Catalog

17 MAYIS 2023 ÇARŞAMBA Haber 9 Sandıktan sosyalistlere 1 milyon 130 bin oy çıktı 19 Mayıs’ı anla M CENGİZ KARAGÖZ 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal (Atatürk) Samsun’a çıkarken ülkede koşullar çok Tür KİYe 14 kötüydü. Ancak o umudunu hiç kaybetmedi, mücadeleden hiç vazgeçmedi. Akılcı, Mayıs’ta yoğun bir katılımla bilimsel, planlı, hesaplı, hazırlıklı, örgütlü ve stratejik hareket etti. Saraya/sultana sandık başına veya emperyalist ülkelere değil, halka inandı, halka güvendi. gitti. Seçimde komünist ve sosyalist partilerin aldığı SINAN MEYDAN toplam oy oranı ise dikkat çekti. Resmi olmayan Tarihten verilere göre Günümüze seçimde Türkiye İşçi Partisi (TİP), 939 bin 340, SOL çoğunluğun bu rejimin sonra Parti 77 bin 911, ermesinden yana olduğunu Türkiye Komünist Partisi (TKP) ortaya koymuştur” dedi. 63 bin 329, Halkın Kurtuluşu “Yenilmez olarak görülen bu Partisi (HKP) 32 bin 138, Türkiye ç gün önce 14 Mayıs seçimleri rejim, ilk turda kazanamadı” Komünist Hareketi (TKH) ise yapıldı. İlk turda cumhurbaşkanlığı diyen İşleyen, “Şimdi daha büyük 18 bin 35 oy aldı. Sosyalist Üseçimini kazanan aday olmadı, bir kararlılıkla, gençler, kadınlar, seçim ikinci tura kaldı. Seçim gündemine partilerin toplam oy oranı ise 1 emekçiler ve yurtsever insanlar kurban gitmesin, iki gün sonra 19 Mayıs: milyon 130 bin 753 oldu. Mustafa Kemal Atatürk’ün Samsun’a olarak birleşerek mücadele Siyasi parti temsilcileri seçim çıkıp Türk Bağımsızlık Mücadelesini etmeye ve geleceğimize sahip sonuçlarını Cumhuriyet’e örgütlemeye başlamasının 104. yılı. çıkmaya çağırıyoruz” ifadelerini değerlendirdi. Ülkenin geleceğini Aslında bu günlerde 19 Mayıs’tan, kullandı. ön plana alan devrimci bir Mustafa Kemal Atatürk’ün hareket sorumlulukla mücadele tarzından alınacak çok ders var. ‘Yüzler sola döndü’ ettiklerini aktaran SOL Parti Türkiye Komünist Hareketi Başkanlar Kurulu üyesi Önder Genel durum ve görünüş (TKH) Genel Başkanı Aysel İşleyen, seçim sonuçlarını “sola 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Tekerek ise şunları söyledi: çağrı” olarak niteledi. İşleyen, Paşa Samsun’a çıkarken ülke her “Türkiye’de yıllardır bir ezber “Seçimlerde örgütlü mücadeleyi bakımdan yokluk ve yoksulluk içindeydi. dayatılıyordu. O da sol ve geliştirmeyi temel alan bir 1911-1918 arasında aralıksız neredeyse sosyalist siyasetinin alanın politika izledik. Baraj baskısına 7 yıldır devam eden yıkıcı savaşlar dar olduğu fikriydi. Ancak rağmen bu mücadelemiz karşılık Osmanlı Devleti’ni paramparça etmişti. seçim sonuçları bu ülkenin gördü. Kalpten inanan on Bu savaş sürecinde devlet, milyonlarca ilerici damarının yüzünü sola binlerce insanın desteğini alarak insan, yüz binlerce kilometrekare toprak döndüğünü göstermiştir. yürüttüğümüz bu mücadeleyi kaybetmişti. I. Dünya Savaşı sonunda Bununla birlikte düzen şimdi seçimin ikinci turuna Osmanlı Devleti’nin elinde Doğu Trakya, siyasetinde genel olarak ortaya taşıyacağız” dedi. İstanbul ve Anadolu kalmıştı. Halkın atılan strateji sağa karşı