu duruma sokulması doğru mu idi? Ordu, katliâm yapacağma böyle ferman verenleri yakalayıp Ya»ıı«da'ya götürdü. Her ihtilâlde olduğu gibi deyrimcilerin d*e hataları oldu. Devrimi yapanlar samimi idiler. Pro fesörlere danıştılar, hükümeti sivülere bıraktılar. Belki de insan seçmekte hataya da düştüler, bölündüler, fakat devrimd bir Anayasanın meydana gelmesinl sağladtlar. Dünyada kusursuz bir Anaya. «a yoktur. Kurucu Mecliıte bir. kaç noktaya ben de dokundum. Anayaıanın tfimfl hakkındaki konuşmanm aonunda, rüyalarımm gerçekleıtiğini görmekle bahtiyanm, demiştim. Çünkü 1959'da yaymladığım «Demokraaimte nereye g<diy«rT» adındaki kitapta Anayasanın getirdiği ye. nlliklerin çogu vardı. Bu Anayasa, Atatürkün ruhunu da şâd ctmiftir. lıtanbul Meelisi dagıldıktan tonra, Atatürk Ankara'da bir kurucu meclis toplamak ve devletin «eklini tâyin etmek isti. yordu. Buna engel oletalar. Heyeti Temsiliye'de Osmanlı kanunlanna hiç dokunmak iste. raeyenler de vardı. Kizım Ka. rabekir Pasa da yeni kurulacak Meclisin istisari bir MeclU olmacım lttiyordu. Konu ve resim AYHAN BAŞOGLU , | TUNADAKI HAYALET TİFFANY JONES aaeru ? SAÇAAALIVO2SUM P2İHGLE 0A cslar vardır. Bir aıkert darbe lıalkm büyük kısmının isteğine uygun değilse, başansızhğa uğrar veya zamanla etkisini kaybed'er. Askeri darbelerden korunmanın tek çıkar yolu gerçek demokrasiye kavuşmaktır. Çesitli rejimler, orduyu kendisine uydurmak suretiyle, askerî darbelerden korunmuş iseler de bu memleketlerde hürriyetten eser kalmamıştır. Din adamı ve rahip ile bağdaşan ordulan da bunlara katabiliriz. Partilerin ord\ı ile işbirliğı yapmalan, orduyu parçalayarak savaş gücünden yoksun bı rakır. Iktidarın kuvvetle elc LDEKİ Anayasa, Osmanlı geçirildiği devirlerde memleke' Anayasasına onbeş yıl için. ?üçlü generallerin döğüş mindede parça parça hükümler ko ri haline gelmiştir. Roma gene narak meydana getirilmiş ve bu rallerinin birbirlerine karşı mev hükümleri koymak da kolay old dan muharebeleri verdiklerlnı mamıştı. Bu bakımdan yepyeni biliyoruz. Bir zaman Lâtin Abir Anayasaya ihtiyaç vardı. merika da birbirine düşman oGericiler ve fasistler yeni Analan generallerin döğüs alan yasayı beğenmiyebilirler. Bu olmuştur. Anayasaya oyunu verenlerin on Bir ordunun silâh arkadaşİ!da değişiklik yapmaya kalkmafiı duygusundan yoksun kalmalarına hayret ediyorura. Bu a sı bölünmelere yol açar, bu ha' rada yeri gelmişken size bir ödaha ziyade çeşitli unsurlardar nemli hususu daha nakletmek kurulu ordularda görülüyor. Ta isterim: Kurucu Meclise ait rih bunun çatışmalara bile meytutanaklar tetkik edildiği zaman dan verdigini gösteriyor. görülür ki mebus maaşlannın îyi niyetle yapılan askeri darbirinci derecedeki memurdan belerdeki bölünmeler, varılmak fazla olmaması tarafımdan, maistenilen amacı gölgelendirirler aslara yapılacak zammın, gele. Bölünmeler kötü neticeler docek devreye şamil olması da 120 ğurur. Kuvvetli bir irtica haHalk Partili milletvekilinin im. reketi karşısında iyi niyet, ye zası ile Turhan Feyzioğlu tara. rini istibdada terkeder. lından teklif edilmiştir. 