Catalog

KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr 16 Çarşamba 27 Temmuz 2016 EDİTÖR: EZGİ ATABİLEN TASARIM: ZARİFE SELÇUK 4 Dünyaca tanınmış Osmanlı tarihçisi Prof. Dr. Halil İnalcık, önceki akşam saat 19.30’da, 100 yaşında yaşama veda etti. 4 Biz de Cumhuriyet gazetesi olarak İnalcık’ı öğrencileri, meslektaşları ve arşivdeki değerli bilgi ve belgelerin eşliğinde anıyoruz. Asırlık medeniyet çınarı İnalcık, 1916’da İstanbul’da doğdu. 1940’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’nden me manlı İmparatorluğu Klasik Çağ, 13001600” adlı eserini yayımladı. Pek çok dile aktarılan bu çalışma, küresel çap rih, Sanat, Kültür Araştırmaları Merkezi Ödülü (1986), Sedat Simavi Vakfı Ödülü (1993), İstanbul Üniv. Türkoloji Çalışma zun olan İnalcık, 1942’de Türkiye’de sos ta temel eserlerden biri oldu. Bu kurum ları Ödülü (1998), Soranos Dostluk Ödü yo ekonomik tarih yazıcılığının ilk ör dan 1986’da emekli olan İnalcık, 1990 lü (2002), Cumhurbaşkanlığı Kültür ve neklerinden biri olan “Tanzimat ve Bul 1992 yılları arası ise Harvard ve Prin Sanat Büyük Ödülü (2005), Macaristan gar Meselesi” başlıklı teziyle, doktor ceton Üniversiteleri’nde misafir pro Cumhuriyeti Onur Madalyası (2006) ve oldu. 1943’te de “Viyana’dan ‘Büyük fesör olarak dersler vermeyi sürdür TBMM Onur Ödülü’nü de almıştı (2008). Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım dü. Yedi dil bilen İnalcık daha son Hanlığı” teziyle doçent unvanını aldı. ra, 1993’te Bilkent Üniversitesi Tarih Anma bugün, defin yarın 1947’de Atatürk’ün kurduğu Türk Ta Bölümü’nü kurdu. İnalcık, 20. yüzyıl İnalcık için bugün saat 10.00’da rih Kurumu (TTK) üyeliğine seçilen İnal sona ererken, Cambridge Uluslararası mezunu olduğu ve dersler verdiği cık, 1949’da İngiltere’nin başkenti Lond Biyografi Merkezi tarafından dünyada AÜDTCF’de yapılacak törenin ardından, ra’daki British Museum’da Türkçe yaz sosyal bilimler alanında sayılı iki bin saat 11.30’da Bilkent Üniversitesi Müzik malar üzerinde çalıştı ve Osmanlı tarihi bilim adamı arasında gösterildi. ve Sahne Sanatları Fakültesi’nde bir an ne ait kayıtları topladı. 1950’li yıllardan sonra, emekle Pek çok ödül sahibi ma etkinliği düzenlenecek. Cenaze bugün Bilkent Doğramacızade Camii’nde ri dünya çapında ilgiyle karşıla İnalcık; T.C. Kültür ve Turizm Bakanlı kılınacak öğle namazı sonrası İstanbul’a nan İnalcık, 1972’de aldığı bir da ğı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü (2002), nakledilecek. Cumhurbaşkanlığı Sözcü vet üzerine Chicago Üniversite T.C. Dışişleri Bakanlığı Madalyası ve Üs sü İbrahim Kalın “Cumhurbaşkanımızın si Tarih Bölümü’nde “imtiyazlı tün Hizmet Sertifikası (1991) ile TÜRK talimatı ve Bakanlar Kurulu kararı ile profesör” olarak çalışmaya baş SOY Onur Madalyası’na (2012) lâyık gö Halil İnalcık hoca Fatih Camii haziresine Hocalarını anlattılarProf.Dr.Halilİnalcık ladı. 1973’te İngiltere’de “Os rüldü. Bilim adamı ayrıca, İslâmi Ta defnedilecek” açıklamasını yaptı. ‘Çok satan’ listelerinden hiç düşmüyor D&R ın “çok satanlar” bölü müne göre Prof. Dr. Halil İnalcık’ın şu günlerdeki en gözde eseri “Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet Seçme Eserleri 9” adlı kitabı. Kitapta, Osmanlı tarihinin geçmişe uzanan köklerini göz ardı edilmeden, 600 yıl boyunca devlet ve İslamiyet arasındaki değişken ilişkinin ayrıntılı bir dökümü sunuluyor. MEHMET KALPAKLI* “Güneşi öven kendisini över” diyor, Ahmed