sağ yaklaşık yüzde 80’i köylerde yaşayıp ‘İktidar güven vermiyor’ cephenin kurulması, oyların tarımla uğraşmakta, yaklaşık yüzde sağcılıkta yarışarak alınmasıydı. Cumhur İttifakı’nın devletin 70’i salgın hastalıklarla pençeleşmekte, Buna tepki gösterenlerin yolu yaklaşık yüzde 95’i okuma-yazma tüm imkânlarını seferber sol siyaset ile kesişmiştir. Seçim bilmemekteydi. Okula gitmesi gereken etmesine karşın ilk turda Mustafa Kemal Paşa-1919 çocukların yaklaşık üçte ikisi okula sonuçları Türkiye’de sol sosyalist kazanamamış olduğuna vurgu gidememekteydi. Halk, tarikat-cemaat alanın önünün açık olduğu yapan İşleyen, “Seçim sonuçları kıskacındaydı. Ülkede ne yeterli fabrika, ve solun tek çare olduğunu da tek adam rejiminin güven için her kapıyı zorladı. Önce siyaset bu stratejiyi şöyle anlatıyor: ne yeterli yol, ne yeterli okul, ne yeterli göstermektedir.” l İSTANBUL oylamasını kaybettiğini, öğretmen, ne yeterli hastane, ne yeterli yolunu denedi. İstanbul’a gelir gelmez “Millet ve ordu padişah ve halifenin yeni hükümeti kuran Tevfik Paşa’nın hainliğinden haberli olmadığı gibi, o doktor vardı. Ülkede kültür-uygarlık kurumu yok denecek kadar azdı. Ülke her yerine eski sadrazam Ahmet İzzet makama ve o makamda bulunana Paşa’nın hükümeti kurmasını istedi, karşı yüz yılların kökleştirdiği din ve bakımdan dışa bağımlıydı. Ülkenin milli EMEP lideri Ercüment varlıkları ve temel kaynakları yabancıların bunun için Osmanlı Meclisi’ne giderek gelenek bağlarıyla içten bağlı ve sadık. Tevfik Paşa Hükümeti’ne güvenoyu (…) elindeydi. Kadın, medeni ve siyasi haklarından yoksundu. verilmemesi için kulis yaptı. Ancak başarılı Bir başka önemli noktayı daha Akdeniz istifasını sundu olamadı. Bu arada vatanı kurtarmak için söylemek gerekir. Kurtuluş yolu Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’nı kaybedip 30 Ekim 1918’de Mondros yetkili bir makama gelmeye çalıştı. Ancak ararken İngiltere, Fransa ve İtalya yine olmadı. Padişah Vahdettin’le çeşitli gibi büyük devletleri gücendirmemek Ateşkes Antlaşması ile I. Dünya eMeK Partisi (EMEP) Akdeniz, seçime Savaşı’ndan çekildikten kısa süre sonra görüşmeler yaparak onun düşüncesini temel ilke gibi görülmekteydi.(…) Genel Başkanı Yeşil Sol listelerinden anlamak istedi. Yabancı gazetecilerle, Öyleyse kurtuluş yolu ararken iki ordular dağıtıldı, silah ve cephaneye el Ercüment Akdeniz, girilme kararını konuldu, tüneller, tersaneler, demiryolları, çeşitli yabancı temsilcilerle de görüşerek şey söz konusu olmayacaktı. İlkin parti içi tartışmalar savunan üyelerin ağızlarını aradı, gerçek niyetlerini İtilaf devletlerine karşı düşmanlık limanlar İtilaf devletlerince kontrol edildi. nedeniyle hem genel baskı altına alındığını Mustafa Kemal’in Samsun’a çıktığı öğrenmeye çalıştı. Bu sürede asker- durumuna girilmeyecekti. Sonra da başkanlıktan hem de ve suçlandığını sivil pek çok kişiyle görüştü. Sonunda, padişah ve halifeye canla başla bağlı günlerde İstanbul’da bile ekmek sıkıntısı parti üyeliğinden istifa belirterek “Böyle bir vardı. Anadolu