Catalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 9 27 MART 2020 CUMA ITUC tarafından 86 ülkede 109 sendikanın katılımı ile yapılan bir araştırma ortaya koyuldu Virüs işçiyi vurdu Korona...Geldi,ders verdi... Neler dedi? Virüsten en çok sağlık emekçileri, nakliye işçileri ve fast food çalışanları etkileniyor. Kimse binlerce işçinin havalandırmasız fabrikalarda 12 saat çalışmasına itiraz Zorlu günler ve belli ki sürecek... Ve çıkarılacak hayli ders var... Hiç zaman kaybetmeden... Bir küçücük virüsün 7.5 milyar insanı tehdit eden küresel bir etmiyor. Şantiye, maden ocakları görülmüyor. salgına dönüşmesi beklenmiyordu. Daha doğrusu uyarılar yapılmış ama her zaman Koronavirüs salgınının zenginfakir ayırmadığı savının gerçeği yansıtmadığı bir kez daha görüldü. Gerekli önlemleri almayanla olcay büyüktaş fabrikalarda 12 saat çalışmasına itiraz etmiyor. Şantiyeleri, maden ocaklarını veya ambarları kimse görmedi. Araştırmaya göre, virüsten ilk etkilenenler olduğu gibi kulak ardı edilmişti iktidarlar tarafından. Dünya Sağlık Örgütü’nün ülkelerin hemen hemen hepsinin sağlık sistemlerinin sorunlu ve yetersiz olduğu uyarısı örneğin... Tıpkı küresel ısınma tehdidine karşı kulakların tıkandığı gibi... Koronavirüsün yol açtığı Covid19 salgı ra hastalığın bulaştığı doğ Asya’da çokuluslu şirket nı şunları gösterdi dünyaya ve tabii bize: ru, ancak çalışan özellikle de ba ler için çalışan işçiler oldu. On Bilimin önemini: Bilim zaten olması zı sektörlerdeki çalışanlara daha ların hemen ardından taşımacı gerektiği gibi tahtına yeniden oturdu. De fazla bulaştığı da ortada. Ünlü lık işkollarında çalışanlar ve ta mek ki bilime güvenmeyi, bilimsel düşün “Hayvan Çiftliği” kitabının sloganı gibi “Herkes eşit ama bazı hayvanlar daha eşit” gibi burada da ‘herkese bulaşır ama bazılarına ne yazık ki daha fazla’... Üstelik etkisi yalnız hastalığın bulaşması ile de kalmıyor. İşini ve aşını kaybetmek de cabası... Uluslararası Sendikalar Konfederasyonu (ITUC) koronavirü bii ki hastalıkla mücadele eden sağlık işçileri geldi. Sağlıkçı hasta oldu İşinin doğası gereği kişilerle teması en fazla olan çalışanlar, pandemi karşısında en fazla risk altında. Hem temas riski hem kişisel koruyucu ekipmanların yetersiz olmasından kay Gösteri yok, iş yok ceyi, doğru bilginin peşinden gitmeyi toplumun tüm katmanlarına yaymak zorundayız. Bilim siyasete önderlik etmeli. Ve vatandaşların vazifesi de bu önderliğin bekçiliği olmalı. Sosyal devlet odaklı politikaların önemini: İnsanlar ya virüs ya açlık, işsizlik seçeneğinden birini seçmeye zorlanmamalı. Tüm sektörlerde inşaatlar, madenler, liman işçileri, fabrikalar için geçerli. Sağlık ve güvenlik kurallarına uyulması için işve sün küresel etkileri üzerine 86 naklı nedenlerle sağlık çalışan renler sürekli olarak denetlenmeli. Uyma ülkeden 109 sendikanın yer aldığı bir araştırma yaptı. Hem bu araştırma hem de DİSK’in çeşitli kaynaklardan derlediği, işçilerin virüsten nasıl etkilendiği ve nasıl mücadele ettiğine ilişkin bilgiler salgının en çok emekçileri, bazı sektörlerdeki