Catalog

23 TEMMUZ 2021 CUMA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 13 Salgında yeni dalga yaratan Delta endişesi turizmden sonra perakende sektörünü de sardı KAPANMA KORKUSU İnsan gibi Haziranda aşırı normalleşen Türkiye’de vaka sayıları artıyor. Jale Özgentürk yaşamaya Ağustosta aşıda belli bir aşamaya gelinemezse kapanmalar gündem- YAKIN PLAN çalışmak... de. Perakendeci “Yaralarımız de- jale.ozgenturk@cumhuriyet.com.tr rin, desteksiz saramayız” diyor. ğneada’dan Sislioba köyüne doğru yol alırken karşılaştık onlarla. Yak- ünya daha bulaşıcı olduğu kesinle- nın yaşandığını hatırlatıyor ve Türkiye için İlaşık 7-8 kişi. Hepsi genç erkek- şen Delta varyantının korkusunu ya- şunları söylüyor: ler. Üstleri çıplak, altlarında panto- Dşıyor. Birçok ülkede kısıtlamalar, ka- 4 Türkiye’de zorda olan firma sayısı da- lon, yürüyorlardı yolun kıyısından İğ- panmalar başladı bile. ha sınırlı, bunun en önemli sebebi kısa ça- neada merkezine doğru. Sıcakta kan Türkiye için de durum farklı değil. Aşıla- lışma ödeneği ile sağlanan destekler, ban- ter içinde. Gözümüze dikilen o sessiz gözlerde çaresizlik, öfke, umutsuzluk, mada ağustos ayı yeterli adım atılamazsa ka kredileri ve piyasadaki firmaların birbi- ne ararsanız hepsi okunuyordu. Kö- eylülden itibaren başlanan noktaya dönül- rine açtığı krediler oldu. ye varınca sorduk. Afgan mülteciler mesi sürpriz görünmüyor. 4 Ancak şimdi bu kredilerin yüksek fa- imiş. “Bulgarlar sınırda yakalıyor, dö- Sezonu kasıma kadar uzatmayı düşünen izlerle geri ödenmesi perakendeciyi zorla- vüp paralarını alıyor ve geri bize yol- turizmciler şimdiden panik içinde. Turizm- yacak gibi görünüyor. luyorlar” diye anlattılar. Bir köylü ka- den doğrudan etkilenen perakendede de 4 O bakımdan özellikle gençlere büyük dın, “Önceleri doyuruyor, üstlerine bir aynı endişe derinleşiyor. iş imkânı sağlayan bu sektöre desteklerin Sinan Öncel şeyler verip yolluyorduk ama öyle art- Pandemi süresince perakende sektörü- devam etmesi kaçınılmaz görünüyor. Çok tı ki sayılar, baş edilecek gibi değil, nü dünyadan ve Türkiye’den paylaştığı ha- büyük yara aldık, bu yaraların sarılması biz de bıraktık köyümüzden geçip gi- berlerle yakından izlememi sağlayan bir iş için zamana ihtiyaç var.” diyorlar” diye anlattı. Belli ki onlar da insanı Sinan Öncel. 100’den fazla marka- Perakendenin gündeminde tabii ki yi- Kirada mücbir sebep artık kanıksamışlar durumu. yı bünyesinde toplayan Birleşmiş Markalar ne AVM’lerle kira sorunu ve genel giderler 10 yıl önce Suriyeli mülteciler ile Derneği’nin başkanı... başrolde. Geçen haftalarda pandemide ki- başlamıştı akın. İç savaşla birlik- yasasını bekliyoruz Yeni bir dalganın beklentisi artarken ra indirimine imkân veren örnek bir karar te... Şimdi Afganlar... Tek istedikle- sektördeki durumu ve beklentileri Öncel’e çıkmıştı. Bu sorunda ne aşamada olduk- ri “insan gibi” yaşamak... Onun için inan Öncel, pandemide ya- için çok önemli olduğunu vur- sordum. Normalleşmenin başladığı hazi- larını da şöyle anlatıyor: “Yargıtay’ın ver- her şeyi geride bırakıp yollara düşü- Sşanan kira sorunlarını çö- gulamak isterim.” randan itibaren hareketli günler yaşandı- miş olduğu kararla uyarlama davalarında yorlar... İnsanca bir yaşam umuduy- zecek bir yasa hazırlığı oldu- Bu arada mağazaların açılma- la... Tüm tehlikeleri hatta ölümü göze ğını söylüyor. Haziran anketine göre üyele- hâkimlerin kira konusunda tedbir kararı ğunu belirterek bir an önce