Catalog

gorus@cumhuriyet.com.tr 4 TEMMUZ 2025 CUMA 2 OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Cumhuriyeti va- tandaşı olan bü- tün “Farklı Kültü- rel Kimlikler” ara- İnsan haklarının sındaki eşitliği şöyle vurgular: “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi ‘Anayasal düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebep- vatandaşlık’ lerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.” önceliği konusu eşitlikçidir! HHH Pek doğal olarak, tarih- Anayasal Vatandaşlık” ten gelen “talihli” ya da kavramı, ulusal devleti, karıda verdiği- nin veya bir siyasetçinin kişi- DR. AHMET MÜNCI ÖZMEN “talihsiz” ilişkiler bugünü “din, dil, ırk gibi tarihten de etkilemektedir. miz, insanlık lik hakları karşısında ağır ba- ya da coğrafyadan gelen DIŞIŞLERI BAKANLIĞI E. Örneğin geçmişte, Din/Ta- sar. Kamu görevlisinin veya si- dışı muame- “kültürel kimlikler” yerine, HUKUK MÜŞAVIRI rım Toplumu yapısından kur- yasetçinin mağduriyetinin de- mensup olunan ülkenin si- le niteliğinde- tulamamış olan ve bu ne- yasal kimliğine ve bu ülke- ki ceza yasağı recesine göre, çatışan hak ve aman içinde yenilerinin denle de batan Osmanlı İm- nin “eşit haklara dayalı va- örneğinde -bu özgürlük arasında denge sağla- paratorluğu’ndaki egemen- eklenmesiyle çeşitlenen tandaşlığına” bağlayan bir yasak mutlak mak amacıyla tazminat öngörü- ler, yani Tarikatlar (Şeyhler, Zve giderek kapsamları ge- anlayışı dile getirmektedir. Şıhlar) Toprak Ağaları (Eşraf nitelikte oldu- lebilir ancak ifade özgürlüğünü nişleyen insan hakları, insanın Bu niteliğiyle, “Kültü- ve Ayan) Osmanlı’yı sömü- ğu için- yetki- kullanan kişinin hapis cezası rel Kimliklerin”, Faşistlerin değerinin belirlediği insan onu- ren Emperyalistler ve işbirlik- elinde istismar edilmesini lilerin, bu ce- ile cezalandırılması söz konusu runun uygulamadaki gerekle- çileri, kendi egemenliklerine engelleyen, “Demokratik” zayı uygula- olmamalıdır. Konuya demokra- ri ve insanca yaşamanın koşul- son veren Laik Cumhuriyet’e ve “Eşitlikçi” bir “Hukuki ve manın zorlayı- tik bir toplum açısından gerek- düşmandırlar. larıdır. Bu bakımdan insan hak- Siyasal Kimlik” olarak orta- cı bir toplum- li olma koşulu penceresinden Örneğin, Ermeni vatandaş- ları, temel norm niteliğinde ev- ya çıkmıştır. larımızla, tarihten gelen, is- sal gereksini- bakıldığında ifade özgürlüğünü HHH rensel ahlak normlarıdır. Do- yanlardan, Rus/Ermeni işgal- Turhan SELÇUK me dayandı- kullananın sıfatının da önem Anadolu toprağı pek çok layısıyla, insan hakları, insan lerinden, bunların sonucun- farklı uygarlığa beşiklik et- ğını veya bunu uygulamaktan taşıdığı görülür. Örneğin, bir si- onuruna dayalı çağdaş adalet me gelir. Örneğin, ifade özgür- da ortaya çıkan sürgünlerden miştir. başka bir seçenek bulunmadı- yasetçinin veya basın mensu- ilkelerini reddetmeyen pozitif lüğü, toplantı, gösteri ve protes- kaynaklanan “talihsiz” ilişkiler Bu nedenle de, gerek geç- ğını kanıtlamaları aranmaz zi- bunun ifade özgürlüğü ayrıca- söz konusudur. yani, yürürlükte olan hukuklar- to özgürlüğü gibi insan hakları, mişte gerekse bugün, bu ra söz konusu yasağın önceliği Buna