Catalog
Publication
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Years
- 2025
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Our Subscribers Can Login And Read Original Page
I Want To Register And Read The Whole Archive
I Want To Buy The Page
22 EKİM 2025 ÇARŞAMBA
8
İNCELEME/YORUM
kinci a harfi üzerinde düzeltme (ya da ya da yazı için başlangıç kıvılcımı sekize doğru yarı uyur yarı uyanıkken
inceltme, şapka vb.) işareti ile hayâ, olur. Çok geçmeden anladım ki onur telefon çaldı. Resepsiyonmuş. Lobide
İutanma, utanç duygusu anlamına konuğu olduğum fuarda yapacağım polisler beni bekliyormuş .Tecrübem
gelen bir sözcük. konuşmayı tasarlamaktayım. Nitekim bana, gece yarısı gelip odaya
Yeri gelmişken bu işaret üzerinde aynı günün akşamında (hastaneler dalınmadığı için bunun çok da kötü
biraz duralım: Bu işaret konmazsa sonrasında henüz düzelmeyen bir şey olmayacağını söylüyordu. Dün
hayâ bambaşka anlam taşıyan bir sesimle ve sözcükleri yarım yamalak geceki konuşmamla ilgili bir şeydir diye
sözcük olur. Tıpkı hâlâ demek isterken telaffuz ederek) bir salon dolusu düşündüm. İyi kötü hazırlanarak eşimle
hala, kâr demek isterken kar, âşık izleyiciye yaptığım konuşmanın indik. Bizi güler yüzle, rahatsız ettikleri
Hayâsız
demek isterken aşık dememiz gibi. esasını Cumhuriyet Halk Partisi’ne için neredeyse utanarak karşılayan
Kıbrıs’ı
Bu hata bilerek ya da bilmeyerek yapılan utanmazca saldırıların ikisi orta yaşlarda biri çok genç
Son zamanlarda bir de maruz kalmak
yapılıp duruluyor. eleştirisi oluşturdu. Bir suç örgütüne memur arkadaşlardan, konunun aylar
modası çıktı. Örneğin diyor ki “Dün
görememek!
Sadece okumuş yazmış olmayanlar yapılırcasına ardı arası gelmeyen önce Eskişehir’de hakkımda açılmış
maruz kaldım”. Neye maruz kalmış,
tarafından değil, okumuş yazmışlar, akınlar. bir hakaret davası için ifademim
belli değil. İllaki bir şeye, duruma vb.
KTC seçimlerinde CTP’nin hukuk-
özellikle de onlar tarafından. Sevgili Mehmet Âkif deyişim alınmasıyla ilgili olduğunu öğrendik.
maruz kalınır ve o şeyin ne olduğu aynı
çu akademisyen lideri Prof. Dr. Tufan
Televizyonlarımızda, gazetelerimizde dikkatinizden kaçmamıştır. İktidar Şakası yok. Hakkımda yakalama kararı
cümle içinde belirtilir.
KErhürman’ın ezici bir üstünlükle Ersin
düzeltme işaretine artık hemen hemen Âkif’i, kimi dizelerini öne çıkarak varmış! Hayâ duygusu olan bu insanlar,
Yapmayın! Dil bizim oyuncağımız
Tatar’ı geride bırakıp cumhurbaşkanı seçil-
hiç rastlanmıyor. seviyor görünse de o yoksul varlığımı otele girdiği anda öğrendikleri
değil, kişiliğimizdir. Bu konuda
mesi sürpriz olarak değerlendirilse de bek-
Bunun nedeni bana göre, bilgisizlik İstanbul’un, yoksul insanların şairidir. halde, rahatsız etmemek için sabahı
görev ve sorumluluk bilincine sahip
lenen bir sonuçtu. Hatta Tatar’ın ağır ye-
olduğu kadar ulusça tutulmuş Seyfi Baba’yı, Küfe’yi düşünmek beklemişler. İlgili savcıyla telefonla
olmak yine öğretmenlere; televizyon,
nilgisi bağıra bağıra geldi. Lefkoşalı gaze-
olduğumuz umursamazlık, tembellik yeter. Nitekim işgalci düşmana karşı konuştular. O da sadece hukukçu değil
radyo, gazete gibi kitlesel iletişim
teci Onur Evrensel’in dediği gibi “Kıbrıs,
hastalığıdır. kullandığı “hayâsızca akın” sözü hayâ duygusuna sahip bir insan olmalı
aracı yöneticilerine ve siyasetçilere
Türkiye’den görüldüğü gibi bir ada parçası
Yine yeri gelmişken yıllardır süre günümüzde ülkemizin namuslu ki getirin ayağıma ifadesini alayım
düşmektedir.