çı- sıyla beraber kısa çalışma öde- alarak sınırları geçmeye çalışıyorlar. rin yüzde 70’i 2019 cirosunu yakalamış. alabilmeleri çok daha kolaylaştı. Bu da ki- karılması gerektiğini ekliyor ve neği alan personelin hemen he- Azgın dalgalara yenik düşen Aylan Temmuz ayının da turizmdeki canlılık racıların elini güçlendiren bir durum.” şunları söylüyor: men tamamının işlerine ge- bebeği unutmadınız değil mi? Onu nedeniyle çok iyi geçtiğini belirtiyor. Öncel kira ile ilgili gelecekte yaşanacak “Mücbir sebeple devletin ka- ri döndüğünü söyleyen Öncel, gibi yüzlercesi, binlercesi daha yaşa- sorunun ipucunu da şöyle veriyor: panma kararı aldığı zamanlar- mağaza yeri değişikliği yapan- mını yitirdi. Destek ayakta tuttu 4 Haziran temmuz dönemindeki talep da kapalı kalınan sürenin kira- lar veya yeni yatırım için karar Suriyeliler aileleri ile birlikte düşü- artışları yerini durgunluğa bırakırsa indi- Öncel, dünyadan gelen haberlere göre ise dan direkt olarak düşürülmesi- almış olan markaların özellik- yorlardı yollara. Afganlar ise genç er- rimsiz ve enflasyon zammıyla karşımıza çı- kapanma olasılığının oldukça yüksek ol- ni öngören bir yasa çalışması le istihdam destekleri ile bera- kek grupları halinde geliyorlar. Akın kan kiralar perakendeci için önemli bir so- duğu görüşünde. “Umudumuz yeniden ka- yapıldığını biliyoruz. Ancak bu ber yeni elemanlar almaya baş- akın. Yanlarında kadınlar ve çocuklar run teşkil edebilir. panmadan önümüzdeki kışı atlatmak” di- yasa henüz hayata geçmedi. ladığını belirtiyor. Ancak “Bazı yok. Zira Taliban rejimi öyle acıma- Pandemide yeni bir kapanmayı sektör- yen Öncel, son 15 ayda sektörün derin ya- Bundan sonra yeni kapanma- departmanlar küçüldü, bazı de- sız, koşullar öylesine sert ki. Sanma- lerin kaldıramayacağı ortada. Vatandaşı- ralar aldığını söylüyor. lar olursa yani bu gibi durum- partmanlar kapatıldı ondan do- yın ki aileleri yok, kendilerini kurtar- na en az destek veren hükümet bu döneme Bu dönemde dünyada çok büyük mar- larda problem yaşamamak için layı da işten çıkarmalar da ka- maya çalışıyorlar sadece. İki yıl ön- hazırlanıyor mu? Büyük bir soru işareti! bu yasanın perakende sektörü çınılmaz oldu” diyor. kaların iflas ettiğini, büyük iflas dalgaları- ce Bahariye’de simit satan bir Afgan gençle sohbet etmiştim. “Aklım ai- lemde, kız kardeşlerimde; babam sa- vaşta öldü, Taliban bizim gibi genç- lerin peşinde; savaşacak ve kendile- Sabancı Grubu’nu kuran Hacı Ömer Sabancı’nın altı oğlundan dördüncüsüydü ri için ölecek insan arıyorlar sürekli. Kaçmaktan başka çaremiz yok ki” di- ye anlatmıştı. Türkiye’de Afgan gençlere kar- şı tepki giderek artıyor ve tehlikeli bir hal alıyor. Öfke oklarını yanlış hedefe Şevket Bey’in vedası yöneltiyoruz. Önce bunu görelim. Ar- dından soralım: Belli ki Türk güvenlik güçleri tarafın- Kardeşleriyle Sabancı dan duruma bir göz yumma var. Tıpkı ET VE SÜT KURUMU’NA Grubu’nu büyüttü. Son Suriyeli göçmenlerin Türkiye’de kal- ması karşılığı Avrupa Birliği’nden al- 20 yılda ise çocuklarıyla Kurban üreticinin dığımız 3 milyar Avro gibi Afgan göç- Pegasus’un sahibi Esas menlerin Türkiye’de kalması karşılı- elinde kalmayacak Holding’i yarattı. ğında alınan bir vaat söz konusu mu? arım ve Orman Bakanı Bekir Biden göreve geldiğinde Erdoğan ile iz altı kardeşimle al takke ver TPakdemirli, bayramda kurban- ilk diyalog, ABD askeri gücünü çek- “Bkülah büyüdük. Annem bizi ka- lıklarını satamayan yetiştiricilerin tikten