karşılık, aynı ta- lıklı bir ağırlığa sahiptir. da öncelikli bir konuma sahip kamu güvenliğiyle veya kamu topraklar üzerinde, din, dil, rih, Musevi vatandaşlarımız- 1 tartışmasızdır. Ülkemizdeki duruma gelin- ırk bakımından çok değişik olmalıdır. İnsan haklarının ön- düzeniyle, mülkiyet hakkının la “talihli” ilişkilerin birikimi- kimlikler taşıyan insanlar kimi İnsan haklarının önceliği, ce anayasamızın 2. maddesin- celiği, ikisi bir bütün oluşturan kullanımı, kamu yararıyla, bazı ni yansıtır. zaman barış içinde, kimi za- olağanüstü hallerde de sürdü- de, devletin nitelikleri arasın- hukuk devleti ile çoğulcu de- cezaların insanlık dışı muame- Kürt vatandaşlarımızın, man birbirleriyle savaşarak, rülür: Bu hallerde, belirli ba- da “insan haklarına saygılı ol- mokrasinin egemen olduğu ül- le niteliği taşımaları nedeniyle Emperyalistlerin, Saray’ın ama her zaman “birlikte var zı insan haklarının kullanılma- ma” niteliğinin altı çizilmiş; da- ve Dincilerin kışkırtmalarıy- kelerin sorunudur. yasak olmaları da bu tür cezala- olmuşlardır”. la, gerek İstiklâl Savaşı sıra- larının durdurulması olanaklı- ha sonra 14. maddede yapılan Bazen, yürürlükteki yazılı hu- rı onaylayan geleneksel kültür- İşte Mustafa Kemal sında gerek Cumhuriyetin ilk dır ancak durdurma, “kesin ge- (2001) değişiklikle, bir adım Atatürk’ün kurduğu genç kukla, uygulanan hukuk ara- le çatışabilir. yıllarında, özellikle de Mu- Cumhuriyet, tüm bu top- reklilik” koşuluna bağlıdır (Av- ileri gidilerek devletin insan sında çelişkiler oluşabilir ve bu İnsan haklarının önceliği gö- sul ve Kerkük sorunu Millet- rakların ve bu insanların, rupa İnsan Hakları Sözleşmesi, haklarına dayalı olduğu vur- çelişkiler, insan haklarının ön- zetildiğinde belirtilen çatışma- ler Cemiyeti’nde tartışıldığı bu uygarlıkların mirasçısı- md.15). Ayrıca, kullanılmaları gulanmış; 13. maddede, insan celikli konumundan sapmala- lar, doğrudan insan hakları- sırada görülen isyanları, yine dır. durdurulabilen insan hakları- haklarının özüne dokunulama- Emperyalistlerin Ortadoğu ve ra yol açabilir. Böyle olunca hu- nın kısıtlanmasıyla çözümlene- Atatürk 1930’da, “Türk İsrail politikaları dolayısıyla, nın özlerine dokunulamaz. Ör- yacağı hatırlatılmış; 90. mad- Milleti” tanımını, ırk ya da kuk devleti-çoğulcu demokrasi mez: Kısıtlamanın meşru görü- bugünkü ilişkileri de zedele- neğin, adil yargılanma hakkı- denin son fıkrasına eklenen din üzerinden değil, Türki- lebilmesi için, zorlayıcı bir top- yapılarında yetkili yargı organ- yici biçimde kullanılmaktadır. ye Cumhuriyeti üzerinden nın kullanılmasının durdurul- (2004) cümlede ise, insan hak- lumsal gereksinime dayanması ları devreye girer, sapmalar dü- HHH siyasal olarak yapmıştır: ması, bu hakkın özü olan suç- larına kaynak oluşturan ve dev- ve korunmak istenen kamu gü- zeltilir, olumsuzluklar gideri- Ulus Devletler, sömürül- “Türkiye Cumhuriyeti’ni suzluk karinesini ve savunma letimizin onayladığı uluslarara- venliğinin, kamu düzeninin ve- lir ve insan hakları öncelikli ko- meleri daha güç oldukları kuran Türkiye halkına Türk hakkını kapsamaz. sı andlaşma hükümlerinin ya- için Emperyalistler