Catalog

1 NİSAN 2022 CUMA DİZİ/HABER 9 TARTIŞMALARIN ODAĞINDAKİ 1961 ANAYASASI’NDAN GÜNÜMÜZE BİR ÖNERİ Yeni anayasa için EMEKLİLERDEN EYLEM 10 TEMMUZ 2023 PAZARTESI DİZİ 9 ‘Saray’a her 1961 Anayasası, bütün bilim kitaplarında 20. asrın en önemli anayasalarından biri olarak kabul ediliyor kurucu meclis koşulu şey beleş’ ERMAN ŞENTÜRK İktidar ve muhalefet, yeni bir anayasa- Cumhuriyet bu nedenle tek bir soruya aşadıkları sorunlarını anlatmak amacıyla Yİzmir’de sokağa inen emekli yurttaşlar CHP ile ya ihtiyaç olduğu noktasında buluşuyor. yanıt aradı: “Yeni bir anayasa yapılma- birlikte ortak bir eylem düzenledi. Alsancak Kıbrıs Ancak yeni anayasa sürecinin nasıl işle- lı mı? Bu anayasanın hazırlanmasında Şehitleri Caddesi’nde “Emeklinin yaşam çilesi” baş- yeceği ve yol haritasının ne olacağı Türk 1961 Anayasası’nın hazırlık çalışmaları lığı ile düzenlenen eyleme çok sayıda partiliyle bir- likte demokratik kitle örgütleri de destek verdi. ‘Özümseyemedik’anayasa tarihi açısından önemli. örnek alınabilir mi?” Eylemde konuşan CHP İzmir Milletvekili Özcan Purçu, yurttaşların yaşadıkları sıkıntıların CHP ik- tidarı ile son bulacağını söyledi ve “Saray’ın tu- ALI SIRMEN: Peki bu anayasa beklenen Bazıları daha hırslıydı. Bazıları şu veya bu 1961 KURUCU MECLIS EN GENÇ ÜYESI zu kuru. Nasıl olsa her şey beleş. Ama emekliler çözümleri getirdi mi? tandanstaydı. Ama Anayasa Mahkemesi’nin sokakta mendil satıyor” diyerek iktidarı ve AKP’li MECLIS DIVAN KÂTIBI ALEV COŞKUN: OKTAY EKŞI: Getirebilirdi. Getirmedi. güvenilir bir otorite olduğu bence... cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı eleştirdi. Uygulamaya girdikten hemen sonra, 1961’in ALEV COŞKUN: Aynen katılıyorum. Yani ekim ayında seçim yapıldıktan ve partiler şimdi Anayasa Mahkemesi’nin olmadığını‘Refahı getireceğiz’ parlamentoya girdikten sonra sağından düşünün. Çok kötü olur. Ama AnayasaEmeklilerin eylemine destek veren CHP İzmir DEVRİM YASALARI Milletvekili Özcan Purçu, iktidarın vatandaşın so- solundan delik arayanlar çıktı. Ama asıl Mahkemesi buna rağmen bugün en tartışmalı runlarına yabancı kaldığını ifade ederek “Saray’ın önemlisi 1964’te veyahut 1965’te Adalet noktalarda bile zaman zaman kendini tuzu kuru. Nasıl olsa her şey beleş. Emekliler ge- Partisi iktidara geldikten sonra merhum gösteriyor. KORUMA ALTINDA çinemiyor, sokakta mendil satıyor. Milyonlar- Süleyman (Demirel) Bey, Adalet Partisi’nin OKTAY EKŞI: Anayasa Mahkemesi’nin o ca vatandaş kirasını, faturasını ödeyemiyor, pa- başına geldikten sonra bu anayasa hâkimlerin sağlıklı görüntüsü bence zedelendi. Neden 961 Anayasası’nın önemi üzerinde zara gidemiyor, torununa harçlık bile veremiyor. anayasası, hâkimler hükmetsin Türkiye’ye zedelendi. Çünkü üyelerden boşalanları duralım: CHP emeklilere zam yapalım dediğinde, AKP ikti- diye... Cumhurbaşkanı belirliyor ve gönderiyor 1 1) 1961 Anayasası’nı yapan Kuru- darı ‘2500 lira onlara yeter. Kemer sıksınlar, lok- ALEV COŞKUN: Anayasa boldur, Anayasa oraya. Tabii belli nitelikteki kişileri maları küçültsünler’ diyor. CHP iktidarında bu gi- cu Meclis atama ile değil, seçimle oluş- dardır tartışmaları... gönderiyor. Ama aslında onlarda bir taraf dişe son vereceğiz. Emekli artık faturasını düşün- muştur. Seçimler meslek esasına göre OKTAY EKŞI: Nihat Bey de anayasa boldur kimliği olmasını istiyor gönderirken de. meyecek. Emekli artık tatillerde yurtdışında nere- (sendikalar, barolar, kooperatif kuruluş- diye 71’den sonra, Nihat Erim, bu anayasa Kendisinden yana bir taraf kimliği olmasınıyi gezeceğinin planını yapacak. Bu ülkeye refahı