Catalog

HİKMET TEMEL AKARSU VE EMRE KARACAOĞLU’NDAN ‘EDEBİYATTA DENİZCİLİK, DENİZCİLİKTE EDEBİYAT’ Türk ve dünya edebiyatının denizcilik yapıtlarına farklı bir bakış Hikmet Temel Akarsu ve Emre Karacaoğlu’nun hazırladığı Edebiyatta Denizcilik, Denizcilikte Edebiyat (Naviga Yayınları), edebiyatımızda ve denizcilikte iz bırakan 32 yazarın, 66 denizcilik yapıtı hakkında kaleme aldığı incelemeleri içeriyor. Kitapta yer alan akademisyenler, yazarlar, ama- şinin yaşamını yitirdiği gemi kazasında kurtu- PROF. DR. NEVNİHAL ERDOĞAN tör denizciler, kaleme aldıkları makaleler ve in- lanlar arasında Evliya Çelebi’nin de olduğu bili- celemelerle dünya ve Türk edebiyatının büyük niyor. Ayrıca dönemin tarihi, siyasi, sosyal, kül- smanlı İmparatorluğu’nun yükseliş döneminde zir- denizcilik yapıtlarına yeni bakış açıları getiriyor. türel denizcilik meselelerini bir bütün olarak bu vede olan denizciliğimiz, Türkiye Cumhuriyeti’nin Kitap altı temada bölümlendiriliyor: Birinci te- deniz faciası anlatımında gözlemleyebilmekteyiz. O kurulduğu ve gelişmeye başladığı dönemlerde zor- ma, “kutsal metinler-destanlar-efsaneler”, ikin- Denizcilik romanlarının başyapıtı olarak de- lu ekonomik ve siyasal nedenlerle bir kopma yaşadı. Türki- ci tema “tarihi yapıtlar”, üçüncü tema “seya- ğerlendirilen Herman Melville’nin Moby Dick ye adeta denizlere arkasını döndü. Ancak toplumdaki eko- hatnameler-serüvenler-ütopyalar-biyografiler”, romanı hakkındaki bölüm de ana temalarıyla an- nomik, sosyal, siyasi ve kültürel ilerlemeler denizciliğimiz- dördüncü tema “dünya edebiyatında romanlar”, latılıyor: Denizde hiç kimsenin gitmediği yere de yeni bir atılımı başlatmış gibi gözüküyor. beşinci tema “Türk edebiyatında romanlar”, al- gitmek, Beyaz Balina, Kaptan Ahap ve denizin Denizciliğimiz kuvvetli bir endüstri ve sektör olma yolun- tıncı tema ise “öykü-şiir-tiyatro-denemeler”. trajedisine odaklanarak denize ilişkin ne varsa, da ilerlerken denizcilik kültürü ve bilincine ilişkin dağarcığı- Bu temaları içeren deniz edebiyatının yetkin Moby Dick’de yer aldığı detaylıca vurgulanıyor. mızın aynı oranda güçlendiğini söylemek zor olur. yapıtları okuyucuyu farklı limanlar arasında Kitapta denizcilik edebiyatı olarak değer- Türkiye’nin, yönünü denizciliğe döndüğü bu günlerde de- seyre çıkarırken aynı zamanda uygarlıklar ara- lendirilen hemen hemen bütün önemli yapıtlar nizcilik alanında bir külliyat ve kaynak eksikliği de hissedi- sındaki en büyük bağın edebiyat ve deniz üze- ele alınıyor ve ayrıntılı bir şekilde değerlendi- liyor. Söz konusu bu eksikliği gidermek için tasarlanmış bir rinden kurulduğunu da gözler önüne seriyor. riliyor. Yapıtları incelenen önemli edebiyatçılardan bazıla- kitap bu konuya getirdiği yaklaşımla dikkat çekiyor. rı ise Jack London, Sten Nadolny, Panait İstrati, Pierre Lo- EVLİYA ÇELEBİ VE 1642’DEKİ GEMİ KAZASI ti, Mark Twain, Daniel Defoe, Jonathan Swift, İhsan Oktay UYGARLIKLAR ARASINDAKİ Kitaptaki birbirinden önemli yapıtları inceleyen ma- Anar, Cevat Şakir Kabaağaçlı, Melih Cevdet Anday, Azra EN BÜYÜK BAĞ: EDEBİYAT VE DENİZ! kaleler arasında en çok dikkatimi çekenlerden biri Or- Erhat, Sadun Boro, Joseph Conrad, Jules Verne. Denizcilik edebiyatının önemli yapıtlarının yer aldığı, n han Sakin’in “Seyahatname-Evliya Çelebi-1642 Yılında Hikmet Temel Akarsu ve Emre Karacaoğlu tarafından ha- zırlanan Edebiyatta Denizcilik, Denizcilikte Edebiyat