27 Mayıs ihtilâlinden sonraki grünlerde Fahri Özdllek'in. Ordunun tek görevi vatan saSıtkı Ulay Ue çekilmiş bir fotoğrafı Hürriyetçi bir Anayasanın, vunmasıdır. Orduyu askerî darhenüz olgunlaşmamış bir mem. belere zOrlamamaya dikkat etbelirtmeliyim ki ordumu* milH Milll ordu, milletin ürünü, ve lekette anarşi yarattığını sananmelidir. Ordumuzun her ayakorduların en güzel ömeğidir. ulusal egemenliğin de bir parlar vardır. Bu fikirde daha ilelanmasında kötü idarenin etkiOrdumuzla haklı olarak övüneri gidilerek yeni Anayasamız, çasıdır. MiUî ordu, silâhlı blr sini görüyoruz. biliriz.» bugünkü sosyal ve ekonomik Milli orduların, yabancı yö ihtilâl olmadıkça halka karşı bunahmın kaynağı olarak gös S O N da kullamlmamalıdır. Tekrar netimine de tahammülü yoktur. terilmektedir. Bu zihniyet, mem ••••••••••••••••••••••••••«•••••••••••••••••••••••ı mıımiHitmıımıniMtıııınııı leketleri diktatörlere teslim etmektan başka bir şeye yara. maz. Şikâyet edilen bunalımın ve patlamaların baş nedeni, kanıma göre Anayasanın uygulanamacnası ve öngörülen reform ların da yapılamamasıdır. Modern devletlerin gerçek de s' mokrasiye kavuşmalan kolay olmamıştır. Demokrasl yolunda birçok engeller vardır. BunlaÇalüıga doğru kojuştular. Bu sefer önde Se 65 nn karçısında geri dönmek delâhattin. Yüzü kapkara kesiimiş, dokunsan ağlayağil, engelleri yıkmak gerekir. cak. Çalılığa vardılar, uzun bir süre kök kök, dal Batı rönesansı, reform. tolerans Selahaftin de gözlerinl gökyüıünden ayırmıdal çalılığı aradılar. Ortalıkta ne şahin vardı, na rfönemlerinden geçerek gerçek yor. gözlerini dört açmıs, şahinle öteki kusun cede öteki kuş... Ne de en küçük bir tüy. demokrasiye kavuşmuştur. bellesmesini görmeğe çalısıyor, o da öteki çocuklarAşağı çalılığa inmiş olacak.» dedi Mustafa. la birlikte bağırıyordu. Askeri darbeler, hiç bir za•İnerken ben de gördüm,. dedi Hasan. «Yakala. yakala. yakala onu.man gerçek demokrasiye kavuşÖteki çocuklar: •Vay anasını, bir vurdu. tiiyleri uçuştu kuşun. manın yolu değildir. Kılıç. uydu «Bİ7 de. IHZ de gördük.. dediler. Aynldılar. Yaklaşıyor, yaklasıjor, yaklasıyor. Yabir ordunun elinde daima hürriDağıldılar, çalı çalı aramağa başladılar. Akşam kaladı...» yeti kurban etmiştir. Bununla oldu gün battı. çocuklar şahini daha inatla çalıSelahattin sevinç Içinde: birlikte, cennet kılıçlann gölgelıklarda. kamış köklerinde arıyorlardı. Kimsenin da •Nerde, nerde. göremez oldum, nerede?» diyot si altındadır, sözünde de bir ağzını bıçak açmıyordu. Sonunda Selahattin ağçırpınıyordu. gerçek vardır. Bunu bir şair, lamağa başladı: «Halk yolana eenk edenin kıSüllıi Selahattini kolundan tutmus: •Ben size demedim ml, bu şahin tor blr jahlnlıç olsam bellerine» şeklind'e ifa«tşte orada bak, bak, bak. Kuj bir tüy yıgıdir. diye, alışkan değildir diye. tşte kaçtı gittt de etmiştir. nı gibi. Sahin tüylerini yoluyor^ Şimdi babam beni döve döve öldürür.» Hak yolu, halkın yoludur. Bu Hasan: •Bir şey yapmaz.» dedi Hasan. «Ağlama. Relld yol cahil bir kitlenin de yolu .Vay,. diye hayıflandı. •Neden bıraktı jahln sahln şimdi eve gitmiştir. Kaptığı kusu almış eva olamaz. Gerçek demokrasiye vabu kuşu?