insanı yiyecek ekmek, “İstanbul surlarının dışına çıkarak” ve sadık kalmak temel koşul olacaktı.” ettiğini açıkladı. yapıyla yol yürümek Akdeniz Anadolu’ya geçmeye karar verdi. Tanıdığı Mustafa Kemal, önce haklı çayına koyacak şeker, ayağına giyecek Akdeniz, sosyal benim açımdan ayakkabı bulamıyordu. Devlet, borç ve güvendiği Ali Fuat Cebesoy, Refet mücadelenin gerekçelerini ve medya hesabından yaptığı mümkün değil” dedi. Bele, Rauf Orbay, Kazım Karabekir, yönetimini ortaya koydu. Bunun için içindeydi. Hükümet memur maaşlarını açıklamada, “14 Mayıs Akdenizin’in istifasına bile ödeyemiyordu. İsmet İnönü gibi arkadaşlarıyla Şişli’deki İstanbul’da oluşturduğu “kurtuluş seçimlerine giden süreçte ilişkin EMEP MYK’den yapılan evinde günlerce gecelerce “gizli kurtuluş ekibini” Amasya’da bir araya getirip Kasım 1918’den itibaren İtilaf devletleri parti merkezi içinde baş açıklamada ise “Partimiz, Anadolu ve civarını işgale başladı. 13 planları” yaptı. Amasya Genelgesi’ni yayımladı. gösteren kimi tartışma, Akdeniz’in istifasını bütün Mustafa Kemal, 1919 baharında, “Milletin istiklalini yine milletin Kasım 1918’de İstanbul fiilen işgal edildi. tutum ve eğilimler hem kamuoyu gibi kendi kişisel Boğaz’a düşman donanması demirledi. Gebze-Kocaeli yolu üzerinden gizlice azim ve kararı kurtaracaktır” dedi. genel başkanlık ve parti sosyal medya hesabından Anadolu’ya geçme planı yaparken, Sonra Erzurum ve Sivas Kongrelerini Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti, görevlerimden hem de parti yaptığı açıklamayla Karadeniz’de Rum Pontus Devleti, hükümet, kendisini 9. Ordu Müfettişi toplayarak kurtuluş yolunu belirledi. üyeliğinden istifa etme öğrenmiştir. İstifanın olarak Anadolu’ya göndermeye karar Bu sırada dağınık haldeki Müdafaa-i Güneydoğu Anadolu’da Kürt Devleti kararı vermeme neden biçiminin parti tüzüğümüz kurmak için hazırlık yapan ayrılıkçı etnik verdi. Hukuk Cemiyetlerini Sivas Kongresi’nde 21 Nisan 1919’da İngiliz Yüksek Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk olmuştur” dedi. İstifa kararı ve işleyişi açısından izahı gruplar vardı. Bütün bunlar yetmezmiş gibi Mustafa Kemal’in Samsun’a hareket Komiseri Amiral Calthorpe, Osmanlı Cemiyeti adıyla birleştirdi. Milleti temsil için 14 Mayıs seçimlerini mümkün değil” denildi. Saray Hükümeti’ne bir nota vererek etmek için bir Temsil Heyeti kurdu. etmesinden bir gün önce, 15 Mayıs beklediğini söyleyen l ANKAr A/Cumhuriyet Karadeniz’de Rum çetelerine karşı Böylece kurtuluşun ilk örgütlenmesini 1919’da Yunanlar İzmir’i işgal etti. direnen Türk kuvvetlerinin dağıtılmasını gerçekleştirdi. Bu sırada, 7/8 Temmuz İstanbul’daki Osmanlı Saray Hükümeti ve Doğu Anadolu’daki şûralara son 1919’da görevden alınıncaya kadar 9. (Padişah Vahdettin ve Sadrazam verilmesini istedi. 