Catalog

14 Doç. Dr. Sait YILMAZ Beykent Üniversitesi saityilmaz@beykent.com.tr 20252030 yıllarını hedefleyen planlamalar gündemde… C S TRATEJİ Cumhuriyet Strateji 28 Temmuz 2008 / 213 luslararası ilişkilerde güç dengelerini belirleyen unsur, ulusal güç kapasitelerini artırmaya çalışan aktörlerin şekillendirmeye çalıştıkları güvenlik ortamı içinde karşılaştıkları güvenlik sorunlarına uygun güç projeksiyonu geliştirme ve kullanma becerileridir. Bu nedenle söz konusu aktörler çeşitli kırılma noktalarından geçerken en uygun stratejilerle güçlerini korumak ve çıkarlarını mümkün olduğunca optimize etmek durumundadırlar. Bunun için söz konusu kırılma noktalarını görebilmek ve güvenlik ortamını okuyabilmek kadar geleceğe ilişkin istenen sonucu (end state veya vizyon) tahayyül etmek, meşruiyet sağlayacak kavramsal temeller, güvenlik politikaları ve isabetli roller (güvenlik stratejileri) oluşturmak ve bu kurguya gerekli vasıtaları sağlayacak uygun bir güç projeksiyonu (güvenlik ve savunma yapılanması) geliştirmek gereklidir. Hegemonya mücadelesi Batı merkezli dünya ile Doğu merkezli bir dünya rekabetine giderken, gelinen aşama 20252030’lu yıllarda küresel güç dengesinin önemli değişimleri tetikleyecek kritik eşiklerden geçeceğini göstermektedir. Bu nedenle küresel güç piramidinin en üst tabakalardaki aktörleri başta olmak üzere pek çok ülke güvenlik ve savunma alanındaki reform çalışmalarına bu tarihleri hedefleyerek devam etmektedirler. U Savunma için reform zamanı dolarlık projeye rağmen 20062011 bütçe planında savunmaya ayrılan para 30 milyar dolar civarındadır(10). ABD bütçe açığı 2002–2004 yıllarında toplam 950 milyar dolara ulaşmışken açığın 2005–2009 yılları sonunda yaklaşık 1.4 trilyon dolara ulaşacağı hesaplanmaktadır. AVRUPA ABD’NİN GÖLGESİNDE Küresel aktörler değişen güvenlik ortamında başat güç oluşturmak amacıyla çalışmalarını sürdürüyor. ABD ihtiyaçlara göre Sivil İşler Tugayları, ülke inşası için ajanslar, Uzay Komutanlığı, Siber Komutanlık gibi yapılanmalara yöneliyor. sonrasındaki ülkeinşası için gerekli operasyonları icra etmektedir. ABD’de güvenlik ve savunma çalışmalarının genel çizgileri aşağıdaki gibi sıralanabilir; a ABD yumuşak gücünün ana kurgusu olan demokrasi geliştirme işlerinin başını NED(1), USAID(2) ve Dışişleri Bakanlığı’nın DRL(3)’si çekmektedir(4). Mart 2005’de oluşturulan Ulusal Güvenlik Konseyi (UGK) yapısı içindeki Ulusal Güvenlik Danışman Yardımcısı kadrosu ile daha merkezi bir yapılanmaya geçildi. b Irak’ta devam eden istikrar harekatı Amerikan Sivil İşler Tugayları yanında ülkeinşacısı ajansların da güçlendirilmesi ihtiyacını ortaya çıkardı. Güvenlik ortamını şekillendirme ve ülke inşası için halen sınırlı kabiliyette olan gruplardan belirli bir komuta yapısı altında üç adet "müşterek kurumlar arası grup" oluşturularak Latin Amerika, AfrikaOrta Doğu, Orta ve Güney Asya için ayrı birer grup oluşturulması düşünülmektedir(5). c Uzay Komutanlığı’nı da kuran ABD şimdi de Uzay Kuvveti oluşturma peşindedir. ABD, Siber Komutanlığı kurmak için de kolları sıvamış durumdadır. Savunma Bakanlığı, ABD istihbaratının yüzde 75’ini sağlayan üç önemli istihbarat toplama teşkili NGA(6), NSA(7) ve NRO(8)’nun kontrolü için mücadele etmektedir. d ABD Savunma Bakanlığı 1950’li yıllardan beri dünya genelindeki üs ve kuvvet kullanımları ile ilgili en zor değişikliklerin yapılmakta olduğu bir dönemde bulunmaktadır. Bu kapsamda yeni angajman planında bölgesel komutanlıkların üçe indirilmesi; EUCOM ve PACOM’un ABDNATO komuta yapısına transfer edilmesi önerilmektedir. (e) ABD ordusundaki dönüşüm gayretleri üç eksende devam etmektedir; 1 Mevcut kuvvetin idamesi. 2 Gayretlerin çoğunluğunun yöneltildiği geçiş dönemi kuvveti (Modernizasyon). 