Catalog

İLGİNC SORULAR PSİ KlYATRİ Örümcek ağının ömrü ne kadardır? SORU: Bir örümcek ağının ortalama ömrü ne kadardır? Bu süre sonunda ağa ne olur ? YANIT: Bir örümcek ağının ortalama ömru bir gundur Örumcekler her gece ağlarını yerler, bu şekılde, ağa yapışmış Hiperaktif çocuğun tedavisinde hedef: Hayat kalitesi Yankı Yazgan ^'Çocuğum hiperaktif mı" sorusunun tam da bir yanıtını bulamadan dolaşan annebabalar, bu çocuk "hakıkaten hiperaktif mı" sorusunu ısrarla soran eğıtımcıler, kendılerının ne zaman yaramaz ne zaman hasta oldugunu bırbırıne karıştıran çocuklar ve bu sorunlarla uğraşan bir avuç uzman klşı Turkıye'nın uzunca zamandır böyle bir goruntusu var Soruların doğru yanıtını bulduğunuza ınandığınızda ıse eğer bir problem olduğu saptanmışsa o problemın çözumu surecınde karşılaşılacak engeller (ılaç yok luğu, annebabanın sorunları yadsıması, kımı okul yonetıcılerının ve eğıtımcılerının bu konuda bılgılenmemeye yemınlılığı gıbı) ışın tuzu bıberı Hıperaktıvıte deyımının yersız ya da her turlu uyum sorununu açıklamak uzere kullanılmasının artışı ıse son kafa karıştırıcı hamle Hazıran ayı sonunda Istanbul'da düzenlenen Gelışımsel Nöropsıkıyatrı Sempozyumlan'nın ıkıncısı hıperaktıvıte ya da gerçek adıyla "Dıkkat eksıklığı / aşırı hareketlıllk bozukluğu" meselesıne ayrılmıştı Konuşmacılardan Marcel Kinsbourne, beyın ve davranış ılışkılerı ve pro lemlerı denınce akla gelen ılk ısımlerden bırısı ve dıkkat eksıklığı ve hıperaktıvıtenin gurusu olarak bılınen bir bılım adamı Özellıkle tıbbı tedavı konusunda ABD'de 197O'lı yıllarda yapılmlış oncu araştırmalarla Rıtalın ve benzerı ılaçlarla tedavının sağlamlığını ortaya koymuş Dığer konuşmacı James Svvanson ıse sorunun çözumunde psıkoloıık ve eğıtsel teknıklerın rolunu vurgulayan, bu konuda oncu nıtelıkte yontemler gelıştırılmış bir psıkolog Swanson, Unversıty of Calıfornıa / Irvıne'dakı merkezınde yuruttuğu beyin goruntulemesı ve genetık çalışmalarıyla hıperaktıvıteye ılışkın şu hep kafaları kurcalayan "hakıkısı hangısı" sorusunun munasıp yanıtını bulacaklardan bırısı Çekırdek Vakfı tarafından duzenlenen sempozyum on cesınde Svvanson ve Kınsbourne araştırma bulgularını Marmara Unıversıtesı Has tanesı'ndekı bir toplantıda meraklı meslektaşlarıyla paylaşıyorlar Yazının gerı kalanında Çekırdek'ın Gelı şımsel Nöropsıkıyatrı Sempozyumu'nda ve Marmara'dakı toplantıda anlatılanları ozetleyecek, konuşmacılarla orada burada yapılmış tartışmaları aktaracağım ıekirdek Vakfı'nın düzenlediği gelişimsel nöropsikiyatri sempozumunda Marcel Kinsbourne ve James Svvanson her yanıyla hiperaktiviteyi anlattılar manık depresyon ıle olduğu duşunulen genetık ılışkıdır Svvanson'un verılerıne baktığınızda, ıkı bulgu öne çıkıyor Dopamın adlı nörotransmıter sıstemının D4 dıye bılınen reseptorlerının kodunu taşıyan genlerde bir farklılık var Bu reseptorlerın yoğun olduğu beyın bolgelerının (mezolımbık) yapısal farklılıklar Ya da öyle gozukuyor Yakınlarda, Kanadalı çocuklarda yapılan bir çalışma hlperaktıflerın TV seyreder ya da vıdeo oyunlan oynarken kendı standartlarına gore daha çok dıkkat eksıklığı gösterebıldıklerını ortaya koydu Hiperaktif çocuklar tek başlarınayken daha dıkkatlıydıler Bırkaç kışı bir arada oynadtklarında sorunlar hemen bırkaç katına çıkıp, oyun bıtmeden grup dağılıverdı Tedavı yaklaşımlarında bu bılgılerı gözönune aldıÇınızda ıkı öğe on plana çıkıyor Bınncısı çocuğun kendını frenleyebılmesını sağlamak, her ılgısını çeken uyaranla dıkkatının dağılıp hedefınden