Catalog

PSİ KiYATRİ BİYOLOJI Platoon ramının parçası olan aşağıdaki sorular Vietnam savaşına katılmış ve geri dönmüş kişilere yöneltillyor. Bu kişilerden bir bölümü Amerikan psikiyatri klıniklerinde çeşitli tanılarla tedavl altındalar. 1) Vietnam 'dayken hiç düşman ateşl altında kaldınız mı? 2) Savaş sırasında hlç yaralandınız mı? 3} Güney Vietnam Ordusu'na bağlı olarak savaşan bir Amerikan birUğlnde bulundunuz mu? 41 Hlç diişman tarafından kuşatıldınız mı? 5) Vietnamdayken öncü müfrezellk, devriyelik veya benzeri tehllkell bir görev yaptınız mı? 6) Vietnam da, yakın bir arkadaşınız savaş sırasında yakınınızda öldü mü? 7) Vletnam'dayken işkence, zulüm, katllam, slvll ya da asker kişilere kötü muamele glbl çeşitli vahşet eylemlerlne tanık oldunuz mu? 8) Vietnam'dayken işkence, zulüm, katllam sivil ya da asker kişilere kötü muamele gibi çeşitli vahşet eylemlerinde blzzat yer aldınız mı? Amerikan hayatı hakkındakı bilgisinin önemli bölümunü TV ve sinemadan edinen Türkiye'deki insanlar Eve Dönüş'ü, Kıyamet'i, Avcı'yı, ilk Kan'ı, Yağmuru Kim Durduracak'ı ve daha bir sürü Vietnam filmini hatırlayacaklardır. Vietnam'a gidip de dönebilenlerin hemen hepsınin pek de rahat clmadığı izlenimini veren bu filmler (bakış açıları ne olursa olsun) gerçeği yansıtıyorlar mı? Sanırım, en azından "rahatlık/rahatsızlık" konusunda, evet!. Platoon'daki er Chrls ya da çavuş Barnes da bu araştırma programının sorularına muhatap olabilirlerdı. Sorulara cevapların bir kısmı adeta "suçüstü" olarak kameralar tarafından saptanmış durumda. Vietnam'daki Amerikan savaş makınesinin gönüllü / gönülsüz tüm öğeleri her şey bitip de iilkelerıne döndüklerinde (masum olsunlar ya da olmasınlar) karmakarışık bır hayat içerisine giriyorlar. Veya Amerika'da 'Vietnam Travması" sonrası stres bozukluğu Yankı Yazgan 'deki bır araştırma progden bir süre koparak o olayı yaşıyormuşçasına davranabilir. Otonom slnlr sistemine ait bozukluklar (çarpıntı, terieme, üşüme, karın ağrıları), uyku bozuklukları, hatırlama güçlükleri, dikkatini yoğunlaştıramama gibi belırtiler eşlik edebilırler. Durgunlaşma, üzüntü, ınsan ilişkilerinde zayıflama yanı sıra cinsellık, dostluk, sevgı gibi çeşitli yakınlıkları yaşamakta güçlük başgösterir. ABD Zararsız bakterilerden oluşmuş bir karışımla, kümes hayvanları "Salmonella" bakterlsine karşı korunabilirler. Bu yöntemle, besin zehirlenmesinden etkilenen klşilerin sayıları da azalabilir. irçok insan, salmonella bulaşmış kümes hayvanlarını yedikleri için zehirlenmektedir. Özellikle tavuklarda yaygın olan bu bakteri, tavuğun bağırsağında yerleşir ve ona hiçbir zarar vermeden yaşar. Ancak bakteri, tavuk kesildikten sonra bir leşten diğerine geçerek yayılır. Az dozda radyasyon, besinlerdeki salmonellaları öldürmeye yeter. Ancak birçok ülkede, kalıcı atkisinden dolayı, radyasyon kullantlmamasına özen gösterilmektedir. Buzdolapları hâlâ yiyecekleri korumak için en emin yer olma özelliğini korumaktadır. özellikle civcivler salmonellaya karşı çok savunmasızdır. Kümeslerdeki otlarda, küçük böceklerde, yiyeceklerde yerleşmiş olan bakteriler türlü yollarla civcivin içine girerek, bağırsaklarına yerleşir. Salmonellalar büyük bir hızla yayılırlar, çünkü civcivler ve tavuklar her zaman