Catalog

Gürol KIRAÇ TUSAM Türkistan Araştırmaları Masası gkirac@tusam.net onarşiyle yönetilen Afganistan’da 1973 yılındaki askeri darbe ülkenin siyasi ve sosyal yaşamındaki istikrarsızlığı kemikleştirecek bir dinamit fitilinin ilk ateşlenmesiydi. Bu darbe ülkenin bugüne dek süren 34 yıllık sorunlarının başlangıcı olarak kabul edilebilir. Ülke ekonomisinin çöktüğü, sosyokültürel yapısının bozulduğu, eğitim sisteminin temellerinin sarsıldığı ve uyuşturucu hammaddesi üretimi ve ticaretinin dünyayı etkileyecek bir sorun haline dönüştüğü bu karanlık dönem, bir neslin kaybolması sonucunu doğuracak kadar ağır bir faturaya dönüştü. Siyasi çekişmelerle başlayan bu süreç darbeler ve savaşla sürerek neredeyse devletin tüm bekasını tehdit eder boyuta ulaştı. Her 3 çocuktan biri ölüyor C S TRATEJİ 5 Ülke nüfusunun yalnız yüzde 36’sının okuma yazma bilmesi ve bu oranının erkeklerde yüzde 51 kadınlarda yüzde 21 seviyelerinde olması ülkenin eğitimde çok ciddi çalışmaların yapılması gerekliliğini gözler önüne seriyor. Taliban döneminde kız çocuklarının eğitimine izin verilmemesi, kadın öğretmenlerin çalışmalarına müsaade edilmemesi ve erkek çocuklarının da medreselerde modern eğitimden çok uzak metotlarla yetiştirilmeleri bir neslin eğitim temellerini sarsmıştır. Bu konuda uluslararası kamuoyunun dikkatini Afganistan’a çekilmesi ve Afgan çocuklara yardım elinin uzatılması Afganistan’ın geleceğini kurtarabilecek en önemli projedir. M Kalaşnikof Uyuşturucu ve Afgan çocuklar AFGANİSTAN’IN GELECEĞİNE DESTEK Ülkenin genç nüfusuna yönelik ve özellikle eğitim alanında UNICEF gibi kuruluşların öncülüğünde çalışmalar yapılmakta. Bu çalışmalar Afganistan’ın geleceği açısından oldukça önemlidir ve daha geniş destek sağlanarak sürdürülmelidir. Türkiye İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı’nın (TİKA) da Afganistan’daki eğitim ve sağlık alanlarına yönelik çok önemli çalışmalar yapması TürkiyeAfganistan dostluğu adına oldukça önemli. TİKA 2005–2006 yıllarında tamamlanan 17 okul inşasının yanı sıra Türk İl İmar Tim’inin görev yaptığı Vardak’ta gerek içme suyu temin etmeye yönelik alt yapı çalışmaları gerekse Kadın Doğum Kliniği gibi yukarıdaki istatistiklerde de görülen ülkenin en ciddi sorunlarına yönelik çok önemli çalışmalar yapıyor. Şu an yaklaşık 35 bin öğrenci Türkiye’nin yapımını gerçekleştirdikten sonra Afgan yetkililere devrettiği okullarda eğitim görüyor. Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetleri’nin sağlık alanında ve yerleşim birimlerinin alt yapı çalışmalarına çok ciddi katkılar sağlaması Afganistan’da Türk askerine yönelik sevgiyi daha da artıyor. ÜRKÜTÜCÜ RAKAMLAR Her devlet için ülkedeki genç nüfusun varlığı mili güç unsurları açısından önemli bir parametredir. Milli güç, bir devletin milli çıkarlarını korumak ve ileriye yönelik hedeflerine ulaşabilmek için kullanabileceği ekonomik, askeri, siyasi, insan gücü, coğrafi, sosyokültürel ve bilimselteknolojik gibi unsurların toplamıdır. Bu doğrultuda kamuoyunda sıkça gündeme gelen Türkiye’nin genç ve dinamik nüfusu ya da Avrupa ülkelerinin yaşlı nüfusu gibi demografik yapılara yönelik yapılan projeksiyonlar, ülkelerin geleceğiyle ilgili önemli ipuçları verir. Afganistan’ın genç nüfusuna yönelik veriler ise ülkede kayıp olarak görülen bir nesilden bahsetmenin haklı gerekçelerini gözler önüne seriyor. Afganistan’ın 30 milyon dolayındaki nüfusunun yüzde 44.6’sını 