tarafın- ya kamu yararının, kısıtlama numuna yeniden kavuşturulur. milleti denir” demiştir. dan baş düşman muamele- salarımızla çatışması durumun- Nitekim Cumhuriyetin ku- dışında başka araçlarla veya kı- Şayet, uygulanan hukukla, yazı- si görürler. İfade özgürlüğü ve ruluşunun 10. yılının kutlan- da insan haklarına ilişkin ant- sıtlamaya göre daha hafif ön- lı hukuk arasındaki çelişki sür- Batı Emperyalizmi, dığı 1933 yılında, “Ne mut- demokrasi laşma hükümlerinin esas alına- lemlerle korunmasına olanak dürülür yani, sapmalar düzeltil- Osmanlı’yı tam paylaşır- lu Türküm diyene” sözüyle, İnsan haklarının, diğer kişi- cağı belirtilmiştir. Bu tablo, yü- bulunmaması gerekir. mez, olumsuzluklar giderilmez ken, kendisini yenen ve ül- Millet tanımını ırka veya dine lerinkilerle çatışması da olası- rürlükteki yazılı hukukun in- Bu bağlamda, kısıtlamanın ve insan haklarının öncelikli keden kovan Mustafa Ke- değil, bireysel tercihe, kişisel lıdır. Örneğin, ifade özgürlüğü, san haklarına öncelik tanıdığı- mal Atatürk’ü de asla affet- zorlayıcı bir toplumsal gereksi- iradeye bağlamıştır. konumuna kavuşturulması en- memiştir. 1924 Anayasası da Mad- bir kamu görevlisinin veya bir nı ortaya koymaktadır. Yürür- nime dayandığı ve kısıtlama dı- gellenirse hukuk devleti-çoğul- Mikrodincilik ve mikro- de 88’de “Türk” tanımını siyasetçinin kişilik hakları ile lükteki uygulanan hukuk ise şında başka seçenek bulunma- cu demokrasi yapılarında yargı milliyetçilik, Emperyalistle- şöyle yapmıştır: çatışabilir. Bu durumda önce- bu tablo ile örtüşmemektedir. dığı, yetkililer tarafından ob- organlarına duyulması gereken rin Sovyetleri ve Ulus Dev- “Türkiye ahalisine din ve lik sorunu nasıl çözümlenecek- Aradaki çelişkinin giderilme- jektif bir gözlemciyi ikna ede- güven sarsılır, bu organların ba- letleri yıkmak için kullan- ırk farkı olmaksızın vatan- tir? Diğer deyişle, adalet terazi- si ve insan haklarının öncelik- cek biçimde kanıtlanmalıdır. ğımsız ve tarafsız oldukları ko- daşlık itibarıyla Türk ıtlak dıkları en etkin iki ideolo- sinde hangisi ağır basacaktır? ji araçtır. Kısıtlamanın sonuncu fakat di- li konumuna yeniden kavuştu- olunur.” nusunda kuşku oluşur ve orta- Nitekim, Irak, Libya ve Mevcut Anayasamız da, Her ne kadar, kısıtlanamama- ğerleri kadar önemli koşulu ise rulması, yargı organlarına gü- ya insan hakları bunalımı çıkar. 66. maddede “Türk” tanı- Suriye’de Emperyalizm ta- ları mutlak olmayan insan hak- demokratik bir toplum açısın- ven duyulmasını sağlayacak ve mını, ırka veya dine değil, rafından başarıyla kul- Hakkın kullanımı ve özü dan gerekli olmaktır. Belirti- ları arasında önem sırası yok- iç barışı güçlendirecektir. “Vatandaşlığa” bağlı olarak lanılan bu silahlar şimdi İnsan haklarının önceliği, bu len koşullar yerine getirilmez- sa da her birinin ağırlığı hukuk 1- İoanna Kuçuradi, İnsan Türkiye’ye yöneltilmiştir. yapmıştır. hakların, kamu güvenliği, ka- se, insan haklarının kısıtlanma- devleti-çoğulcu demokrasi ya- Hakları: Kavramları ve Sorun- “Türk Devletine vatandaş- Asıl sorun İktidarın bu lık bağı ile bağlı olan herkes saldırılar karşısındaki tu- mu düzeni ve