değildi ve bize sürpriz gelen seçim sonucu
gelen bir dil hatasına daha değineyim. insanlarına karşı uygulanan düşman demeyip bir hafta süre tanıdı. Bugün
HHH
onlara göre malumun ilamıydı.”
Çok öncelerde yazmıştım ama yine hukukunun uygulayıcıları için (çarşamba) sevgili avukatım Ergün
Ayrıntılara gelirsek Kıbrıslılara göre se- Hayâya, yani utanma duygusuna
yazayım: Muhattap konusu. kullanılamaz mı? Özer’le Anadolu Adliyesi’ne ziyaretimiz
dönelim. 17 Ekim Cuma günü 1.
çimdeki kırılmanın temel nedenlerden biri
Böyle bir sözcük yoktur. Muhattap HHH var.
geçen seçim Tatar’ı zirveye taşıyan Ulusal kitap fuarı için Balıkesir’e giderken
değil “muhatap”tır o sözcük. Yani tek Öykümüz burada sona ermiyor. HHH
Birlik Partisi örgütünün cumhurbaşkanına aklımda sevgili Mehmet Âkif’ten
“t” ile yazılıp söylenir. Açılış ve kutlama gecesi sonrasında Kıssadan hisse: Dili doğru kullanalım,
küsmesi ve sandığa gitmemesi. Ki UBP bi-
(İstiklal Marşı’mızdan) bir dize
Muhattap size ağzı daha dolduran, Balıkesir’i 74 yıl sonra Cumhuriyet Halk örneğin hayâ yazarken ikinci a’nın
leşenlerinin önemli bölümü Türkiye’den gö-
dönüp duruyordu: “Dursun artık bu
daha okkalı gibi görünüyorsa oldu Partisi’ne kazandıran çok değerli, çok üzerindeki düzeltme işaretini
çenlermiş. Seçim günü evde oturmayı yeğ-
olacak aynı kökten türetilmiş sözcükleri hâyasızca akın”. Bende hep böyle sempatik Ahmet Akın başkanla ve unutmayalım ve toplumsal kimliğimiz
lemişler. CTP, yani Erhürman’ın partisi ise
değiştirerek hatip yerine hattip, hitap olur. Nedeni bilinmeksizin bir söz başkaca arkadaşlarla vedalaşıp eşimle ne olursa olsun, öncelikle hayâ sahibi
karamsar ortamda gençlere birleşik Kıbrıs
yerine hittap deyiverelim.. aklıma takılır, derken o söz bir şiir birlikte otelimize gittik. Sabahleyin saat olmak gerektiğini akıldan çıkarmayalım.
modeliyle AB üyeliğini de kapsayan bir ge-
lecek vaat etmiş o süreçte. Üstelik Kıbrıs’ın
yasadışı bahis, mafya, kontrolsüz kumarla
bozulan imajını düzeltme sözü de verilmiş.
Sosyal medyadaki, “Cumhur İttifakı ki-
me destek verse kaybediyor” yaygın anlayı-
Cumhuriyetin şeker fabrikaları
şına gelirsek espri bir yana Ankara’nın mü-
dahalesi ters tepti! AKP’li Cevdet Yılmaz,
Süleyman Soylu ve Hulusi Akar’ın anlam
“Meclis kürsüsünde bir de ‘üç beyaz’ parolası
içermeyen ziyaretleri Ersin Tatar’a yarar-
SINAN MEYDAN
revaçtaydı. Ekmeğimizi kendi unumuzdan
dan çok zarar vermiş. Özellikle de Cübbe-
li Ahmet Hoca’nın Lefkoşa vaazları, siya-
yoğurmak, şekerimizi kendi pancarımızdan almak,
Tarihten
sal İslam dayatması olarak algılanırken eş-
bezimizi kendi pamuğumuzdan dokumak...
zamanlı başlayan orta öğretimde başörtüsü
Günümüze
tartşması kararsız apolitik kesimde özgür-
Ah bir buna muvaffak olsaydık...” (Falih Rıfkı Atay)
lüklere müdahale olarak yorumlanmış.