3 Bilim ve teknoloji faaliyetlerinin odaklandığı 20202030 yıllarının kuvvetinin oluşturulması. Bush döneminde olduğu gibi yeni yönetiminde de ABD dış politikası 19. yüzyıldan beri devam eden genel karakteristiği ve bildik güvenlik stratejisi değişmeyecektir; demokrasi ve özgürlükleri geliştirme. Krizlerin ortaya çıkmadan önlenmesi için dış ülkelerde ön varlık bulundurulacak, istikrar harekâtına girişilecektir. Stratejinin psikolojik ayağında ise İslam dünyası için ılımlı modelin desteklenmesi ve Batı düşmanlığının azaltılması için küresel savaşın İslam’a değil teröre karşı verildiği mesajının verilmesi yatmaktadır(9). Öngörülen yüzlerce milyar AMERİKA SIKINTILI ABD, 21. yüzyıla uluslararası güç dengesi piramidinin en üstünde, tek süper güç ve küresel hegemonyanın lideri olarak girmektedir. ABD’nin önderliği, küresel gücün siyasi, ekonomik, kültürel ve askeri olmak üzere dört alanında en üstün durumda olmasından kaynaklanmaktadır. Bunlardan ilk üçü Amerikan yumuşak gücünün yandaş ülke edinmek ve küresel ağ örmek amacına matuf olarak etki ve kontrol mekanizmasının temelini oluşturan demokrasi, serbest piyasa ve diyalog temaları altında kurgulanmasıdır. ABD’nin askeri gücü ise yumuşak gücün yeterli zemin bulamadığı hallerde işgal ve Avrupa güvenlik politikası, ‘sınırların korunmasına dayalı savunma’ anlayışını terk ederek ‘sınırların ötesindeki çıkarların korunması, olumsuz gelişmelere imkan vermeden yerinde çözümleme’ ilkesine dayalı ‘stratejik güvenlik’ kavramına yönelmiştir. Ancak, Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP) bugün için ne yeterli bir altyapıya, ne de uzun vadeli bir konsepte sahiptir(11). Bunun nedeni, AB ülkelerinin kısıtlı kaynaklarının ancak sınırlı bir uluslararası kuvvet projeksiyonuna imkan vermesi ve küresel bir gündem yerine bazı ülkelerin kısa vadeli öngörülerine dayanıyor olmasıdır. Özetle, AGSP’nin en büyük eksiği gerçek bir genel stratejik çerçevesinin olmamasıdır. Üye ülkeler arasında eski kolektif savunma anlayışı (pasif reaksiyon) yerine kolektif güvenliğin (proaktif) esasını teşkil edecek güvenlik hedefleri konusunda politik uzlaşmaya varma zorluğu bulunmaktadır. Avrupa; işbirliği, demokrasi, insani yardım gibi araçlarla ‘yumuşak güç’ rolünü ön planda tutma eğilimindedir. Ancak, Avrupalılar güvenlik ve savunma konusunda kendi platformlarını yaratmak durumundadır. Fransa’nın AB dönem başkanlığını alması ile Sarkozy’nin Avrupa savunma konsepti konusundaki çalışmalara hız vereceği beklenmektedir. Sarkozy, AB içinde altı ülkenin katılımı (Fransa, Almanya, İngiltere, İspanya, İtalya, Polonya) ile elit bir kuvvet yapısı teşkil etme niyetindedir(12). Transatlantikçi grubun NATO’nun önceliği konusundaki hassasiyetinin farkında olan Sarkozy, söz konusu kuvvetin hayata geçilmesine karşılık NATO komuta yapısına dönüş kartını oynamak istemektedir. Sarkozy’nin taraftarları bu gücün NATO’nun rakibi değil tamamlayıcısı olacağı fikrini yaymaktadır. Uzun süreden beri Avrupa ülkeleri ABD gücünün arkasına sığınmışken AB içinde de birçok ülke, AB'nin savunma harcamalarının yüzde 40'ını karşılayan İngiltere ve Fransa'nın sırtından geçinmektedir(13). İngiliz Silahlı Kuvvetleri 2000’li yıllar ile birlikte küresel rolleri yerine getirecek bir güç projeksiyonu dahilinde sefer kuvveti olma yolunda dönüşüm süreci başlattı. Bu dönüşüm kapsamında 2004 yılında ABD ile birlikte harekat yapabilecek, ağ merkezli bir sefer kuvveti yaratmaya karar verdi. ABD gibi ağ merkezli savaş konsepti dahilinde silahlı kuvvetlerini modernize etmeye çalışan Fransa, halen uzayda keşif ve haberleşme sistemleri olan tek Avrupa ülkesidir. Onu İtalya ve Almanya son yıllarda ayırdıkları paralar ile izlemeye çalışmaktadır. Sarkozy’nin daha küçük ve çevik bir ordu için başlattığı reform çalışması temel olarak personel mevcudunda önemli bir indirime gidilmesi ve istihbarat teknolojisine daha çok yatırımı öngörmektedir. AVRASYA’YA DİKKAT ABD ve AB güç dengesinde statükonun devamı için çalışırken, Çin ve Rusya yanıbaşlarındaki Hindistan’ı ABD’ye kaptırmadan Avrasya coğrafyasında sessiz ve sakin bir değişimi gerçekleştiriyorlar. Çin ve Rusya, Irak’ın güneyinden Suudi Arabistan’a ulaşmak için İran'ı da yanlarına çekiyorlar. Bu amaçla, Rusya İran’ın nükleer heveslerini destekliyor, Çin üs edinerek İran kartını Bush