ları, üniversiteler, yüksek yargı organ- getireceğiz” dedi. Emeklilerin yaşadıkları sıkıntıla- Türkiye’ye göre bol bir anayasadır. Bize göre istiyor. Bunu Anayasa Mahkemesi’ne yaptı, ları gibi) yapılmıştır. Sektörün kurum ra seçimlerden sonra çözüm getireceklerini duyu- fazladır dedi. bunu Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’na ve kuruluşları bir araya gelerek ayrı ay- ran CHP Konak İlçe Başkanı Akın Küçükoğulların- ALI SIRMEN: Yani o anayasa tutmadı yaptı. Bunu bütün yüksek mahkemeye yaptı rı seçimleri gerçekleştirmişlerdir. Ay- dan ise yaptığı konuşmada, “Kendisine 300 oda- diyebilir miyiz? ve halen böyle devam ediyor. rıca, İstanbul’dan dört, Ankara’dan üç, lı yazlık saray inşa ettirenler, maalesef utanmadan OKTAY EKŞI: Yani tabii ki sonuç olarak ALTAN ÖYMEN: Anayasa Mahkemesi nasıl İzmir’den iki temsilci dışında tüm iller emeklinin bayram ikramiyesine yalnızca 100 li- tutmadı demeye mecburuz. kurulur 145. madde. Anayasa Mahkemesi 15 ra zammı uygun görüyorlar. Emeklileri yoksulluğa nüfus ya da toprak büyüklüğüne bakıl- çıkar Anayasa Komisyonu’ndan bu. Parça mesela 3 bakan seçimlerden 3 ay önce istifa ALI SIRMEN: Nedeni neydi? asıl ve 5 yedek üyeden oluşur. Asıl üyelerden sürükleyen bu iktidara cevabımızı, ilk seçimlerde maksızın birer üye ile Meclis’te temsil parça çıkardı hazırlık çabuk olsun diye. ederdi. Adalet Bakanı, İçişleri Bakanı ve OKTAY EKŞI: Bence anayasayı uygulama 4’ü Yargıtay, 3’ü Danıştay genel kurullarınca sandıkta vereceğiz. Söz veriyoruz CHP iktidarında PROF. DR. RONA AYBAY: edilmiştir. İl temsilcileri yüksek katılım- Bizde görüşülen maddeler hemen Milli Birlik Ulaştırma Bakanı diye hükümler bile vardır. ve sahip çıkma konumunda olan siyasi kendi başkan ve üyeleriyle başsavcı ve ülkemizin her kesiminin yaşayacağı refah artışın- lı seçimlerle sap- Komitesi’ne giderdi. Milli Birlik Komitesi de Sonuç ne oldu: Sonuç, aslında biz partilerini ve liderlerin, özellikle isimlerini başkanının sözcüsü arasından üye tamdan emeklilerimiz de en güzel şekilde faydalana - tanmıştır. ya kabul eder aynen veyahut da itiraz ederdi. demokrasiyi yaşadık. Tam 9 sene. Komünistlik cak. Geliyor gelmekte olan” dedi. l İZMİR de saydım. Rahmetli Süleyman Demirel ile sayısının salt çoğunluğu ile ve gizli oyla 2) Meclis, 273 İtiraz edince yine bize gelir, biz yine ısrar başta olmak üzere her türlü sol hareket GENİŞ BİR TEMSİLİYET SAĞLANMIŞTI rahmetli Nihat Erim, birisi 1964’te seçimi de seçilir. Çoğunluk Meclis dışında hâkimlerde. üyeden oluşuyor- edersek Kurucu Meclis’te birleşik toplantı yasaktı daha önce. Bir kanunlar yoluyla, kazandıktan sonra, Nihat Erim de 1971’de 12 ALEV COŞKUN: İşte ama bu ana ilke KILIÇDAROĞLU DA KATILDI du ve seçimle ge- yapılır... Mesela milliyetçilik üzerinde çok iki fiilen yasaktı. Nâzım Hikmet’in şiirleri eni bir anayasa yapılmasında meyen davranışlar nedeniyle iyi- Mart tezkeresinden sonra hükümeti kurduktan değiştirildi. Meclis’e verildi bu yetki. len üyelerin ora- bir şeyler olmuştu orada gidip gelmişti falan.Yya da var olan anayasada de- basılamıyordu. Adam 51 affıyla çıkmış dışarıyace “dumanlanmış” ortamında de- sonra bu anayasanın uygulamalarını kendi Cumhurbaşkanlığı’na verildi. Onun için ğişiklikler yapılmasında; en başta ğil; gerçekten demokratik; sade- Ama çok sıkı bir tam müzakere, mümkün gitmişti fakat o sırada Yön Dergisi çıkıyor nı yüzde 83 oldu- Expo 2021 Hatay işlerine gelmeyen uygulamalar olarak gördüler Anayasa Mahkemesi’nin yapısı değişti ve çok bunun çok ciddi hukuk, siyaset ve ce siyasal partilerin değil, sendi- olduğu kadar vakit ayrılarak çok sıkışık bir