Katalog

5AYFA DÖRT : CUMHURİYET 15 ocak • « K. ÜMÜZÜN DÜNYASI Amerika Vietnara'da Amerikan emperyalizmi şaşkınlık içine düşmüştür A ym sekild'e Vietnam'da da ilân edılmeraiş bir savaş sürüp gitmıyor rau? 1966 yılında Amerikan Senatosu Dış lllşkiler Komitesi'nin Fulbright başkanhğmda yaptığı Vietnam konulu soruşturma oturumunda, başlıca raeselelerden bir tanesi, savaşın Amerikan Anayasasına uygun biçırade gelışıp gelişmediğinin araştırılrnasıdır (1). Buna göre, Tonkin Körfezinde Amerikan savaş gemilerine karşı girişilen bir tecavüz üzerine, 1964 Ağustosunda A.BJ). Kongresi, Başkana gerekli tedbirieri alması için yetki vermiştir. Ancak bu karardan sonra, Baskan, Güney Vietnam'daki Amerikan kuvvetlerıni artırmaya başlamış, Amerikan uçakları Kuzey Vietnam'ı bombalamış ve neticede Guney Vietnam'da yarım milyona varan bir Amerikan yığınağına dayannuştır iş... Halbuki Tonkin Körfezi kararını oylayan senatörler bıle, Baskana verılen yetkinın bu çeşit bir savaşa varacağını düşünmemişlerdır. Soz konusu oturumda, zamamn Dışişleri Bakar.ı Dean Rusk'ı sorulan ile sıkıştıran senatörlerden Goıe, «Bu bir anayasal savaş ilânı mıydı?» demekte ve arkasından özetle şunları eklemekteydı : «Benim de blzzat oyladıgım bn karann, Tonkin Körfezindeki mnayyen ve sırurlı saldınya karsı aynı nitelikte tedbirler alınmasını sağlayacafını sanmıştım. Bunnn bir savaş ilânı şeklindt yorumlanacağuu biç düsünmemistim. Hele bu, hükümete topyekun bir savaşa gitmek için, adım atması için yetkiyi hiç vermemişti.» illetlerarası hukuk teonsının kurucusu sayılan Hollandalı Grotius'tan (1583 1645) beri, savaşın tanımlanınası bu dala eğilen bılginlerın ana uğrası konulanndan birisi olmuştur. «Savaş ve Barışın Hukuku» kitabında Grotius, teorisini «hakh», «âdil» savaş üzerine kurmuştur. 19 uncu yüzyılın sonlarından itibaren de, «mesro mfidafaa» kavramı, «hakh» ve «idil» kavramlannın yerinı almıştır. Fakat «savaş» ve «hnknk» un birbirleri ile zıtlık içınde bulun M malan, sonuçta, bugün de devam ecTen kanşıklığa gelmış dayanmıştır. Meselâ savaşın hakhlığım tesbit etmek için, ilk saldıranı bulmak gerekir. Bazı bilginler bu noktada, savas ilânına bakarlar. Halbuki, yakın tarihte bile ilân edilmemis o kadar çok savas vardır ki... 1 Eylül 1939'da Hit. ler ordulan Polonya'ya savaş ilân etmeden girmişlerdir. Ayr.ı islem 9 Nisan 1940'ta Norveç ve Danimarka'ya karşı uygulanmıs, Japonlar da 7 Aralık 1941" de Pearl HaTbour'daki Amerikan donanmasına sava? ilânı olmaksırın saldırmışlardır. Şaşkın Amerika B DfŞl BOND TİFFANY JONES GARTH AYLÂK MUSA Amerikan yesil bereUleri, My Lalde katliama glrişti izzat Amerikah senatörü bi(Gazeteler...) le şaşırtan Vietnam'daki Amerikan savaşı, bu ülkenin Milâttan sonr» Milâttan önce zamana paralel olarak nasıl çık1969 5969 mazlara saplandığının en somut da güvenemez hale gelmiştir. minın çıkmasını şöyle özetliyor delilidır. Savaşı kâr unsuru sayan kapıbır yazar : Çünku, 1954 vılında General tahst mekanızmanın açığa çıkar«E|er 1938 yılında, tngiltere Rıdgway başkanlığındaki Ordu dığı iç buhran, bugün Amerika ve Fransa, Hitler'i durdurmak plânlama ve geliştirme bürosu, içm Çin'den daha buyuk bir için Nazi Almanya'sma savaş abir