Catalog

26 TEMMUZ 2021 PAZARTESİ SÖYLEŞİ 9 NEDEN ŞÜKRÜ SİNA GÜREL? Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü’nü bitirdi. Mülkiye’de doktora çalışmaları sürerken Ege Üniversitesi’nde asistan oldu. 1977’de SBF’de, doktora derecesini “Ortadoğu Petrolünün Uluslararası Politikadaki Yeri” başlıklı tezi ile aldı. Aynı fakültede profesör oldu. İngiltere, Almanya ve Fransa’da bilimsel çalışmalarda bulundu. 1995’te İzmir’den DSP milletvekili seçildi. 55. Cumhuriyet Hükümeti’nde AB ve Kıbrıs’tan Sorumlu Devlet Bakanı, Hükümet Sözcüsü oldu. 57. Cumhuriyet Hükümeti’nde Devlet Bakanlığı, Başbakan Yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı yaptı. Siyasi hayatının büyük bölümü Ecevit’le geçti; Kıbrıs tarihi ve sorunu, Türk-Yunan ilişkileri ile ilgili kitapları da bulunuyor. Son günlerde ada ile ilgili tartışmalar yeniden alevlenince bize de Gürel’e sormak kaldı. Kıbrıs, AKP’nin iktidar formülüne kurban edildi 4 Cumhurbaşkanı Tayyip 4 Abdullah Gül, ilk 4 Annan Planı’nı yeniden 4 AKP, “AB için reform 4 Tayyip Erdoğan, Kıbrıs Erdoğan, 50 yıldır zaman uluslararası görüşmeye canlandıran Erdoğan oldu. yapıyoruz” diye Türkiye’de meclisindeki konuşmasına kaybettiğimizi söylüyor. “Biz tanınma istemiyoruz” Sonra da Batılı vakıflar Cumhuriyet kurumlarını bir saat geç başladı. O sırada Aslında 18-19 yıldır ne kadar diye oturdu. “Ben adam faaliyetlere başladılar ve yıprattı, bazılarını da yok birilerinden telefon mu geldi, zaman kaybettiğimizin değilim, beni adam yerine “Yetmez ama evetçiler” etti. AB ve ABD eşittir iktidar bazı görüşmeler mi yapıldı hesabını kendisinin vermesi koyma” derseniz adam aynı zamanda “Yes be sigortasıydı. Kıbrıs konusu da “gerçek müjde”den gerekiyor. yerine konmazsınız. annem”ci oldular. bunlara kurban edildi. vazgeçti, kuşkuluyum. n Niye Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuri- SIYASET ADAMI OLURSUNUZ AMA... yeti değil de Kıbrıs Türk Devleti? İlk olarak bu çok tartışmalı konuya iliş- n Siz törenlere davet mek gerekir? si hesabın devamı. Tabii en kin görüşlerinizi almak istiyorum. edildiniz mi? Uzun süredir Millet İttifakı başta Erdoğan’ın bir dev- Doğrusu bu konuda çelişen görüşler Hayır, ama bunu önemse- cephesini zayıflatmak, boz- let adamı olmadığını göste- var. 1983’te “Devletimiz bağımsız bir miyorum. İşinize geldiğinde mak peşinde. Bunun birkaç riyor. Siyaset adamı olursu- devlet ama eninde sonunda Rum tara- “Devlette devamlılık vardır” yolunu deniyor. Biri HDP ile nuz, sizden küçük boyda bir fıyla bir federasyon kurmak istiyoruz. demekle bunun bilincinde işbirliğini bir kusur göster- dolu adamınız olabilir, ülkeyi Aynı çatı altında bir devlet istiyoruz” olmak farklıdır. mek, öte yandan HDP ile bir süre elinizde tutabilirsiniz demek için “Kuzey” sözcüğü eklenmiş- n SP’den Oğuzhan Asil- kendi işbirliğinin temellerini ama devlet adamı olamazsı- türk vardı ama. Erdoğan’ın