Catalog

We r a h s r e d n o ve oeRm Wrmretaka t n e m e l e F D P ASUMAN SUSAM VE DUYGU KANKAYTSIN’DAN ‘İNCELİKLER TARİHİ’ Zarafetin ve direncin şairi Gülten Akın! İlk şiirinin yayımlandığı 1951’den yaşama veda ettiği 2015’e dek hep yeniyi deneyen, toplumdan hiç uzaklaşmayan ve yaşanan acı tatlı pek çok olaya ilişkin yazan Gülten Akın’ın dizeleri bir ömrün özeti gibi. Doğum, büyüme ve ölüm ya da dünyaya gelişin, yaşamı anlamlandırmanın ve hesaplaşmanın şiiri bu. Asuman Susam ve Duygu Kankaytsın’ın yayına hazırladığı, yirmi bir yazarın metinleriyle katkı verdiği İncelikler Tarihi (Yapı Kredi Yayınları), Cevat Çapan’ın deyişiyle “biçim ve öz arasında şaşmaz bir tutarlılıkta” yazdığı, erkek egemen bir coğrafyada kadın duyarlılığını öne çıkarırken bunu erkeklere düşman olmadan, büyük bir incelikle başardığı şiirleriyle de öncü şair Gülten Akın’ın poetikasının özgürlüğü, özgünlüğü, ayrıksılığının her yönüyle merceğe alındığı bir inceleme. yaşıyorsa onu yazar” diyor. Dünyaya benziyor kimi şiirleri, bazen de “eril kula- KAAN EGEMEN bu pencereden bakıyor, şiirlerini de o ğın kadınsı diye küçümsediği yerden” ses- pencerenin önünde yazıyor. leniyor dünyaya. OKUNDUKÇA BÜYÜYEN ŞAİR Gülten Akın’la tanışma ve onun şi- ESİN KAYNAKLARI... MAHMUT TEMİZYÜREK: irini tanıma olanağı bulanlar, sevgi- Akın, o pencereden bakarken ge- “‘BEN’E DAİMA SADIK KALDI nin, isyanın ve direncin sesini işit- ceye daha bir karanlık katan trenleri, AMA BİR FARKLA...” ti. Zamanından ayrı düşmeden, za- şehirlerin ve kadınların yalnızlığını Temizyürek, 1950’lerde kadın kimliğine man ötesi dizeler kaleme alan Akın, görüyor; doğrular ve insanın doğrusu ve varoluşuna ilişkin dizeler kaleme alan haksızlığa uğrayanların, aramızdan arasındaki başkalıkları veya benzer- Gülten Akın’ın poetikasının önemini açık- koparılanların, kadınların varoluşu- likleri keşfediyor. larken kurduğu “ben” ve “biz” bağlantısı- nun ve kimliğinin şairiydi. Bilgelik Toplumun gerçeklerini, kişinin na dikkat çekiyor: yüklü dizeleri, vicdan sahibi olan ve toplumda nasıl nefes alıp verdiğini “Gülten Akın, Bloom’un kastettiği o bü- haksızlıklara başkaldıran herkese yol görüyor. İmgeleri de lirizmi de ora- yük harfli ‘ben’e daima sadık kaldı. Ama gösterdi, göstermeyi de sürdürüyor. lardan besleniyor. Dizelerinde göze bir farkla; ağıtlar, türküler, destanlar söy- Asuman Susam ve Duygu çarpan huzursuz ruh halleri ve iç ça- leyen o eski o yitik kadının epik dilinden Kankaytsın’ın yayına hazırladığı, yir- tışmalar, birey-toplum beraberliği ve uzak durmadı hiç; bu zor mu zor paradok- mi bir yazarın Akın’ın şiirini sanatsal, kimi zaman bu ikisinin ters düşüşün- su da üstlendi. toplumsal ve politik bağlamda çözüm- den esinleniyor. ‘Kadın olanın türküsü’nü yeniden can- lediği İncelikler Tarihi (Yapı Kredi Ya- landırdı, ağıtları yeniden yaktı, aşkla yeni- yınları), Necmiye Alpay’ın ifadesiyle NECMİYE ALPAY: den çarpıldı, yeni yapılar deneyimledi, ye- “okundukça büyüyen” bir şairle bu- ‘FARKLILAŞMANIN ŞAİRİ!’ niden havalandırdı o kadının kadim çağda luşturuyor bizi. “Okundukça büyüyen” Gülten Akın kırılmış kanatlarını. için Necmiye Alpay, “farklılaşmanın O nedenle modern Türkçe şiirde yeni bir ASUMAN SUSAM: ‘ŞİİRİ şairi” diyor ve sonrası- kurucudur Gülten Akın de- KONUŞMAKTAN SUSKUYA, nı şöyle anlatıyor: “Yeni- mekten çekinmeyeceğim.” GENÇLİKTEN YAŞLILIĞA den dönüp kendisine bak- Her yaşta olgun ve bilge GEÇİŞLERİN ŞİİRİDİR! ması -görüngüsel bakış- olan Akın’ın şiirlerinde, za- İlk şiirinin yayımlandığı 1951’den için yaşlanıp engin deni- man geçtikçe sözcükler