birbirlerine çok yakın olurlar. Ayrıca salmonellalar tavukların yumurtalarına da geçer. Araştırmacılar bu soruna çare bulmak için çeşitli çalışmalar yaptılar. Tavuklara belli bir dozda salmonella enjekte edildiğinde, bakterilere karşı dayanıklılık kazandıkları gözlendi. Bu koruyucu yönteme "competative exclusion (yarışarak reddetme, CE)" yöntemi adı verildi. Laboratuvarlarda iyi sonuçlar vermiş olan CE yönteminin kümeslerde de başarılı olabilmesi için çeşitli çalışmalar yapılıyor. Bristol'de yapılan araştırmalarda, farklı bakteri karışımlarının etkınliği karşılaş Bakteriye karşı bakteri ıle savaş B Platoon'daki masumiyet Peki, Amerika'dayken masum, Vietnam'dayken vahşetin bir parçası olan er Chris döndüğünde onu bekleyen şey "Travma Sonrası Stres Bozukluğu" mu? Öncelikle masumiyet meselesine bir nebze değinmek yararlı olabilir Filmde kastedilen masumiyet, Hırlstiyan inanışındaki "doğuştan günahkârlık"ın karşıtı bir "doğuştan ölüme masumiyet" olmasa gerek. Ancak bir Vietnam vartası ile bozulabilen cinsten. Bunun inandırıcı olmamasının nedenı, Amerikan gençlerinin "masumıyef'lerinin kendi ülkelerinde zaten "bozulmuş" olduğunu gösteren onlarca film, ylne. Yönetmen Stone, insanda bulunduğunu varsaydığı masumiyetin (başka kışılerce) yine varsayılan yıkıcı, tahrip edici, şiddet uygulatıcı dürtülerin varlığına rağmen bulunduğunu öne sürüyor. Amerikan politıkasının Vietnam'daki askeri tezahürü bu uyuyan dürtüleri uyandırıyor. Amarlkalı gençlerin maaumlyettori, hemen hepslnin blrer şiddet ve zulüm aracı olması ya da hallne getirilmesi ile bozuluyor. Sankı dayatılmış bir "bozulma". Şöyle ya da böyle, masumiyet gitti, gider. Chris (ya da yönetmen Olıver Stone) ABD'ye döndüğünde neler olabilir? Belki masumdu, belki istemeden ırza geçti ve masum sivıllerin öldürülmesıne istemeden katıldı, işkence ve baskının tanığı, aracı oldu, yaralandı. istemeden. Döndüğünde madalyalarından başka ne getirebilirdi yanında? Nelerle karşılaşabılirdı? Yazının girışindeki soruları Chrıs'e sorduğumuzda pek çoğu için "evet" cevabı alacağız. Bu soruları hazırlayan araştırma grubuna dönüp bakarsak, Chris/Stone'da "Travma Sonrası Stres Bozukluğu" ortaya çıkması riskinin çok yüksek olduğunu söyleyecekler. Hele vahşet eylemlerıne katılmış olanlar için panik reaksiyonları, depresif hastalık gibi rahatsızlıkların ortaya çıkması olasılığı da çok artıyor "Savaş benim için bitti, ama ızlerini hayat boyu taşıyacağım. Döndüğümde, orada olup biteni hurkese anlatacağım" diyen Chris, daha çok Stone bu düşüncesini gerçekleştırme şansı bulduğu ıçın şanslı. Böylelikle hem Vıetnam'ın suçluluk duygusunu bir parça olsun üstünden atabilmış oluyor, hem de rahatsızlığın kendisinde ortaya çıkıp çıkmayacağını denemiş oluyor. Zira, travmatik yaşantıları hatırlatan durumlarla karşılaşmak "Travma Sonrası Stres Bozukluğu"nu ortaya çıkarmaya yeterli. Kendi iradesiyle, bu yaşantıları tekrar tekrar canlandıran Stone, bu yeniden yaşamadan pek etkilenmiş görünmüyor. Belki de Vietnam'daki olaylardan travmatize olacak kadar masum değildı oraya gittiğinde. Bu çok öznel yorum acımasız bulunabılır. Öyleyse, Vietnam'da bozulan masumiyetinınyükünden, masumiyetini bozduranlara bu filmde lanetler yağdırarak kurtulmuş olduğunu