oluşturmak, Saadet Partisi’ni nız. Kıbrıs’taki konumumuzu ti. 2004’te Annan Planı’nda referandu- harekâtta şehit olanlar ikiye bölerek zayıflatmak gi- bize sağlayan, siyasi kararla- ma sunulan metinde Kıbrıs Türk Devle- için rahmet dileğinde bu- bi... Ecevit’e gelince... Dik- rı alan devlet adamlarını an- ti adı kullanılmıştı. Aslında “eyalet” ör- lunurken Başbakan Bülent kat ederseniz Erbakan’ın adı- maması sadece bugünde neğinden yola çıkarak “devlet” olarak Ecevit’in adını dahi anma- nı da anmadı. Son derece yaşayan bir siyasi karakter adlandırılmıştı. Dolayısıyla şimdi Kıbrıs masını nasıl değerlendir- içe dönük ve küçük bir siya- olduğunu gösteriyor. Türk Devleti adına bu doğrultuda karşı çıkanlar var ve haklı görünüyorlar. Dev- letin adı değişecekse Kıbrıs Türk Cum- O BIR SAAT IÇINDE NE OLDU, KUŞKULUYUM! huriyeti olarak değiştirilmeli. Fakat n Cumhurbaşkanı’ndan oldu ve gerçek müjde den tanımıyor? devletin adının değiştirilmesi bir anaya- Kıbrıs’ta büyük müjde- açıklanamadı.... Bence olmaması için bir- sa değişikliği gerektiriyor. Bir tanınma ler bekleniyordu. Çıka çıka Evet, bunu söylüyorum. takım nedenler öne sürüle- gerçekleşmeden böyle bir anayasal sü- külliye çıktı... n Bu bilgi mi, tahmin mi? bilir ama yapılmasını düşün- rece girilmesi doğrusu anlamsız olacak- Bunun tanınma adımı mı Tamamen tahmin... dürecek nedenler kadar bü- tır. Bence önce tanınma, sonra devletin olacağı bile sorgulandı ve n Külliyeden müjde ola- yük değil. Karabağ özellikle Şükrü Sina Gürel adının değiştirilmesi doğru olacaktır. evet, sonunda çayır, çimen mayacağını mı varsayıyor- engeldi, çünkü orada ayrı bir n Cumhurbaşkanı, “Kuzey-Güney ve bina çıktı. Doğrusu şun- sunuz? devlet ilanı söz konusuydu. diye bir şey kalmadı. Eşit, egemen iki dan bile kuşkuluyum. Tayyip Aynen öyle. Eğer büyük Fakat Karabağ sorunu çözül- devletli çözümden yanayız. 40-50 se- Erdoğan, Kıbrıs meclisinde- bir şaşkınlık içinde ve ger- dükten sonra Azerbaycan’ın ki konuşmasına bir saat geç çeklerden bu kadar kopuk önünde bir engel kaldığı- nemizi onların söyledikleriyle geçir- başladı. Birilerinden telefon şekilde davranıyorsa Sayın nı düşünmüyorum. Tabii dik, netice alamadık. O devir kapan- mu geldi, bazı görüşmeler Erdoğan, o zaman zaten he- Rusya’yla ilişkilerini de göz dı” dedi. Ortada sonuç alınabilecek mi yapıldı da vazgeçti? pimizin kaygı içinde olması önünde tutmak gerekiyor. bir strateji görüyor musunuz? n Şunu mu söylüyor- gerekiyor. Türk-Rus ilişkilerinin mutlaka Bana kalırsa Kuzey Kıbrıs Türk sunuz? Aslında başka bir n Aslında beklenen müj- olumlu şekilde geliştirilme- Cumhuriyeti’ni ya da Kıbrıs Türk müjde olabilirdi ama bir de biraz da Azerbaycan’ın si gerekiyor ki Azerbaycan’ın Cumhuriyeti’ni tanıtmak için olduk- saatlik gelişmede bir şey KKTC’yi tanımasıydı... Ne- tutumu kolaylaştı. ça geç. 2004’te Cumhuriyet’teki köşem- de Annan referandumu ertesinde