1923’te cumhuriyet ilan edilirken üç destek olması kararlaştırıldı.
Seçim kampanyasının en ilgi çekici ens-
beyaza (una, şekere, beze) muhtaç Öncelikle kurulması gereken
tantanesi ise CTP adayının sıradışı sa-
durumdaki Türkiye, 1938’de sanayi kollarından biri şekerdi.
ha çalışmalarıydı. Erhürman seçim kam-
Bu konudaki ilk büyük adım,
Atatürk hayata gözlerini kaparken
panyasında sürekli eşi Nilden Bektaş
cumhuriyetin ilanından birkaç ay
artık üç beyaza da muhtaç değildi;
slında Osmanlı Devleti,
Erhürman’la alanlara çıktı! Ekrem İma-
Türkiye Cumhuriyeti, temel önce Uşaklı Molla Ömeroğlu
Sanayi Devrimi’ni kaçırmak
moğlu-Dilek İmamoğlu çifti gibi el ele fo-
Nuri (Şeker) adlı bir çiftçinin
ihtiyaçlarını kendi fabrikalarında
Aistemiyordu. Ancak ne yeterli
toğrafler verdi. Ne tesadüf ki Erhürman’ın
girişimleriyle atıldı. Uşaklı bazı
yerli üretimle karşılıyordu.
teknolojisi, ne yetişmiş elemanı Cumhuriyetin ilk 4 şeker fabrikası. Kaynak: Belediyeler Dergisi, 1935,
kampanyasındaki pankartların yazı stille-
yerel girişimcilerce 19 Nisan 1923
Kanunievvel 1935, yıl 1.7-12, s.96. Nakleden Kopuz. agm.
ne de yeterli sermayesi vardı.
ri de İmamoğlu’na üst üste üç seçim za-
tarihinde “Uşak Terakki Ziraat
Üç beyazdan biri şeker
Osmanlı’da 1866’da Islah-ı Sanayi
feri getiren karakterlerle benzerlik gös-
T.A.Ş.” kuruldu. Genç Cumhuriyet, 1930’larda işçi pavyonları, özel misafirha-
Encümeni’nin kurulmasından
Osmanlı’da 1840’ta
teriyordu. Hatta balkon konuşmasında
Bu ilk girişimden iki yıl kadar yeni şeker fabrikaları kurmaya neler sosyal ve kültürel amaç-
1913’te de Geçici Sanayi Arnavutköylü Dimitri, bir şeker
Erhürman’ın kısılan sesi ve vurguları “Aca-
sonra, 14 Haziran 1925 tarihinde, karar verdi. lı binalar (sinema, gazino, lo-
Kanununun (Teşvik-i Sanayi fabrikası kurmak için Ticaret
ba İmamoğlu mu konuşuyor” diye yorum-
n Eskişehir Şeker Fabrikası kanta), sağlık yapıları (hasta-
başka bir girişimci grup ve
Kanununun) çıkarılmasına kadar
Nezareti’ne başvurmuştu.
