Catalog

14 HAZİRAN 2020 13 “Eskiye oranla daha hareketsiz bir günlük yaşantımız var. Az hareket varislerde pıhtılaşma riskini doğurabilir ve bu pıhtıların akciğere gitmesi hayati sonuçlar doğurabilir.” Az yürüdüğümüz günlerin tehlikesi SİBEL BAHÇETEPE gereklidir. Bacakta kızarık Covid19 ile mücadele, günlük yaşamımızda birçok değişikliğe neden olurken, evde hareketsiz kalmak özellikle lık, şişlik, artan ağrı, üzerine basamama gibi durumlar varsa acil tedavi gereği unutulmamalıdır. Bilinmesi gereken, bacağımızdaki ister kılcal isterse daha ka bacaklarında varis bulunan lın çaptaki venlerin önemli lar için bazı riskleri de beraberinde getiriyor. bir damar hastalığının haSemih Barlas bercisi olduklarıdır. Kalp ve Damar Cerra Yapılması gereken, so hı Prof. Dr. Semih Barlas, bazen runlar karşımıza çıkmaya başlama önemsiz gibi görülen ancak tedavi dan bu konuda tıbbi görüş almak ve edilmediği zaman hayati sorunlar da bacağımızdaki venlerin durumunu doğurabilen varis hastalığında hare ortaya çıkartacak bir doppler ultra ketsizlik, az sıvı alımı ve aşırı sıcak son incelemesi yaptırmaktır.” ların pıhtı oluşumunu tetikleyebileceğine dikkat çekiyor. Bu pıhtının yerinden kopup akciğerde pulmoner emboli oluşturabileceğinin altını çiziyor. Barlas “Doğal olarak eskiye oranla daha hareketsiz bir günlük yaşantımız var. Ancak özellikle bacaklarında varisleri olan hastalarımızın tedavilerini ötelememeleri gerekiyor” diyor. AİLE HİKÂYESİ ÖNEMLİ Barlas, hastalığı şöyle özetliyor: “Varisleri kısaca tanımlayacak olursak; bazen bacak venleri (toplardamarlar) içinde yer alan ve kanın temizlenmek üzere akciğerlere doğru ilerlerken geri kaçışını engelleyen kapakçıklar işlev göremez hale gelebilirler. Bunun sonunda venler içinde, özellikle de bacak alt yarısında kan TEHLİKELİ OLABİLİR birikmeye, basınç artmaya ve damar Barlas, varislerin çoğu zaman duvarları gerilmeye başlar. Benzer önemsiz görülse de tehlikeli olabi biçimde, ven duvarlarındaki zayıf leceği uyarısını yapıyor: “Tek başı lık da aynı sonucu doğurur. Hangi na bir pıhtının varlığı bile ciddi bir nedene bağlı olursa olsun sonuç, ba durum oluştururken, pıhtının bulun caklarda varis oluşumudur. duğu yerden kopup akciğerlere git Aile hikâyesi, yaş, cinsiyet, ven mesine ‘pulmoner emboli’ adı veri lerin geçirdiği travmalar, aşırı kilo, lir. Tablo, yaşamsal tehlike oluştu uzun süre oturarak veya ayakta dura rur. Varisli hastalarımızda eğer ba rak sürdürülen yaşam tarzı, her türlü sınçlı çorap giyme, egzersiz, baca hormonal bozukluk veya içinde hor ğı yükseğe kaldırma gibi evde yapa mon bulunan bir ilacın kullanılması, bileceğimiz tedavilerle ağrı gideri varis oluşum riskini artırır. Varisle lemiyor; bacakta şişlik, sızıntı, ya rin sebep olabileceği en ciddi sorun ra, enfeksiyon gibi sorunlar karşı lardan biri pıhtı oluşumu ve sonra mıza çıkıyor ise daha ciddi tedaviler sında pulmoner emboli olasılığıdır.” Ne zaman kurtuldum bu işten AKSAK DÜNYA Üşümek daha iyidir ALPER İZBUL @teorisyen K üçükken arada sırada yaşadığım bir histi dalanmak. Kelime anlamını bilmeyen varsa, giydiğiniz bir şeyin dokusunun teninize sürtünerek sizi rahatsız etmesi hatta sürtündüğü bölgeyi “yakması” olarak açıklayabiliriz. Bazen sadece üşümemem için üzerime giydirilen bir şey saatlerce dalardı ensemi, omzumu, kolumu... Söylerdim elbette ama beni dinleyen pek olmazdı. Üşümemdense “dalanmama” karar verilirdi. Çok sık olmazdı ama olurdu. KAVGA KAÇINILMAZ Büyüdüğümde, daha doğrusu ergenlikte tamamen kurtuldum dalanmaktan. Çünkü büyüyünce üşümeyle ilgili muhasebeyi kendi başıma yapabildim! Ergenlik de bu sürecin başlangıcı. İşte bu süreç yani ergenlik, insanın bir anlamda kendini bulma, karakterini oluşturma süresi oluyor. İtirazlar yükseliyor, kavgalar daha kora