ad- Karadeniz’de Bir Gemi Faciası” yazısı. Edebiyatta Denizcilik, Denizcilikte Edebiyat / Hazır- lı çalışma, bu boşluğu bir oranda doldurmaya aday yeni bir Ünlü gezgin Evliya Çelebi’nın Seyahatname’sinde de canlı layan: Hikmet Temel Akarsu, Emre Karacaoğlu / Navi- yayın olarak Naviga Yayınları tarafından kitaplaştırıldı. bir üslupla sunduğu gibi, Karadeniz’de 1642’de yüzlerce ki- ga Yayınları / 360 s. / 2022. DAVER DARENDE’DEN ‘Bir Çocuğun Gözünden II. Dünya Savaşı’ Emekli diplomat ve yazar Daver Darende, Bir Çocuğun Gözünden II. Dünya Savaşı (Telgrafhane Yayınları) adlı kitabında, bizzat anılarının çevresinde kimi zaman duyduğu bir ezgiyle, kimi zaman tesadüfen bulduğu eskimiş bir fotoğrafla, belleğinde hâlâ taptaze duran savaş anılarını, hiç yitirmediği o çocukluk masumiyetiyle satırlara döküyor. ra atladım. ‘Tarzınevin’ artık AYDAN BURCU ÖZDEM benim vapurum olmuştu. Va- “… Evimiz Taş Köprü’ye yakın Kral Peter Caddesi purun penceresinden görünen üzerindeydi. Almanların hava saldırısı başlayacağı za- Kız Kulesi beni hemen büyüle- man, insanı titreten korkunç bir ses duyulur, halk sığı- di. Yakınından geçerken ona sarılmak istedim.” naklara koşardı. ‘Uzbuna’ belleklerden silinmeyen bir Savaşın tek bir gününün bile bir insanın zihninde, be- sözcük idi. ‘Alarm’, Sırpçada ‘uzbuna’ demekti. Ezber- deninde, ruhunda silinmesi ne denli silinmez yaralar aç- lemiştim bu sözcüğü.” Kitaptan... tığını, kişi ve toplumlara yaşattığı ağır yıkımı anlatırken sanatçı özünden yansımalara yer veren Darende, satırları- KORKUNUN, ÖZGÜRLÜĞÜN VE na dünyaca ünlü yazar ve bilim insanlarının savaş hakkın- UMUDUN YALIN DİLLE ANLATIMI daki düşüncelerini de eklemeyi ihmal etmiyor. Bir Çocuğun Gözünden II. Dünya Savaşı (Telgrafhane Hepsi de aynı şeyi söylüyor: Emperyalist çıkarların Yayınları), henüz çocuk yaşta dünyanın en kanlı savaşı- odağındaki faşist güçlerin yeni bir dünya savaşını, hep nı, II. Dünya Savaşı’nı bizzat yaşamış emekli diplomat ve bekleyişin, kaçışın, vatana dönüşün belleğinde bıraktığı uzaklara değil, bir sabah ansızın bizim kapımızın önüne yazar Daver Darende’nin kaleminden bir Türk çocuğu- en derin izleri kendi anılarının penceresinden, yalın dille bırakabileceğini, o ürkütücü siren sesinin yanı başımızda nun gözünden işgale ve özgürlüğe bakışın öyküsü. kaleme alıyor. yankılanabileceğini tekrar tekrar anımsatıyor. Darende kitabında, belleğinde hâlâ taptaze duran savaş Yeni ve barışa dayalı bir dünya düzeninin savaş yoluy- anılarını, hiç yitirmediği çocukluk masumiyetiyle satırla- BARIŞA DAYALI YENİ DÜNYAYI la getirilebilmesinin olanaklı olmadığının altını kalınca ra döküyor. SAVAŞLA KURMAK OLANAKSIZ! çiziyor ve noktayı koyuyor: “Dünyada bir sürü çirkinlik Çocukluk yıllarında Alman, Bulgar ve İtalyan işgalle- Peki bu kitapta yalnızca savaşlar, acılar, korkular mı rini yaşayan, ne yazık ki Tebriz’deki başkonsolosluk gö- var? Darende’nin kalemindeki içten anlatım henüz birkaç vardır. Ben ancak güzelliğe katlanabilirim…” n revinde de “uzbuna”nın sesini yeniden duyup, İran-Irak sayfa önce yüz yüze geldiğiniz korkunun izlerini siliyor: Savaşı’na da en yakından tanıklık etmek zorunda kalan “… O gün iskelede ‘Tarzınevin’ vapuru sanki beni bek- Bir Çocuğun Gözünden II. Dünya Savaşı / Daver Darende; korkunun, özgürlüğün, umut etmenin, günlerce liyordu. Kalkmak üzereydi. Biletimi aldıktan sonra vapu- Darende / Telgrafhane Yayınları / 112 s. 11 2 Mart 2023