ve Nâzım Hikmet’in şiirlerini yayımlamaya ğu için Milli Birlik ve eleştirmeye, kıyısından kenarından hırpalandı. tarih açısından geniş kapsamlı ça- kalar, meslek odaları, sivil toplum şekilde çalışıyordu tabii. Öyle olmuştu. Bu başlıyordu. Bunun gibi daha Kapital’in Komitesi’nin etkisi bunu kırpıp istedikleri şekilde uygulamaya ALI SIRMEN: Anayasa Mahkemesi fiilen lışmalar gerektiren bir iş olduğu- kuruluşları, kadın kuruluşları gibi kapılarını açtı anayasa ne oldu geldi. Şimdi bir talihsizliği tercümesi yayımlandı bilmem ne. Solun tehlike sınırlıydı. niyetlendiler. Sonra da bozuldu tabii. cumhurbaşkanının kontrolü altında oldu nun kabul edilmesi beklenir. çeşitli kuruluşların, görüşlerini ka- şudur. 9 Temmuz’da bu kabul olmaktan çıktığı bir dönemdi. 3) 1961 Anaya- ALI SIRMEN: Bunun uygulanamamasının diyelim. Ayrıca bazı kurallar dikkateünyanın üçüncü büyük organizasyonu ola - Böyle yapılmaz da zaten pek muya duyurup tartışabilecekleri, edildi. Eylülde 15’inde galiba Tıpkı Fransa’daki gibi sası, İkinci Dünya Drak kabul edilen ve Hatay’ın zengin ende- sebepleri arasına idamları da katabilir miyiz? alınmadığı için, mesela Meclis’te yapılan parlak bir metin olmayan 1982 kısacası her görüşün sesini duyu- Menderes idam edildi. neredeyse komünist partisi de Savaşı sonrasında mik ve tıbbi bitki florasını dünyaya tanıtacak Anayasa, toplumun bir kısmının karşı olduğu metninde, 2017’deki gibi aceley- rabileceği bir ortamda oluşturula- seçimin nitelikli çoğunlukla seçilmesi OKTAY EKŞI: Adnan kurulabilir gibiydi ama ismini Coşkun ortaya çıkan; ev- olan Expo, CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun le ve çalakalem değişikler yapı- bilir. Bunun yöntemi de çeşitli gö- bir metin halinde mi? lazımdı. Nitelikli çoğunlukla seçilmediği (Menderes) Bey 17’sinde yazarak değil başka türlü. katıldığı törenle kapılarını açtı. rensel insan hak- lırsa; “ucube” nitelemesine uyan rüşlerin özgürce tartışılabileceği OKTAY EKŞI: Orada şöyle, az önce sözü takdirde çoğunluk partisinin denetiminde eylülün. Türkiye İşçi Partisi kuruldu Kılıçdaroğlu, Hatay Büyükşehir Belediyesi’nin ları ve hukukun üstünlüğü, parlamenter bir durum ortaya çıkar. Bu deği- bir “kurucu meclis” oluşturulması- edildiği 157 sayılı yasa 27 Mayıs’a kadar oluyordu. Bugünkü bu madde yetkiyi düzenlediği Medeniyetler Bahçesi temasıyla dü- ALTAN ÖYMEN: İdamlar yani. O listeye dahil. Bir de şiklerle, yürütme yetkisini, üste- dır. Tarihimizdeki iki “kurucu mec- sistem ve kuvvetler ayrılığı ilkelerine ta- Aybay Demokrat Parti’yi alenen desteklemiş kişileri tamamen cumhurbaşkanına veriyor. zenlenen Hatay Expo 2021’in açılışına katılmak olduğu andan itibaren bu Seçim Kanunu ile yine aynı lik Meclis denetimi dışında tek lisin de askeri müdahalelerden mamen uymuştur. Anayasaya ilk kez “in- ve Demokrat Parti üyelerini Kurucu Meclis’te ALTAN ÖYMEN: için dün, Hatay’a gitti. CHP lideri, havalimanı’ndan idamlar bu yönetimin şeyidir.başına kullanan bir “Partili Cum - sonra oluşturulmuş olması nededönemde Milli Bakiye Sistemi- san haklarına dayalı devlet” kavramı gir- seçmen statüsü almaktan mahrum etti. Evet. Tabii ama madde olarak da veriyor. çıkarılan meşaleler yakıldı ve “Gençliğin umudu hurbaşkanı” yaratılmıştır. Böylece niyle, bu söze alerji duyanlar olabilir ama Milli Birlik Komitesi geldi çıktı. Milli Bakiye Sistemi miş ve “temel haklar ve özgürlükler” ana- Zaten onlar da 9 Temmuz 1961 tarihli halk Şeyden de istifa ederek birtakım olağanüstü Kılıçdaroğlu” sloganı atıldı. Kılıçdaroğlu, daha son- Anayasa “başkalaştırılmıştır” ki ka- bu iki kavram birbirinden