29 Nisan 1919’da Ordu Müfettişliği yetkilerini kullanarak Damat Ferit) ve neredeyse tüm siyasi AYM, UYAP üzerinden Savaş Bakanı Şakir Paşa, Mustafa asker, sivil yetkililere düşmana karşı partiler İngiliz, Fransız veya ABD Kemal’e 9. Ordu Müfettişliği’ne atandığını direniş telgrafları çekti. Kendi ifadesiyle himayesine sığınma yanlısıydı. Padişah ülkede “elektrik şebekesi gibi” bir Vahdettin, İngilizlerin bir dediğini iki duyurdu. Mustafa Kemal’den istenen görmeyi ‘tebliğ’ saydı şey, Anadolu’ya geçip düşmana direniş ağı kurdu. İrade-i Milliye ve etmeyerek işgallerin önlenebileceğini, en Hâkimiyeti Milliye gibi gazetelerle, azından tahtını/tacını koruyabileceğini direnmesi değil, Samsun ve civarında ANAYASA Mahkemesi ise 30 Nisan 2019 olduğu Rum çetelerine karşı direnen Türk Anadolu Ajansı ile içeride ve dışarıda düşünüyordu. Aydınların çoğu İngiliz (AYM), hakkındaki güvenlik aktarılan kararda, UYAP’tan süratle kamuoyu oluşturmaya başladı. veya Amerikan mandası istiyordu. İngiliz kuvvetlerini susturmasıydı. Ancak soruşturması olumsuz öğrenilme tarihi esas alınarak, yetkileri henüz belli değildi. Mücadeleyi kişisellikten kurtarıp millete Muhipleri Cemiyeti, Wilson Prensipleri sonuçlandığı gerekçesiyle 30 günlük başvuru süresinin mal etmek ve milli iradeyi egemen kılmak Cemiyeti, Teali İslam Cemiyeti gibi Mustafa Kemal, Savaş Bakanlığı’ndaki atanamayan bir kişinin aşıldığı kaydedildi. Başkan tanıdık arkadaşlarını devreye sokarak ve için Ankara’da TBMM’yi açtı. İşgale karşı zararlı cemiyetler kurulmuştu. Ülkenin başvurusunu, başvuru süresinin Arslan’ın da arasında yer aldığı askeri direniş için düzenli orduyu kurdu. her yerinde yabancı konsoloslar, yüksek yetki belgesini de o zaman Genelkurmay kararın UYAP üzerinden 7 üye ise karara muhalif kaldı. 2. Başkanı olan cephe arkadaşı Kazım İki yönlü bir kurtuluş planıyla bir taraftan komiserler ve ajanlar vardı. öğrenildiği tarihten itibaren Arslan, karşı oy gerekçesinde, ülkeyi bağımsızlığa, diğer taraftan ulusu Buna karşın Anadolu’da sarayın/ İnanç Paşa’ya bizzat yazdırarak başladığı gerekçesiyle süre başvurudaki temel konunun Anadolu’da -en azından belirli bir egemenliğe kavuşturacak adımları sultanın ağzına bakmadan işgallere karşı attı. Kendi cephesini sürekli genişletip aşımı nedeniyle kabul edilemez vekille takip edilen davalarda silaha sarılan, evini, barkını, köyünü, süre- kendisine geniş bir hareket alanı yaratmayı başardı. Böylece resmi bir güçlendirirken düşman cephesini daraltıp buldu. Başkan Zühtü Arslan’ın nihai kararın hem vekil hem de kasabasını korumaya çalışan insanların zayıflattı. Bu amaçla içeride ve dışarıda yerel direnişiyle Kuvayı Milliye hareketi görevle (9. Ordu Müfettişi) ve geniş da arasında olduğu 7 üye karara müvekkil tarafından öğrenildiği yetkilerle Anadolu’ya geçti. ittifaklar kurdu. Her fırsatta mücadelenin ortaya çıkmıştı. Ülkenin çeşitli yerlerinde muhalif kaldı. durumlarda hangisinin esas haklılığına ve barışa vurgu yaptı. Müdafaai Hukuk Cemiyetleri kurulmuş, Mustafa Kemal’in 19 Mayıs 1919’da AYM’nin Resmi Gazete’deki alınacağıyla ilgili olduğuna geniş yetkilerle Samsun’a çıkışı “bir Diplomasiden asla vazgeçmedi. Sahte yerel kongreler toplanmaya başlanmıştı. kararına göre Jandarma Genel işaret etti. Vekille takip barış