emekçileri çok daha olumsuz etkilediği görüldü. Salgına karşı bir dizi önlem alındı. Okullar tatil edildi. Toplu taşıma kullanımı azaldı. Maçlar iptal edildi. Umre, hatta bazı ülkelerde cuma namazları durduruldu. Ama hiç kimse binlerce işçinin havalandırması olmayan ları ilk sırada yer aldı. Sınırlardaki geçişlerin sıkı kontrol altına alınması ve kapatılması nedeniyle yolcularla ve aynı zamanda aileleriyle doğrudan temas halinde oldukları için taşımacılık işçileri, fast food sektörü çalışanları da dahil olmak üzere perakende ve hizmet sektörü işçileri, çalıştıkları işletmeler kapatıldığı için ciddi ekonomik sorunlarla karşı karşıya kaldı. Birçok müşteri temsilcisi, süpermarket çalışanı ve posta işçisine kişisel koruyucu ekipmanların yeterince tedarik edilmediği görüldü. Aktörler, film ve televizyon program yapımlarında çalışanlar ve konserlerin durdurulması nedeniyle işini kaybeden müzisyenler dahil performans sanatçıları ve eğlence sektörü işçileri, otel ve havayolu işlerinde çalışan turizm çalışanları, birçok ülkede okulların kapatılmasıyla birlikte öğretmenler ve diğer eğitim işçileri de işlerini kaybetme riski altında. Virüsün yayılmasına karşı gerekli kısıtlamaların yapılması nedeniyle talepleri düştüğü için enformel ekonomi işçileri, küçük işletmelerde çalışanlar ve kendi hesabına çalışanlar ile platform çalışanları risk altında olan diğer emekçiler arasında. İthalatçı ülkelerdeki talep düşüşleri ve sınır kısıtlamalarından kaynaklı olarak yaşanan ekonomik riskler nedeniyle siparişlerin iptal edilmesi veya ertelenmesinden dolayı, ihracatçı ülkelerdeki tekstil ve hazırgiyim gibi sektörlerde çalışan işçiler için risk sinyalleri var. Sipariş iptalleri işsizliğe dönüştü Çin’de salgın nedeniyle kapalı kalan fabrikalar açılmaya başlasa da iptal edilen siparişler ve geciken sevkıyatlar nedeniyle fabrikalar işten çıkarmalara başladı. Economist Intelligence Unit analisti Dan Wang da Çin’deki işsizlik oranının bu yıl 5 puan artabileceğini söyledi. Wang, 103 milyon işçinin de yüzde 3050 olan maaş kısıntılarından etkilenebileceğini belirtti. yanlara büyük rakamlı ceza kesilmeli. Koronavirüs günlerinde öncelik, hiz met aldığımız insanların güvenliğini sağlamak olmalı. Evet başta sağlık emekçileri ama diğerleri de. Kimileri eve kapanırken çalışmak, üretmek ya da hizmet etmek zorunda olanlarımız, onların aileleri, çocukları, hepsinin sağlığı... Market çalışanları, hastanelerin temizlik işçileri... Güvenli ulaşımları, koruyucu giysileri, bedensel ve ruhsal sağlıkları, kaygıları... Planlamanın önemini: Belki kentleşmeyi yeniden düşünmek.. Köyler bomboş, tarlalar atıl, hayvancılık ithalata bağımlı... Oysa tarıma, gıdaya, kendi kendine yetebilir bir gıda üretim zincirine sahip olmanın önemi bu tür durumlarda ortaya çıkıyor. Bütün dünya aynı sorunla boğuşurken tabii önceliği kendi halklarına verecekler. Öte yandan tıkış tıkış kentlerde birçok ‘Virüsten değil açlıktan öleceğiz’ küçük işletme kapalı. Birçok çalışan kapı önünde. Peki, bunlar ne yapacak? Kiraları, geçimleri? Acil bir