Catalog

Devrimler eni yönetim şeklinin Cumhuriyet olarak ilan edilmesinin ardından siyasi, hukuki ve sosyal alanda birtakım değişikliklerin yapılması zorunluluğu doğdu. Bu değişikliklerin başında hilafetin kaldırılması yer alıyordu. Hemen bu konuda çalışmalara başlayan Meclis’in yoğun tartışmalardan sonra aldığı kararlar neticesinde kabul edilen 429, 430 ve 431 sayılı kanunlar gereğince “muamelatı nasa dair olan ahkâmın teşri ve infazı” bundan böyle TBMM’nin yetkileri altına giriyor, aynı zamanda Şer’iye ve Evkaf Vekâletleri kaldırılıyor, artık bir hükmü kalmayan halifenin 3 Mart 1924 tarihinde tahttan indirilmesiyle hilafet makamı tamamen ortadan kalkmış oluyordu. Bununla beraber son halife ve Osmanlı hanedanının tamamı Türkiye sınırları dışında oturma hakkına sahip olacaklardı. Y Halifeliğin kaldırılması ve Osmanlı hanedanının Türkiye sınırları dışına çıkarılmasına ilişkin 3 Mart 1924’te alınan 431 numaralı kanunun maddeleri şöyleydi: “1) Halife tahttan indirilmiştir. Hilafet, hükümet ve Cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç olduğundan hilafet makamı kaldırılmıştır. 2) Tahttan indirilmiş halife ve Osmanlı saltanatı münderisesi hanedanının erkek, kadın bilcümle azası ve damatlar Türkiye Cumhuriyeti toprakları dahilinde ikamet hakkından ebediyen men edilmişlerdir. Bu hanedana mensup kadınlardan mütevellit kimseler de bu madde hükmüne tabidirler. 3) İkinci maddede adı geçen kimseler, işbu kanunun ilanı tarihinden azami on gün zarfında Türkiye Cumhuriyeti arazisini terke mecburdurlar. 4) İkinci maddede mezkur kimselerin Türk vatandaşlık sıfatı ve hukuku hükümsüz bırakılmıştır. 5) Bundan böyle ikinci maddede adı geçen kimseler Türkiye Cumhuriyeti dahilinde gayrimenkul mallarını idare edemezler. İlişiklerinin kesilmesi bir sene içinde vekâletle devlet mahkemelerine müracaat edebilirler. Bu müddetin mürurundan sonra hiçbir mahkemeye müracaat hakları yoktur. 6) İkinci maddede adı geçen kimselere yolculuk masraflarına karşılık bir defaya mahsus ve servet derecelerine göre mütefavit olmak üzere hükümetçe belirlenecek olan meblağ ödenecektir. Gazi Mustafa Kemal, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde Prof. Ali Kemal Bey’in Deniz Ticareti Hukuku dersinde (15 Aralık 1930). 330