aza- yaşama veda ettiği 2015’e dek şiirde zin kıyısına yerleşmesi ge- lırken anlam gitgide derinleşi- hep yeniyi deneyen, toplumdan hiç rekecektir. Sanki aynı zaman- yor; dünyanın ağırlığını daha uzaklaşmayan ve yaşanan acı tatlı pek çok “O şiire bakmak Türkiye’de kadın olu- da, ondaki negatifliğinde ken- çok yaşayan, yaşatan ve kav- şun tarihinden toplumsal ve siyasi kırılma- olaya şiirinde yer veren Akın, Susam’ın de- dini net olarak gösterdiği şiir- rayan bir şairle karşılaşıyo- yişiyle “Türkiye tarihinden ve sosyolojisin- ların tarihine, kırdan kente dönüşümlerin ler yazmak için.” ruz. İncelikler Tarihi’nde bu- sosyolojisine, üretim ilişkilerinin, hak ara- den ayrı okunamaz”. Akın, kâh insanlığı sorgu- na atıf yapan yazarlar, geçen Türkiye’nin neredeyse tüm politik dö- yışlarının, özgürlük mücadelelerinin tari- larken kâh “O günlerden bu- zamanın Akın’ı yaşlandırsa da nemeçlerini, toplumsal kırılma anları- hine bakmaktır biraz da. Bu şiir, aynı zamanda kişiler arası iliş- günlere/ siz neyi taşıdınız/ şiirini olgunluğun, bilgeliğin nı ve sosyolojik değişimlerini yaşayıp gö- ben neyi taşıdım?” diye so- ve anlatım gücünün doruğuna ren Akın’ın şiiri insan ömrünün bir özeti kilere, kişinin kendi iç serencamına, ruhun rarken hep bir arayış içinde. ulaştırdığını not ediyor. gibi. Doğum, büyüme ve ölüm ya da dün- bedenden sesle, ritimle nefes olup çıkışına, tazelikten yıpranmışlığa, kalabalıktan yal- Bu arayış, gidişleri ve ge- yaya gelişin, yaşamı anlamlandırmanın ve lişleri anlamaya uğraşan; oluşu ve varolu- KADIN İÇİN UMUDUN DIŞARIDA, hesaplaşmanın şiiri bu. Kanonlara, örülen nızlığa, konuşmaktan suskuya, gençlikten şu dizelere getiren bir şairi çıkarıyor karşı- DOĞADA VE YAŞAMDA duvarlara, verilen akıllara ve kalıplara kar- yaşlılığa geçişlerin şiiridir.” şı mücadelenin dizeleri… Az sözcükle çok şey anlatmak ve bunu mıza. Aynı zamanda, geçmiş-bugün bağ- OLDUĞUNU VURGULADI! lantısıyla ve yer yer gelecek kaygısıyla Yazarların dikkat çektiği bir diğer konu, 1956’da Rüzgâr Saati’yle başlayıp 2013’te geleceğe bırakmak Gülten Akın gibi büyük yüzleştiriyor. Akın’ın geri plana itilmiş, kapatılmış, hor Beni Sorarsan’la zirveye çıkan Akın’ın poe- bir şairin başarabileceği bir iş. Bu, aynı tikası, ağır ağır ve sağlam adımlarla oluştu- zamanda bir direncin ya da inadın ürünü; Mahmut Temizyürek’in dediği gibi bazen görülmüş, “yeri evidir” mantığıyla erke- de “mutlak bir yalnızlıkla” ve “yeri doldu- ğin ardında konumlandırılmış kadınlara şi- rulmuş güçlü bir yapı halinde duruyor kar- Akın’ın dizeleri ve Türkiye tarihinin say- faları arasında gezinirken söz konusu tavrı rulamaz bir boşlukla…” Kimi zaman da sev- irinde kucak açması. Başka bir deyişle ka- şımızda. Susam’ın belirttiği gibi “mesafeli” ve bir “ada” misali dingin şiirlerle yüzleşi- arı duru biçimde görebiliyoruz. ginin karşısında konumlanan yasaklar ve tö- dın için umudun dışarıda, doğada ve ya- yoruz Akın’ın kitaplarında. Bireyi toplumdan ayrı düşünmeyen, ikisi- reler nedeniyle yükselen güçlü bir haykırışa şamda olduğunu ısrarla vurgulaması. Susam, Akın’ın şiirine bakmanın ne an- nin birbirini tamamlayıp yeri geldiğinde kış- dönüşüyor Akın’ın dizeleri. Bunun yanında, ayrımcılığa uğrayan her lama geldiğini açıklıyor “Bir İmkâna Tu- kırttığını ve tetiklediğini gösteren dizeleriy- Temizyürek’in ifadesiyle “Bir tutsaklık insanın ve her canlının yanında saf tutması- tulmak” başlıklı yazısında: le Akın, “Şiiri yaşamdan çıkaran bir şair ne cenderesinden hışımla sıyrılan bir ses”e nın, Akın’ın dizeleriyle takındığı tavrı >> 6 31 Mart 2022