Catalog

EKONOMİ DOLAR ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY AVRO STERLIN FAİZ BORSA 11 12 MART 2020 PERŞEMBE ALTIN CUMHURİYET ALTIN 24 AYAR 6.1930 5.7 kuruş 7.0020 4.7 kuruş 8.0340 2.3 kuruş 11.09 0.48 puan 100.966 96.26 puan 2224.98 29.6 lira 330.24 4.11 lira Koronavirüs turistlerin gözdesi alışveriş merkezlerini boşalttı. Otellerde doluluk yüzde 30’a düştü Cirolara virüs bulaştı Turist yoğunluğu yüksek AVM’lerdeki mağaza ciroları, salgından dolayı yüzde 2030 arasında düştü. Eczanelerdeki antibakteriyel jellerin ise maske gibi karaborsaya düşmesine ramak kaldı. GAMZE BAL / YARKIN SUN İstanbul’un en büyük alışveriş merkezlerinden (AVM) biri... İşletmesi Kuveytli bir yatırımcıya ait olduğu için en yoğun müşteri kitlesini Körfez’den gelen turistler oluşturuyor... Ancak her gün adım atacak yer bulunmayan yiyecek katı bomboş! Dünyanın en ünlü lüks markalarının yer aldığı, yüksek gelirli turistlerin yoğun ilgi gösterdiği bir başka AVM ve manzara yine aynı. Boş dükkânlardan birine giriyoruz. Mağaza müdürünün şu sözleri, son günlerde giderek boşalan mağazalardaki durumu rakamlarla özetliyor: “Eskiden günde 10 tane tax free (vergi iadesi) evrakı kesiyorduk. Şimdi bu rakam sıfır.” Yüzde 2 azaldı AVM çalışanlarına göre yüzde 30’a yakın ciro kaybının yaşandığı AVM’lerde müşteri kaybını, Alışveriş Yatırımcıları Derneği’nin (AYD) Ocak 2020 rakamları da kanıtlıyor. AVM’lerin ziyaretçi sayısı, virüsün henüz etkilemediği ocak ayında bile bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2 azalmış. Mağazalardaki boşluk, turizmdeki sıkıntının da göstergesi. İstanbul otellerinde üç ay öncesinde yüzde 70’leri bulan doluluk oranları, son bir ayda yüzde 30’lara kadar gerilemiş durumda. Dünyayı kasıp kavuran koronavirüs salgınının Türkiye’de ekonomiyi hızla etkilediğini gösteren gerçekler bunlar... Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı Sinan Öncel, koronavirüs nedeniyle ciroların yüzde 2030 düştüğünü belirtiyor. Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hüseyin Altaş ise, AVM’lerde dezenfeksiyon önlemlerini artırdıklarını vurgulayarak “Virü se karşı temizlik ürünleri kullanımımızı ve temizlediğimiz yer sayısını artırdık” diyor. Dolaştığımız mağazalardan bazılarının kabinlerinde de dezenfekten ürünler yerleştirilmişti. Jel bulunamıyor Koronavirüs bir yandan ekonominin her alanında gelecek korkusu yaratırken bir yandan da bu süreçten nemalanmak isteyenleri artırıyor. Maskeden sonra şimdi de antibakteriyel jel yok satıyor. Dolaştığımız çok sayıda eczanede jel ve küçük kolonya bulmak neredeyse imkânsız. Eczanelerden aldığımız bilgiye göre, son bir ayda jel fiyatları yüzde 87.5 zamlanarak 15 TL’ye yükseldi. Sipariş verilmesine rağmen 3 haftadır da tedarik edilemiyor. Türkiye’ye de virüsün bulaştığının kesinleşmesinden sonra son stoklar da bitmek üzere. Elinde son iki ürün kaldığını anlatan bir eczacı şunları söylüyor: “Haftalardır sipariş vermemize rağmen ürün gelmiyor.” İstanbul Eczacı Odası Genel Sekreteri Pınar Özcan, “Jelde talep artışını karşılayacak arz yok” diyor ve bir de uyarıda bu lunuyor: “Piyasada tükenmek üzere bu ürünlerin merdivenaltı üretiminin çoğalması riski var. Denetimin artırılması gerekir.” Ankara Eczacı Odası Başkanı Taner Ercanlı ise şunları söylüyor: “Bu ürünlere dün sabahtan itibaren inanılmaz talep