şu- nınma için adımların ta 2004’te atılma- rı ardına kadar açması demekti, çünkü cak şekilde Kıbrıs politikası heba edil- plan bir daha devreye sokulmak isten- nu yazmış ve gereken yerlerde de söy- sı gerekiyordu. Şimdi Erdoğan, 50 yıldır biz Ağustos 2002’de AB ile ulusal prog- di. Halbuki biz Ecevit hükümeti ola- di. O da olmadı. Sonra plan soğudu. AB lemeye çalışmıştım: “Kıbrıslı Rumlar ve ramımızı bütün siyasal istikrarsızlığa tarafından yeni adım gelmedi. zaman kaybettiğimizi söylüyor. Aslın- rak başından itibaren “AB’nin Kıb- Türkler aynı devletin çatısı altında bir- rağmen TBMM’den geçirmeyi başar- da 18-19 yıldır ne kadar zaman kaybet- rıs Cumhuriyeti diye Kıbrıs’ın bütü- likte yaşamayı, bu kadar elverişli ko- mıştık. Bize daha önce AB tarafından Planı yeniden canlandıran tiğimizin hesabını kendisinin vermesi nünü AB üyesi yapmaya hakkı yok- şullar sunulduğu halde reddediyorlar- verilen söz, kulaklarımla duyduğum gerekiyor. 2002’de AKP iktidarı oluştu- tur. Uluslararası anlaşmalara aykırı- Tayyip Erdoğan oldu sa o zaman bundan sonra Kıbrıs Türk için söylüyorum, “Siz bu ulusal prog- rulmaya başlanırken kendisinin hiçbir dır. Türkiyesiz Kıbrıs AB’ye giremez, n Sonraki trafik nasıl ivme kazandı? Cumhuriyeti’ni yönetenlerin de şunu ramınızı geçirin, müzakerelere başla- temsil niteliği olmadığı halde Avrupa çünkü kurucu anlaşmalarda bu yasak- Tayyip Erdoğan, Aralık 2003’te söylemeleri gerekiyor: Kıbrıs Rum Dev- yacağız” şeklindeydi. ve ABD seferlerine çıktı, oralarda en üst lanmıştır” dedik. Buna rağmen AB bu- MGK toplantısından çıktı ve alınan leti tarafından eşit ve egemen bir devlet düzeyde kabul gördü. Devletin büyükel- nu gerçekleştirmek için AKP iktida- kararlar KKTC’nin devam ettirilme- olarak tanınmadıkça, bundan sonra ne Annan’a kimseye çilerini başkanlarla yaptığı görüşmele- rıyla işbirliğini sürdürdü, Annan Planı si yönünde olmasına rağmen Davos’ta bir çözümün kapağını kaldırırız ne de re almadı. O seferlere başlarken de Kıb- verilmeyen yetkiler verildi da bunun için zaten araya sokulmuş- Annan’la, Washington’da Bush ile gö- görüşmelere oturabiliriz.” O sırada rah- rıs ve AB konusunda son derece yanlış tu. Denktaş gerçekten hasta yatağın- n “Denktaş’ın hasta yatağına Annan rüştü. Daha Türkiye’ye dönmeden metli Rauf Denktaş hâlâ Cumhurbaş- adımlar attı. daydı New York’ta. Ünlü doktor Meh- Planı konmuşken” dediniz. AKP, ken- Annan’a bütün yetkileri veren, Türki- kanlığı makamındaydı ve bana iki tane n Örneğin? met Öz, Denktaş’ı ameliyat etmiş ve di politikası sonuç vermeyince yeni- ye Cumhuriyeti’ni bağlayan mektup resmi görüşme tutanağı gösterdi. Ekimde Dışişleri Bakanı olarak aynı akşam Karayipler’e tatile gitmiş- den Denktaş’ın çizgisine mi döndü? Annan’ın eline geçmişti. Yani Annan AB’nin genişlemeden sorumlu komise- ti. Rahmetlinin göğsündeki yara iki ay Aynen öyle oldu. AB’nin bizden ye- Planı’nı