rapor hazırlamış ve Ameritehlike yaratmıştır. çacak yerde Çekoslovakya'vı ka'nın Vietnam'da Fransa'dan hasım alsalar ve meselâ Bratisboşalacak yeri hangi şartlar alYARIN: lava'yı bombalasalardı, bn çok tında doldurabileceği enine bokomik bir is olurdu. Ama şlmdi yuna incelenmiştir. Daha sonra Bir emperyalistin Amerika'nm Çin'i durdurmak Ridgway tarafından yaymlanan için Vietnam'a saldırması, Was•Asker» (Soldier) isimli kitapta anatomisi hingtonca favdalı gösteriliyor. da, bu raponın detaylan veriEğer Çin'i durdurmak istiyorhr. sak, problemi kendi şartlan için1954 tanhli rapora göre, Vietde ele almalıyız. Ve Çin'in biz(1) The Vietnam Hearings nam'daki bir Amerikan müdazat kendisine bakmahyız» (4). Vintaçe Books • 1866. S. 4447 halesi baçlangıçta sekiz tümen (3) A.B.D. Dışişleri Bakanlığı Fakat Amerıkan emperyalızaskere gerek gösterir. Ama bu omino Teorısı ne kadar yanyaymları White Paper mi, kendinden öncekı ılkel benda yetersizdir. Çünkü Vietnam' lışsa, buna dayanan eylemİ965 »ubat. zerleri gibi iniş devresindedir da ne iktnali sağlayacak havaler, meselâ Vietnam da o (3) The Abuse of Power • Theve «Asya'da kara savaşı», «Nükalanı ve yol sebekesi vardır, ne kadar hatalıdır. Çin tehlikesinodore Draper Pelican Boleer Denge» hesapları yüzünden de haberlejme imkânlan mevden kurtulmak ıçın Vietnam'ı oks • S. 97 8. Çin'in kendisi ile hesaplaşamacuttur. Bu yüzden de Amerikan tahrip etmek gibi bır şaşkınca (4) Containing China • Hannah maktadır. ordusunun, yeni bir ülke kurayola giren ve sonunda batağa Arendt • S. 34 cakmıscasına teknik ve lojistık Ayrıca, Amerika iç yapısma saplanan Amerikan emperyalizdestekle Vietnam'a girmesl lâ^«•naııı ıııııııııı IIIIIMIIIIIIIIIIIIIHIIII 1 ••••••1 «••• • zımdır. Bu rapor, A.B.D. ordusu tarafınd'an cnaylandıktan sonra Başkan Eisenhower'e sunulmuş ve bövlece o da ikna edilerek, 1954 yılında Vietnam'a müdahaleden vazgeçılmistir. Fakat bir kesim tarafından tekniğine, hesaplılığına, kararlılıgına hayran olunan Amerika Birleşik Devletleri, 1954'ten on .•andnrmalara doldur bosalt yaptırdı Şer». yıl sonra Vietnam'da savaşmak 118 İrcbiş: «Havadan tiyaralannızı da getirtn, bum•tadır. Bu hesapsızhk karşısında balayın hepimizi'. dedi. Heç insan dört candarma. «Geh bülü bülü bülii bülü bülüüü!» dedl. iki ihtimal düşünülebilir: bir cavuşlan mı gellr bu Ise?» Hasibe. boş köfunle Sultan gile koştu. 0 Ys Amerikan emperyaliz•Koyün içinde köpekleri yok mu?» dedl LiaSerif, steni havaya tutup bes el taradı. minin îözö dylesine dönmüştür lin. •Kim o?» diye bağırdı Ulugu;. ki. vayılmak için artık hesap It Omar, ahırdan bir köfiin kucaklayıp geldi: «Kara okuz!» dedi Zakey. Korkutmak içfn» mrsap düsünraeden saldırmak•tste!» dedi. Habar verin bubasma!» tadır. •Deşiisin işallah! Duşen yüdırımların biri ba» «Uluguşa habar verin!» diye fısıldadı Linlin. ş,ına gelse noolur?» 9 Ta da, Amerika kendini «Ulugusun haban var!» dedi Zakey fıs fıs. Yedi sekiz kız birden Sannın eve kostu kapana sıkısmıs hissetmektedir. Serif, düdük çaldı, jandarmalar toplandılar. İçine düstiijHi panik yüzünden, Yol ağularındaki jandarmalar geldiler. Veli. damı* üstunden atladı geldi. artık attıtı adımı bile hesapla'Deşilesl yıldınmlar neye camlara, çalılar» Zakey bağırdı: «Duriı korkma!» dedi. «Heç kork Tamamaktadır. düşerler de, bunların başlanna düşmezler? Bulam ı Dürü! Uluguş ninem dyle diyor, hcç korkma!