Catalog

EKONOMİ DOLAR TASARIM: SERPİL ÜNAY AVRO STERLIN FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr BORSA 9 4 TEMMUZ 2020 CUMARTESİ ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.8820 1.2 kuruş 7.7250 1.5 kuruş 8.5840 1.1 kuruş 9.69 0.31 puan 115.748 1159 puan 2641.88 3.19 lira 392.31 82 kuruş Haziranda enflasyon, aylık yüzde 1.13 artarken yıllık rakam yüzde 12.62’ye yükseldi Gıda durdu otobüs vurdu Haziran ayında, aylık olarak gıda fiyatları yüzde 1.6 düşerken seyahat kısıtlamalarının kalkmasıyla ulaştırma fiyatları yüzde 4.6 arttı. TÜİK’in “Tüketici Fiyat Endeksi, Haziran 2020” raporu, yılsonu enflasyon tahminlerinin çok uzakta kaldığını, özellikle ücretli gelirlerinin erimeye devam ettiğini ortaya koydu. Haziranda TÜFE artışı, bir önceki aya göre 1.13, altı aylıkta yüzde 5.75, yıllıkta yüzde 12.62 oldu. 12 aylık ortalama TÜFE artışı da yüzde 11.88. Yıllık TÜFE mayıs ayında yüzde 11.39’du. Bilindiği gibi Merkez Bankası’nın yılsonu TÜFE tahmini yüzde 7.4, hükümetin OVP tahmini ise yüzde 8.5’tu. Haziran enflasyonunun detaylarına bakıldığında, mevsimlik ürünler nedeniyle gıda fiyatlarındaki aylık gerilemeye rağmen, salgın nedeniyle getirilen seyahat kısıtlamalarının kalkması sonrası ulaştırma kaynaklı ciddi artış olduğu görülüyor. Gıdada aylık düşüş yüzde 1.6 olurken ulaştırmadaki artış yüzde 4.6’ya ulaştı. Üretici de sorunlu Ayrıca “Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi, Haziran 2020” raporuna göre YÜFE, haziranda önceki aya göre yüzde 0.69 artarken, 6 aylıkta yüzde 6.89, yıllıkta yüzde 6.17 oldu. Yıllık YÜFE mayısta yüzde 5.53’tü. l Ekonomi Servisi Emekçi TAZE FASULYE ZAM BIRINCISI TÜFE sepetindeki kapsanan 418 maddenin 71’inde ortalama fiyat düşerken 57’sinde fiyat değişmedi, 290 maddenin ortalama fiyatı ise arttı. En çok fiyat artışı yüzde 25.97 ile taze fasulye, yüzde 23.52 ile şehirlerarası otobüs ücreti ve yüzde 21.65 ile sivribiberde oldu. Ayrıca uçak bileti ücreti yüzde 12.39, araba kiralama ücreti yüzde 11.64, cep telefonu ücreti yüzde 8.67 arttı. En çok fiyat düşüşü ise yüzde 24.32 ile sarmısakta görüldü. l Ekonomi Servisi isyanda Yağ fiyatları dünyada arttı Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), haziranda küresel gıda fiyatlarının bitkisel yağlar, şeker ve süt kotasyonlarındaki sıçrama ile yılın başından beri ilk kez yükseliş gösterdiğini bildirdi. Gıda Fiyat Endeksi, haziranda bir önceki aya göre yüzde 2.4 artarak 93.2 puan ortalamasında seyretti. Fiyat endeksleri, bitkisel yağda yüzde 11.3, şekerde yüzde 10.6 ve sütte yüzde 4 arttı. Bu fiyatlar yılbaşında beri ilk kez artmış oldu. l Ekonomi Servisi Şemsi Bayraktar Tarım sigortasında prim düşürülsün Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, küresel iklim değişikliğiyle Türkiye’de hızla artan doğal afetlerin en fazla çiftçiyi etkilediğini, bunun da sigorta yaptırmanın önemini ortaya koyduğunu söyledi. Ancak Türkiye’de tarımda sigortalılık oranının “Çiftçi Kayıt Sistemi” kaydı olan üreticilerde yüzde 20’de kaldığını belirten Bayraktar, şunları söyledi: “Tarım sigortasında prim