kamu yararı gibi sı meşru görülmez. Söz konusu pılarında göreceli olarak farklı- ları, Türkiye Felsefe Kurumu, Türktür. Türk babanın veya tumunun, kendi ömrünü kamusal nitelik taşıyan gerekli- koşullar, insan haklarının gele- lık gösterir. Örneğin, ifade öz- Ankara, 2016; Kuçuradi, Adale- Türk ananın çocuğu Türktür.” uzatmaya yönelik olan ön- liklerle ya da geleneksel kültür- neksel kültürle çatışması duru- gürlüğü adalet terazisine vu- tin Gerektirdiği Hukuk, Türkiye Yine mevcut Anaya- lemler parantezine sıkışmış le çatışması durumunda günde- munda da geçerlidir. Ancak yu- rulduğunda bir kamu görevlisi- Felsefe Kurumu, Ankara, 2023. sa, 10. maddede, Türkiye görünmesidir. Neredesiniz hukuk fakülteleri? Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde tesinin dış duvarlarındaki polis ka bağlı, gerektiğinde bu yolda- ses çıkmıyor. Sanki onlar bu gü- rında suç uydurması yapılıyor. AV. EROL ERTUĞRUL öğrenciler eyleme başladılar. Po- kurşun izleri yıllarca silinmedi. ki eylemlere destek veren, yazıla- zel ülkede yaşamıyorlar. İmamoğlu’nun afişleri, sesi ya- 1960’LI yıllarda Türkiye’de İstan- rı ve kitapları ile yol gösteren ki- lis orantısız güç ile öğrencile- Prof. Dr. Bülent Nuri Esen 60’lı saklanıyor. Anayasanın açık hük- bul ve Ankara’da olmak üzere Hukuka sahip çıkmak ri susturmaya çalıştı. Orman fa- yıllarda benim Ankara Hukuk şilerdi. Öğrenciler bir hukuk dı- müne karşın AYM kararları uygu- iki hukuk fakültesi vardı. Bugün kültesi öğrencisi Turhan Emeksiz Fakültesi’nde anayasa hukuku şılığa, bir haksızlığa karşı çıktık- İstanbul’un belediye başka- lanmıyor. “Yeni anayasa” adı al- Türkiye’de özel hukuk fakülteleri polis kurşunu ile yaşamını yitir- öğretmenimdi. Bülent Nuri Esen, larında bu değerli bilim insanları nı önce gözaltına alınıyor, gün- tında gerici ve bölücü bir anaya- ile birlikte 92 hukuk fakültesi var. di. Onlarca hukuk öğrencisi ya- “Özgürlük kürsüde ders anlatan öğrencilerinin yanında korkusuz- lerce gözaltında tutuluyor, son- sa hazırlanıyor. Tek adam siste- Ben Ankara Üniversitesi Hukuk bir profesörü gerektiğinde eleş- ca yer alırlardı. Bizler hukuk dev- ra da tutuklanıyor. Hukuka aykı- mi sürsün isteniyor. Görülmemiş ralandı. İstanbul Hukuk Fakül- Fakültesi mezunuyum. Fakülte 5 tesi Dekanı Prof. Dr. Sıddık Sami tirmektir” diyordu ve bu söyle- letini, bağımsız yargıyı, kuvvet- rı biçimde 31 yıllık diploması iptal bir zulüm yapılıyor, zulüm aile- Kasım 1925 günü “Ankara Hukuk Onar öğrencilerin yanında yer al- mi ile çok ilgi görüyordu. Onun ler ayrılığı ve haksızlıklara kar- ediliyor. Bu iptali İstanbul Üniver- lere uzanıyor, kimse sesini çıkar- Mektebi” adı ile Atatürk tara- dı ve polis yumruğu ile kaşı yarıl- dersleri dolup taşardı ve üste sı- şı çıkmayı bu efsane akademis- sitesi yapıyor. İstanbul da beledi- masın isteniliyor. Hukuk fakülte- fından açılmıştı. Atatürk o gün, dı. Sıddık Sami Onar daha sonra nıf öğrencileri bile onun dersleri- yenlerden öğrendik. O yıllarda ye başkanları “gizli tanık”ların if- lerinden hiç ses çıkmıyor. “Bu kurumun açılışında duydu- İstanbul Üniversitesi rektörü ol- ni izlemeye gelirlerdi. Prof. Dr. İl- üniversiteler