şaşmasını onlemek, bu etkılerı sağlamanın en etkılı yolu şu an ılaç tedavılerı (özellıkle "psıkostımülan" grubu) Ikıncisı, anne babanın (ve öğretmenın) çocuklarını anlamasına ve onun hayatındakı dağınıklığa alternatıf bir duzen kurmasına yardım etmeye yönelık annebaba/oğretmen eğıtımı, bu derlenıptoplanmaya paralel olarak, çocuğun ancak o yaşlarda kazanabıleceğı temel duşunme ve çalışma özellıklerını kazandırmaya yonelık bıreysel pedagojik yardım Bu tedavıler da ha zıyade problemın en çok tanındığı 612 yaş grubu ıçın geçerlı oldugunu hatırlatalım Daha kuçuk ve buyukler ayrı bir yazının konusu Tedavili mi tedavisiz mi? Sempozyum öncesı Kınsboume'la ılaç tedavılerı hakkında konuşurken ulkemızde psıkostımülan ılaçların (Rıtalın, Pemolın gıbı) çok buyuk zorlukla sağlanabıldığını oğrenınce "Pekı, sen nasıl tedavı edıyorsun hastalarını Allahaşkına?" demekten kendını alamıyor Bu grup ılaçlardan Rıtalın, Sağlık Bakanlığı tarafından ıthal edılerek, yalnızca Ankara Numune Hastanesı eczanesınden satılıyor Anne babaların ve Çocuk Ruh Sağlığı Derneğı'nın ılacın Ankara dışında bulundurulması ıçın gırışımlerı ıse uzunca bir suredır başarıya ulaşamadı Kınsbourne'a aılelenn ısrarcı tutumunun Turkıye'de (ABD'de olduğu gıbı) hiperaktif çocukların asıl guvencesı oldugunu soyluyorum ABD'dekı sorunlara örnek olarak ıse ılacın ehıl olmayan doktorlarca yersız kullanımı gıbı problemler yanı sıra aşırı dıncılerın ruhsaldavranışsal sorun larda ılaç kullanımına "muhalefetlerı"nden soz edıyoruz Kınsbourne bu tıp harıçten sorunlara karşı ABD'de en tutarlı tepkı ve çözum yaklaşımlarının annebaba orgutlerınden geldığını soyluyor Ulkemızde de öyle olacağı umıdını pay laşıyorum Hiperaktif çocukların tedavı surecınde yaşanan sorunlardan bir diğerı sorunun duzeltılmesıne yonelık eğıtsel teknlklerın okullarda uygulanamaması Bu konudakı yakınmalar toplantıya katılan okul psıkologları ve anne babalar tarafından da dıle getırılıyor Sınıflar kalabalık, oğretmenler hiperaktif çocuklara uygulanacak yaklaşımlar hususunda eğıtılmemış, bu çocukları arkadaşlarından soyutlayıcı davranışlar çok, okul.aıledoktor arasındakı ışbırlığı bazen çok sınırlı kalabılıyor vs vs Swanson'ın Kalıfornıya'dakı projesınde uyguladığı yöntem, okulların ve aılenın uyguladığı davranış duzenleme teknıklerının bırbırıyle uyumunu sağlayarak etkılı oluyor Hiperaktivite tedavi edilmezse ne olur? Tedavı etmedığınızde olacaklar hayat kalıtesıyle ılışkılı, gelışımın yalnızca bellı aşamalarında kazanılabılecek zıhınsel becerılerı, öğrenılecek toplumsal kuralları ve ılışkı kurma tarzları zamanında oğrenılemezse, sorunlar sadece çocuklukla ya da okulla sınırlı kalamaz Ustelık herkesın yaptığını aynı derecede yapabllmek yorulmak gerekır Bu verımsızlığın "vakıtlıce" tedavı edılmesının amacı nedır? Kınsbourne bu sorunun anlamlılığını duşunmeksızın kestırmeden bir yanıt verdı Hayat kalıtesını yukseltmek, tek amaç bu olan polenler yoluyla enerjı kazanırlar Ağları örenler genellıkle dışı örumceklerdır Her gece ağını yıyen örümcek, yer değıştırerek her gun farklı yerlere ağ orebılır SORU: Kuzey yarımkürede en kısa gün 2122 Aralıkta olur, fakat buna karşılık en erken günbatımı da 1314 Aralıkta gerçekleşır. En geç gundoğumu da, 2122 Aralıktan sonra. Sözünü ettığımiz bu ıkı olay arasındakı zaman aralığına eşıt sayıda gun geçtıkten sonra gerçekleşir. Bütün bunları nasıl açıklarsınız ? YANIT: Soruda belırtılen durumlara dunyanın yorunge hareketmın ıkı farklı ozelliğı neden olur Bunlardan