bağımsızdır. Ay- bilmem ne etti. Ve sanki geldiği zaman 1965 seçiminde yasada ilk kez devletin kuruluşunu düoylamasında, referandumda, yüzde 31 oranında- hal bilmem ne birtakım şeyleri kendi ra, Expo için düzenlenen kokteyle katıldı. nımca, bu durum “kurucu iktidar”- rıca, 12 Eylül Danışma Meclisi’nin bü- anayasa bunun sebebiymiş İşçi Partisi 15 milletvekili zenleyen esaslardan önceye alınmıştır.hayır oyu vererek tepkilerini ifade ettiler. Ama bünyesine alıyor. Yani bu hukuken içerisine “türev iktidar” tartışmalarını an- tün üyelerinin darbeci generallerce Yeni ana- gibi bir hava esti doğal olarak. ile geldi. Yüzde 3 oy almıştı. Köylü kadınları kokteyle davet etti 4) Anayasada ilk kez “sosyal adalet,Kurucu Meclis’in kendi içinde Demokrat Partili bir şey olarak yapılabilir örneklerle metin lamsız hale getirmiştir. 150 yı- atanmasına karşılık, 1961 Temsilci- yasa çalışmala- Çok da üzgündük doğal olarak. 450’ydi mebus sayısı. Kılıçdaroğlu, kokteylin yapıldığı yerin karşısın- kimse yoktu. Açıkça destek vermiş üye de sosyal hukuk devleti” ilkesi yer almıştır. karşılaştırmalarıyla falan. Şimdi bu Anayasa la yaklaşan bir “yazılı anaya- ler Meclisi’nde iki siyasal partinin rında en başta ya- Hiç kimse benim tanıdığım Temsilciler Meclisi Temsilde adalet ilkesine uyan Seçim Kanunu da soğan eken köylü kadınları da etkinliğe da- yoktu. Kendisini Demokrat Parti’ye canhıraş 5) Demokrasi kültürü açısından “siya- Mahkemesi sırasında söylüyordum da sa” geçmişimiz vardır. Anaya- rarlanılması gere- yanında; barolar, basın, işçi sen- vet etti. Kılıçdaroğlu ve yanındakilerin kokteyl- üyeleri arasında idam taraftarı olan kimseyi da refakat etti. O dönemde basın mensuplarının bir şekilde vermiş olan, adamış olan kimse ken kaynak, hiç sal partiler, ister iktidarda ister muhale- sa çalışmalarında tarihimizin bü- dikaları, meslek odalarının temsil- hürriyetler vesaire diye. 1971’e kadar bu de sohbet ettiği bir köylü kadın, “Çiftçilik nasıl hatırlamıyorum ben. da hapse girmesi falan pek fazla örneği yoktu. Kurucu Meclis’te üye de değildi. O yüzden tabii kuşkusuz, 1961 fette olsunlar, demokrasinin vazgeçilmez tün önemli anayasal düzenleme- cileri gibi oldukça geniş bir temsil sürdü. 1971’de Nihat Erim geldikten sonra gidiyor” sorusuna, “Çok yapamıyoruz. Yerimiz OKTAY EKŞI: Ben de hatırlamıyorum. Anayasası’dır. ki kırgın olanlar da vardı. Onlar Demokrat leri, günümüz açısından değerlen- sağlanmıştı. 1961 Anayasası’nın ilk unsurlarıdır” ilkesi ilk kez anayasada iki defa Anayasa değişikliği yapıldı. Askeri yok, bitti gitti” diye yanıt verdi. Aynı kadın, “Güb- ‘Hak ve özgürlükler sınırlandırılamaz’ ALTAN ÖYMEN: Hiç yoktu ve şimdi Partili ve onları destekleyen kişilerdi. Onların dirilerek incelenmelidir. Yeni ana- taslağını hazırlayan Bilim Kurulu’nun yer almıştır. şeyin isteği üzerine. Ve işte Demirel de ona re nasıl” sorusu üzerine de “Çok pahalı” diye ko- ALI SIRMEN: 1961 Anayasası ile anayasal bu bir talihsizliktir. Fakat biraz önceden tepkisini de zaten oylama gösterdi. yasa çalışmalarında en başta yararla- nasıl titiz bir çalışma yaptığını; kurulda 6) 1961 Anayasası, hukuk eklendi. Bu elbise bize bol geliyor daraltmak nuştu. Kadın, Kılıçdaroğlu’na “Çocuklarımın işi denetim devam ediyor. Fakat Türkiye’de bir şunu söylemek istiyorum. Bu anayasa nılması gereken kaynak, hiç kuşkusuz, 1961 asistan olarak görev yaptığım için yakından lazım bilmem ne diyerek bazı şeyleri kısmayaolsun istiyorum” dedi. Kılıçdaroğlu, kadına gün- devleti ve hukukun üs- partinin laiklik karşıtı faaliyetlerin odağı ‘Bu bize bol geliyor’ hakikaten bence de zaten