Catalog

AUDREY MAGEE’DEN ‘KOLONİ’ Sömürgeciliğin mirasına bir adadan bakmak! “Koloni, aslında İrlanda hakkında bir roman; fakat insanların birbirleriyle karşı karşıya getirildiği, zıt gruplar halinde kutuplaştırıldığı karşıtlıklar üzerine inşa edilmiş herhangi bir toplum hakkında da olabilirdi.” İrlandalı yazar Audrey Magee, hiyerarşik karşıtlıklar aracılığıyla ortaya çıkan şiddete dikkat çektiği ve çok katmanlı bir anlatıyla incelikle işlediği romanı Koloni (Çeviren: Niran Elçi / Deli Dolu Yayınları) için böyle diyor. den birçok kişiye yaptığı göndermelerle de dikkat çekici. na karşın Fransızlar ile İngilizler arasındaki ve de öznel ile nesnel bakış açısı arasındaki gerilimi simgeliyor gibi. Audrey Magee’yle 2022 Man Booker adayı olan Ko- loni üzerine konuştuk. Size göre adaya dışarıdan gelen Lloyd ve Masson arasındaki gerilim veya çekişme, adanın asıl sakinleri- ŞİDDETİ BESLEYEN KARŞITLIKLAR ni nasıl etkiliyor? Sömürgecilik ve modernizmi dikkate alarak bunun hakkında ne dersiniz? Koloni’de her türden anlam katmanını etkileyen n Bu, romandaki ilginç bir alan çünkü adalılar Lloyd ve bir sürü karşıtlık var ve bu karşıtlıklar neredeyse ro- Masson’a bağımlılar. Adalılar fakir, İngiliz ve Fransız adam manın omurgasını şekillendiriyor. ise değiller. Adalılar, kışı geçirebilmek için adaya dışarı- Örneğin, erkeklere kıyasla kadınlar, dışarıdan olanlara dan gelenlerin oraya getireceği paraya ihtiyaç duyuyorlar. kıyasla adalılar, çocuğa kıyasla hayvanlar, kente kıyas- Adalılar, bu parayı elde edebilmek için dışarıdan ge- la ada, büyükanneye kıyasla torun, Protestanlara kıyas- lenlerin ihtiyaçlarını karşılamak zorundalar, gerçi ro- la Katolikler, İngilizlere kıyasla İrlandalılar, İngilizceye mandaki herkes kendi topluluklarından istenen, doğrusu kıyasla Gaelce, sömürgecilere kıyasla sömürülenler… bazen talep edilen şeyden pek de memnun değil. Okuyucunun gözünde tüm bu karşıtlıklar bir tür hi- Bence bu durum, sefaletten kurtulmaya çalışan ama yerarşik şiddetin göstergeleri haline gelebiliyor. geleneksel yöntemleri altüst eden bir şekilde diğerleri- Bu nedenle ilk önce şunu sormak istiyorum: Koloni, ne bağımlı hale gelen, dünyadaki herhangi bir ülke veya bireysel ve toplumsal hayatlarımızdaki şiddet hakkın- bölge için de bir sorun. da bir roman mı? Eğer öyleyse, sizce bireysel ve top- Bu örüntünün günümüzde de sürdüğünü düşünüyo- lumsal yaşamlarımızda bu tür hiyerarşik karşıtlıklar- rum, özellikle de turizmden elde edilmiş parayı istemek- dan (veya onlar aracılığıyla) ortaya çıkan şiddet ile ne- le ya da ona ihtiyaç duymakla eski kuşaklardan miras redeyse her zaman karşılaşabilir miyiz? kalan yaşam tarzı ve mekânın aşınmasına içerlemek ara- Evet, kesinlikle haklısınız, roman özünde şiddet hak- sında bu uyuşmazlığın var olduğu, dünya genelindeki kında. İrlanda’da benim kuşağımdan birçok kişi gibi ben tüm kitlesel turizm alanlarında buna sık sık rastlanıyor. de arka planda şiddetin olduğu bir dönemde büyüdüm. Benim evim İrlanda Cumhuriyeti’ndeydi. Kuzey İr- SÖMÜRGELEŞMENİN KADINLARA ETKİSİ landa’daki bombalamalardan, cinayet ve silahlı saldı- Romanda adalı kadınların, kimlikleri veya varoluş- n rılardan, hani şu üstü kapalı biçimde “Sorunlar” (The ları için başlıca sessiz direnişçiler olduklarını görüyoruz. Troubles) olarak bilinen şeylerden uzaktaydı. Örneğin büyük büyükanne, anadili Gaelceyle sö- Kuzey İrlanda’daki şiddetin, İrlanda Cumhuriyeti’nde mürgecilikten sonraki değişimden kendini korumaya benim kuşağım üzerindeki etkisini anlamak istiyordum, çalışıyor ya da üçüncü kuşak genç kadın Mairéad, res- çünkü bizler şiddet tehdidi altında olmamamıza karşın sam, diğer deyişle sanat için model olarak ölümsüz ol- yine de şiddet tarafından belirleniyorduk. maya çalışıyor, bir kadın olarak zamanla kaybolup git- SEZA ÖZDEMİR İrlandalı olmak, İrlandaca dilinin bir konuşanı olmak, meye karşı direniyor. İrlanda bayrağını