Eflâkî, Ariflerin Menkıbeleri’nde. Güneşi anlatmak lüzumsuz; zira gökyüzüne baktığımızda görüyoruz; orada duruyor bütün ihtişamıyla. Aydınlığıyla, parlaklığıyla, sıcaklığıyla... Halil İnalcık Hoca için de aynı şeyi söyleyebiliriz. Eserleri, kitapları, yetiştirdiği öğrenciler ortadadır. Klişeleri yıkan yorumlar Halil İnalcık Hoca, Osmanlı tarihinin pek çok alanını ve dönemini ele alan çalışmalar yapmıştır. Osmanlı sosyal ve ekonomik tarihi başta olmak üzere, Osmanlı devlet yapısı, hukuk, ticaret, toplumsal hayat, kurumlar, üretim ve tüketim, bürokrasi, demografi, şehir tarihi, siyasi tarih, vakıflar, şahsiyetler ve Osmanlı kültür ve edebiyat tarihi üzerine makaleleri, kitapları vardır. Hoca’nın titiz ve derinlikli araştırmaları, daha önce ele alınmamış konuları ele alarak kapsamlı inceleme ve değerlendirmeler sunması, yeni bakış açıları getirmesi, klişeleşmiş tarih hükümlerini yeni yorumlarla yıkması ona tarihçilerin duayeni anlamında “ Tarihçilerin Kutbu” unvanını kazandırmıştır. Edebiyat araştırmacılığı düşü Halil İnalcık Balıkesir Öğretmen Okulu’nda (o zamanki adıyla Muallim Mektebi) öğrenci iken edebiyat hocası olan Abdülbaki Gölpınarlı’nın, kendisine Divan edebiyatını sevdirdiğini ve gençlik çağlarında Fuzulî külliyatını bulup okuduğunu anlatır. Aslında başlangıçta, ilgisi tarihten çok edebiyata yönelikmiş. Aile dostları Adile Ayda, kendisine hem Fransızca öğretir hem de bir anlamda edebiyat öğretmenliği yaparmış. Lamartine’i, Victor Hugo’yu, Baudelaire’yi ondan öğrenmiş ve çok sevmiş. Hoca pek çok sohbetimizde, tarihçi değil edebiyat araştırmacısı olmak istediğini, biraz da hayıflanarak ifade etmiştir. Ancak, Hoca’nın son yıllarda edebiyat tarihi ile ilgili yaptığı çalışmalar, onun edebiyat tarihi araştırmalarına yaptığı eşsiz katkılar, bu hayıflanmanın yersiz olduğunu ispatlamaktadır. Zira, Hoca, Osmanlı tarihine olan muazzam vukufuyla, belki de sıradan bir edebiyat tarihçisinin göremeyeceği önemli noktaları görmüş ve yazdıklarıyla tarih alanına olduğu gibi bu sahaya da büyük katkılarda bulunmuştur. Dizelerdeki kültür derinliği Halil Hoca, edebiyata ve güzel sanatların tüm alanlarına meraklıdır. Onu yakından tanıyanlar, edebiyata olan yoğun ilgisinin yanında, müzik, resim ve sinemaya olan sevgi ve merakını bilirler. Hoca, bu sanatsal ilgileri ve tarih konusundaki üstün bilgisi ile kültürel derinliği çok yüksek ve sanatsal yapısı çok kuvvetli mısralar kaleme almıştır. Bir şiirindeki: “Taş sütunlar gibi / Kaldım boşluğunda zamanın” dizeleri de bunu kanıtlar niteliktedir. Bu dizeler, anlamsal açıdan çok derinlikli, söyleyiş ve kurgu bakımından eşsizdir. * Bilkent Üniversitesi, Tarih Bölümü Başkanı, İnalcık’ın öğrencisi. Cumhuriyet kazanımlarının somut bir örneğiydi İnalcık Osmanlı İmparatorluğu sona ermeden önce dünyaya geldi. Osmanlı tarihini hayatının projesi olarak benimsedi, yazdı, öğretti İklil Selçuk* Halil İnalcık, hiç kuşkusuz, Osmanlı tarihçiliğini dünya standardına yükselten ve bu düzeyde akademik üretimin devamlılığını sağlayacak nice nesillere ışık tutan, örnek olan, yön veren ve vermeye de devam edecek en önemli isimdir. İnalcık Osmanlı İmparatorluğu sona ermeden dünyaya geldi, önce Osmanlıca okuma yazmayı öğrendi. Arşiv belgelerine hâkimiyeti ve özellikle de kavramsal ve metodolojik başarılarıyla Osmanlı Tarihi disiplinini uluslararası alanda geliştirdi ve tanıttı. Tarih yazarken her zaman üzerinde ısrarla durduğu konular, çok