^ oaklar dyle mi şinci? Elleme bulsunlar! Aaah, kın Bizce bu ihtimallerin sentezı, •Heç korkma Dürü!» diye fısıldadı kızlar. bastan Bilhosa, Karatepeye uçurmak vandı. Yapama gerçeği aksettirebilir. Hafız geldi: «Bis .. millâ hirrah manir... dık. Git fısla kulağına: «Korkma Dürü! Ulugus rahim!^ dedi. Köfünün içine soktu ellerini. ninem korkmasın diyor! Fısla kulağına. Koş. git!» • (Ölü yuyucu ellerini!»)» diye sövdü Linlin. Hafız, Sarının eve geldi. Veli geldi. Evin al•Ben ölürsem bu dürzüye yudurmayın beni!» dedi nında bir ökuz başt görunüyordu. Duvann ortasıSarının kulağma. ietnam'da Amerika tarafınna gomttlnıüstü ökiiz bası. Omuzlarından tutttı, kaldırdı kın Hafız. Kıt dan atılan jaşkınca adımlan Ferhat, naylon yağmurluğun içindeki tdrise bakendini aşağiya bastı. tt Omar eğildi. köfünü tuthatırlas'alım : kıp güldü. tu dibinden. «Çek!» dedi Hafıza Hafız çekti var 6 Şubat 1965'te Sovyet Başba•Damın ce\Tesini sarahm Çavuşumî» dedi I t gücuyle. Çekip çıkardı Diiruyfl kanı Kosigin, Hanoi'ye gelmi?, «Bok deliğinden filân kaçırmasınlar. Saralım, çok İt, şişindi: «Aha!» dedi. Musduyo aradı eöıle7 Şubatta ise Amerikati uçakladıggatli olalım!» riylc. Bulamadı. Cemali buldu. Hafızuı da yuzune rı Kuzey Vietnam'ı ilk defa Sultan. «Bülü bülü bülü!. çekti yeniden. baktı: Nasıl buldum?» dive fısıldadı. bombalamıştır. Kızlar çok çok geldiler. trcbiş de geldi. •Eyi buldun fınü dedl Linlin. «Kabak MnsBu saskınlığm tabil sonucu, Jandarmalar evin cevresini sardılar. du bu sırtındakinden bir dene daha keydirir sana! Kosigin'in Kuzey Vietnam'a sıHafız, Sanlardan Dikeçlere giden arayi rutra. Biz de gece yudurur. eünüz keyeriz eskilerimizi! nırsız yardım edileceğini açıklaŞerif. Hasibenin sırtındaki kofünü yokladı. Emme. serefimizlen yaçanz! Eyl buldun Yassi buması olmuştur. Yani Amerika •Ne bakıyorsun? Saman var!» dedi Hasibe. runhı köpek! Gökçimen köyfinden senin gibl fmiişe Rusya'yı daha büyük çapta «Sen ne bakıyorsun? Ne toplandınız buraya?» ler de cıkarımış!» Cemale baktı: Sizin gibl fmikarıstırmış ve Kuzey Vietnam' Bunlar bizim hısımımız! Gelinleti doğum yaler de!.. E«kiden bilrmedlk! Bilmemek gibl ror ın direncini kendi eliyle artırpacak da vardıma geldik!» var mı dünyada? Emme bundan sonra billriz işalmıçtır. Linlinin elinden çay tepsisi düştü. Üç tane b«r. lah! Bıından sonra adamı kişivi ince eleklerden Kuzey Vietnam'a vapılan Sovdak kırıldı. Dizi vandı biraz. •Çaresizliğin muıa eleyip scceriz işallah! Malı malına ayırdıktan sonyet askeri yardımı 1964'ten önce koyum! Minın içine koyum!» dedl. Dikeçin Ali, ra kimini kelplerimizin yanma koruz. kimini de 25 milyon d'olarken, bu 1964'te yerdeki kırıkları topladı. Kad\oyu susturun. faykalplorımizin içine » 50 milvona cıkmış, 1966'da ise dası kâlmadı! dedi Linlin. Peykenin üstiine yıKabak Musdu girip geldi avluya: Nerde?» de200 milyon dolara yiıkselmişğıldı. di. tir. Bu rakamın şimdi yılda 1 Köyde bütün radyolar sustu. Kör Celâ), Ceza<Btıtda!» diye bagırdı tt. Ben buldum!» Hafıza m i l y a r d o l a r a çıktığı yiri daha içten ralmaya başladı. «Dısan çık da dıbaktı aonra: «Çataguı yaylaya gidiyordun bir de!.