yeniden canlandıran Tayyip 19 yıl kaybettirenler ri Gunter Verheugen’e “Türkiye-AB iliş- kapanmadı, biz Türkiye’de tedavi et- ni reformlar istemeye hiçbir şekilde yü- Erdoğan oldu. Ondan sonra da Batılı- hesabını vermeli kilerinin ilerletilmesi ayrı şeydir, Kıb- tirdik. Biz de seçimleri kaybetmiştik, zü yoktu ve Tayyip Erdoğan, hem Kıbrıs lar bütün sözleri verdiler, Batılı vakıf- n Ne yazıyordu tutanakta? rıs konusunda siyasi çözüm bulmak ay- Annan Planı Denktaş’ın önüne kondu, konusunu götürüp AB’nin kucağına bı- lar faaliyetlere başladılar ve “Yetmez Birincisi, zamanın Dışişleri Bakanı rı” diyerek konunun algılanmasını sağ- “Bir hafta içinde bak, değilse ben ge- rakıyor hem de AB’nin yeni ödünler is- ama evetçiler” aynı zamanda “Yes be Abdullah Gül’ün ilk yaptığı uluslarara- lamışken Tayyip Erdoğan, AB seferleri- rekeni yaparım” dedi Annan... Halbu- temesi için kapıyı ardına kadar açıyor- annem”ci oldular. Annan referandu- sı görüşmeydi. Görüşmeye “Biz tanın- ne çıkarken “AB ile üyelik müzakerele- ki taraflara plan sunmak, hele hele bu du. Bu aslında AKP’nin iktidar formülü- munda Kıbrıs Türkünün devletini or- ma istemiyoruz” diye oturuyordu. İkin- rinin başlatılması için bir tarih alma ko- plandaki anlaşmazlık noktalarını re- nün gerektirdiği adımlardı. tadan kaldırma isteği ortaya çıktı. Bu- cisi de KKTC’nin o zamanki başbaka- nusuyla Kıbrıs konusunu aynı sepet- sen düzenlemek yetkisine sahip değil- n O formülü açar mısınız? na karşın Rumlar planı reddetti. AB nı Mehmet Ali Talat’ın görüşme tutana- te ele alabiliriz” dedi. Bu, götürüp tek- di. Annan’a sonra kimseye verilmeyen AKP başından itibaren “AB için re- de daha önceden verdiği KKTC’ye uy- ğıydı. O da aynı şekilde “Biz tanınma is- rar Kıbrıs konusunu AB’nin kucağına yetkiler verildi. Kasım-aralık boyunca form yapıyoruz” diye Türkiye’de Cum- gulanan insafsız uygulamaların kal- temiyoruz” diye görüşmeye başlıyordu. bırakmak demekti. Hem de Denktaş’ın Denktaş ve şimdiki KKTC Dışişleri Ba- huriyet kurumlarını yıprattı, aşındır- dırılmasıyla ilgili sözleri tutmadı. Er- Ben de onun üzerine köşemde yazmış hasta yatağına Annan Planı konmuş- kanı Tahsin Ertuğruloğlu, Türkiye’den dı ve bazılarını da yok etti. İkinci ikti- doğan, Denktaş’ı uzlaşmaz olarak ve “Biriyle bir görüşmeye oturduğunuz- ken, biz de Annan Planı’nın müzake- dar formülüyse AB ve ABD eşittir ikti- kendilerine gelen tüm baskılara rağ- göstermeye devam etti. Şimdi gerçi da o sizi eşit olarak kabul etmek niye- reye değer olmadığını açıklamışken... dar sigortasıydı. Dolayısıyla Kıbrıs ko- men direndiler. Planın AB genişleme KKTC’nin iç işlerine karışmakla suç- tindeyse bile siz ‘ben adam değilim, be- Onun ardından, “AB için yeni reform- nusu bunlara kurban edildi. Bu for- süreci başlamadan kabul edilmesi böy- layanların dönüp kendi siyasi geçmiş- ni adam yerine koyma’ derseniz adam lar yapmaya hazırız” dedi. Bu, aslında