özerkti. Günümüz- tiralarıyla gözaltına alınıp tutuk- Tevfik Fikret’in “Millet Şarkı- ğum mutluluğu hiçbir yerde duy- de Erdoğan’ın atadığı rektörlerle du. 27 Mayıs 1960’tan sonra da han Arsel, anayasa hukuku öğ- lanıyorlar. İstanbul Büyükşehir sı” şiirindeki, “Zulmün topu var, madım” demişti. Bu sözler bizim anayasayı hazırlayan kurula baş- retmenimizdi. İlhan Arsel, hu- üniversiteler yandaşlaştırılmıştır. Belediyesi çalışanları gözaltına güllesi var, kal’ası varsa/ Hakkın onur duyduğumuz yol gösterici- kanlık yaptı. kuk, laiklik ve özgürlük sevdalı- Ne acı ki bu efsane profesör- alınıp tutuklanıyorlar. Parti genel da bükülmez kolu, dönmez yü- miz oldu. İstanbul ve Ankara hu- sıydı. Onun “Kadın ve Şeriat” ad- ler artık yok. Hukuk devletine, başkanları gözaltına alınıp tutuk- zü vardır/ Göz yumma güneşten Yol gösteren hocalar kuk fakültelerinin efsane öğre- lı kitabı çok ünlüydü ve hepimiz hukuk ilkelerine aykırı sayısız iş- lanıyorlar. Başka kentlerde CHP’li ne kadar nuru kararsa/ Sönmez tim üyeleri vardı. 29 Nisan günü Ankara Üniver- için aydınlatıcıydı. Hicri Fişek, lem oluyor ama hukuk fakültele- belediye başkanları gözaltına alı- ebedi her gecenin gündüzü var- Demokrat Parti’nin hukuk dışı sitesi Hukuk Fakültesi’nde de öğ- Coşkun Üçok bize yol gösteren rinden hiç ses çıkmıyor. Üniver- nıp tutuklanıyorlar. Hukuk fakül- dır/ Silkin şu uyuşukluk tozu uç- uygulamalarına ve özellikle Tah- renciler Demokrat Parti’nin hu- akademisyenlerdi. site öğrencileri hukuksuzlukla- telerinden hiç ses çıkmıyor. sun üzerinden/ Billah yaşamak kikat Komisyonu adı ile yargıla- kuka aykırı eylemlerine karşı gös- İstanbul ve Ankara Üniversite- ra karşı eylemler yapıyorlar, darp Tutuklama son başvurula- yerde sürüklenmeye değmez” di- ma yetkisi verilen kuruma kar- terilere başladılar. Polis silahlı leri hukuk fakülteleri akademis- edilip, gözaltına alınıp tutuklanı- cak yol olduğu halde, kişiler ön- zeleri unutulmazdır. Hukuk fa- şı 28 Nisan 1960 günü İstanbul saldırıda bulundu. Hukuk fakül- yenleri de Cumhuriyete ve huku- yorlar. Hukuk fakültelerinden hiç ce tutuklanıyor, sonra hakla- külteleri, artık uyanın. Türkiye’nin varlığını tüm dünyaya …Lozan Antlaşmasına imza koymayan İttihat ve Terakki döneminden beri onaylattıran Lozan Barış Antlaşması; Türkiye’de çok partili sistem mücadelesi, ABD, bugün yeni yeni sorunlar yaratıyor. özgürlüğün, ulusal egemenliğin ve Türkiye 21. yüzyılın eşiğinde bir yol daha çok iktidardaki ve muhalefetteki bağımsızlığın açık ve net duyurusudur. partiler arasında sürdürülmesine kavşağına doğru hızla sürükleniyor. Bu Cephede süngüyle kazanılan zafer kavşağa açılan yollardan biri Sevr’e, öteki rağmen, siyasi mücadele aslında müzakere masasında kaybedilmemiş, karizmatik bir lidere karşı bir parti de Lozan’a doğru gidiyor… İsmet İnönü’nün müthiş diplomatik mensuplarının mücadelesi şeklinde yeteneği bu toprakları Türk ulusuna geçmiştir. Bunun ilk örneği Türkiye vatan yapmıştır. Cumhuriyeti’nin kurucularından İsmet yoruz. İnönü’ye karşı Demokrat Partililerin mücadelesidir. 13,5x23- 136 sayfa- İnceleme 13,5x20,5 – 276 sayfa- İnceleme 12,5x19,5- 384 sayfa- İnceleme