^» b i l i n m e k t e d i r . Yarsarda çal. Sokakları mermer daşlı. gözelleri hılâl dedl dım arasında binlerce Amekaşlı Cezayır. Akşamaca Cezayir çal Kör kardasMusdu köfünün yanına yanaştı. Saçmtn bonrikan uçak ve helikopterini dülık!» dedi Linlin. cuklarmı RÖrdü ilk. Dolandı. önünden baktı, goküs şüren yerden havava atılır Sarınm karı çıktı: gözlerini gördü. hk üç adım ortasma fırladı avlu«Sam2», «Sam3» füzelerinin Ne toplandınız hepicinlz Yassıburun. Kepcenun. Yağaıı yağmarun altında simit velsonu çıkarbulunduğu da bilinmektedir. kulak. Kara ökiiz? Sen ne geldin ileş kargasi? Ne dı lru?ağmdan: Tak tak tak tak tak tak tak . Bir Amerika'nm şaşkınlığmın divar beniın evimde de böyle yığıldmız tam tüm?» jarjoru jakb. «Yaşa tt Omar, yasa Serif Çavus. ya. ler bir örneği de, Vietnam'a diye bağırdı. sayın mma koyum! Candarmalar. Camal, Velikul, ilişkin Takamlarda bulunur. nvlu duvarlannm diplerine dizlldiler. hepiniz de yaşayın mma koyum!..» Amerika, sürekli olarak Ku• •••IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIII,,, (Arkası var) zey Vietnam'm Güney Vietnam'a sızdığını ve Vietkong'un ülke dışından gönderilen sılâh 6 nnı aydınlatıyorlardı. larla donatıldığını iddia etmiştir (2). ölü artOs orada değildl. B0Eski büyük elçi, robdöşambnyro suyu çekilmlş değirmene Halbuki Vietkong'un kullanla gelmiş, ilerleyip ilerlememekte dönmüştü. Kimsenin aklma gel dığı silâhlann yüzde 9O'ı, Amekararsız duruyordu. Savcılık ma memişti lâmbalan söndürmek. rikalılardan almmış. çalınmış ve murlarmdan birini tanımıştı. Za Lâboratuar yüklü bir gece çazaptedilmiş silâhlardır. ten ceset de sedyeyle yanmdan lışması vapılıyormuş gibi ışık Washington, Vietkong'un Kugeçmişti. Maigret'ye: içindeydl zey'den donatıldığını ispat et Nedir bu, diye sordu. mek için 29 Ocak 1964'te, Güney Ve işte nihayet avlunun op. Vurulmuş bir adara... Couc» Vietnam tarafından Uluslararatasında üç klşi kalmışlardı. Dahet, seromların sahibi... sı Kontrol Komısvonuna sunuha bir saat önce blrbirini tanıMaigret eski büyük elçinin bir lan zaptedilmiş 179 dış yapı simıyan. birbirinden ayn üç İnsey hatırlamış gibi birden sarsıldı lâhın listesini vermektedir.* Kosan, simdJ bir takım esrarlı ğını hisseder gibi oldu mık bır rakam degil midir bu? bajSlarla bir sraya eeliverrmş Tanır mıydınız Kendlsini? A.B.D. Savunma Bakanlığınlerdl.. Hayır Yani işıtmiştim Yazaıı: dan alınan bügiye göre, 1962 • 64 Daha doBrusu. blr cenaze takonusuIduStınu hakkında... yjllan arasında Vietkong gerilreninden sonra misafirler giGEORGES Başka' laiarından 15.100 silâh zaptedildince valna ttalan aile fertleri Hiç! Büdığım blr şey yok.. miş, buna karsı Vietkong'a 27 400 SİMENON ne benzlvoTlardı Saat kaçta şey olmuş .. sılâh kaptmlmıştır (3) Çeviren: Maigret Nine'in ağlamış ytlCinayetin saat sekizle d o Üç yıl içinde zaptedılen 15 100 ztine kapıcı feadırun düsüls Fikret OBEY kuz arasmda işlenmiş olması silâhın yarısı olan 7 750 sılâhın, çızgilerine ayn ayn bakarken gerek. 