tutarları düşürülmeli veya devlet desteği artırılmalıdır. Ürünlerde risklerin tamamı teminat kapsamına alınmalı ve tarım sigortası zorunlu olmalıdır. Doğal afetlerin önüne geçebilmek için iklim değişikliği ile mücadele bir zorunluluktur.” l Ekonomi Servisi Murat Uysal Jerome Powell Uysal ve Powell TL’yi görüşmüş Fed Başkanı Jerome Powell’ın Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Murat Uysal ile mayıs ayında yaptığı telefon görüşmesinin kayıtları önceki gün yayımlandı. Powell’ın, Türk mevkidaşı ile 1 Mayıs’ta yaptığı yarım saatlik telefon görüşmesi, TL’nin hızlıca düşmekte olduğu bir dönemde gerçekleşti. Mayısta, liranın daha fazla değer kaybetmesini engellemek için diğer merkez bankalarından acil fon sağlamaya çalışan TCMB, ay sonunda Katar’la olan swap anlaşmasını yenilemişti. Ancak analistler, hâlâ Türkiye’nin kıt döviz rezervleri ve yabancı fonlara erişimindeki kısmi başarısı konusunda endişelerini dile getiriyorlar. l Ekonomi Servisi TOPLUSÖZLEŞME İPTAL EDİLSİN Enflasyona göre belirlenen zammı kabul etmeyen KESK, acilen bir ek bütçe hazırlanmasını, 20202021 yıllarını kapsayan toplusözleşmenin iptal edilmesini, eşi çalışmayan, iki çocuklu en düşük kamu emekçisi maaşının da eş, çocuk, kira, yemek, yakacak yardımı kalemleri eklenerek yoksulluk sınırı olan 7 bin 950 liranın üzerine çıkarılmasını istiyor. DİSK’e bağlı EmekliSen Genel Başka nı Cengiz Yavuz, açıklanan rakamların ne çalışanları ne de emeklileri tatmin etmediğini vurgulayarak zam oranlarının sadece enflasyona bağlı olarak belirlenmesinin başlı başına bir sorun olduğuna dikkat çekti. Türkiye Emekliler Derneği (TÜED) Araştırma Müdürü Namık Tan da “İnsanlar bizlere soruyor: ‘Acaba TÜİK bu fiyatları nereden alıyor, biz de gidip oradan alışveriş yapalım diye” dedi. l ANKARA Oto pazarına düşük faizli kredi dopingi Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), haziran ayı otomobil ve hafif ticari araç pazarı sonuçlarını açıkladı. ODD’nin verilerine göre otomobilde satışlar haziran ayında yüzde 66.3 artarak 70 bin 973 adet olarak gerçekleşirken ticari araç satışları ise yüzde 108.7 artarak 13 bin 906 adet olarak gerçekleşti. Türkiye otomobil ve hafif ticari araç toplam pazarı, altı aylık verilere göre ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 30.2 artarak 254 bin 68 adet olarak gerçekleşti. Otomobil satışları, 2020 yılı ilkyarıda geçen yıla göre yüzde 30.2 oranında artarak 203 bin 595 adet olur ken, hafif ticari araç pazarı da yüzde 30.2 artarak 50 bin 473 adede ulaştı. ODD Başkanı Ali Bilaloğlu, satışlardaki hızlı yükselişte 2018’den bu yana bekleyen talebin yanı sıra haziran ayın da devreye giren düşük faizli kredinin etkili olduğunu söyledi. Bilaloğlu, pandemi nedeniyle 500 bin adetlere düşürülen yılsonu hedeflerini yeniden 600650 bin adetlere çıkardık larını söyledi. Haziran ayında yerli ve ithal araç satışları arasındaki makas da neredeyse kapandı. Haziran ayında 35 bin 295 adet yerli araç satılırken ithal pazarı ise 35 bin 678 adet olarak gerçekleşti. 