arttı. Ankara’da eczacıların yüzde 80’inin elinde bu ürünler yok. Diğer illerde de durum aynı. Tedarik edilecek depolarda ürün bulunamıyor. Fiyatlar da bir günde 23 katına çıktı. Virüsün bulaştığının öğrenilmesinden önce 100 ml dejenfektan jel 10 lirayken, 2030 liraya çıktı. Kolonya da yok.” AYD’nin 2020 Ocak verilerine göre, AVM’lerin ziyaretçi sayısı yüzde 2 azaldı. AVM çalışanları virüs dolayısıyla Arapların dahi gelmemesinden yakınıyor. Rezervasyon iptalleri artıyor Turizm sektörünün çatı derneklerinin oluşturduğu Turizm İstişare Kurulu, koronavirüsün yayılması sürecinden Türkiye’nin de olumsuz biçimde etkilenmeye başladığını, ileri tarihli rezervasyon iptallerinin ciddi boyuta ulaştığını duyurdu. Açıklamaya göre, Kurulun, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na sunduğu önlemlere ilişkin talepler şunlar oldu: KOBİ desteklerinin arttırılması, SGK, KDV, muhtasar gibi ödemelerin yıl sonuna kadar ertelenmesi, is tihdam desteklerinin artırılması, sektör işletmelerinin başta tur operatörü, konaklama ve yemeiçme sektörü işletmeleri olmak üzere nakit akışını teminen, teminatsız uzun vadeli KGF kaynaklı Eximbank ve diğer bankalardan uygun koşullarda kredi sağlanması, var olan kredi taksitlerinin faizsiz olarak yıl sonuna kadar ertelenmesi, konaklama vergisinin ertelenmesi, enerji, su ve atık su maliyetlerinin azaltılması yönünde teşvik uygulanması. Lufthansa’dan 23 bin uçuşa iptal Alman havayolu firması Lufthansa Group’a bağlı havayolu şirketleri, Covid19 salgını nedeniyle 29 Mart24 Nisan tarihleri arasındaki 23 bin uçuşun iptal edildiğinini duyurdu. Uçuş iptallerinin sürebileceği bildirilen açıklamada, kapasite ayarlamasının daha çok Avrupa, Asya ve Ortadoğu uçuşlarını etkilediği vurgulandı. l AA Marketlerde panik alışverişi Virüsün Türkiye’ye bulaşmasıyla özellikle un ve makarna gibi temel gıda maddelerinin yanı sıra kişisel hijyen ürün satışları yüzde 100 arttı. Raflar kısa sürede boşaldı. Bazı market ler, tavuk, eldiven ve kolonya gibi ürünlerin satışı na sınırlama getirdi. CarrefourSA’dan yapılan açıklamaya göre, Sağlık Bakanlığı’nın koronavirüs açıklaması sonrası geçen hafta bugün ve önceki güne oranla dünkü isatışlarda saatlik bazda yüzde 50’lik bir artış gözlemlendi. Ciro bazında en çok büyüme gösteren reyonlar ise kuru gıda, kasap, temizlik malzemeleri, parfümeri, kişisel bakım ve hijyene yönelik ürünler oldu. Virüsün Türkiye’de de görülme ihtimaline karşı önceden tedbir aldıklarını vurgulayan bir açıklama yapan Gıda Perakendeciler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Galip Aykaç tüketici ta leplerinin kesintisiz karşılanacağını söyledi. Aykaç, gerek ürün stokları gerekse personel olarak sektörün önceden tedbirlerini alarak hazır olduğunu dile getirdi. İstanbul Perakendeciler Derneği Başkanı Faruk Güzeldere ise, “İnsanlar yeter ki ihtiyaçları kadar alsın. Bu talebi karşılayacak stoklarımız da üretim bağlantılarımız da var. Belki biraz gecikme yaşanır ama bu talep karşılanır” diye konuştu. Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, tüketiciyi açık gıdalardan uzak durması, hijyenik koşullarda üretilen ambalajlı gıdaları tüketmesi konusunda uyardı. Varlık Fonu denetimsiz Piyasaların ateşi yüksek Döviz piyasalarında hareketli saatlerin yaşandığı dün, dolar 6.20’yi test etti, Avro ise 7 TL’nin üzerine çıktı. Yurtiçinde piyasaların Türkiye’de ilk koronavirüs vakasını fiyatlayacağı yeni güne dolar/TL 6.14 liradan başladı. 