18'er aylık iki dönemde ele gebir ara böyle düşünüvermiştt. çirildigini düşünelim UluslaraMösyö de SaintMarc lçini yoriardı Savcı gltmlştl Sorgu Yatırdımz mı çocukları»ı. rası Kontrol Komisvonuna gösçekti. gümüs saçlanru eliyle yargınnın tasa bir konuşması n? terilebilen 179 tfış yapı silâh, bu taradı. MalgTefye başıyla seoldu Maiçret üe: rakamın sadece yüzde 2,5'unu lâm verdi ve evinin merdivenEvet... Ama uyumuyorlar» Çalısmays Dtralnyorum slmeydana getirir. Geri kalan Pek tedirginler... Sankl hissetlerine doğru vürüdü. zi.. Tabll dalms baber veriryüzde 97.5'u Amerikan malıdır tiler... siniz bana... Kapıci (cadm kenara çeîîilmış bu durumda... Madam Bourder"ntn Dlr soti Derken cümle kapısmın alMösyO Phfllppe blr moda öernısu vardı. Gerci utanıyoı gitında öne egilmiş, blr şeyler agisinin resml Kîbi eavet munbiyd) sormaktan ama çok öravan birini pördü ona dogru tazam, Maigret'nin öntinde enemllvdi bu onuo için: yaklaştı. Malgret'nin yanına gildidöndüğö zaman, komiser. Tahmintnize eöre.. Artık üıtiyacmız kalmadı şte rakamlarda belirlenen bu Bafcışlan avluyn dolaşo bü Kimdl diye sordu. mı bana? şaşkınhğı, Amerikan emperttln karantık oencerelerln üze Mösyö Martin .. Eldlvenl Yann görUrüm stzl... Sayahzmi bir de ünlü teoriye rinde tek tek duruvOT Ribiydi: nl kaybetmis onu anyor.. Elnınm kj büronuzda olacaksımz. uydurmuştur. Bu teorinin adı divensiz hiç çıkmaz dışan. Hat ... eörs.. tcertden birl Her zamankl eibt.. Saat da «Domino teorisi» dir. tâ elîl adım Bteden sigara almi? tam dokuzda . Dulles tarafından yaratılıp maya bile Stmdi de eümte Rapısina baHic bir s«7 olmadıSj halda Eısenhover tarafınrfan pivasaya Rıyordu Saat eecpnin on birtMösyö Martin slmdi de çön birden beyecanb bir daklka 1954'te süriilen Domino teorisine kadar daimn açıktı bu Kaoı. tenekelertnin çevresinde dSnegeçtl Avlu hep karanhktı Bir ne Röre. bir ölkenin komünistAvludan caddeve ancak bu kanivordu. Blr kâğıt yakmıs balerin eline düsmesi halinde. ditek l&mba yanıvordu Sonra toı pıdan cıkılablllvorriu Dtsarıdan kınıp duruyordu sağa sola. So lu ampulüvle cümle kapısı.. ger ülkeler de onu izlevecektir. da lçerive ancak bu kapıdan Aynı teoriyi Başkan Kennedy nunda vazgeçip gert döndü eviDışanda asfaltın UstUnde kagirilebiliyordu. de benimsemis. 9 Eylül 1963'te ne. yıp giden arabalar. blr an farNBC televizyon şirketine verHiAvluda memurlar el sıkişılarivle Vos?es alanının (Arkası var) £1 demecte söyle konusmuştur: «E£er Güney Vietnam'da işlet yanhs giderse, sadece Komünist Çin'e Malaya Yarımadasına gerilla taarrnznnda bulonması için imkân dofmayacaktır. Ayrıca, GüneydoSu Asya'nın istikbalinin Çin'e ve komünizme ait olduğn intibaı yaratılaeaktır.» Domino teonsindekı genelleme nin saçmalığı, bu teori geri ıstikamette yürütüldüğü zaman açığa çıkar. Yani bu teoriye göre, bır komünist ya da bağımsız rejim Batıya kaydığı zaman. diger benzeri rejimlerin de bunu izlemesi lâzımdır. Buna biz «Tersme Domino Teorisi» dıyebiliriz. Ne var ki. durum hiç de böyle değildir. Meselâ 1965 yılında Endonezya'da antikomünist bir tfarbe yapılmış, parti kapatılmış, yarım milyonu askın insan katledılmis ve bağımsız Sukarno devrilmiştir. Ama bunu, başka hiçbir komünist dominonun düşuşü izlememiştir. Bir paralel D ftelisik davranışlar V Oynayani .gölgeler Domino leorisi I