eylem planı, doğru bir strateji ile bu insanları neden tarıma yön GAMZE BAL Çalıştığı tekstil firmasının iki hafta Kuyrukta bekleyenlerden biri de 20 lendirmiyoruz? Çoğu zaten köylerini bıra önce üretime ara verdiğini, bu sü yaşındaki bir gençti. Salgından önce kıp iş, aş, çocuklarına iyi eğitim uğruna bü Salgın nedeniyle işler durun re boyunca ücretsiz izne çıkarıldı İstanbul Hacıosman’da bir fırınkafe ca otel çalışanından kuaförüne, ğını anlatan bir yurttaş, “Kiracıyım, de çalıştığını anlatan genç, şimdi iş yük kentlere akmış insanlar... Şehirlerde kötü binalarda oturuyor, sağlıksız besleni tekstil işçisinden garsonuna ya iş çocuğum var, bütün ödemelerim siz kaldığını, işten ayrılmadan önce yorlar... Yaşayabilmek için borçlanıyor, on siz kalan ya da ücretsiz izne çıkarı duruyor. Ne yiyeceğimizi kara kara yanına aldığı poğaçalarla da günlük ları ödeyebilmek için her türlü işte çalışma lan emekçiler, dün Şişli’deki İŞKUR düşünüyorum. Koronadan değil, aç gıda ihtiyacının bir kısmını karşıladı ya razı oluyorlar. önünde uzun kuyruklar oluşturdu. lıktan öleceğiz” dedi. ğını anlatıyor. Salgının ne zaman biteceği belli değil ve İşsizlik maaşı için soğuk havada, sı Aynı durumdaki başka bir emekçi “Ailem memlekette. Onlara para önümüzdeki günlerde bu kez de gıda teda rada beklemek zorunda kalan yurt ise “Hükümetin virüse yönelik açık yardımı yapıyordum ama şimdi ken riki önemli bir sorun olarak karşımıza çıka taşlar, açıklanan onca ekonomik ladığı ekonomik pakette bizleri gü dim de geçinemiyorum” diyor. İş cak. Sinyalleri şimdiden geliyor. tedbire rağmen kendileri venceye alan hiçbir ön sizlik parasının çıkıp çıkmayacağın Kaynak seferberliğinin önemini: Üre Şişli’deki İŞKUR’un önü, koronavirüsün yarattığı krizle işsiz kalan emekçilerle doluydu. Hükümetten fatura, kira ve gıda yardımı talep ediyorlar. nin güvence altına alınmadığına tepkili. Faturalarını, kiralarını, mutfak masraflarını nasıl ödeyeceklerini kara kara düşünüyorlar. lem yok. Olsa, zaten bu kuyrukta beklemezdik. Zenginler koronayı, biz maddi sıkıntımızı düşünüyoruz” diye konuştu. dan da emin değil. En azından kirasını ödemesinde yardımcı olur düşüncesiyle “bir umut” geldiğini söylüyor. Hükümet, bu insanlara acilen destek olmalı. tim öncelikleri de planlanabilir. Kaynaklar ona göre yeniden dağıtılabilir. Salgında ihtiyaç duyulan en önemli ürünlerin fabrika bantlarında yapılacak küçük değişikliklerle hızla üretimine geçilebilir. 3D teknolojisinden birçok alanda yararlanılabilir. Bunun için açık sistemler kullanılabilir. Üniversite BİST yükseldi dolar geriledi ‘Türkiye küçülecek’ ler, araştırma merkezleri iş dünyası ile koordineli çalışabilir. Yurttaş bilincinin önemini: Sosyal izolasyon virüsle mücadelenin anahtarı. İlk günlerden anlatıldı, söylendi ama çoğunluk tınmadı. Asker uğurlamalar, parklarda, Koronavirüsün ekonomik etkileri nedeniyle günlerdir dalgalanan ve büyük kayıplar yaşayan mali piyasalarda, dün umutlu bir hava oluştu. Ardı ardına açıklanan önlem paketleri, süresi belli olmasa da piyasaları olumlu