sonra Kâbil Havalaanı’nın gü- pı önüne bırakırdı. Bazılarımızın aya- mağdur edilmeyeceğini açıkladı. venliğinden Türkiye’nin sorumlu ola- ğı çıplak, bazımızda ayakkabı vardı.” Pakdemirli şu açıklamayı yaptı: cağı üzerineydi. ABD’nin ülkeden çe- “Kurban Bayramı nedeniyle üre- Sabancı Holding’in en popüler kişi- kilmesi ile birlikte kaosun yeniden Şevket Sabancı ticilerimiz tarafından hayvan pa- si Sakıp Sabancı’nın, Adana’da hangi başlayacağı belliydi. Afganların ülke- zarlarına getirilen, ancak satıla- koşullarda büyüdüklerini betimlerken den kaçacakları da.. Peki, nereye gi- mayan kurbanlıklar, geçen yıllar- söz ettiği altı erkek kardeşin “dört nu- decekler? Nereye gidebilirler? Neden da olduğu gibi bu yıl da Et ve Süt Türkiye olmasın? O zaman ne karşılı- marasıydı” Şevket Sabancı. Kurumu tarafından satın alına- ğında? Yine para mı? İhsan, Sakıp, Hacı ve Özdemir cak. Et ve Süt Kurumumuz bu yıl Batı, daima kendi paçasını kurtar- Sabancı’dan sonra o da dün 85 ya- birinci kalite büyükbaş kurban- manın peşinde oldu. Bunu, Suriye’de şında hayata veda etti. Kayseri’de lıkların et kilogramını 42 liradan, açıkça gördük. Afganistan’da da du- 1936’da dünyaya gelen Şevket Sa- ikinci kalite kesimlik kurbanlıkla- rum farklı değil. 20 yıl kaldı, baş- bancı, yükseköğrenimini İngiltere’de rın et kilogramını 40 liradan satın ta ABD olmak üzere Batı ülkeleri, Manchester University’de tekstil mü- alacak.” l Ekonomi Servisi Afganistan’da. 2001 yılında ikiz kule- hendisi olarak tamamlamıştı. lere saldırının ardından El Kaide kay- Kültür naklı uluslararası terörü dizginleme- İLK ALTI AYDA 2020’de görevini devretti nin yolu olarak görüldü. 20 yılda 2.3 çalışmalarıyla Baba Hacı Ömer Sabancı’nın ölü- trilyon dolardan fazla para harcadı- Ege’den tütün münden sonra kardeşleriyle birlik- lar... Güya istikrarı sağlamanın mali- hatırlayacağız te banka banka dolaşarak Saban- yeti olarak. ihracatı geriledi cı Grubu’nu bugünlere getiren adım- abancı Holding Yönetim Ne oldu? Şunu görelim: ları atan Şevket Sabancı, 2000’de ise ge Tütün İhracatçıları Birli- Afganistan’a barış ve istikrar gelmedi; SKurulu Başkanı Güler gruptan bağımsız olarak ilgilendiği Eği, 2021 yılının ilk yarısında tek yapılan Afgan kaynaklı uluslarara- Sabancı amcası Şevket Sabancı için bir mesaj geçen yılın aynı dönemine göre havacılık, denizcilik gibi alanlarda ya- sı terörün dizginlenmesi oldu. Zaten yayınlayarak “Değerli amcam Şevket Sabancı’yı kaybetmenin derin yüzde 16’lık azalışla 357 milyon tırım yapmak üzere Esas Holding’i bir belli ki amaç sadece buydu. üzüntüsünü yaşıyoruz. Kendisini her zaman Türk sanayisine kazandırdıklarıyla, dolarlık yaprak tütün ve tütün Taliban ile yapılan barış görüşmele- platform olarak kurdu. kültür ve eğitim alanındaki önemli çalışmalarıyla hatırlayacağız” dedi. rinde örneğin kadın hakları hiçbir za- mamulleri ihracatının gerçekleş- Çocukları Emine Kamışlı ve Ali Sa- tirildiğini açıkladı. man öncelikli sorunlar arasında gös- bancı ile kurduğu Esas Holding, 10 terilerek masaya yatırılmadı. Afgan Ege Tütün İhracatçıları Birli- yatına bakışıyla ilgili şu cümleler yer 4 Babama, onun adına yaptığım yılda 6 milyar TL ciro yapan, Pegasus ği Başkanı Ömer Celal Umur, “İki kadınların doğum sırasında ölme ola- alıyor: harcamaların yer aldığı listeyi göster- başta olmak üzere MAC Sportif AŞ, sılıkları hâlâ çok yüksek. 