kor bir hal alıyor. Ama bu kavgaları vererek dalanmaktan kurtuluyorsun. Tabii burada en önemli nokta kavgaları verirken boşa bağırıp çağırmak yerine kendine yetebildiğini, kararlar alabildiğini, aldığın karar yanlışsa da bedelini ödeyebilecek güçte olduğunu gösterebil men. Ya da bunları görebilen anneye babaya sahip olman. Benim oğlum da artık bu çağa girdi. Dönem gereği de “zor” bir insan olmaya başladı. Ama bu “zor”luğun temelinde elbette ki oluşturmaya başladığı karakter yatıyor. İtirazlar arttı, şiddetlendi, küslük, kızgınlık gibi enstrümanları kullanmaya başladı. Biliyorum olaylı dönem sürecek. Hatta bu daha başlangıç. O nedenle öncelikle kendime anlayış ve sabır diliyorum. Bu süreç onun başarıyla tamamlaması gerektiği kadar benim de başarıyla tamamlamam gereken bir süreç. Kısacası ergenlik çağındaki çocuklarla olan ilişkilerinizde dikkatli olun. SIZ SIZ OLDUYSANIZ Onlar dalanmak gibi basit bir şeye karşı koymaya başladıklarında aslında kendilerini size anlatmaya çalışıyorlar. Artık kendi kararlarını verebileceklerini, kendilerine yetebildiklerini, bedel ödeyebileceklerini ve dalanmak istemediklerini belki biraz sert bir dille size anlatma çabasındalar. Onlarla olan ilişkilerinizde bu gerçeği unutmayın. Çünkü belki bugün unuttunuz ama sizler de bu mücadeleyi verdiniz. Vermeseydiniz siz, siz olamazdınız. ‘Benim çocuğum yapmaz’ demeyin, gözlemleyin Kurban da olmasın Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nce teknolojinin doğru kullanılması amacıyla ailelere yönelik “Güveli İnternet Kullanımı” ve “Siber Zorbalık” başlıklı iki yeni kılavuz hazırlandı. Kılavuzlarda bu konularda alınabilecek önlemler ve kısa uygulanabilir öneriler sunuluyor. “Benim çocuğum yapma, demeyin, sonuçta zorbalık yapanlar da onları seven ailelerin çocuklarıdır” vurgusunun yapıldığı “Siber Zorbalık” kılavuzunda, zorbalığa maruz kalmanın çok görünür bir şekilde belli olan bir belirtisi bulunmadığı ancak çocuğun davranışlarındaki değişimlere dikkat edilmesi gerektiği öneriliyor. Kılavuzdaki bazı bilgiler ve öneriler şöyle: zorba da BU DEĞİŞİMLERE DİKKAT İnternet ya da akıllı telefon kullandıktan sonra gergin oluyor mu? u Çevrimiçi etkinlikleri ve cep telefonu kullanımı hakkında konuşmaya isteksiz mi? u Siz yanına geldiğinizde mesajları saklıyor mu? u Mesaj atmaya, oyun oynamaya ya da sosyal medya kullanımına çok fazla ya da çok az mı zaman ayırıyor? u Mesajlaştıktan ya da çevrimiçi olduktan sonra içine kapanık, sarsılmış, şaşkın ve üzgün görünüyor mu? u Okula gitmekten ve/veya arkadaşlarıyla görüşmekten kaçınıyor mu? u Önceden keyif aldığı sosyal ortamlardan kaçınıyor mu? u Uyumakta zorluk çekiyor mu? u Özgüveni azaldı mı? ÇOCUKLARA ÖNERİLER Gizlilik ayarlarını kullandığından emin ol ve gizlilik ayarlarını düzenli olarak güncelle. u Başkalarına karşı saygılı ol. Çevrimiçiyken söylediklerine ve gönderdiğin resimlere dikkat et. u Başkalarına ait bilgileri ve görüntüleri onların izni olmadan paylaşma ve etiketleme. u Şifreni/parolanı gizli tut. Kimseyle paylaşma ve düzenli olarak değiştir. u Gönderdiklerin kolaylıkla ve hızlı şekilde yayılabilir ve sonsuza kadar çevrimiçi kalır. Göndermeden önce düşün. u Cep telefonu numaranı ve web sitesi adresini sadece güvendiğin arkadaşlarına ver. u Resim ve video indirirken ve yüklerken dikkatli ol. Çevrimiçi bir kere paylaşılan resmi geri alamazsın. Çevrim içi listene sadece tanıdığın, güvendiğin insanları ekle. Yabancılarla konuşurken özel bilgilerini ve konumunu gizli tut, paylaşma. u Zorbaları engelle. Kötü davranan kişileri nasıl engelleyeceğini ve bildirebileceğini öğren. u Rencide edici ve seni rahatsız eden mesajlara misilleme yapma ya da karşılık verme. Rencide edici maillerin, mesajların, ekran görüntülerinin kopyasını her zaman