Catalog

‘Kurtarılmış Dil - Bir Gençliğin Öyküsü’: Elias Canetti! Canetti’nin Kurtarılmış Dil - Bir Gençliğin Öyküsü* adlı yapıtı diller arası bir yolculukta kendi dilini (anlatım dili) ararken yaşanan süreçleri anlatıyor olsa da asıl aile içerisinde çocuklarına hangi dilin (dolayısıyla kültürün) egemen olması gerektiği konusunda anne ve babanın çatışması ve annenin zaferiyle sonuçlanmasını anlatır. Ama asıl çözülmesi gereken sorun, oğulun anneye olan bağımlılığıdır. karşılaşma, felsefeyle merhabalaşması anlamına gelir. NECDET NEYDİM Bu süreçte edindiği donanım sonraki yaşamında yazarlığını önemli biçimde etkileyecektir. lias Canetti’nin 1977’de Nobel Edebiyat Ödülü’ne Canetti’nin otobiyografik metnindeki dili ustaca bir değer görülen otobiyografik yapıtı Kurtarılmış Dil - dildir ve okuru kendi dünyasına sorgulayıcı biçimde EBir Gençliğin Öyküsü*, salt bir yazarın kendi öznel çeker. Öylesine ayrıntılara dikkat etmiştir ki, okuyucu tarihini değil, aynı zamanda yaşanılan dönemin sosyo bu ayrıntılarla birlikte dönemin içinde derin bir psikolojik, sosyo politik yapısına da tanıklığını anlatır. yolculuğa çıkar. 16 yaşına kadar olan dönemin içeriden anlatımı Bu yolculuk aynı zamanda 20. yüzyılın başlarındaki olarak ele alabileceğimiz bu kitapta Canetti, (1. Dünya Savaşı öncesi, henüz savaş başlamamıştır) kendi kişisel gelişiminin yanı sıra aile ilişkilerini, Avrupa’nın iç içe geçmiş etnik ve kültürel yapısına yabancılığı ve bu yabancılığın, dilden yola çıkılarak ilişkin ayrıntılı bilgiler paylaşan bir yolculuktur. tanımlanmasını anlatır. Elbette burada metni dilimize kazandıran Şemsa Rusçuk’ta başlayan yaşam, önce onu Ladinoyla Yeğin’i teşekkürle anmak gerekir. Çevirmen metni (İspanyolca karışımlı İbranice) aile içinde karşılaştırır. okuyucuyla kusursuz biçimde buluşturmuştur. Dışarıda Bulgarca hâkimdir ve Elias bunları da öğrenmek zorundadır. SONUÇ Franfurt’a kadar uzanan bu dil yolculuğu, aile içinde Cannetti, bu kitabında salt kendi gençlik anılarını hangi dilin neden baskın konumda olması gerektiği yansıtmış değildir. Büyüme sürecinde ailede başlayan konusunda tartışmalarla sürer. onu biçimlendirecek (kültürel olarak kuşatacak) dilin Okurun metinde en fazla karşı karşıya kaldığı durum, belirlenmesi bunun karar vericilerinin farklı oluşu... dil üzerinden kimlik inşasıdır. Ancak Canetti, doğal olarak göçlerin ve yeni dillerle Baba, Elias’ın İngilizceye yoğunlaşmasını isterken karşılaşmasının onda yarattığı çok dillilik ve çok aklındaki düşünce, onun (Elias’ın) bu şekilde soylu kültürlülüğü zaten yaşamın akışı içinde yaşamıştır. bir dille karşılaşacağı ve kendini bu soyluluk ve onun Ancak annesinin baskın konumu onun kültür dilinin egemen olduğu bir kültürle kendini donatacağıdır. dolayısıyla anadilinin Almanca olmasını istemesi ve Burada temel olarak istenen ve bunu gerçekleştirmesi oğlunun hayatını belirlemiştir tanımlanan şey dilin seçimi aynı diyebiliriz. zamanda bir anadil seçimi ve dil Ama aynı annenin kendisine aşırı bağımlı oğlunun üzerinden kendini ifade etmektir. sonuçta kendini, kendi başına gerçekleştirmesi için Annesi ise Elias’ın Almancayı çabası ve bunu çok çarpıcı bir biçimde (“Düş artık seçmesini ve bu kültürün egemen yakamdan!”) ifade edişi ve köklerinden sökülür gibi olduğu bir eğitim almasını ister. anneden kopuş, kitabın, çok yönlü sosyolojik ve Baba, Elias’ı Londra’da eğitmek psikolojik tanıklığını içerir. isterken anne bunun Almanya’da Kurtarılmış Dil’i gençlik edebiyatı olarak da gerçekleşmesini ister. tanımladığımızda onu dar bir alana sığdırmaya Tüm bunların ötesinde Elias, Elias, annesi olmadan kendisinin var çalıştığımızı düşünmek onun daha geniş bir hedef kendini kuşatan dillerin arasında olamayacağı endişesi taşır. Annesizlik asla kitlesine ulaşması ve ergenlik dönemindeki aile (Bulgarca, Ladino, Almanca, kabul edemeyeceği bir durumdur. ilişkilerinin yanı sıra dönemsel eğitim anlayışlarının, İngilizce) zaten bir kültürlerarasılık Bazı anneler için oğlunun kendisine olan çocuğun nasıl ele alındığının, bu hedef kitlesiyle de yaşamaktadır. bağımlılığı mutluluk verici olsa da bu durum tartışılmasını engelleyecektir. Asıl mesele hangisinin ciddi psikolojik sorunları da beraberinde Dönemi inceleyip, yaşanan dönemdeki çocuğa ve baskın olacağı üzerinde getirebilir. Erkek çocuk, anne bağımlılığından ergene dönük ya da genç insana dönük yaklaşımların yoğunlaşmaktadır. kurtulmadıkça kendisine yeni bir dünya nasıl belirlendiği konusunu ele almaya çalışmak, kurmada ciddi sorunlar yaşar. ERGENLİĞİN SORUNLARI kitabı gençlikle buluşturarak dönemsel sorgulamaları, Evet babası ölmüştür ve annesi tek Anne baba arasındaki bu sosyo politik, sosyo psikolojik gelişmeleri gençlikle çatışma ve gerilim babasının erken ölümüyle sona dayanağıdır ama bunun sonsuzca sürmesi olanaklı paylaşabilme becerisini göstermek onun, kendi erer. Elias artık annesinin baskın konumuyla kendini değildir. gelişimini ele alma konusunda yeni pencereler gerçekleştirmek zorundadır. Anne de kendine bir dünya kurma derdindedir ve açmasını sağlayacaktır. Aslına bakarsanız Elias’ın bundan şikâyeti yoktur Elias ciddi bir engel olarak yolunda durmaktadır. “Kurtarılmış dil” dediğimizde salt ana dili bulmak ve çünkü o annesine bağımlıdır. Bu aşırı bağımlılık Önce aileyle sonra annesiyle yaşadığı farklı onunla kendini ifade edebilmek anlamını çıkarmıyoruz. annesini de rahatsız eder. Elias, annesinin erkek kentler, her seferinde yeni kültürlerle karşılaşması Kurtarılmış dil, farklı dillerin zenginliğini keşfetmek arkadaşlarını kıskanır ve onun yaşamını engellemeye ve kendini bu kültürler içinde tanımlama macerasını ve onların kültürel zenginliğini içselleştirip evrensel çalışır. Anne bundan hoşnut değildir. beraberinde getirir. değerlerle donanmış bir insan olma eylemidir diye Elias’ın ondan uzaklaşması ve kendi kimliğini Her dil yeni bir yaşam biçimidir. Bu süreç onun artık düşünüyorum. n bulması gerekmektedir. Ancak onun entelektüel olarak büyüdüğü ve farkındalıklarının çoğaldığı anlamına gelir. zenginliği, oğlunu biçimlendirmedeki çabası onun Ergenlik dönemi onun tiyatroyla tanışması, * Kurtarılmış Dil - Bir Gençliğin Öyküsü / Elias (Elias’ın) düşünsel gelişiminde de baskın konumdadır. okuma kültürünün onu sarmalaması, edebi estetikle Canetti / Çeviren: Şemsa Yeğin / Sel Yayıncılık. 14 28 Ağustos 2025