6.9765 seviyelerinden güne başlayan Avro/TL ise, gün içinde yüzde 1.06 değer kazanarak 7.02 TL’ye yükseldi. Güne 100 bin 400 puandan başlayan BIST100 Endeksi, saat 10.45 sularında 102 bin 830 puana kadar tırmandıktan sonra günün ikinci yarısında düşüşe geçti. Saat 14.30 civarında 100 bin puanın altını gören endeks, 99 bin puanın altına kadar çekildi. Borsa İstanbul’da da dalgalı görünüm, gün boyu devam etti. Güne yüzde 0.64 puan kayıpla başlayan BIST100 ise, gün içinde 100 bin puanın altına geriledi. BIST100 günü yüzde 0.10 kayıpla 100 bin 966 puandan tamamladı. Dünya piyasalarında ise analistlere ve şirket danışmanlarına göre koronavirüs salgını, petrol fiyatlarındaki düşüş ve ekonomideki olumsuz gidişat özellikle enerji ve hizmet sektörlerinde yeni bir borç yapılandırma ve iflas dalgasının görülmesine sebep olabilir. Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Chrisine Lagarde, Avrupa’nın, liderlerin koronavirüs konusunda acil harekete geçmemeleri durumunda, 2008 yılındaki finans krizine benzer büyük bir ekonomik şok riski ile karşı karşıya olduğunu söyledi. Ticari kredilere sınırlama Merkez Bankası’nın ticari kredilerle ilgili düzenlemesine göre, döviz cinsi ticari kredilerde erken ödeme ücreti, erken ödenen tutarın yüzde 2 ila 3’ünü geçemeyecek. Karar, Resmi Gazete’de yayımlanan Merkez Bankası tebliği ile duyuruldu. Tebliğe göre, ticari TL kredilerin erken ödeme şartlarında herhangi bir değişiklik öngörülmedi. Bu kredilerde erken ödeme ücreti, erken ödenen tutarın, kalan vadesi 24 ayı aşmayan kredilerde yüzde 1’i olarak uygulanıyor. Kalan vadesi 24 ayı aşan kredilerde ise, alınabilecek ücret yüzde 2 seviyesinde. Son tebliğ ile döviz kredilerinde söz konusu oranlar birer puan artırıldı. Öte yandan, Merkez’in açıkladığı verilere göre, ocak ayında cari işlemler açığı, geçen yılın aynı ayına göre 1 milyar 528 milyon dolar artarak 1 milyar 804 milyon dolara yükseldi. l Ekonomi Servisi MAHMUT LICALI Kuruluşundan bu yana bünyesine dahil edilen şirketlerle tartışma yaratan Türkiye Varlık Fonu’nun 2018’e ilişkin denetim raporları yasal süresinin üzerinden 5 ay geçmesine karşın TBMM’ye sunulmadı. CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, 24 Ocak 2020’de TBMM Başkanı Mustafa Şentop’a fonla ilgili denetim raporlarının Meclis’e gelmemesiyle ilgili soru önergesi verdi. İçtüzüğe uymuyor Ancak Özel’in verdiği soru önergesi de yaklaşık 50 gün bekletildikten sonra 10 Mart 2020 tarihinde işleme konuldu. Konuya ilişkin verdiği soru önergesinin 47 gün sonra işleme alınmasına tepki gösteren Özel, “Varlık Fonu’nun denetim görevi Meclis’te olduğu ve CHP Grup Başkanvekili Özgür Özel, Varlık Fonu’nun denetim raporlarının yasal süre içinde yani 5 aydır Meclis’e getirilmediğini açıkladı. kanuna uyulmadığını itiraf etmemek için bu önergeye adeta ölü taklidi yapılıyor” dedi. Önergenin bir gerekçe gösterilmeden bekletilmesine tepki gösteren Özel, şöyle devam etti: “Bütün varlığımız hatta gelecekteki varlıklarımız bu fona konulmuş durumda. Fonun zaten denetimi şeffaf değil, Meclis’e bile yollanmıyor. Şentop’a sorduğum önergede, bu fon ile ilgili denetim kanununu hatırlatarak raporların getirilmeyiş gerekçesini sormuştum. Şentop konuya ilişkin TBMM Genel