etkiliyor. Bu kapsamda dolar/ TL de dün gün içinde 6.386.50 arasında dalgalandıktan sonra günü 6.41 seviyelerinde kapadı. Borsa İstanbul 100 Endeksi de, 88 bin 14691 bin 786 arasında dalgalandıktan sonra günü yüzde 2.77 artışla kapattı. l Ekonomi Servisi Kolaylık yapan bankalar artıyor Müşterilerine destek paketi açıklayan bankalara yenileri eklendi. Odeabank ve Burgan Bank da, hazırladıkları kolaylıkları ilan etti. Buna göre, 30 Nisan’a kadar olan tüm bireysel ve ticari kredi ürünlerinin anapara, faiz ve taksit ödemeleri, talep edilmesi halinde mevcut koşullarla 30 Haziran’a kadar ötelenebilecek. Ayrıca belli tarihe kadar EFT ve havale işlemlerinden ücret alınmayacak, diğer bankaların ATM’lerinden yapılan belli sayıda işlem ücretsiz olacak. Takip ediyoruz Öte yandan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, tTwitter hesabı üzerinden “Bankaların, iş dünya Üretim molası yayılıyor Koronavirüs salgını ve bu salgınla mücadelenin ekonomi ve özellikle üretim üzerindeki etkilerinin sonuçlarına, her geçen gün yenileri ekleniyor: Kamuyu Aydınlatma Platformu’na açıklama yapan Vestel Elektronik ve Vestel Beyaz Eşya, özellikle en büyük pazarları olan Avrupa’dan gelen sipariş ertelemeleri nedeniyle 30 Mart5 Nisan arasında üretime ara vereceklerini duyurdu. Yine KAP’a açıklama yapan Anadolu Isuzu, tedarik ve teslimat süreçlerin deki aksamaları değerlendirerek, üretim faaliyetlerine 30 Mart’tan başlamak üzere 9 gün süreyle ara verilmesi kararlaştırdı. Şirket ayrıca 1 Nisan 30 Haziran arasında kısa çalışma yapılması için başvuru yaptı. Pirelli Türkiye ise 112 Nisan arasında İzmit’teki üretim operasyonlarına ara verecek. Karsan Otomotiv de 110 Nisan arasında tüm faaliyetlere ara vereceğini duyurdu. Ayrıca Hyundai Assan da 13 Nisan'a kadar 'planlı duruş’ kararı aldığını açıkladı. l Ekonomi Servisi Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Türkiye ekonomisinin koronavirüs nedeniyle bu yıl 1.4 küçüleceğini öngördü. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s Türkiye ekonomisi için bu yıla ait büyüme tahminini koronavirüs nedeniyle yüzde 1.4 daralmaya düşürürken, 2021’deki toparlanmanın da güçlü olmayacağı uyarısında bulundu. Moody’s tarafından G20 ekonomileri hakkında yayımlanan araştırma notunda Türkiye’nin 2021 yılında ancak yüzde 0.8 büyüyeceği öngörülürken, G20 kapsamında şu vurgu yapıldı: Turizme dikkat “Türkiye ekonomisinin en ciddi etkilenen ülke olacağını tahmin ediyoruz. İkinci ve üçüncü çeyrekte toplam daralmanın GSYH’nin yüzde 7’si kadar olacağını öngörüyoruz. Meydana gelen şok Türkiye’de turizm ile bağlantılı sektörlere büyük ihtimalle yaz boyunca önemli zarar verecek.” Raporunda, Çin dışındaki gelişmekte olan ülkelerin bu krizinden sonra gelişmiş ekonomilere kıyasla daha zayıf bir toparlanma sergileyeceği tespitinde bulunan Moody’s, dünya ekonomisinin büyük çoğunluğunu temsil eden G20 ülkeleri için yüzde 2.6 olan 2020 büyüme tahminini yüzde 0.5 daralmaya revize ederken, 2021’de yüzde 3.2 büyüme öngördü. l Reuters Koşullar bozuldu kredi riskleri arttı