müller içinde Türkiye’nin ve Kıbrıs lece mümkün olmadı. Nisan başında lerine bakmalarında fayda var, başta yerine konmazsınız” demiştim. Bu ta- Türkiye’nin yeni dayatmalara kapıla- Türkünün hak ve çıkarlarını aşındıra- katılım antlaşmaları imzalanacakken Mehmet Ali Talat... RUMLARIN BAŞVURUSUNA AÇIK OLAN KOMISYON KALDIRILMALI “Türkiye’nin dış politika pusulası değişti. Bir ulus devletin dış politika pusulası, ulusal hak ve çıkarları gösterir. Halbuki şimdi ümmet çıkarlarını savunmaktan mezhepçiliğe, hatta oradan Müslüman Kardeş örgütçülüğüne savrulan bir dış politika gördük. Stratejik derinlik diye stratejik çukura yuvarlandık.” n “Maraş’ta yeni dönem başlıyor. Mülkiyet rı bir biçimde o zamanki İngiliz hükümeti tara- tık kendine bir cemaat, bir toplum olarak de- haklarına riayet edilerek yürütülen çalış- fından özel mülkiyete çevrilerek birilerine sa- ğil, bir devlet olarak kabul ettiğini, başkala- malar ışığında artık Maraş’ta herkesin ya- tıldığı görülüyor ve bu satın alanların büyük rının da kendisini böyle görmesi gerektiğini rarına olacak yeni bir dönemin kapıları açı- bir çoğunluğu da Rumlar. Dolayısıyla bir mülki- dünyaya anlatmalı. lacak” dedi Erdoğan ve fırtına koptu... BM yet hakkının ihlali söz konusu en baştan itiba- n Güvenlik Konseyi’nin 15 üyesi, kararı ne diyor? ren. Yani Maraş konusuna yaklaşırken şimdi- Cumhurbaşkanı’nın açıklamasını kınama BM’nin hem Maraş hem KKTC ile ilgili olarak ki özel mülkiyet göz önünde bulundurularak kararı aldı. Bundan sonrasında neler bizim açımızdan son derece olumsuz karar- yaklaşılması son derece yanlış. Öyle bir politi- yaşanır? ları var. Ama tabii bu kararlar kutsal kitapların kaya girişiliyorsa eğer, iki mahkeme kararının Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nden ayetleri gibi görülmemeli. Uluslararası alanda da tescil ettiği gibi artık Maraş’ın vakıf malı ol- herhangi bir yaptırım kararı çıkacağını yeni gerçekler ortaya çıkabilir, durum deği- duğu, bu vakıflardan kiralanarak ancak bunla- zannetmiyorum, ancak unutmayalım ki şebilir. Dolayısıyla konular yeniden değerlen- rın üzerinde geçici hak sahibi olabileceği ka- Maraş’ın yüzde 3.5’i yerine bütününü açsak dirilebilir. Bu, en fazla Maraş için söz konusu- bul ettirilmeli. Bu arada kuzeyde kalmış mal- ve asıl sahibi EVKAF İdaresi’ne versek aynı dur, çünkü Maraş’ın neredeyse bütününün iki ları için hak iddia eden Rumların başvurusuna olumsuz tepkilerle karşılanacaktık. Doğru GÜREL: Bence Maraş’ın bütününün Türk vakıflarının mülkiyeti altında olduğu ve bunun Osmanlı vakfına ait olduğu ve 19. yüzyılın son- açık bir komisyon var. Bu komisyonun da ar- adımları akılcı bir diplomasiyle destekleyerek Ingilizler tarafından hukuka aykırı değiştirilmiş olması, asıl vurgulanması gereken konudur. larında ve 20. yüzyılın başlarında hukuka aykı- tık ortadan kaldırılması lazım, çünkü KKTC ar- atmak gerekir.