> götürmüştür. Soy şahinler öyle olurlar. derdi derabilmek için halkın aydmlandem. Dedem... Yaaa, dedem.... Süllü birden bağırdı: ması gerekir. Türk devrimcileri Selahattin artık konuşmuyor. başı önünde usul «Bak Hasan, Hasan, bir daha, bir daha daldı. bunu ihmal etmişlerdir. Uyandan usuldan ağlıyordu. Bütün çocuklar ona acıŞimdi üc kusa birden dalıyor^ mayan bir ortamda, ilerici askedılar. Selahattin: ri darbelerin tutunamamasının Memet: •İ'ç kusa birden dalıyor,» dlye »evindl. bir nedeni de budur. •Uzaklara, uzaklara, uzaklara, Anavarzaya «Ağlama Selahattin,. dedi. «Sen hiç ağlama. doğru kovalıyor üç kuju da, diye bağırdı Hasan. Yarın da öbür «ün de, ta. Anavarza kayalıklarma •Haydiyin, haydiyin sahtni gözden vitirmeyelim.» kadar her yerl arar, senin soy jahinini bulunır* Bütün çocuklar kamıjlıktan çıktılar, önde Ha«Bulur muyuz?» diye sordu Selahattin. san, arkada Selahattin, daha arkada öteki çoeuk•Buluruz.» diye ona güven verdl Hasan. ÜTÜN İSLÂM âleminde ve lar Anavarzaya dogru. jozleri gökte koşuşmağa •Bir uçuyordu ki şahin. vay anam vay! Vay geri kalmış memleketlerde başladılar. •nam vay, ok jçibi.... askeri darbeler görülmekteHavada bir kus sürüsü gördüler. Kus sfirüsfi «Kurşun gibi. dedi Mustafa. o*ir. Bunların ileri amaçlara, bahızla kamışlığın üstünden Ceyhan ırmağuıa doğru «Bir yakaladı havada kuşu, kuş şahlnln üç ğımsızlığa yönelmiş olmasını uçuyordu. misli büyüklüğündeydi. Kuşun tüyleri bütün göğe memnunlukla karşılarız. Bu dar Hasan: yayıldı.» beler birçok kıralı ortadan kal«Daldı, daldı, kn« «ürüsüne daldı.» dlye vaı •Gökyüzünde yedi o kuşu,» dedi Osman. «Vay dırarak Cumhuriyet re.iimini geSÜcüyle, telâşla, el çırparak bağırdı. «Ku; sürüsü* anam vay. Böyle bir şahin hiç görülmüş değil. Çok tirmiştir. Bu bir aşamadır. Cenü darmadağın etti. Kuşlar kaçışıyorlar. Dağıldısoy bir şahin.» halet, tutuculuk devam ettikce lar. Birisini yakaladı. Bak. bak Selahattin. l'lan «Çok soy, çok çok... Bin tane kuşun içine dalgerçek demokrasi kurulamaz ne şahin. ne şahin!» dı, kuşlar korkularından sapır sapır yere doküldüBu yüzden o memleketlerdeki Çocuklar, akıp giden ku« «ürüsünde gözleri, ler,» dedi Süllü. Cumhurbaşkanları, birer diktadurmadan gülüşüyorlar, gülmekten kırılıyorlaı, Hasan: tör durumundadırlar. O memleçırpınıyorlardı. Birden bir çırpınma, bir gülüşme«Şimdi oturmnştur bir yere, hepsinl yiyorduı. ketler, yabancı etkisinden kurler, bağirmalar tufanı doldurdu ovayı, bir sevinç.» Onun için gelmedi yanımıza şahin.. dedi. tulamamışlardır. «Kaptı getiriyor. yaşasın! Yaşasın îahin^ Selahattin bütün bu olanlan görmediğine, şaYeniden kaınıslığa girdiler. Islâm Âleminîn sosyalizme yöhini yitirdiğinden daha çok üzülüyor, kimseye söy. Birden çocuklar dondular kaldılar. Gözlerinl neld*iğini de görüyoruz. Nerede lemiyordu. Bir kere, bir kere olsun görseydl onun havadan yere, yerden havaya kaldırdıJar. Hasan sosyal adalet geregi gibi uygukuşlara daidığını. yitip gittiğfaıe bu kadar