Fitch Ratings, Türkiye’nin kredi profiline ilişkin koronavirüs kaynaklı risklerin esas itibarıyla küresel finansal koşullardaki bozulmadan geldiğini ve bankaların kredi profillerine yönelik risk artışıyla karşı karşıya olduğunu belirtti. Fitch’e göre, Türkiye’nin yüksek dış finansman ihtiyacı, zayıf para politikası kredibilitesi ve jeopolitik risklerle birlikte küresel piyasa algısındaki bozulmalara karşı kırılgan hale getirdi. Kola ve puroya ÖTV zammı yapıldı banklarda sohbetler, piknikler.. Kendimizin ve yakınlarımızın, diğerlerinin sağlığı için şarttı. Hâlâ tam olarak yapılmıyor. Bunun yanı sıra; dayanışmaya en fazla ihtiyacımız olan günlerdeyiz. Bu dayanışma yerelde çok daha iyi örgütlenebilir. Yurttaş bilinci öyle pat diye gelişmez, çocuk yaşta başlanmalı... Doğaya saygı, doğru su yönetimi, başkasının hakkını gasp etmeme... Hepsinin temelinde bu yatıyor. Eğitimin önemini: Cehaletle, bilgisizlikle mücadelenin önemli bir adımı eğitim ama doğru eğitim. Bilimsel bilginin, sorgulamanın, soru sormanın ve doğru yanıtı aramanın temel ilke olacağı bir eğitim. Küresel işbirliğinin önemini: Dünyanın aslında çok küçük olduğunu gösterdi bir minik virüs. Doğru bilgi paylaşımı, şeffaflık, bilimsel araştırmalarda hızlı işbirliği, açık demokrasi, güven artık bundan sonrasının olmazsa olması. Eğer senin durumun iyi, halin vaktin yerinde olsa bile gün geliyor komşunun, işçinin, hizmet aldığın kişinin ya da bırak yakını, dünyanın bir diğer ucunda herhangi bir kişinin yaşadığı sıkıntı, hastalığı seni de artık çok yakından ilgilendiriyor. Sömürüye, haksızlığa seyirci kalma. Tepki ver, eyleme geç... ‘YEKDEM uzatılmalı’ Jeotermal Elektrik Santral Yatırımcıları Derneği Başkanı Ufuk Şentürk, koronavirüs salgınının jeotermal enerji santral ekipmanlarında üretim ve tedarik sorunu yaratmasının yeni santralların inşasında gecikmeye yol açacağını belirtti. Şentürk, “Tedarik kaynaklı mücbir sebeplerden dolayı Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM) bitiş tarihinin ötelenmesini talep ediyoruz” dedi. YEKDEM ile ilgili süre yıl sonu dolacak. l Ekonomi Servisi mıza ve vatandaşlarımıza verdikleri dayanışma taahhütlerinin takipçisiyiz. Taahhütlere aykırı bir uygula Resmi Gazete’de dün yayımlanan karara göre, kolalı gazozlarda yüzde 25 mış purolar, uçları açık purolar, sigaralar ve tütün yerine geçen maddelerden geçmeyen ve net muhtevası 500 gramı geçen ambalajlarda olanların yüzde Elektriğe zam yok ma ile karşılaşan tüm vatandaşlarımız BDDK’nin şikâyet hatlarına du E olan ÖTV tutarı yüzde 35’e yapılmış sigaraların yüzde 63 olan ÖTV tutarı yüzde çıkarıldı. Tütün içeren puro 40 olan ÖTV tutarı ise, yüz 40’a düşürülürken, sigarada nerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı Mustafa Yılmaz, dün yazılı bir açık rumlarını aktarabilirler” dedi. lar, sigarillolar, tütün yerine de 80’e yükseltildi. değişiklik yapılmadı. lama yaparak nisanhaziran döneminde elek l Ekonomi Servisi geçen maddelerden yapıl Net muhtevası 500 gramı l Ekonomi Servisi trik fiyatlarına zam yapılmayacağını söyledi.