dalgalandırmaktan oluşan kimlik, o Kimlik için veya şiddete karşı sergilenen bu sessiz di- AİDİYET, KİMLİK, KÜLTÜR, ANADİL, şiddetle çevriliydi. Bir çocuk olarak, bir ergen olarak reniş örnekleri kadınlara özgü mü? Ataerkil ve anaer- SÖMÜRGECİLİK, ŞİDDET, BİLİM, SANAT! bunu nasıl özümsersiniz? Bu sizi nasıl belirler? kil örüntüler arasındaki güç ilişkileri adalıların hayatı- Hiyerarşik karşıtlıklarla beslenen bir dünyada her Kuzey İrlanda’daki şiddet, VIII. Henry’nin başlattığı nı nasıl etkiliyor? Ayrıca sömürgecilik bu ilişkileri na- türden şiddete maruz kalıyor ya da o şiddetin uygulayı- ve kızı I. Elizabeth’in devam ettirdiği sömürgeci şiddeti- sıl pekiştiriyor sizce? cılarından olabiliyoruz. ne bizzat bir yanıttı. İngilizler 1922 yılında İrlanda adasının güney kısmını Hangi tarafın içine doğduğumuz elimizde değil ama Bir yandan bu adadaki insanlar Protestan ve Katolik, terk ettiğinde İrlanda halkı, en başından bir ülke inşa etmeye seçimlerimizi etkilediği bir gerçek, tıpkı İrlandalı yazar İngilizce konuşanlar ve İrlandaca konuşanlar, güçlüler ve çalışmanın güçlüğüyle ve yoksullukla mücadele ediyordu. Audrey Magee’nin Koloni adlı romanındaki James ile ezilenler, varlıklılar ve yoksullar, iyi beslenenler ve açlık- Hükümet, Katolik Kilisesi ve Vatikan devletinin des- Mairéad’in veya Masson ile Lloyd’un yaşadıkları gibi… tan ölenler diye hâlâ dahi bizimle, bizim içimizde varlığını teğini aldı. Katolik Kilisesi’nin parası İrlanda’ya aktı. İrlanda’da tam da şiddetin görünür olduğu ve her sürdüren hiyerarşik karşıtlıklara bile bile bölünüyorlardı. Okullar ve hastaneler inşa edildi ve ülke, devlet içindeki şeyi belirlediği bir dönemde büyüyen yazar Audrey Bu karşıtlıklar hâkimiyetle ilgilidir; hâkim olan kim- Vatikan bağlılığının peşinden büyük aşamalar kaydetti. Magee, 20 yıl kadar gazetecilik yaptıktan sonra iki dik- dir, hâkimiyeti elinde bulunduran kimdir, o hâkimiyet Fakat İrlanda’nın bu Katolik sömürgeleşmesinin de kat çekici romana imza attı. nasıl kullanılır? bir bedeli oldu. Katı ahlaki kodlar kadınların davranışla- Bu romanlardan ikincisi Koloni, Niran Elçi’nin çe- Koloni, aslında İrlanda hakkında bir roman fakat in- rını, özellikle de onların cinsel açıdan kendilerini ifade virisiyle Delidolu Yayınları tarafından yayımlandı. sanların birbirleriyle karşı karşıya getirildiği, zıt gruplar edişlerini belirledi, bir yandan da birçok çocuk ruhban İrlanda’nın dört bir yanının şiddet olaylarıyla sarsıl- halinde kutuplaştırıldığı karşıtlıklar üzerine inşa edilmiş sınıfı tarafından cinsel ve fiziksel olarak istismar edildi. dığı bir dönemde, aşılması güç dalgalarla sarılı bir ada- herhangi bir toplum hakkında da olabilirdi. Bean Uí Fhloinn ve Mairéad, kadınların yaşadığı de- da geçen ve adalılar ile bu adaya dışarıdan gelen iki ya- Tam da şu anda Rusya’dan ABD’ye kadar dünyanın neyimin özüdür çünkü Bean Uí Fhloinn, yalnızca İrlan- bancı arasında yaşananlara ilişkin aidiyet, kimlik, kül- farklı yerlerindeki toplumlar, alttan alta kaynayan ya da da dilinde sade bir yaşamın Katolik idealini değil, ay- tür, anadil, sömürgecilik, şiddet ve bilim ile sanat üze- yüzeyde patlak veren şiddet tehdidiyle beraber karşıtlık- nı zamanda torunu Mairéad üzerindeki kontrolü de sür- rine tekrar tekrar düşünme olanağı sunan bir roman. lar üzerine inşa edilmeye devam ediyor. dürmeye çalışıyor yani onu hizaya sokmaya, onun kendi Anlatım dili, diyalogları ve karakterlerin iç dünyalarıyla Romandaki bir diğer dikkat çekici karşıtlık da res- kimliğini ifade edişi ve cinselliği üzerindeki etkiyi sür- n okuyucuyu saran roman aynı zamanda Schopenhauer’dan sam Lloyd ile dilbilimci Masson arasında. Bu iki karakter dürmeye de çalışıyor. Nietzsche’ye ve Gauguin’e kadar düşünce ve sanat tarihin- sanat ile bilim arasındaki, her ikisi de sömürgeci olması- James ise çocuğun yaşadığı deneyimin özüdür; onun >> 8 10 Ağustos 2023 PATRICK REDMOND