landı. Galiba 2025 siyasetinin belirleyicisi (5 Aralık 1933: Ulusal bankala- ne, eczane, revir), eğitim ya-
bazı ulusal bankalar tarafından
birçok çalışma yapıldı. Fabrika Osmanlı, belli şartlarla kendisine
genç seçmen, bu tarzı seviyor, İstanbul’da
“İstanbul ve Trakya Şeker rın ortaklığıyla kurulan “Anado- pıları (kreş, ilkokul, lise), çeşit-
kuracaklara çeşitli kolaylıklar izin vermişti.(4) Bu fabrikanın
ya da Lefkoşa’da fark etmiyor. Bu arada Fabrikaları T.A.Ş” kuruldu. lu Şeker Fabrikaları T.A.Ş”ın li spor alanları (yüzme havu-
sağlandı. Ancak devletin tüm
açılıp açılmadığını bilmiyoruz,
Erhürman’ın Ankara’daki CHP ziyareti de girişimiyle 1 Şubat 1933 tari- zu, futbol, basketbol, voley-
Genç Cumhuriyet, 8 Nisan 1925
çabasına karşın Osmanlı’da ulusal ancak 1915 Sanayi Sayımından
hinde temeli atılan Eskişehir bol, tenis ve golf sahaları), di-
Yunan mandası iddialarını çürütür nitelik- tarihli ve 601 sayılı kanunla şeker
bir sanayi kurulamadı. 1915 Sanayi
Osmanlı’da -sadece biri Türklere,
Şeker Fabrikası, 5 Aralık 1933 ni yapı olarak cami, hemen he-
teydi. Kafası karışık seçmen Özgür Özel- fabrikası kurulmasını teşvik etti,
Sayımına göre Osmanlı’da 10’dan
diğerleri gayrimüslimlere,
men tüm şeker fabrikalarında
şeker fabrikası kurmak isteyen özel tarihinde işletmeye açıldı. Fab-
Tufan Erhürman fotoğrafını, “CHP lideri,
fazla işçi çalıştıran toplam 282 yabancılara ait- çok küçük ölçekli
girişimcilere bazı ayrıcalıklar tanıdı, rika, Alman Maschinenfabrik yer alan belli başlı donatılardır.
Kıbrıs’ı Rumlara peşkeş çekecek biriyle yan
sanayi kuruluşu vardı. Bunların
birkaç şeker fabrikası olduğunu
Burckau R. Wolf Şirketi tarafın- Sosyo-kültürel donatılara sahip
şeker ithalatını zorlaştırdı.
yana gelmez” olarak yorumladı ve CTP’liler
sadece yüzde 9’u devletindi. Bu
biliyoruz. Bunlar, Ali Faik Osmanlı
dan kuruldu. Hisselerinin yüz- bu fabrika yerleşkeleri aynı za-
n Alpullu Şeker Fabrikası (26
sandıklara koşup oyunu geçmişe değil ge-
kuruluşlardaki sermaye ve emeğin Şeker Fabrikası, Antonopulos
de 51’i Türkiye İş Bankası, yüz- manda toplumsal aydınlanma
Kasım 1926): “İstanbul ve Trak-
leceğe attı.
sadece yüzde 15’i Türklerindi; geri
Şeker Fabrikası, Antonyadis
de 24,5’u T.C. Ziraat Bankası, mekânlarıdır. Bu fabrika yerleş-
ya Şeker Fabrikaları T.A.Ş.”ın giri-
Seçimin yüzde 63-35’lik sonucunun,
kalanı yabancılarındı.(1) Antonyos Şeker Fabrikası,
yüzde 24,5’u Sanayii ve Maa- keleri hem kendi içlerinde mo-
şimiyle 22 Aralık 1925 tarihinde Al-
2004 Birleşik Kıbrıs referandumu ile ben-
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Antonyadis Yanko ve Şükerası
din Bankası’na aitti. dern bir kent, hem de bulun-
pullu Şeker Fabrikası’nın teme-
zerlik göstermesi de ilgi çekici. O günlerde
kalan belli başlı fabrikalar şunlardı:
Şeker Fabrikası, Jarboni ve Hacı
n Turhal Şeker Fabrikası dukları kentleri modernleştiren
li atıldı. Fabrika, Alman Maschinen-
“Yes be annem” diyerek Rum tarafı ile en-
Bakırköy Dokuma Fabrikası, Yanki Şeker Fabrikası, Keseneki
(19 Ekim 1934): Eskişehir birer modeldir.(10) Bu modelin
fabrik Burckau R. Wolf Şirketi tara-
tegre olmak isteyen kesim Erhürman’la ay-
Feshane Yün İplik Fabrikası, Yorgi Şeker Fabrikası’ydı.(5)
Türkiye’deki ilk örneği, 1926’da
Şeker Fabrikası’nın montajı
fından yapıldı. 11 ayda bitirilen fab-
nı oyu (yüzde 65) almış ama Larnaka’nın
Hereke İpek Dokuma Fabrikası,
1. Dünya Savaşı yıllarında
devam ederken “Turhal Şeker işletmeye açılan Alpullu Şeker
rika 26 Kasım 1926 tarihinde işlet-
yüzde 75’lik hayır oyu birleşme rüyasını ra-
Beykoz Deri ve Kundura İstanbul’da bile şeker yoktu.