uzülmehüzünlü, ağlamsı bir sesle: lanmaz, nerede fakirlik, iç ve yecekti. «Yitti.. dedi. «Nereye gitti bo şahin? Kusu pendış baskı, sömürü devam ederçesine almıs, tüylerini tozutarak geliyordu.» Köye yaklaştılar, karanlık da çöktfl. se orada sosyalizmin ve komüSüllü: Kerem şahinini almış, yola düşmü; »e^nçle, nizmin gelişmesi tabiidir. Halk nçarcana gidiyor, duruyor, şahini okşuyor, öpü«İndi,» dedi, «Gözümle gördüm. Şu çalılı|in İÇİuyandıkça bu gelişme daha ziyordu. ne frirdi. Şimdi kuşu ylyordur. liyip bitirmeden yade artar ki son zamanlarda Hasan: nlaşalım.» Lâtin Amerika, bunun örnek(Arkaaı rsr) lerini vertniştir. ••••••••••••••nıılııııııılfttıııııııııııiKiaaı • « • • • »• • • • Endonezya'da, onbinlerce insanın ölümü ile sonuçlanan darbede gericiliğin tepkisi ve yabancı etkisi görülmektedir. Bu memleket yüz milyonluk nüfusu ile eski etkisini yitirmiş, uykuya dalmıştır. 48 Atatürk yalnız bize değil büBöyle devam edip gidersem tün geri kalmış, soyulmuş, eiçine düştüğüm fasit daireden zilmiş milletlere doğru yolu gös çıkmama imkân ve ihtimâl yok terdi. O devrimlerin muhafazatu... Devirdaim makinesi gibi sını da gençliğe emanet etti. Bu durmaksızın liste yapacak, şüp ayınmı yapmanın bir nedeni. helileri teker teker ele alacak eski kuşakta devrime karşı gör. dan naberım yoktu Böylece DuSusma sırası bana gelmişü. sonra silecek, daha sonra listedüğü direnmedir. Birçok kuşakHiç cevap vermedim. yi yeniden yapacak, ytne silecek QU da öğrenmiş oluyordum. lar değişti Hâlâ devrim yolu «Siz ve kocaruz doğma bü «Kim konuşuyor?... Alekj tim. engellerle doludur. yüme Kaliforniyah mısınız?..)) sen misin?... Hayır... Hayır... Çok zor bir durumdaydım... «Ben sadece birkaç yıl önOlamaz.» Hattâ berbat... ce buraya Eeldim...» Kulaklığ: nemen yerine kova*** «Ya kocanız?...» rak telefon kulübesinden çıl& «Misis Stone?...» «O da Şikago'dan kalkıp gel tım. «Evet...» TATÜRK, ortfuyu politikaya miş... On yıl kadar önce...» Frenlemek yeteneğlni bulama «Günaydın Misls Stone... karıstırmadığı gibi devrimi «Ne is yapıyor Mister Stodığım bir takom garip duygular Adım Curt Amory... îndı^trial orduya emanet ettiği hakne?...» içindeydim... Ve işin tuhafu Research Corporation'dan Curt tcmda bir söz de söylememiştir «tnterpublic Chemlcal tlrGuen'in sesimi tanımış olmv Amory... Çalışbğım firma adına Bununla beraber Atatürk ilkemasının satış müdüril..» sma gizli gizli seviniyordum... bir araştırma yapıyorum efenleri tehlikeye girince bu ilkeleKarşı tarafta şüphe uyandırNetice itibariyle bir vakitler dim... Bu bakımdan size bazı re candan bağlı olan ordunun mamağa gayret ederekten sorubenim kanmdı ve yıllar yıh kasuâller sormam gerekiyor... Cemüdahalesini bir zorunluk saylan bu minva) üzere sürdürüvap vermek zahmetine katlaıurder birliği ederek ayni çatı almaktayız. yor, Russell Stone hakkında etsanız firmamız size fcüçük bir tında yaşamıştık. Buna rağmen raflıca bilgi toplamağa çalışıOrdu darbesiyle devrilen hü. hedlye sunacaktır... Ben de böyarasıra kanm hesabma garip yordum tcümetler, kötü tutumlariyle orle