boyutlu düşünme, çeşitli belgeleri değerlendirme ve özellikle topoğrafik saha araştırmalarının önemiydi. Sahaya da inerdi Halil Hoca somut belgeleri kavramsal sorunsalların ışığında inceler, gereğinde olayların cereyan ettiği bölgeleri karış karış gezerek kaynaklarda söylenenleri sahada değerlendirirdi. Öğrencisi olma şansını elde etmiş olmaktan, ve yine İnalcık Hoca’nın yetiştirdiği çok değerli hocalarım ve meslektaşlarımın olmasından son derece gururluyum. Bilim disiplin, çalışkanlık ve özveri gerektiriyor. Halil İnalcık eşine çok ender rastlanabilecek derecede üretken ve çalışkan bir bilim insanıydı. Osmanlı tarihini hayatının projesi olarak benimsedi, yazdı, öğretti. Aynı zamanda Cumhuri yet döneminin liyakat yoluyla kazanımlarının somut bir örneği oldu. Çağdaş bilimsel üretime olan bağlılığını hiç kaybetmeden ömrünün sonuna dek bu üretkenliğini sürdürdü. Yeri doldurulamayacak bir kayıp, ama devamlı bilime ışık tutacak bir yol göstericidir. * Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi, İnalcık’ın öğrencisi. YARIN: Tarih dünyası İnalcık’ı anlatmaya devam edecek. GÜL’ÜN İlk ‘fikir sofrası’ndaydı Kasım 2007’de dönemin Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, Prof. Dr. Halil İnalcık ve Türkiye’nin ilk Kültür Bakanı Prof. Dr. Talat Halman’la “fikir sofrası” olarak adlandırılan öğle yemeğinde bir araya gelmişti. Yemeğe Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Mustafa İsen ve Gül’ün Dışişleri Başdanışmanı Gürcan Türkoğlu da katılmıştı. Ilımlı İslamdan Akdeniz Enstitüsü’ne kadar çeşitli konuların konuşulduğu yemekte, konuklara şarap ikramı da yapılmıştı. Kütüphanesini Bilkent’e bağışlamıştı Prof. Dr. İnalcık, kimilerinin ‘içinden çıkmak bile istemeyeceği’, sosyal medyadaki efsanevi imgesiyle şu günlerde sıkça paylaşılan kişisel kütüphanesini Bilkent Üniversitesi’ne bağışlamıştı. Koleksiyon, Osmanlı Tarihi ile ilgili birçok dilde (Osmanlıca, Farsça, İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Almanca vb.) yazılmış kitap, dergi ve ayrı basımlardan oluşuyor. Koleksiyon, hafta içi 08.3017.00 saatleri arası, ilgili personel rehberliğinde kullanıma sunuluyor. Ko‘Gngearrç:ek bir dünya otoritesi’ “Bir toplumbilim öğrenci si olarak, Prof. Ömer Lütfü Barkan gibi, Ord. Prof. Reşat Kaynar gibi, Prof. Tarık Zafer Tunaya gibi, Prof. Cavit Orhan Tütengil gibi hocalarla tanışmak, konuşmak, tartışmak ve kimileriyle de (bütün büyük insanlar gibi alçakgönüllü oldukları için) arkadaşlık etme fırsatı buldum. (...) Prof. Halil İnalcık bu büyük hocalar kuşağının son temsilcilerinden biridir. Osmanlı tarihi hakkında gerçek bir dünya otoritesidir. 90 yaşını aşmış olmasına karşın, hâlâ gençtir, dinçtir, okumakta, yazmakta ve hocalık yapmaktadır. Hemen hemen bütün yapıtlarını hatmettim (...)” (Emre Kongar, 07.06.2009/ Cumhuriyet) ‘Avrupa iç meselelerimizi sömürüyor’ İnalcık’ın Leyla Tavşanoğlu’yla yaptığı, 3 Mayıs 1992’de Cumhuriyet’te yayımlanan röportajından: “Bugün Avrupa, 19. yüzyılda aynı Osmanlı devletine uyguladığı yöntemleri uygulamaktadır. İç meselelerimizi sömürerek üzerimizde vesayet kurmaya çalışmaktadır. Maalesef ekonomimiz tamamen bağımsız değildir. Ordumuzla, silahlarımızla dışarıya bağımlıyız. İç uyanışla, şuurla, kendimiz kuvvetli olmadıkça dışarıdaki her zaman zaaflarımızdan istifade etmeye, vesayet altında tutmaya çalışacaktır. Batı’yla işbirliği yapmak zorundayız, ama bu hakikatleri de bilelim.” C MY B