söylendiğineAnayasası’dır. Dünyaya örnek değerdeki bu biliyorum. Bilim Kurulu’nun metni (Onar Ta- de kaç saat çalıştığını sordu. Kadın, “Çok, sayısı, başladılar. Sonra bunların zamanında hele tünlüğü ilkesini güçlen- olduğu kabul edildi ama yaptırım olarak, göre mukayese de edilerek dünyanın enanayasamız, ne yazık ki, genellikle onu hiç be - sarısı) daha sonra Temsilciler Meclisi Anaya- ALEV COŞKUN: Özet verirsek sizin sorunuza, saati yok. Ekmek parası için çalışıyoruz ne yapa- bu son değişiklik ile rezalet hale getirdiler. dirmiş, Türk anaya- nimsemeyen siyasetçilerce uygulanmıştır. sa Komisyonu’nda tartışılmış; Siyasal Bilgileryapılan devlet yardımının kesilmesi yaptırımı çağdaş anayasasıydı. Sebebi de şu. Hitler şimdi burada, kapatılan Demokrat Parti lım? Beyler de çalışıyor. Emekli ama emekli pa- Böylelikle Türkiye’de demokrasi kalmadı. sa tarihinde ilk kez Yeni bir ana- Türkiye’nin yeni bir anayasaya gerçekten ge- Fakültesi’nin tasarısı da yardımcı metin olarak uygulandı. döneminden geçilmiş, hepsinin anayasası üyelerinin bir şekilde Kurucu Meclis’te temsil rası ile geçim olmuyor” yanıtını verdi. ALI SIRMEN: 62 yıllık 1961 Anayasası en yasa için Türk ana- “yasaların yargısal reksinimi, elbette vardır. Ama böyle bir ana- kullanılmıştır. Anayasa tartışmalarının, Temsil- ALEV COŞKUN: Şimdi şöyle bir giriş var veyahut yok. Bizimki İkinci Dünya edilmesi çok yararlı olurdu. Bu yapılamadı. yasa gelişmeler tarihi- ileri anayasaydı dediniz. Daha sonra geçen denetimini” sağla- yasa, bugünün iktidar çevrelerince ısrarla yü- ciler Meclisi Genel Kurulu’ndaki görüşmeleri Son taşları koydular yapabilirsek, 1961 Anayasası’nın en önemli Savaşı’ndan sonra böyle ben bu memleketi, İkincisi, yeni kurulan Adalet Partisi daha mizdeki birikimlerden ya- zaman zarfında Türkiye’nin ihtiyaçlarına yan Anayasa Mah- rütülen ayrıştırıcı dil ve “uzlaşma”ya yer ver- ise ciltler dolduracak kadar geniş kapsamlıdır. Kılıçdaroğlu ve Hatay Büyükşehir Belediye Baş- noktası şudur. Türk toplumunda ilk defa 1876 kurtaracağım şöyle yapacağım deyip de sonra liderliği ele alan Süleyman Demirel, burarlanılacaktır. 1961 Anaya - cevap verecek bir sivil anayasa yapılabildi mi? kemesi kurulmuş- kanı Lütfü Savaş, Expo için yapılan 1600 met- sası, kuvvetler ayrılığı il- Anayasası var. Ondan sonra 1921 Anayasası demokrasi yoluyla iktidara gelip de sonra anayasayı bir bayrak olarak, bir muhalefet tur. Böylece Türk de- rekarelik Ortak Varoluş Mozaiği’nin son taşları- kesini benimsediği için var. Ondan sonra 1924 Anayasası var. Şimdi da bundan vazgeçip diktatörleşen kuvvetler bayrağı olarak, bunu biz yapmadık, bu bize ‘Rezalet hale getirdiler’ nı koydu. Kılıçdaroğlu ve beraberindekiler, daha mokrasisi evrensel bu konuda önemli PROF. DR. KORKUT KANADOĞLU: bu 1961 Anayasası’nda vatandaş hak ve var. İtalya’da Mussolini, Almanya’da Hitler, bol geliyor, diye hep öne sürdü. Şimdi buradan ALTAN ÖYMEN: İki defa bir tecrübesi oldu sonra iller bahçeleri, medeniyetler bahçesi ve bi- bir kaynaktır. düzeye ulaşmıştır. özgürlükleri için özel bir bölüm ilk defa Türk Portekiz’de Salazar ve böyle örnekler şöyle bir noktaya varmak lazım. Anayasalar, bunun. Bir tanesi bu hükümet zamanındadır. yolojik göleti gezip, ilgililerden bilgi aldı. Etkinlik 7) Anayasa, Türki- anayasa tarihinde kabul ediliyor ve hak ve demokrasinin kötü bir rejim olarak halkın, çoğunluğu bunu benimsemiyorsa, 1970’ten sonra 12 Mart döneminde ikikapsamında Medeniyetler Korosu konser verdi. ye Cumhuriyeti’nin “laik ve özgürlükler hiçbir şekilde sınırlanamaz. 11. BUtanımlandığı şeylerdi başlarda... 