damdan düşercesine sizi radüşüncelere de kapılmaktan geKonuşmamız uzadıkça Gwen, cfuyu ihtilâle zorlamışlardır hatsız ettigim için özüı dileyeri kalmamıştım... Meselâ onu, sorulara gerekli cevaplan verTürk Ordusu; cumhuriyetçi. ceğim tabiî. Şimdi ilk suâl... betonarme binalara benzetirmeden önce düşünce payı orantı milliyetçi, lâik tutumu, bağımSiz ve aileniz, haltada ortalama dim... Hanl şu içinde yıllarca smı aşan sükutlarla susmağa <ızhk aşkı ile dünyada özel bir kaç saat televizyon seyrediyoroturduktan sonra terkedip başbaşlar olmuştu. öğrenmek isteyer tutar. Bu ilkelere bağlı bir sunuz?...» ka bir yere taşındığınızda izin diğim aynntılann yaptığım anlükümetin karşısına da çıkmaz «Gecelert, yanl evde italdızerresini bile bırakmadığınıa ketle pek ilgisi bulunmadıgını Askeri darbelere uğramamak gımız geceler ortalama bir saat veni binalar... düşünüyormuş gibi geliyordu ba isteyen hükümetlerin buna dikseyrediyoruz... Ara sıra gündüz &^et... Hiç ştiphe yoktu..; na bu arahklar. kat etmeleri gerekir. leri de seyrettiğimiz oluyor...» Gwen de bu yapılar gibiydi..; Bir süre sonra şehirlerarası Kötü bir idareye karşı ayakBenzer konularda birkaç suâl Onda unutulmaz ve süinmez i»santralındaki kız araya gireTek lanmayı tslâm dini de kabul edaha sordum... Telefonun ağzıler, işaretler bırakmaya mumükâlemenin dolmak üzere older. Kur'am Kerim Mısırlılanı mendilimle OrtmüştUm bu işi olamadığımdan emlnduğunu blldirdi. Aynı anda da vaffak n, îir'avuna itaat etmekle suçyaparken... Bildiğimden değil dim. eski kanm telâşla şöyle bir suâl lamıştır. Sorumsuz bir başın. ya... Kimbilir ne vakit ve hangi Boşanma konusundaki duruşsordu bana: bir zümrenin arkasından giden kitapta okumuştum böyle bir malar sırasında, Gwen. beynin «Fakat kimsiniz siz?...» hir milleti tarih de affetmez. şey... Sözde mendil sesin değişdeki bölmelerin tümünü ayn Renk vermemeğe çalışarakmesini sağlarmış... Pek akla yaa\Ti dolaşmış oralarda benden fan şöyle dedim: kın bir şey degil ama her ne ise. kalma izlen feökünden silmiş, «Bana gösterdiğinlz kolayDevam ettim: beni, benimle Ugili en ufak aUktan ötürü teşekkürler ederim «îstatistiklertmizi tamamlanılar dahil kafasından ç:kanp • SKERt darbeler arru edllehanımefendi... Zahmetinize karmak amacı ile bazı noktalar tlsatmıştı muhakkak. O yaradıhş şılık firmamız size küçük bir A c e k bir hareket değildir. Bu tünde daha durmak zonındayız hediye eönderecektir...» itibariyle böyleydi zaten. Yeni ''darbelerin İM yönü vardır Misls Stone . Meseli ailenizde bir şey ml yapacaktt?.. önc« «Aleks... Sen misin Aleks?.. Ya tutucu kuvvetlerle işbirliSin " kaç kisi var?...» her şeyi güzelce hesaplar. hizaNe oluyoruz?... Ne demek bu den veya y«nflik isteğinden ileri «Oç kişiyiz... Ben, kocam böyle?...» diye birdenbire bağırya koyar, itina ile yerleştirir, «elir. Bunlardan birincisi korve çocuğumuz...» sonra laaliyete geçerdi. Bir de çoeuklan bulunduSunkunçtur. Yenilik getirmek iste?arl y#a uluri (Uıbelordt de E EFSANESi Aşama ' B! OLUM ÇIKMAZI Yazan: L. BLOCK Tüıkcesi; * Atatürk ve ordu A Sonup