tekliflerini asla ciddiye almadı. Mustafa Kemal, bu milli uyanışın ne devlet operasyonu” falan değil, onun Komutanlığı tarafından kadrolu edilen işlerde tebliğin vekile kendi kişisel çabasının, çalışmasının, Gerektiğinde geri çekildi, gerektiğinde anlama geldiğini çok erken fark etmişti. açıktan sivil memur temini yapılacağı yönündeki yasa durdu, gerekli hazırlıkları tamamlamadan Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da akılcı hareket tarzının bir eseridir. kapsamındaki sınavlara giren hükmüne dikkat çeken Arslan, asla saldırıya geçmedi. Yeri ve zamanı Samsun’a çıkarken ülkenin durumu bir kişi, 2017’de başarılı kabul “Başvurucunun vekil vasıtasıyla gelmeden gerçek düşüncelerini asla böyleydi. Ancak o umutsuz değildi. Atatürk’ün kurtuluş stratejisi edilerek bilgisayar mühendisi bireysel başvuru yapmak açıklamadı. Kendi ifadesiyle aşama Siyasal ve toplumsal gerçekliğin Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da olarak yerleşti. Ancak hakkındaki istediğinde başvuru süresinin stratejisiyle adım adım ilerledi. farkındaydı. Sorunları ve çözüm yollarını Samsun’a çıkarken saraya/sultana güvenlik soruşturmasının nihai kararın vekil tarafından Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919’da iyi biliyordu. Gerçekçi bir bakışla, akılcı, değil, millete dayanacak; sarayı/sultanı olumsuz sonuçlanması öğrenildiği tarihten itibaren Samsun’a çıkıp emperyalist işgale karşı bilimsel bir yaklaşımla ilk hazırlıkları değil, vatanı milleti kurtaracaktı. Ancak nedeniyle ataması yapılmadı. başladığını düşünmesi tabiidir. Ulusal Kurtuluş Savaşı ve saraya/sultana yapmıştı. 19 Mayıs 1919’da Samsun dönemin koşulları gereği belli bir Açılan davalar ise reddedildi. Bu nedenle, başvurucunun UYAP karşı ulusal egemenlik mücadelesi Tütün İskelesi’ne ayak basan Mustafa süre halife/padişahı da kurtarmaktan AYM ise oy çokluğu ile üzerinden nihai kararı öğrendiği yürütürken asla toplumsal gerçeklikten Kemal, ne yapacağını, kimlerle birlikte söz edecekti. İkincisi, asıl düşmanın başvurunun süre aşımı nedeniyle tarihten itibaren otuz günlük kopmadı, sürekli bilimsel analizler yaptı nasıl hareket edeceğini biliyordu. emperyalizm olduğunu bildiği ve anti- kabul edilemez olduğuna başvuru süresinin başlatılması ve akıllı stratejilerle başarıya ulaştı. emperyalist bir mücadele verdiği halde karar verdi. Kişinin mahkeme öngörülebilir değildir. Başvuru Özellikle bu günlerde 19 Mayıs’ı İstanbul’daki 6 ay - halk, büyük devletleri gücendirmekten kararlarını UYAP’tan 27 Mart süresinin değerlendirilmesinde anlamak, 19 Mayıs’ta Samsun’a çıkan çekindiği için- büyük devletlere Mustafa Kemal, 13 Kasım 1918-16 Mustafa Kemal Atatürk’ten ders ve ilham 2019’da okuduğu, tebliğin aşırı katı ve şekilci yaklaşımdan doğrudan cephe almayacaktı. Bu onun Mayıs 1919 arasındaki 6 ay boyunca almak gerekir. avukatına 6 Nisan 2019’da kaçınmak gerekmektedir” dedi. kurtuluş stratejisiydi. Atatürk, Nutuk’ta İstanbul’da kurtuluş yolları aradı. Bunun yapıldığı, başvuru tarihinin l ANKAr A/Cumhuriyet ak