1930’larda... MİRAS DEĞERLENDİRİLMELİ yaşayamıyor. Yani kusur, 1961 Anayasası’nda değişiklik yapıldı. Sonra şeyde tamamenPrograma, DP lideri Gültekin Uysal, İYİ Parti Ge - sos yal bir hukuk devleti” olduğunu kabul madde konuluyor. İşte çabuk karar alınamaz, tek adamlık değil, onu özümsemede. Onu özümseyebilmeniz nel Sekreteri Uğur Poyraz da katıldı. Organizas- değiştirildi 82 anayasasıyla bizim yaşadığımız 982 Anayasası’nın, 19 kez uğradığı değişiklikler- bilir. Halkoyuyla anaya- etmiştir. Çağdaşlaşmanın temeli, “din ve OKTAY EKŞI: Evet 11. maddeyi okuyayım. bilmem ne iyidir falan. Zaten hepsinin için demokrasiyi özümseyebilmeniz lazım. yonlar toplam 320 dönüm arazi üzerine kurulu şey, zamanlar, Lale Devri diyeyim. O şeyle 1le ilk dört maddesi dışında birçok maddesi yeni- sanın yeniden yapılması vicdan hürriyeti” kabul edilmiş, “her ne Temel hak ve hürriyetler anayasanın sözüne öyle unvanları vardır. Führer Almancada Antakya-Defne ve İskenderun-Arsuz bölgelerinde Zaten başka ülkelerde de demokrasi hemen 1961’den itibaren hakikaten 1971’e kadar, o den kaleme alınmıştır. Özellikle 2017 Anayasa de- için kurucu meclise onay suretle olursa olsun, dinin veya din duy- ve ruhuna uygun olarak ancak kanunla gerçekleştirilecek. l ANKARA / Cumhuriyet kılavuz, önder falan demek. Şimdi burada 5 yılda 10 yılda gerçekleşmiyor. Uzun bir 9 sene 10 sene fevkalade iyiydi. Sonra 1969 ğişiklikleriyle birlikte artık kuvvetler ayrılığı ilkesi verilirse, ardından kuru- gularının” istismar edilemeyeceği ve kö- sınırlanabilir. Kanun, kamu yararı, genel anayasaya aykırılık diye bir mefhum falan süreç geçiriyor. Biz de bu süreçleri geçiriyoruz olayları, Kanlı Pazar falan çıktı. Buna karşı anlamını yitirmiş, yürütmenin yasamaya hâkimiyeti, cu meclis seçimleri yapı- tüye kullanılamayacağı hüküm altına ahlak, kamu düzeni, sosyal adalet ve milli yok o zamanki Alman anayasasında da. işte. Daha ileri gidecek, geri gelecek... Sayın kişiselleşmiş bir iktidarı ortaya çıkarmıştır. Ayrı- lır. Anayasanın toplum- komünizm gelişti ama Komünizmle Mücadele“Talat Paşa Konağı’na alınmıştır. güvenlik gibi sebeplerle de olsa bir hakkın ve Bakıyorsun adam geliyor temiz yüzlü bir Oktay Ekşi’nin dediği gibi bu anayasa bütün ca gerek 2010 gerekse 2017 Anayasa değişiklikle- sal mutabakatı en geniş Derneği diye ayrı bir... Anayasayı mahvetmek 8) Anayasanın 124. maddesiyle, “Türk hukuksuzca el konuldu” hürriyetin özüne dokunamaz. adam. Demokrasiyi getireceğini vaat ediyor. bilim kitaplarında Avrupa’da, Amerika’da ri ile oluşturulan Hâkimler ve Savcılar Kurulu, yar- biçimde yansıtması için için birçok şey yapıldı. Bu söyleşinin ne Kanadoğlu toplumunu çağdaş uygarlık düzeyinin ALEV COŞKUN: Şimdi bu çok önemli. gıç bağımsızlığına hiçbir olumlu katkı sağlamadıBen buna kandım verdim oyumu ama adam- bu kurucu meclisin nispi 1960’ların yani 20. asrın ikinci yarısında kadar faydalı olabileceği şimdi anlaşılıyor. stanbul Büyükşehir Belediyesi mülkiyetin- üzerine çıkarma ve laiklik niteliğini koru- ğı gibi yargıya olan güvenin dibe vurmasına sebep temsil sistemiyle ve hiçBir hakkın, hürriyetin özüne dokunulamaz- öbür türlü yapıyor. Bunu nasıl önleyeceksin. yaratılan en önemli anayasalardan biri olarak Unutmuşuz bunları ben bile hatırlarken şey İde bulunan Yerebatan Sarnıcı’nın giriş ya- ma” amacıyla devrim yasalarına dokunul- olmuştur. Böylelikle 1982 Anayasası’nın ilk halin- bir baraj olmaksızın oluşturulması uygun olacaktır.kuralı getiriliyor. İkincisi, idarenin eylem Şimdi burada püf noktası bağımsız ve kabul ediliyor. Ama bunun metin olarak ortaya pısı ile sarnıç üzerindeki