Catalog

20 Ainur NOGAYEVA geliyor. Ancak enerji ve enerji güvenliği peşinde olan güçlerin bu sorunu görmezden geldiği görülüyor. Hazar Denizi, Nisan ve TUSAM Avrasya Araştırmaları Masası Mayıs aylarında kıyılarına vuran yedi yüz yavru fok balığının ölümü ile de güdeme anogayeva@tusam.net gelmişti. Bu toplu ölüm, dikkatleri Hazar denizinde faaliyet gösteren petrol şirketlerine vrasya bölgesinde açık denize çıkışı çevirdi. Ülke yetkilileri ilk açıklamalarında bu olmayan büyük su havzası Hazar ölümlerin sorumlusunun petrol şirketleri Denizi, son yıllarda bölgesel olmadığını söylediler. Ancak uzmanlar güçlerin ve uluslararası aktörlerin tarafından yapılan detaylı araştırmalar, politikalarının buluştuğu nokta Rusya’nın doğa ve çevre denetimini yürüten haline gelmiş durumda. 20 Haziran 2007’de "Rosprirodnadzor" Başkanı Oleg Mihvol’un Hazar Denizi kıyı devletlerinin Dışişleri Prag’daki AGİT’in Mayıs sonundaki 15. Bakanları toplantısı yapılacak. Toplantının Ekonomik ve Çevre Forumu’nda dile getirdiği gündemini oluşturan konular, Hazar’ın hukuki gibi olayın sorumlusunun çokuluslu petrol statüsü ve Hazar ülkeleri arasında ticarişirketleri olduğunu gösteriyordu. Bu sonuca ekonomik işbirliğinin arttırılması olarak bazı Kazak ve Azeri uzmanlar da katılmakta sıralanıyor. ve Hazar’ın Kazak kıyısındaki fokların toplu SSCB’nin dağılmasının ardından Hazar ölümünü petrol şirketlerin aktif çalışmalarına, havzasındaki petrol ve doğalgaz rezervlerinin petrolün eskimiş tankerlerde taşınmasına büyük kısmının henüz geliştirilmediği, hatta bağlıyorlar. bölgenin önemli bir kısmında rezerv tespiti Mihvol’un Hazar Denizi sahanlığındaki dahi yapılmadığı bir dönemde çeşitli Kazakistan topraklarında petrol çıkaran uluslararası şirketler bölgedeki enerji şirketlerde denetim yapılması teklifi Kazak kaynaklarını çıkararak işletmek için meslektaşları tarafından desteklendi. Bu sözleşmeler yapmışlardı. Tüm dünyada enerji destek, Rusya’nın Hazar’da çalışmalarını ihtiyacının artması, önemli enerji bölgesi olan yürüten yabancı şirketlerin ve onlar ve bir türlü barış sağlanamayan Ortadoğu’daki doğalgaz rezervleri açısından da Türkmenistan zengin aracılığıyla yabancı devletlerin bölgeye, sırasıyla durum başta ABD olmak üzere dikkatlerin alternatif ülkeler olarak göze çarpıyor. ekonomik, siyasi ve askeri araçlarla yerleşmelerinden kaynaklara çevrilmesine neden oldu. Bu tablodan da anlaşıldığı gibi, Hazar’ın enerji duyulan rahatsızlığın bir göstergesi olarak bakımından önemi, Ortadoğu’ya rekabet oluşturacak yorumlanabilir. Diğer yandan da Kazak yetkililer, Rus kapasiteye sahip olmasa bile gelecekte bir rezerv AZARIN ÖNEMİ meslektaşları aracılığıyla bu şirketlerin bölgede daha kaynak olarak görülmesidir. Ayrıca bölge ihtiyatlı davranması ve çevreye daha fazla önem Dünyanın en büyük gölü olan Hazar Denizi, ülkelerinden Türkmenistan’ın gerçek rezervlerini vermesi konusunda uyarma fırsatı bulmuşlardır. 2000 meşhur siyah havyar ve mersin balığı barındırmanın açıklamaması ve bölgeden çıkarılan gaz için hem yılında da toplu fok balığı ölümleri yaşanmış, kıyı yanı sıra SSCB’nin dağılmasından sonra, sahip Rusya, hem Çin’le anlaşması, enerjiye ihtiyaç duyan devletler birbirini sorumlu tutmuştu. Çevre sorunu olduğu petrolgaz potansiyeli ile tüm dikkatleri ülkelerin ve petrol şirketlerinin iştahını kabartıyor. Bu Hazar bölgesi için ayrı bir önem teşkil ediyor. Zira üzerine topluyor. SSCB’nin dağılmasıyla ortaya çıkan yüzden ki özellikle ABD için bu bölge önem arz Hazar denizi okyanuslara çıkışı olmayan kapalı bölge Türk Cumhuriyetleri’nin hükümetleri, "açık kapı ve ediyor. Enerji kaynaklarını güvence altına almak olduğundan buradaki çevre