2020 kayıp yıl asıl maç 2021’de Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başka güçlü olması lazım” diyen Bağlıkaya, Türkiye’ye operasyon nı Firuz Bağlıkaya, dünya tu yapan tur operatörlerinin pa rizm sektörü için 2020’nin zarlama fonlaması anlamında “kayıp yıl” olduğunu belirterek desteklenmesi gerektiğini söy “2021’i hedefleyip pazarla ledi. Avrupa Birliği’nin tavsi ma çalışmalarını yoğunlaştırıp ye kararında yer verilen listede maça hazırlanmak lazım. Türkiye’nin bulunmamasını da Uluslararası turizm pa değerlendiren Bağlıkaya, “Bu zarında 2021’de çok karar haksız. Türkiye’nin sal önemli bir mücadele gınla mücadelesi başarılı. An olacak” dedi. cak eylülden sonra diğer Bunun için ülkeleri açacaklarını “Türkiye’nin düşünüyorum” diye 2021’e hazır ve Firuz Bağlıkaya konuştu. Gerçek enflasyonla TÜİK’in verilerinin birbirini tutmadığını belirten memur ve memurişçi emeklileri yüzde 5.75’lik zamma tepki gösterdi. MUSTAFA ÇAKIR TÜİK’in enflasyon oranlarını açıklaması ile birlikte işçi, memur ve emeklinin yılın ikinci yarısında alacakları zam oranları da belli oldu. Enflasyon farkı ile birlikte yüzde 5.75 olarak belirlenen oranlar ise çalışanı da emekliyi de mutlu etmedi. Hakem kurulu kararıyla bu yıl için memur ve memur emeklilerine yüzde 4+4 zam yapılmıştı. 6 aylık enflasyon dün yüzde 5.75 olarak açıklandı. Böylece ilk altı ayda enflasyon zam oranını aştı. Bu nedenle memur ve memur emeklileri ilk altı ay için yüzde 1.75 oranında enflasyon farkı alacak. Bu yılın ikinci yarısı için de belirlenen yüzde 4’e enflasyon farkının da eklenmesiyle birlikte memur ve memur emeklilerinin bu yılın ikinci yarı sında alacakları zam oranı da yüzde 5.75 oldu. İşçi emeklilerinin maaşları da 6 aylık enflasyon oranına göre belirlendiği için işçi emeklilerinin maaşlarında da artış yüzde 5.75 olacak. Bu arada işçilerin zam oranları da toplusözleşmelerde büyük oranda enflasyon artışına göre belirleniyor. Buna göre işçiler de yüzde 5.75 oranında zam alacak. Birleşik Kamuİş Genel Başkanı Mehmet Balık, memur ve memur emeklisine verilecek zammın piyasa fiyatları ile bağdaşmadığına dikkat çekti. Balık, “Öncelikle memurlara yüzde 50 zam yapılmalı. Sonrasında enflasyon farkı konuşulmalı. Yoksulluk sınırının 10 bin lirayı geçtiği bir yerde hükümetin yapacağı yüzde 4’lük, 5’lik zam bir şey ifade etmez” dedi. l ANKARA Fuat Pamukçu Melek Yıldız Emine Erdem Lars Hoffmann Kadın girişimciye destek DFDS Akdeniz İş Birimi ile Türkiye Kadın Girişimciler Derneği, ihracat yapan iş kadınlarına yönelik proje başlattı. DFDS Akdeniz Başkan Yardımcısı Fuat Pamukçu, “Kadın için Taşıyoruz” projesiyle 50 kadın giri şimciye, ikişer adet konteynır ile 1 yıl süreyle ücretsiz taşımacılık desteği sunulacağını açıkladı. DFDS Akdeniz Başkanı Lars Hoffmann, “Gelecek 10 yılda Türkiye’nin ihracatına kadınlar damga vuracak” dedi. SIGARA VE ALKOLE VERGİ ZAMMI Benzin ve motorine yapılan zammın ardından bir zam da alkol ve tütüne geldi. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yayımladığı listeye göre alkol ve tütün ürünlerinden alınan maktu ÖTV tutarları artırıldı. Bira, rakı ve sigaraların maktu ÖTV oranı yüzde 6.89 arttı. En ucuz si garadan alınan ÖTV, 9.75 TL oldu. Vergi uzmanı ve Başkent Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Ozan Bingöl de dün akşam sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada “Bira, rakı ve sigaraların maktu ÖTV tutarları %6.89 oranında artırılmıştır” dedi. l Haber Merkezi İhracata ‘teminat’ Mert Öncü ve ‘mali’ kolaylık Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Türk Eximbank üzerinden yurtdışından iş almayı kolaylaştıracak, ihracatçıların nakit akışlarını rahatlatacak iki yeni programını devreye aldıklarını açıkladı. “Yurtdışı Teminat Mektubu” ile teminat mektupları Eximbank kanalıyla da verilecek. “Sigortalı Alacağın Teminata Dayalı Kredi” ile sigortalı alacaklar teminat kabul edilecek ve sevkıtyat vadesinden bağımsız 1 yıla kadar finansman desteği sağlanacak. l Ekonomi Servisi ‘Doğru yatırım aracı sunacağız’ Odeabank’ın, müşterilerine hisse senedi ve VIOP işlemleri ile yatırım hizmetlerini daha etkin sunmak amacıyla Tacirler Yatırım ile işbirliği sözleşmesi imzaladığı açıklandı. Odeabank Genel Müdürü Mert Öncü, “Banka olarak sermaye piyasalarının gelişmesini desteklemeye, bilinçli ve uzun vadeli yatırım tercih eden müşterilerimizi de doğru yatırım araçlarıyla buluşturmayı amaçlıyoruz” dedi. Enflasyonda kalıcı çift hane beklentisi Dün açıklanan haziran ayı enflasyon rakamları ile birlikte “enflasyonda kalıcı çift hane beklentisi”nin arttığı gözleniyor. Dün açıklanan rakamlar, Merkez Bankası’nın uzun süreden sonra geçen ay faiz indirimine gitmemesinin gerekçesini de ortaya çıkarmış oldu. Piyasaların beklentisi haziran ayında tüketici fiyat artışının yüzde 0.7 oranında artması yönündeydi. Açıklanan rakamlar, aylık yüzde 1.13’lük rakamın yanında yıllık artışın yüzde 12.6’yı aştığını gösterdi. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı rakamların, halkın enflasyonunu yansıtıp yansıtmadığı uzun zamandır konuşuluyor. TÜİK rakamlarında bile yıllık enflasyonun yüzde 12.6’ya ulaşmasının ötesinde, özellikle dar gelirlilerin harcama tercihleri nedeniyle, halkın enflasyonunun daha yüksek olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bu arada enflasyonun dar ve sabit gelirliler aleyhine olduğunu, yüksek enflasyonun gelir dağılımı bozukluğunu iyice büyüttüğünü de gözden uzak tutmamak gerekiyor. TÜİK’in açıkladığı rakamlar, piyasalarda bundan sonra yıllık enflasyon rakamının daha da yükseleceği, ekim ayından sonra düşmeye başlasa da en azından önümüzdeki bir yıl içinde çift haneli enflasyon rakamlarının kalıcı olacağı beklentisini yarattı. Enflasyon rakamlarıyla birlikte, arz yönlü mü, talebin artması nedeniyle mi fiyatların yükseldiği tartışmaları canlandı. Değişik yorumlar yapılsa da herkesin üzerinde mutabık kaldığı konulardan biri, ekonomide gözüken toparlanmaya bağlı olarak talebin önümüzdeki dönem daha da artacağı, dolayısıyla enflasyondaki yükselişin devam edeceği yönünde. Bir başka deyişle, hükümetin kredileri bu kadar artıran politikalarının sonucu olarak enflasyonun yüksek seyretmeye devam etmesi kaçınılmaz. Pandemi nedeniyle nisanmayıs