Talat Paşa Kona- yapıyorum. Bu genç nesil hiç bilmiyor ya. de de mevcut olan anayasal sorunlar iyice katmer- Yeni anayasa yapımında anayasal mirasımız mutla- mayacağı kabul edilmiştir. ve işlemlerinin yargı denetimi dışında tarafsız hâkimler tarafından kurulan konulması başka şey, anayasanın çoğunluk ğı, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne devredildi. Demokrasi nedir deyince bugünkü gibi bir şey lenmiştir. ka değerlendirilmelidir. Bu bağlamda 1961 Anaya- 1961 Anayasası’nın içeriğine karşı çı- tutulamayacağı ilkesi getiriliyor. Anayasa Mahkemesi şart. Bunu getirdi CHP’li Gökan Zeybek, “AKP kadroları bu ül- tarafından benimsenmesi başka bir şey. zannediyor işte... Özellikle 2017 Anayasa değişikliği ile anayasa- sası ile kuvvetler ayrılığını belirlerken ilk kez ege- kenin zenginlikleri, birikimleri, kültür varlıkla- kan bir hukukçu ise onun hukukçulu- ALI SIRMEN: Zaten CHP muhalefetinin 1961 Anayasası. Ondan sonra da bir kural ALI SIRMEN: Bu anayasa için uzun süre ALEV COŞKUN: Böyle bir sarkaç gibi sızlaştırma boyutuna ulaşılmıştır. Bu nedenle öm- menliğin kullanılışında yetkili organlara vurgu yap- rı için tehdittir. Neyi hedeflediği ve amaçla- görüşü bu noktadaydı. ğu tartışmalı olur. Karşı çıkan bir siya- getirdi. 1924 Anayasası’nda bizde şey şuydu. “askerlerin anayasası” dendi. Oysa ki Kurucu bazen... Şimdi dünyanın başka ülkelerinde de rünü tamamlamış olan 1982 Anayasası yerine si- mış ve yargının konumu seçkinleştirilmiştir. Yine dığı belli olmayan kararnameler beka soru- ALEV COŞKUN: Evet, anayasaya giriyor. setçi ise o kişinin Türk toplumsal, siyasal Kanunlar Meclis’e çıkar şu olur bu olur ve... Meclis tarafından yapılmıştı. demokrasinin gerçekleşmesi kolay olmadı. yasal rejimle birlikte başta yargı bağımsızlığı ve et- 1961 Anayasası ile birlikte ilk defa Cumhuriyetin nudur” diye konuştu. l Haber Merkezi Üçüncüsü, hiçbir kimse veya organ ve anayasal geçmişini iyice okuması ve Mesela basın özgürlüğü. Matbuat hürriyeti o OKTAY EKŞI: Hiç haklı değildi. Askerler Nitekim Avrupa’nın en ileri sanayi ülkesi olan kin anayasa yargısı olmak üzere temel hak ve öz- nitelikleri arasına “insan haklarına dayanan devlet” kaynağını anayasadan almayan bir yetkiyi özümsemesi gerekir. Parlamenter demok- zaman. Matbuat hürriyeti... Matbuat kanun bizim Temsilciler Meclisi’nin yaptığı anayasaya Almanya’da biraz önce Sayın Altan Öymen’in gürlükleri ve özerk kurumları da ve “sosyal devlet” nitelemesi eklenmiştir. kullanamaz. Şimdi bütün bunların en ileri rasiye dönmek için anayasada değişiklik- dairesinde hürdür. Bütün öteki hürriyetler bir tek şeyde itiraz ettiler: “Genelkurmay OGS dönemi sona erdi içine alan yeni bir anayasa yapıl- Yeni bir anayasa yapımı sürecinde 1961 söylediği gibi demokrasinin seçim araçlarını giden noktası Anayasa Mahkemesi. Çünkü öyle. Toplantı ve gösteri yürüyüşleri ler yapılacak ya da yeni bir anayasa yapıbaşkanı, başbakana mı bağlansın, milli - ması daha sağlıklı olacaktır. Bu doğ- Anayasası’nın temel hak ve özgürlüklerin lehine olan kullanarak diktatörlük geldi. Aynı şekilde Anayasa Mahkemesi, anayasaya aykırı olan toyol ve köprü geçişlerinde, Otomatik serbesttir doğuştan hakkıdır herkesin. Haber mına gidilecektir. Bu durumda, kuşkusuzsavunma bakanına mı bağlansın?” Tek rultuda yeni bir anayasa yapmak üze- içeriğinden, idarenin hiçbir eylem ve işleminin, hiç- İtalya’da diktatörlük geldi. Yani demokrasi bir OGeçiş Sistemi (OGS) bugünden itibaren yasaların denetimini yapabiliyor. Yani tam vermeden yapabilirler. Bizim anayasa, 14.re kurucu meclis kurulmasını ön - bir halde, yargı mercilerinin denetimi dışında bırakıla- Türk anayasa gelişmeler tarihimizdeki biitirazları buydu. Var mıydı başka? - anda kabul edilemiyor, özümsenemiyor. Uzun Yeni bir yerini Hızlı Geçiş Sistemi (HGS)’ne bıraktı. Sis- bir kuvvetler ayrılığı ilkesi böyle çıkıyor maddesi ile şunu getirdi. Kanun düzenlergören bir anayasa değişikliği - mayacağı vurgusundan, yargı bağımsızlığı ve hâkimlik rikimlerden yararlanılacaktır. 