Kurulu’nda yaptığım bir konuşmanın ardından önergeyi yaklaşık 50 gün bekleterek ancak 10 Mart günü işleme koydu. Kendisi ni Erdoğan’a ve damadına siper eden bir Meclis Başkanı görüntüsüyle karşı karşıya kalmış olmak, kuvvetler ayrılığıyla taban tabana çelişen bir tutumu da gösteriyor. Karşımızda kendi yaptığı anayasaya uymayan, kendi çıkardığı kanuna uymayan bir yapı, kendi sorumluluğundaki içtüzüğe uymayan bir anlayış var.” Öte yandan, Fon bünyesinde Ziraat Bankası, Halkbank, Türkiye Petrolleri, BOTAŞ, PTT, TÜRKSAT, Borsa İstanbul, Milli Piyango, TCDD, Türkiye Denizcilik İşletmeleri, Eti Maden, ÇAYKUR, Türk Hava Yolları, Türk Telekom ve mülkiyeti Hazine’ye ait bazı taşınmazlar yer alıyor. l ANKARA İNŞAAT MALIYETLERI YÜKSELDI Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, inşaat maliyet endeksi, 2020 Ocak’ta bir önceki aya göre yüzde 5.09, bir önceki yılın aynı ayına göreyüzde 9.31 arttı. Bir önce ki aya göre malzeme endeksi yüzde 1.79, işçilik endeksi yüzde 12.07 yükseldi. Ayrıca bir önceki yılın aynı ayına göre malzeme endeksi yüzde 5.85, işçilik endeksi yüzde 16.63 arttı. Bina inşaa tı maliyet endeksi ise bir önceki aya göre yüzde 5.03, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9.27 yükseldi. Bir önceki aya göre malzeme endeksi yüzde 1.34, işçilik endeksi yüzde 12.67 arttı. Süt üretimi 1 yıl sonra yükselişte Son bir yıldır neredeyse her ay azalan süt ve süt ürünleri, 2020’nin ilk ayında artmaya başladı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) dün açıkladığı verilere göre, ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre toplanan inek sütü miktarı yüzde 8.9 arttı. 2020 Ocak’ta bir önceki yılın aynı ayına göre ti cari süt işletmeleri tarafından yapılan içme sütü üretimi yüzde 8.7 artarak 146 bin 247 tona çıktı. Aynı dönem aralığında yoğurt üretimi ise yüzde 8.1 artarak 91 bin 983 tona yükseldi. Ayran üretimindeki artış yüzde 14, tereyağı üretimindeki artış yüzde 5.7, inek peyniri üretimindeki artış da yüzde 0.4 oldu. Bu enkazı kim kaldıracak? İki enkaz var. Biri kapitalist uygarlıkla ilgili, öbürü de AKP Türkiyesi’yle. Gelin küçük enkaz üzerinde duralım. Öbürünü kaldırmak bizi aşıyor; uluslararası bir çaba gerekir. Ne isteseler olmuyor AKP Türkiyesi’ni yönetenler ne isteseler olmuyor. Suskun bir ülke, kültürel egemenlik arzu ettiler. Olmadı! Çünkü Türkiye karmaşık bir kapitalist toplum. Bu toplum, karmaşıklığı, “kâr makinesinin” işleyişini anlamadan, zorlayarak yönetilemez. Yönetilemiyor da. AKP’nin toplumsal desteği normal koşullarda seçimleri kazanamayacak kadar geriledi. “Haziran seçimlerinden” bu yana her seçim, halkoylaması şaibeli! “Kâr makinesinin”, genel olarak sermayenin birikim gereksinimlerini, bunların uluslararası mali sermayeyle bağlantılarını yok sayarak, siyasal İslam’ın egemen sınıfının gereksinimlerine göre faizlerle, verilerle oynamak, işçi sınıfını baskı altına almak ekonomiyi işletmeye yetmiyor; aksine sert bir “kırılmaya” götürüyor. Dış politika da AKP liderliği için büyük bir düş kırıklığı. “Sıfır sorun” fantezisi gerçekte Suriye fiyaskosuna, çok sayıda “şehide”, Rusya’nın canı istediği zaman “küçük düşürebileceği” bir ülke olmaya açıldı; Türkiye’yi Suriye’de İran’la savaşın eşiğine getirdi. AKP ülkeyi Avrupa Birliği’ne üye yapacaktı, şimdi AB’ye kendi yarattığı göçmen dalgasıyla şantaj