Fabrikaları T.A.Ş” girişimiyle Fabrikası’dır.
meye açılarak Cumhuriyet’in ilk şe-
fa kaldırmıştı.
Fabrikası ve Tophane Silah Şeker yerine kuru üzüm, pekmez
7 Ekim 1933 tarihinde temeli
kerini üretti. Hisselerinin yüzde 68’i
Dipnot; yeni Cumhurbaşkanı Erhür-
Fabrikası.(2) Ayrıca Osmanlı’dan
kullanılırdı. Onlar da bulunabilirse... atılan Turhal Şeker Fabrikası
Türkiye İş Bankası, T.C. Ziraat Ban-
Diğer şeker fabrikaları
man, GKRY ile masaya oturacaktır ancak
kalan az sayıdaki fabrika da Gazetelerde bir haber çıkar:
ise 19 Ekim 1934 tarihinde
kası, yüzde 10’u Trakya illerinin
1923 yılında 50 bin ton
Ankara’nın adadaki varlığı pazarlık konusu
savaşlar nedeniyle ya hiç işlemez Avusturya’dan “iki vagon şeker
işletmeye açıldı. Fabrikayı
özel idareleri ve yüzde 22’si Trakya
olan şeker ithalatımız 4 şeker
edilemez çünkü Türkiye Cumhuriyeti ulus-
veya tam kapasiteyle çalışamaz
geliyormuş!” Günlerce o vagonlar Türkiye İş Bankası ve Ziraat
köylülerindi.
fabrikasının üretimi sayesinde
lararası anlaşmalarla belirlenen garantör ül-
hale gelmişti. beklendi. Şu işe bakın ki o şekerler Bankası eşit sermaye ile
Çeşitli sosyal donatılara
giderek azaldı. 1934-1935’te
kedir. Yeni doğalgaz hattı da Kıbrıs denkle-
Falih Rıfkı Atay “Çankaya”da kurdu. Fabrika, Alman
gelmeden savaş bitecekti.(6)
sahip Alpullu Şeker Fabrikası,
2-3 bin tona indi. (11)
minin anahtarıdır. Unutulmamalıdır ki KKTC
şöyle yazıyor: “Meclis kürsüsünde Maschinenfabrik Burckau R.
Türkiye, I. Dünya Savaşı ve
Cumhuriyetin ilk sosyo-kültürel
II. Dünya Savaşı koşullarında
yavru vatandan öte Mavi Vatan’ın kilometre
bir de ‘üç beyaz’ parolası Kurtuluş Savaşı yıllarında şeker Wolf Şirketi tarafından yapıldı.
fabrikasıdır.
Alpullu Şeker Fabrikası’nın
taşıdır, Doğu Akdeniz’e demirli yüzmeyen
revaçtaydı. Ekmeğimizi n Türkiye Şeker Fabrikaları
sıkıntısı çekti. n Uşak Şeker Fabrikası
faaliyetlerini durdurmasıyla
dev bir Türk uçak gemisidir.
kendi unumuzdan yoğurmak, A.Ş. (6 Temmuz 1935):
Türkiye’de cumhuriyet ilan
(17 Aralık 1926): Türkiye Sanayi
ve üretimin azalmasıyla şeker
Dünya Ekonomik Buhranın
şekerimizi kendi pancarımızdan edilirken tüm tüketim maddeleri
ve Maadin Bankası’nın desteğiyle
karaborsaya düştü. Savaş
ABD’den al haberi! almak, bezimizi kendi da etkileriyle şeker üretimini
gibi şeker de çok pahalıydı, çünkü ve “Uşak Terakki Ziraat T.A.Ş.”’ın
ekonomisi yeni vergilere
pamuğumuzdan dokumak... Ah daha iyi organize edebilmek;
çok zor bulunuyordu. 1923’te girişimiyle 6 Aralık 1925’te Uşak
Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan,
yol açtı. Şekerin kilosuna
4 şeker fabrikasını daha
bir buna muvaffak olsaydık. 1923 ülkenin 50 bin ton olan şeker
Şeker Fabrikası’nın temeli atıldı.