sakla, bizimle veya öğretmen(ler) inle paylaş. u Bizimle konuşamıyorsan güvendiğin, tanıdığımız yetişkinlerle konuş. u Seyirci olma. Başkalarına karşı zorbalık yapıldığına tanık olduğunda sessiz kalma, mağdura destek ol ve ilgili kişilere bildir GÜVENLİ İNTERNET İÇİN “Güvenli İnternet Kullanımı” başlıklı kılavuzda da çocukların gelişimleri ve çağın gereklerine uyumları için onların internete erişimlerini yasaklamanın etkili bir yöntem olmadığı bunun yerine teknolojiyi etkili, verimli, uygun ve sorumlu bir şekilde kullanmaları konusunda yol gösterici olunması gerektiği anlatılıyor. Annebabalara “çocuğunuzun ekranı siz olun” önerisiyle çevrimiçi davranışlarla ve teknoloji kullanımı ile örnek olunması, çocuklarınızla ilgili bilgileri ve fotoğrafları paylaşırken çok dikkat gösterilmesi gerektiğini belirtiliyor. Çizim: Zafer Temoçin REHBER ODASI FİGEN ATALAY Çocuğunuz bu davranışları sergilediğinde onu yargılamak yerine sebebini anlamaya çalışın. Gerekirse bir uzmandan yardım isteyin. ?SİBER ZORBALIK NEDİR Siber zorbalık ya da sanal zorbalık, birey veya grup tarafından başka bir bireye ya da gruba, bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığı ile tehdit edici, korkutucu, onur kırıcı, iftira dolu, utandırıcı mesaj ve/ veya görüntülerin kasıtlı ve düzenli bir şekilde gönderilmesidir. Gizliliğe saygı göstermek şart u Hoş olmayan mesajlara ve maillere yanıt vermemelisin. u Tanımadığın kişilerden gelen mesajları, mailleri açmamalısın; linklere tıklamamalısın. u Tanıdığın ya da tanımadığın kişi ya da kişilerden hoş olmayan mesajlar, mailler aldığında, kişiyi engellemeli, bana veya öğretmenine söylemelisin. u Çevrimiçiyken okuduğun veya gördüğün bir şey hoşuna gitmediyse, seni rahatsız ettiyse bana veya öğretmenlerine söylemelisin. u Kendinle ve ailenle ilgili özel/kişisel bilgileri (adres, telefon numarası, kredi kartı numarası vb.), fotoğrafları paylaşırken dikkatli olmalısın. Çünkü paylaşılan her şey sonsuza kadar orada kalmakta, paylaştığın bilgiler kolaylıkla kopyalanabilmektedir. Paylaştığın bilgilerin çok az insana açık olduğundan emin olmalı sın, çün kü bunların kimler tarafından görüntülenebileceğini bilemezsin. u Herhangi birisi senden kendinle ilgili kişisel bilgileri paylaşmanı ısrarla istiyorsa bana haber vermelisin. u Video oynatma yazılımı yüklemeni isteyen/gerektiren videoları indirmemelisin. u Yüz yüze nasıl davranıyorsan, çevrimiçinde de aynı şekilde davranmalısın. u Güvenli şifreler oluşturmalı ve bunları kimseyle paylaşmamalısın. u İnsanlar çevrimiçi olarak farklı davranıyor ya da kendilerini gizliyor olabilir. Bu nedenle tanımadığın kişilerle sanal iletişim kurmamalısın. u Herhangi bir içeriği indirmeden önce bana haber vermelisin. u Sosyal medya hesaplarını gizli tutmalı, gizlilik ayarlarını düzenli olarak kontrol etmelisin. u Başkalarının gizliliğine saygı göstermelisin. Başkalarına ait kişisel bilgileri ve fotoğrafları onların izni olmadan paylaşmamalısın, kişileri etiketlememelisin. u Sohbet odalarında tanıştığın kişilerle benden izin almadan ve kim olduklarını bilmeden buluşmamalısın. Ani değişiklikleri takip edin Çocuğunuz; u Sosyal etkinliklere ve spora daha az zaman ayırmaya başladıysa, u Okul başarısı düştüyse, u Yorgunluk, uyku bozukluğu, baş ağrısı, göz yorgunluğundan şikâyet ediyorsa, u Yeme alışkanlığında değişiklik olduysa, u Kişisel bakımı azaldıysa, u Belirli web sitelerine ve oyunlara takıntılı hale geldiyse, u Çevrimiçi etkinliklere ara vermesi istendiğinde aşırı derecede kızgın oluyorsa, u Bilgisayardan uzak durduğunda kaygılı ve asabi oluyorsa, u Arkadaşlarından ve ailesinden uzaklaşmaya başladıysa, Çocuğunuz bu davranışları sergilediğinde onu yargılamak yerine sebebini anlamaya çalışın. Gerekirse bir uzmandan yardım isteyin.