10 kadın- ana ürün grubu içinde hem yap- mek istediğimde, bana “Oğlum sen ne UN-Ro Ro Gemi işletmeleri, Ayakka- dan biri hayatını kaybediyor. Cehalet rak tütünde hem tütün mamul- ‘Her işin temeli güven’ harcadıysan, kendi paranı harcamış- bı Dünyası gibi yatırımlara sahip bir hâlâ diz boyu. Tabii yasaklar da... lerinde azalış yaşanmıştır. Buna 4 60 yılı aşan iş hayatımda, pek sın” dedi ve ona uzattığım notu yırttı. grup haline geldi. Şunu görelim: Radikal İslamcı terö- rağmen bu yıl 900 milyon dolar- çok başarının yanı sıra, zorluklarla da 4 Babamın bana olan koşulsuz gü- 650 milyon dolarlık servetiyle rizm ne askeri ne de ideolojik olarak lık ihracat tutarını aşarak 1 milyar karşılaştım. Bunları aşarken en bü- veni, benim de yaptığım her işin te- 2020’de Forbes Dergisi’nin en zen- yenildi. Afgan toplumuna daha barış- dolar hedefine ulaşacağımıza ina- yük motivasyonum; her zaman kendi- meline güveni yerleştirmemi sağladı. ginler listesinde 49’uncu sırada yer çıl ve müreffeh bir gelecek sunulması nıyoruz” diye konuştu. me, aileme, çalışma arkadaşlarıma ve Ben de birlikte çalıştığım iş arkadaş- alan Şevket Sabancı, Esas Holding şöyle dursun, iç terörizmi, yolsuzluğu ülkeme olan inancım oldu. larıma güvendim. Biz bir aileyiz, aynı Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini ve uyuşturucu ticaretini denetleyebi- 4 13 yaşında bir çocukken, rahmet- hedef için birlikte yürüyor, kazandığı- 1 Ocak 2020’de oğlu Ali Sabancı’ya lecek istikrarlı yönetim yapıları asla KISA... KISA... li babam Hacı Ömer Sabancı’ya yaz mızı paylaşıyor, birlikte gelişiyoruz. devretmişti. geliştirilemedi. tatilinde çalışmak istediğimi söyle- Sabancı’nın cenazesi yarın Kara- Şevket Sabancı’nın kurucusu oldu- Bunların neden yapılamadığı sorgu- l Türkiye Tarım Kredi Koope- dim. Yapılan harcamaları, ödemeleri caahmet Mezarlığı’nda toprağa ve- ğu Esas Holding’in sitesinde yayım- lanmadıkça benzer sorunlar artarak ratifi Genel Müdür Yardım- tek tek not ettim. rilecek. yaşanacak. lanan mesajında prensipleri ve iş ha- cısı Davut Arpa, şu anda Türkiye, etrafındaki ülkelerdeki is- 42 ilde 365 olan Tarım Kre- tikrarsızların, iç savaşların bedeli- di Kooperatif Market sayısı- ni en fazla yaşayan ülke. Göçleri dur- nı yıl sonunda 700’ün üzeri- Rezervasyon yaptırmadan yola çıkan tatilciler konaklayacak yer bulamadı durarak paçayı sıyırmış olunmuyor. ne çıkarmayı hedefledikleri- Biz de olamayız, dünyanın geri kalanı ni açıkladı. da. Eninde sonunda terör olarak ge- l Mobilya ihracatı artıyor. 6 ri döner çünkü bu “insanca yaşam- Maceracı tatilci açıkta kaldı ayda 2020’nin aynı dönemi- dan uzak” kaderine terk edilmişlik. ne göre yüzde 35 artarak 2 O yüzden öfke oklarını “insanca ya- konomik olarak sarsılan işletmeler binip tatile çıkan yerli turist ya aracın- milyar doları aştı. Haziran- şam arayan” Afganlara değil de buna Ebu yıl hizmet için kapılarını açama- da ya plajda konaklamak zorunda kaldı. da orman ürünleri sektörü yol açan, göz yuman, bundan besle- yınca düşen yatak sayıları tatil belde- Tatilciler ve Rusya ve Almanya başta ol- 614 milyon dolar, mobilya nen düzene ve onun bekçilerine yö- lerinde yığılmalara neden oldu. Hizmet mak üzere farklı destinasyonlardan ge- ise 387 milyon dolarlık ih- neltmedikçe arpa boyu yol alınama- veren otel ve pansiyonların tam kapa- len turistlerin 10 milyonu bulduğu be- racat gerçekleştirdi. yacak... Bunu görelim. site dolması nedeniyle, Kurban Bayra- lirtilirken Antalya’da adeta adım atacak mı için rezervasyon yapmadan aracına yer kalmadı. l Ekonomi Servisi