ABD’de yabancı basının sorularını yanıtlar-
10 kuruşluk istihlak vergisi
rasyonel biçimde işletilebilmek,
kafası ve iradesi imkânsızlığa
ihtiyacının tamamı dışarıdan Fabrikayı Çekoslovak Skoda Şirketi
ken sıkı para politikasının devam edeceği-
yüklendi. Türkiye’yi II. Dünya
masrafları azaltılmak ve şeker
meydan okumuştur... Türk tarihi,
karşılanıyordu.(7) yaptı. 12 ayda bitirilen fabrika 17
ni söyledi. Bu açıklamanın anlamı, “Mali ra- Savaşı’nda sokmayan İsmet
fiyatlarını ülke genelinde belli
1923 iradesinin ve kafasının Aralık 1926 tarihinde işletmeye
hatlama öngörülemiyor, emekli, emekçi ve İnönü, kendisini, “Bizi şekersiz
bir standarda bağlamak için
mucizesini unutmaz.”(3)
açıldı. Uşak Şeker Fabrikası yer
memur 2026 için umutlanmasın.” Cumhuriyetin bıraktın!” diye eleştirenlere
şeker fabrikalarının tek bir çatı
Atatürk’ün kurduğu laik
seçimi nedeniyle zarar etmeye
Dün başlayan asgari ücret görüşmelerin- “Ama babasız bırakmadım!”
şeker fabrikaları altında birleştirilmesine karar
Cumhuriyetin en büyük başlayınca 11 Temmuz 1933
demişti. (12)
de de böyle bir rüzgâr esti. Çünkü, gelir çe-
verildi. Bu amaçla 6 Temmuz
başarılarından biri, üstelik 1929 Türk şeker sanayi aşağı yukarı tarihinde Sümerbank’a devredildi.
Türkiye’de şeker üretimi
şitliliği yaratamıyor para yönetimi. Kamuda-
1935 tarihinde, Sümerbank,
Dünya Ekonomi Buhranına Cumhuriyetle yaşıttır. 1923 İzmir
Alpullu Şeker Fabrikası ve
1951 yılına kadar bu 4
ki tasarruf sadece kâğıt üzerinde var, doğ-
Türkiye İş Bankası ve Ziraat
rağmen, devlet desteğiyle ve İktisat Kongresi’nde, ulusal Uşak Şeker Fabrikası sayesinde
fabrikayla gerçekleştirildi. II.
rudan vergiyi toplayamıyor, dolaylı vergiy-
Bankası tarafından, eşit
devlet girişimiyle çok sayıda sanayinin geliştirilmesi ve bu pancar tarımı ve şeker üretimi
Dünya Savaşı sonrası 4 şeker
le de çark bu kadar dönüyor. Örneklemek
hisselerle, 22 milyon sermayeli
fabrika kurmuş olmasıdır. Böylece amaçla devletin girişimcilere konularında tecrübe kazanıldı.
fabrikası da tam kapasite
gerekirse AKP iktidara gelmeden önce Tür-
“Türkiye Şeker Fabrikaları
çalışmaya başladı. Üretim
kiye’deki vergi sistemi yüzde 50 doğrudan,
A.Ş.” kuruldu.(8)
1947’de 100 bin tona, 1951’de
yüzde 50 dolaylı vergi sınırındaydı. Şimdi,
186 bin tona çıktı. (13)
KİM KİME DUM DUMA BEHİÇ AK behicak@yahoo.com.tr
bu makas yüzde 30-70 olarak değişti. Sü-
Sosyo-kültürel
1951 yılında “Şeker Sana-
rekli affa uğrayan doğrudan vergiler azalır-
yinin Tevsi Programı” hazır-
ken ÖTV, KDV’nin başını çektiği dolaylı ver- fabrikalar
landı. 1951-1956 yılları arasın-
gi arttı da arttı! Mehmet Şimşek ve önceki
Erken Cumhuriyet Dönemin-
da Adapazarı, Amasya, Kon-
maliye bakanları ile AKP iktidarının gerçek- de kurulan fabrikalar kurulduk-
ya, Kütahya, Burdur, Kay-
ten uzak uygulamalarının faturası da hep ları bölgenin endüstriyel tarı-
seri, Susurluk, Elazığ, Erzin-
dar gelirliye kesildi. ma geçmesine de zemin hazır-