yapıyor. Geçen hafta Rusya’da kapıda bekletildi, bu hafta da AB toplantısından kapıyı vurarak, gazetecilerle yüzleşmekten kaçarak çıkıldı. ABD, Patriot alamayacaksınız dedi. AKP Türkiyesi Doğu Akdeniz’de, Mısır, İsrail, Yunanistan (AB) gibi çokuluslu bir koalisyonla ve her an bir askeri çatışma olasılığıyla karşı karşıya, Libya’da, İhvancı saplantılardan dolayı, liderlik etmeyi hayal ettiği Arap dünyasının en güçlü ülkelerinden oluşan, Fransa’nın da desteklediği bir cepheyle umutsuz bir çatışmaya girdi. Olmadıkça zorluyor… Olmadıkça da AKP liderliği hem toplumsal dokuyu hem de insan aklını zorluyor. Kültürel egemenlik peşinde ülkenin eğitim sistemi yangın yerine döndü. Susturma çabaları, sonuçsuz kaldıkça histeri krizlerine yola açıyor: 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde düzenlenen barışçıl kutlamaya bile “maksimum önyargı, aşırı şiddetle” saldırılıyor. Yazarlar, gazeteciler, eleştirel entelijansiya, keyfiyete dönüşmüş bir “hukuk” içinde, uydurma yargılamalarla hapishanelere dolduruluyor. Demirtaş ve Kavala’nın başına gelenler Aziz Nesin’in en başarılı öykülerine taş çıkarıyor. Bu sırada AKP’de temsil edilen siyasal İslamın entelijansiyasının, bu fiyaskoların acısına katlanmak için ürettikleri fanteziler giderek meczupların sanrılarına benzemeye başladı. Örneğin, adam bu enkazın üzerinde oturmuş, ciddi ciddi “İslamın ve insanlığın kaderinin” AKP’nin iktidarda kalmasına bağlı olduğunu anlatıyor. Bu megaloman fantezi, kadın düşmanlığı ve homofobiyle birleşerek şizofrenparanoya semptomlar sergiliyor: Birileri(!!) “İstanbul Sözleşmesi’yle İstanbul’un fethinin intikamını almak istiyorlar!”mış. Bu kesimde paranoya, epidemi düzeyinde. Bir başkası covid19’un “insan ırkını sınırlandırmaya”, “seçkin bir ırk oluşturma”ya, yeryüzünün kaynaklarını bu “seçilmişler”e vermeye ilişkin planların bir parçası olduğuna inanıyor. Kimileri de olası bir covid19 aşısından daha şimdiden korkmaya başlamış: “Belki içine kısırlaştırıcı bir şeyler katacaklardır.” Ne yazık ki, “bu hezeyanlar, realiteyle bağ kuramayan, her yenilgide kendi fantezi dünyasına sığınmaya çalışan hastalıklı zihinlerin ürünü” deyip geçemiyoruz. Bu zihinler hem halkın bir kesimini (siyasal İslamın tabanını) hem politika üretenlerin (siyasal İslamın temsilcilerini) etkiliyorlar. Bu enkazın salgıladığı toksik gazları bu zihinlerin üretiyor! Acilen “Bu enkazı kim kaldıracak” sorusunun cevabını bulmak gerekiyor. AKP türevi partilerin bu iş için tamamen uygunsuz olduğu besbellidir. CHP hâlâ bunun ayırdında değilse onu da bu uygunsuzlar listesine eklemek gerekir. Geride ne kalıyor? Belki de, 1970’lerin antifaşist pratiklerine, ÖDP’nin ve Haziran Hareketi’nin kuruluş deneylerine dönüp “Yeni bir seçenek yaratılabilir mi?” diye sormak gerekiyor. Şeker Piliç’in üretim tesisi icradan satıldı Balıkesir’in Bandırma ilçesinde bulunan, bir dönem Türkiye’nin en büyük beyaz et üreticilerinden biri olan ve 2015 yılında iflasına karar verilen Şeker Piliç’e ait tesislerin bir bölümü daha icradan satışa çıkarılarak yeni sahibini buldu. Şeker Piliç’e ait 55 bin metrekare büyüklüğündeki tesis Bandırma 1. İcra Müdürlüğü’nde satıldı. 22 milyon TL muhammen bedelle başlayan satışta tesisi 11 milyon 250 bin TL bedelle Asil Nakliyat adlı firmanın sahibi işadamı Nadir Arısoy tesisin yeni sahibi oldu. l Ekonomi Servisi