varsayabılirim. Vietnam'dan döndükten sonra, savaşta yaşadıkları, katıldıkları, ızlediklerı travmatik oiaylar sonucundan rahatsızlanan ve psikiyatrik tedavıye ıhtiyaç duyan binlerce kışı Vietnam üstüno birer film yapsalardı, böyle olmazlar mıydı? Cevaplanabilecek bir soru değil, şımdılık. LJ tırılıp, tavuk bağırsağından alınan 48 bakteriden oluşan bir karışım hazırlandı. Tâvuğa 1000 salmonelladan oluşan bir doz enjekte edildiğinde, tavuk dayanıklı hale gelmektedir. Ancak tüm bunlar laboratuvarlarda elde edilen sonuçlardır. Alan genişlediğinde, yani laboratuvarlardan çıkıp da uygulayım alanlarına, kümeslere geçildiğinde çeşitli sorunlarla karşılaşılır. Artık 1000 salmonelladan oluşan karışım yetersiz kalır, örneğin 10.000 salmonellanın aşılanması gerekebilir. Çünkü geniş alanda incelendiğinde, belirlenmiş bakteri karışımlarının yanı sıra belirlenmemiş karışımların da ortaya çıktığı görülmüştür. Hollanda'daki başka bir araştırmada, belirlenmiş bakteri türleri tavukların içme suyuna karıştırılmaktadır. Ancak civcivler su içmeyi öğrenıp içinceye 4<adar karışım etkisiz hale geldiğinden dolayı yetkililer, civcivler henüz yumurtadayken karışımı aşılamaktadırlar. Bu yaklaşımla salmonellaların sayısında % 40 azalma görülmüştüf. CE yöntemi isveç'te de kullanılıyor. Ancak İsveç'te salmonella bulaşmış tavuk sayısı az olduğundan, önce antibiyotik verilip daha sonra, içme suyuna katılmış bakteri karışımı tercih ediliyor. Birçok firma, teknolojinin yarattığı olanaklardan da yararlanarak, CE yöntemıni tavuk kümeslerinde (hindi kümeslerinde bu yöntemin etkisiz kaldığı görülmüştür) kullanmaktadır. Bu yöntem "sihirli bir silah" değildir, ama zararlı salmonellaların sayılarının azaltılmasında etkili olduğu göz ardı edilmemelidir. (N. A. New Scientist, 17.9.87) Travma Sonrası Amerikan psikiyatri terminolojisine Vietnam sonrasında kazandırılan "Travma Sonrası Stres Bozukluğu" (Posttraumatık Strecs Dısorder) deyimi ıle bir ruhsal rahatsızlık tanımlanıyor. Buradaki travma, yalnızca kafayı bir yere vurmak, cıp devirmek, cop yemek gibi somut oiaylar ve bunların yol açtığı fiziksel süreç değil; zedeleyici nitelikteki her durum, savaş sırasında olabilecek travmalarla sınırlı değıl; ırza geçme, işkence, toplama kampı, trafik kazası, doğal bir felaket, ölüm tehlikesı atlatma vb pek çok olay ve durum travma olarak değerlendirileoilir... Bir psikiyatrik bozukluk olarak "Travma Sonrası Stres Bozukluğu" için gerek şart, travmatık bir yaşantının varlığı. Yaşantı, insanlar tarafından oluşturulmuşsa (örneğin, deprem böylo değil) travmatık etkisi daha kalıcı oluyor. Kişi, travmatik durumu, çeşitli vesilelerle defalarca yeniden yaşar. Kâbuslar, korkulu rüyalar kişıye olayın dehşetini, duygusal durumu tekrar yaşatmaya yetebilir. Aynı hatırlatmayı hava durumu ya da bir ses de yapabilir. Örneğin nemlı, şıddetli yağmurlu günler Vietnam'da savaşmış kişiye oradakı yaşantılarını tekrar yaşatmaya yetebilir. Bu sırada kışi gündelık yaşantısından, çevresin Buyuk kurmslerdekl clvcMer salmonetta bakterilerine karşı sevunmasızdır. Uygun bakteriler onlan koruyablllrier. Sağlıklı bir tavuğun bağırsağında 200 farklı bakteri turu gellalr (yanda.) Yükanda lae laboratuvarlarda uzel bir ortamda yotlştirilen bakteriler.