can, Erzurum, Malatya’da 11
Karahan’ın sıkı para açıklamasını değer- ladı. Devlet bunun için özel bir
yeni şeker fabrikası daha açı-
program uyguladı. Örneğin şe-
lendiren ekonomistler, dövizin baskılanma-
larak Türkiye’deki şeker fabri-
ker fabrikasının kurulduğu yer-
sının yanı sıra bu yılki asgari ücret artışı-
kası sayısı 15’e çıktı. 1962’de
lerde şeker pancarı üretiminin
nın yüzde 20 bandında kalacağını, memur
Ankara, 1963’te Kastamo-
başlatılması yanında devlet,
ve emekli maaşlarında da benzeri düzen-
nu, 1977’de Afyon, 1982’de
şeker pancarı üreten köylülere
lemeye gidileceğini söylüyorlar. Görünen o Muş ve Ilgın, 1983’te Bor,
kullanacakları tohumu da ken-
ki özellikle üç büyük kent İstanbul-Ankara- 1984’te Ağrı, 1985’te Elbis-
disi verdi. Çiftçi toprağı talima-
tan, 1989’da Erciş, Ereğli ve
İzmir’in yükselen kiralar nedeniyle yaşanıl-
ta göre sürdü. Fabrika hem to-
Çarşamba, 1991’de Çorum,
maz hal alacak. O yüzden kimse bu iktidar-
humu, hem tohum dikme ma-
1993’te Kars, 1998’de Yozgat
dan en azından seçim yılı değilse pek bir
kinesini hem de bu makineyi
ve 2001’de Kırşehir şeker fab-
şey beklememeli!
işletecek uzmanı, çiftçi de cer
rikaları açıldı.
hayvanlarını sağladı.(9) Böyle-
HHH
ce, örneğin Alpullu Şeker Fab-
Açıkça görüldüğü gibi Tür-
rikası kurulduktan sonra bölge-
kiye Cumhuriyeti Devleti, AKP
1919 - Amasya’da, Mustafa de şeker pancarı üretimi devlet
öncesinde (2002 öncesin-
ve fabrika desteğiyle artırıldı.
Kemal Paşa ile İstanbul
de) tam 30 şeker fabrikası kur-
Cumhuriyetin şeker
Hükümeti’nin Bahriye Nazırı muştu. 102 yaşına girmek üze-
fabrikaları, (Tıpkı 1933 tarihli
re olan Cumhuriyetimizin diğer
Salih Hulusi Kezrak arasında
Birinci Beş Yıllık Sanayi
fabrikalarından hiç söz etmi-
Amasya Protokolü imzalandı.
Planı ile kurulan Sümerbank
ÇİZGİLİK KAMİL MASARACI kamilmasaraci@gmail.com yorum bile… Ancak gelin gö-
fabrikaları gibi) sosyo-kültürel
1938 - Chester Carlson
rün ki, bu tarihi gerçekliğe rağ-
fabrikalardı. Bu fabrikalar, 19.
fotokopiyi icat etti.
men AKP, Türkiye’nin ulusal
yüzyıldan itibaren Avrupa ve
1964 - Jean-Paul Sartre Nobel Edebiyat
varlıkları hakkında “Bizden ön-
Amerika’da kurulan “company
ce yoktu!” demekten hiç çe-
Ödülü’nü kazandı ama ödülü geri çevirdi.
town” (şirket şehirlerine) ve
kinmiyor. “Yeni Türkiye” diye
1997 - Kültür Bakanlığı, Oscara gidecek 20. yüzyılın başında Sovyetler
tutturup 102 yaşındaki Cum-
Birliği’nde kurulan fabrika
film olarak “Eşkıya”yı seçti.
huriyetimizin AKP öncesindeki
yerleşkelerine benzemektedir.
80 yıllık birikimini yok sayıyor.
Ancak onlardan ayrılan
“Sadece yok saysa iyi, haraç
kendine özgü niteliklere de
NAMAZ VAKİTLERİ
mezat satıyor!” dediğinizi du-
sahiptir.
İmsak Güneş Öğle İkindi Akşam Yatsı
yar gibiyim.
Üretim birimlerinin yanında
İstanbul 05:51 07:16 12:54 15:51 18:21 19:41
Ankara 05:36 06:59 12:38 15:37 18:07 19:25
Kaynakça ve dipnotlar cumhuriyet.com.tr’de
İzmir 05:59 07:20 13:01 16:02 18:32 19:48