kurallarının küçük bir ekonomik reformlar" politikasını izlemeye başladılar. isteyen ABD’nin, Hazar bölgesini enerji ve güvenlik ihlali büyük bir felakete yol açacak niteliktedir. Bu 1993 yılından itibaren, Avrupa ve Asyalı doğalgaz ve anlamında bir bütün olarak ele almak istediğini konuda Hazar’ın ve Hazar’a dökülen Ural Nehri’nin petrol şirketleri, sırasıyla Rusya, Kazakistan, söylemek mümkün. ABD, Hazar bölgesindeki petrol denetiminin ve kontrolünün sistematik olarak Türkmenistan ve Azerbaycan’la mevcut olan kaynakları, şirketleri ve boru hatlarının yanı sıra yapılması ve zamanında tedbir alınması önemlidir. yatakların işletilmesi konusunda çeşitli anlaşmalar Azerbaycan ve Kazakistan ile ortaklaşa yürütülecek Ağustos ayında Atırau şehrinde (Hazar’ın kıyısındaki imzaladı. Ancak kıyıdaş ülkeler, Hazar’dan petrol Hazar Güvenliği Projesi’ni (Caspian Guard Project) Kazak şehri) yapılan bir denetleme sorunu gözler çıkarmak için gerekli teknolojiye sahip değiller. Diğer önemli görüyor. Nitekim söz konusu proje, nükleer önüne sermektedir: petrol ürünlerinin ve bakırın bu sorun da, Rusya dışında diğer kıyıdaş devletlerin silahların yayılmasının önlenmesi çalışmaları ve İran bölgedeki konsantrasyon miktarı olması gereken çıkışları bulunmadığından çıkarılan petrolün Batı ile gelecekte olası bir çatışma açısından büyük önem sınırı 2,5 ile 12 kat arası pazarlarına iletilmesiydi. taşııyor. 1994 yılından itibaren beş kıyı devleti Rusya, Tablo 1. Dünyadaki İspatlanmış Hidrokarbon Rezervleri (1) aşmakta ve tüm deniz organizmalarının İran, Kazakistan, Türkmenistan ve AzerbaycanBÖLGE HAM PETROL DOĞALGAZ EVRE dokularında bile petroarasında Hazar Denizi’nin sınırları konusunda (milyar ton) (trilyon m3) hidrokarbon tartışmalar başladı. Komşu bölge ülkelerindeki zengin SORUNU Kuzey Deniz 2.3 3.84 bulunmaktadır. enerji kaynaklarını uluslararası pazarlara ulaştıracak Bölgedeki ABD 3.5 4.65 Tüm dünya boru hatlarının kendi topraklarından geçirilmesi için sorunların başında Almanya’daki Hazar Bölgesi 2.04.0 7.010.0 kıyıda mücadeleye girişmeleri bölgeyi bir anda çevre sorunu Heiligendamm şehrinde uluslararası barış ve güvenlik Rusya Federasyonu 6.7 48.14 yapılan G8’ler açısından önemli ve hassas bir İran 12.3 23.0 Hazar bölgesinin Türkiye’ye toplantısı ile meşgul bölge haline getirdi. Örneğin, 36.0 5.79 konumunu gösteren uydu görüntüsü... Suudi Arabistan iken ABD Dışişleri Temmuz 2001’de Azerbaycan Toplam Ortadoğu 91.5 49.52 Bakan yardımcılarından ve İran savaşın eşiğine Stiven Mann ve Methew gelmişti. Bryza’den birisinin Aşkabat’a diğerin de NERJİ Bakü’ye gitmesi önemlidir. KAYNAKLARI Zira bu gezinin amacı, özellikle Aşkabat’ı Hazar Enerji kaynakları enerji kaynaklarını Rusya’yı açısından Hazar havzası yeni devre dışa bırakacak şekilde bir Ortadoğu değildir. Fakat taşımaya ikna etmektir. Bu stratejik açıdan Batı’nın da orta vadede bölgede elindeki en önemli petrol mücadelenin sona sahası olan ve yakın gelecekte ermediğini ve Hazar tükenmesi beklenen Kuzey bölgesinin sorunlarının Denizi’nin yerini almaya çözülemeyeceğinin işareti adaydır. 1999 itibariyle bölge gibi görülüyor. ülkelerinin ispatlanmış ham Dipnotlar: petrol ve doğalgaz 1 BP Amaco Statistical Review rezervlerine bakıldığında, of World Energy, 2000, s.4,20, ham petrol rezervleri ‘Stratejik Değerlendirme, 24 açısından Kazakistan, Mart 2001’ Alternatif kaynakları, dikkatleri üzerine topluyor… C S TRATEJİ A Hazar’da petrol dansı ABD’nin, Ortadoğu’daki enerji kaynaklarına Irak’ı işgal etme pahasına egemen olması, Hazar bölgesine olan ilgiyi daha da artırdı. Bölge kaynakları üzerinde gözü olan ülkeler her türlü aracı kullanarak çıkar sağlamaya çalışıyor. H Ç E