1961 AnaALEV COŞKUN: Yok. - yıllar bunun mücadelesinin yapılması lazım. anayasa yapmak tem değişikliği kendisini tabelalarda da gös- nin halkoyuna sunulması en teminatına yönelik maddelerinden, üniversitelerin vemeydana. ama kanun bir özgürlüğün, bir hürriyetin yasası, parlamenter demokrasinin vazOKTAY EKŞI: O gün geldiler Genel Kurul- üzere kurucu meclis Türkiye’deki en sıkıntılı noktalardan biri de terdi. Gişelerde yer alan tabelaların üstünde- makul yoldur. Bu halkoylama- TRT’nin özerkliğini öngörmesinden ve yürütmenin ya- ALI SIRMEN: Peki Anayasa Mahkemesi özüne müdahale edemez, dokunamaz. salonuna. Localarda paşalar yer aldılar. Hatta o kurulmasını öngören geçilmez unsuru olan kuvvetler ayrılı- şudur: Avrupa’da demokrasiyi güçlendiren ki OGS çıkartmalarını sökerek yerlerine HGS sı için en uygun zaman ise ilk sama erki tarafından aktif bir şekilde denetlenebilme- bir anayasa değişikli- şimdi bu işlevi görüyor mu? Yargıçlar falan nasıl seçilir? Anayasa sıralarda bir de kulislerde haber yayıldı. Eğer ğı ilkesini benimsediği için bu konuda bazı unsurlar var. İşçilerin, emekçilerin,çıkartması yapıştırdı. OGS cihazı olan araç seçimlerin yapılacağı gün ola- sini sağlayan hükümlerinden de yararlanılmalıdır. ğinin halkoyuna su- ALEV COŞKUN: Zorlanıyor. mahkemesinin yargıçları. Temelinde yine bu Genelkurmay Başkanlığı’na bağlanmazsa, sahiplerine, ilgili bankalar tarafından ücret- önemli bir kaynaktır. örgütlü bir şekilde güçlenmesi ve demokrasiye nulması en makul OKTAY EKŞI: Uzunca bir süre görevini tam hâkimler şeydedir. Bu o zaman Demokrat siz HGS etiketi verilerek hesapları da HGS’ye dağıtılabilir bu Meclis diye. Askerler de geldiler bağlanmaları. İkincisi “kent soylu” adı yoldur. olarak gördü. Tabii arada bazı kararlarının dönüştürülüyor. l Haber Merkezi Parti’nin de ilkelerine uygundu. Aslında orada oturuyorlar. Tek konu budur. Başka B I TT I verilen burjuvanın şu ya da bu şekilde, bazı siyasi etki altında yer aldığını biliyorum. Demokrat Parti kapatılmıştı falan ama hiçbir şekilde... Sen hatırlıyor musun? ilerici olsun, gerici olsun, demokratik toplum Şahsen bazı kararlara siyaseten bu böyle Demokrat Parti de seçimlerin her şeyinin ALEV COŞKUN: Hiç hatırlamıyorum. ilkelerini özümsemeleri ve kabul etmeleri... kararlaştırılmıştır diye baktığımı hatırlıyorum hâkimler kontrolü altında yapılmasını... Yani OKTAY EKŞI: Sen hatırlıyor musun Altan? Şimdi Türkiye’de bunlar yok... Emekçilerin ama 1961’den belki 2010 belki 2015’e kadar, özetle bu anayasa şeyde de geliştirildi. Seçim Askerlerin bizim çalışmalarımıza doğrudan ya örgütlenmesi kısıtlandı. Burjuvazi de bu hatta bu sırada bile o koşullara göre daha iyi Kanunu açısından. Aynı zamanda bir de da dolaylı olarak müdahale ettiğini? işlerle uğraşmıyor. Onun için bizim daha Anayasa Mahkemesi. Ama 2010’a kadar falan Seçim Kanunu çıkarıldı bunların yürürlüğe ALTAN ÖYMEN: Hakikaten ben de gidecek çok yolumuz var. Anayasa Mahkemesi çok iyi çalıştı. Bazen konulması sırasında. O Seçim Kanunu’ndaki hatırlamıyorum. Şimdi zaten usulü vardı bana sempatik gelmeyen başkanlar geldi. maddeler de sonra değiştirildi. Onda da bunun. Önce Temsilciler Komisyonu’ndan BİTTİ