0–14 yaş grubundaki çocuklar oluşturuyor. Yalnızca bu veri bile Afganistan’ın geleceği için genç nüfusun ne derece önemli bir dinamik olduğunu gözler önüne seriyor. Ancak ülkede yaşanan gerek sağlık sorunları gerekse yıllardır süregelen iç siyasi çekişmeler ve savaşın çocuklar üzerinde yarattığı etkiler bu konuda acil önlemler alınmasını zorunlu hale getiriyor. Ülkede çocuklarla ilgili istatistikî verilere* bakıldığında bu felaket daha net görülüyor; ? Ülkede beş yaş altı ölüm sayısı 1000 bebekte 283, yani kabaca her dört çocuktan biri beşinci doğum gününü yaşayamadan ölmekte, Afgan çocukları, ? Ülkede yaşanan savaşlar yaşamlarını çok zor nedeniyle her üç çocuktan biri şartlarda sürdürüyor. yetim, ? Her iki çocuktan biri kötü besleniyor ve milyonlarca çocuk açlık tehdidiyle karşı karşıya, ? Bir yaş altı bebeklerde her 1000 bebekten 165’i ölüyor, ? Ölüm riskleri değişmediği takdirde yeni doğmuş bebeklerin yaşamaları beklenen süre 43 yıl, ? Yıllık doğum sayısı 1.101.000, bu bebeklerin 181.500’ü bir yaşına gelmeden ölüyor, ? Yetersiz beslenme ve vitamin eksiklikleri nedeniyle beş yaş altı Afgan çocukların yüzde 48’i düşük ağırlık, yüzde 52’si ise bodurluk gibi sağlık tehditleriyle karşı Afganistan’da çocuklara ilişkin rakamlar göz korkutuyor. Savaşı halen atlatamayan ülkede, dört çocuktan biri beşinci doğum gününü yaşayamadan, 1000 bebekten 165’i de 1 yaşını göremeden ölüyor. Ülkedeki her 3 çocuktan biri ise yetim. karşıya, ? İlkokula kayıt/devamlılık oranı yüzde 36, ? Afganistan’daki ailelerin yalnız yüzde 2’si iyotlu tuz tüketebiliyor. İyot yetersizliğinin ise zekâ geriliği, cücelik, sağırlık, felç, doğumsal kusurlar, bebek ve çocuk ölümlerinde artış, kadınlarda düşük, kısırlık, guatr, okul çocukları ve erişkinlerde öğrenme, anlama, algılama bozuklukları gibi sağlık sorunlarına neden oluyor. ? Afgan halkının yalnız yüzde 13’ü sağlıklı içme suyuna ulaşabiliyor. Temiz içme suyu bulamayan binlerce çocuk da kızamık, ishal gibi kolay önlenebilen hastalıklar nedeniyle yaşamını kaybediyor, ? Kadınların yalnız yüzde 12’si doğumu eğitilmiş kişilerin nezaretinde yapabilmektedir. ? Afganistan, hamilelik ile ilgili nedenlerden yaşamını yitiren anne ölümleri sırasında dünyada ilk sırada yer almakta. ABD KAÇAK DÖVÜŞMEYİ BIRAKMALI ABD, Afganistan’da Taliban ve ElKaide’ye karşı 66 aydır sürdürdüğü savaşta halen somut bir başarı kazanamadı. Bunun yanı sıra ülkenin sosyal ve ekonomik sorunlarına yönelik herhangi bir adım da atmıyor. Aksine yerleşim birimlerine düzenlenen bilinçsiz, yanlış istihbarata dayalı askeri operasyonlarla halen sivil halk katlediliyor. Bugüne kadar 3500 dolayında sivilin öldüğü ve 6500 civarında sivilin de yaralandığı açıklandı. Ülkede afyon üretimi halen devam ediyor. Dünyadaki afyon üretiminin yüzde 87’si Afganistan’da yapılıyor. Aslında ABD’nin terörle mücadelesini yalnız askeri alanda yürütmesi, Washington’un Afganistan konusundaki samimiyetsizliğini de gösteriyor. Halkın insanca yaşama mücadelesine sırtını dönerek askeri tatbikat tavırlarıyla yeni silahlar denemek ve bölgede konuşlanma idealini ön planda tutan emperyalist zihniyet, ülkede Taliban ve ElKaide’ye taban oluşturabilecek cahillik ve fakirlikle mücadeleden kaçıyor. Ülke şayet bir gün Taliban ve ElKaide tehdidinden kurtarılsa bile bu kez de cahil ve sağlıksız bir toplumun, ekonomik olarak yıkık bir ülkede ne yapacağı sorusu bütün çıplaklığıyla ortadadır.