ılkı, dunya yörungesının eksentrısıtesı (yorunge elıpsının asal eksenlennın oranı), dığerı de ekvatorun yorunge duzlemıne doğru eğılmış olmasıdır Bu ıkı özellık nedenıyle yıl boyunca gun ve gecenın uzunlukları sureklı değışır Bazı aylarda ıkı öğle arasında geçen sure 24 saatten bıraz uzun, bazı aylarda ıse bıraz kısa olur Bu sapışlar bırbırlerını dengeledıklerı ıçın yıl uzunluğu hep aynı kalır Aralıkta kuzey yarımkürede en kısa gun ve onun cıvarındakı gunlerde ıkı oğle arasında geçen sure 24 saatten yaklaşık 30 sanıye daha kısadır Bu fark, günbatımı ve gundoğumunda gunden gune oluşan farktan daha uzun olduğu ıçın en erken günbatımı ve en geç dundoğumu arasında açılmaya neden olur Aynı durum Hazıranda da gozlenır ama Hazıranda ıkı öğle arasında geçen sureler 24 saatten sadece 13 sanıye kısa olduğu ıçın bu durum kıştakı kadar belırgın olmaz, en erken gundoğumuyla en geç günbatımı, en uzun gune oldukça yakın gözlenırler YANIT: En geç gundoğumunun en kısa gunden gunler sonra gozlenmesının nedenı gun guneşın en yuksek noktaya ulaşma zamanları arasındakı (oğleler arasındakı) zaman uzunluklarının salınım yapmasıdır Soz konusu salınım, bir sınus dalgasını andırır, bu dalganın genlığı 45 derece enlemınde 8 8 dakıkadır ve perıyodu da altı aydır Gundoğumları ve gunbatımları her oğlenın ıkı tarafında sımetrık olarak bulunurlar Gundoğumundan oğlene kadar olan zamanı sabah, ve öğleden gunbatımına kadar olan zamanı da oğleden sonra dıye adlandırırsak , kış solstısınde (en kısa gunduzde) sabahın uzunluğunun mınımum oldugunu soyleyebılırız En kısa gün, en erken gece Hiperaktivite, bir hastalıktan öte Hıperaktıvıte bir hastalık, bir bozukluk olmaktan öte bir şeydır Bir kışılık yapılantşı, bir davranış şeklı ve bunun bıreyın hayatına yansıyışıdır Kınsbourne'un bu tanımı sorunun uç ana özellığl olan dıkkat dağınıklığı durtulerı kontrolde zorluk ve aşırı hareketlılık oğelerının hayat boyu çeşıtlı kılıklarda varlığını surdureceğı an lamına gelıyordu Pekı, tıbbın ya da eğitım sıstemının bıreyın nasıl bir kışı olduğuna mudahalesınin buradakı zemını nedır? Bu özellık ("traıt") bebeklıkten, hatta anne karnında başlıyor Bebeğın en yakınlarıyla ılışkısınde herkese göre daha kolayca dıkkatı dağılan, daha kolay sıkılanve zamanı bın kat daha hızlı yaşayan olmak, o ılışkılerın sonuna kadar gıtme yı tam verım almayı bın kat zor kılar Verımsizlık belkı de hiperaktif kışının ana sorunlarından bırısı olarak omurboyu devam edenıdır Insan ılışkılerındekı yakınlıkların (arzulanması ama) kurulamaması hırçınlık, yılgınlık ve kuskunluklerın ebelığını yapar Çocukken hiperaktif olup yeterınce destek ve tedavı goremeyenlerın buyuduklerınde depresyon rısklerının yukseklığının bir başka açıklaması ıse gosterdığı de one suruluyor Ustelık beynın bu bolgesının "ılgı çekıcı, odullendırıcı şeylere yönelık" davranışların duzenlemesınden sorumlu olduğu bılınıyor Gelıyoruz D4 reseptorunun ılışkılı olduğu davranışa Yenılık arayışıl Bu kanıtlar hıperaktıvıtenın basıtçe aşırı bir hareketlılık değıl, hıçbır yerde sabıtlenemeyen bir dıkkatın sonucu oldugunu duşunduruyor Işine geldiğinde hiperaktif Hiperaktif çocukların annebabalarını ve öğretmenlerını olduğu kadar bazen de uzmanları şaşırtan bir özellıklerı bu çocukların her zaman değıl de "ışlerıne gelmedığınde" dıkkatlerının kolayca dağılmasıdır Işlerıne gelen durumları tahmın edebılırsınız, atarı, şırınler fılan gıbı eğlenceh, ılgı çekıcı "aktıvıte'Merle meşgul ıken hıperaktıvıteden eser kalmıyor 54470