aylarında talebin çok düşük kalmasına rağmen fiyatlardaki artışın devam etmesi, ileriye dönük enflasyon açısından kötü bir sinyal veriyor. Geçen iki ayda enflasyonun beklentilerin üzerinde çıkması bundan sonraki artışın daha da hızlanacağı tahminlerine neden oluyor. Tüm dünyada pandemi nedeniyle duran talep enflasyonda ciddi düşüşlere yol açmış, gelişmiş ülkeler enflasyonun yükseltilmesine öncelik vermişti. Türkiye’deki durumun tersine gelişmesi, yapısal sorunların varlığını ve fiyat katılığını ortaya koyuyor. Enflasyon konusunda moral bozan gelişmelerden biri çekirdek enflasyondaki yükseliş. Dolayısıyla çekirdek enflasyon rakamları önümüzdeki dönem manşet enflasyonun artacağının da bir kanıtı olarak gösteriliyor. Buna karşılık üretici fiyat artışları tek hanede seyretmeye devam ediyor. Üretici fiyatları ile tüketici fiyatları arasındaki yakınlaşmanın ise artmaya devam eden talep nedeniyle ancak 1 yıl sonrasında birbirine yaklaşacağı tahminleri yapılıyor. Hızlı toparlanma enflasyon yükseltecek Bu arada kurların enflasyona etkisi açısından da geçen iki ayın çok baskın olmadığı söylenebilir. Bir ara 7.2 TL’yi aşan dolar kurunun hemen geri döndüğü, uzun süredir 6.8 TL civarında seyrettiğini hatırlayalım. Son günlerde gelişmekte olan ülkelere fon akışı olmasına rağmen Türkiye’nin bundan pay alamadığı gözleniyor. Buna karşılık dış kaynak ihtiyacının karşılanması açısından ekonomi yönetimi kalıcı bir çözümü hâlâ bulamadı. Önümüzdeki dönem dış kaynak sıkıntısının giderilememesi halinde kurların yukarı gelme ihtimali yüksek. Dolayısıyla kurlarda yukarı doğru bir hareketin, zaten artış eğilimindeki fiyat artışlarını daha da yükseltmesi sürpriz olmayacaktır. Merkez Bankası’nın 9 aylık faiz indirim trendini mayıs ayındaki Para Politikası Kurulu toplantısında da sürdürmesi bekleniyordu. Ancak Merkez Bankası sürpriz yaparak faiz indirimlerine ara verdi. Bunun üzerine Merkez Bankası’na gelen öncü fiyat verilerinin yüksek olduğu tahminleri yapılmıştı ve dünkü rakamlar bu tahminleri haklı çıkardı. Merkez Bankası, 2020 yıl sonu için belirlediği yüzde 8.5’lik enflasyon hedefini, yaptığı revizyonla yüzde 7.4’e indirmişti. Gerçekleşen rakamlar doğrultusunda Merkez Bankası’nın bu ay sonunda açıklayacağı Enflasyon Raporu’nda yıl sonu enflasyon hedefini yeniden yükseltmesi bekleniyor. Piyasada yüzde 7.4’lük hedefin yüzde 8.5 veya 9’a çıkarılması bekleniyor. Merkez Bankası’nın son gelişmelere rağmen hedefte revizyon yapmaması ise zaten azalan güvenilirliğini iyice azaltacaktır. Merkez Bankası’nın hedefi revize etse de yine tek hanede yani yüzde 10’un altında tutması bekleniyor. Ancak piyasadaki oyuncular dünkü rakamlarla beklentilerini yükseltmeye başladılar, önümüzdeki aylarda tahminlerin hemen hepsi yüzde 10’un üzerine çıkacağı yönünde. Merkez Bankası’nın bu gerçeğe karşılık uyguladığı politikalarla, daha önce yüzde 3’ün üzerine çıkan negatif reel faiz oranı daha da büyüyecek. Buna rağmen Merkez Bankası’nın faiz artışı kararı vermesi siyasi kaygılarla zor gözüküyor. Ancak en azından birkaç ay yeni faiz indirimi artık çok zor.