Catalog

SAYFA CUMHURİYET 12 MART 1998 PERŞEMBE HABERLER 12 Mart Muhtırası 27. yıl önce bugün verildi Demokraâye ağn* darbeİstanbul HaberServisi-12 Mart Muhtırasf mn verilişinin bugün 27. yıl- dönümü. Muhtıra radyodan saat 13. OO'te > ayımlandıgında Türkıye'nin ge- lişmekte olan demokrası yaşamına da en ağır darbelerden biri vuralrmış- tu. 12 Mart cuntacılannınbudarbevı yaparken gerekçelennı anlayabilmek için 1%1 Anayasası'ylabırlıkte özellikle 1965'lerden sonra toplumda fi- lizlenmeye başlayan demokraûkleşme ıstemlennı de dikkate almak gere- kiyor. Türkıye'yı 12 Mart 1971"e getiren gelişmeler satırbaşlanyla şöyle: -24Temmuz 1961: Türkıve'nın en özgürlükçü anayasası kabul edildi. -22Şubatl%2: Alba> Talat A\demir\e arkadaşlannın asken darbe gi- rişımı. - 20-21 Mayıs 1963: Talat Aydemır ve arkadaşlannın ikinci darbe girişi- mi. Gmşım Aydemır \e FethiGürcanın ıdamlanyla sonuçlandı. -10 Ekim l%5: Demokrat Parti"nin (DP) devamı olan Adalet Partisi (AP) tek başına ıktıdar oldu. Seçımlerde Türkıye işçi Partisi (TİP) TBMM'ye 14millet\ekili soktu. - Arahk 1%5: L ni\ ershelerde Fıkir Kulüpleri Federasyonu (FKF) kurul- du. -13Şubatl967: Türkive De\rımci Işçi Sendikalan Konfederas- yonu(DtSK) kuruldu. -Haziran 1968: Okul bovkotlan başladı. -Temmuz 1968: ABD'nın Istanbul'da demirleyen 6. Filosu. sol- cu öğrencıler tarafından protesto edüdi. - 24Temmuz 1968: Proıestoculan gözaltına alan polis tarafından pencereden atıldığı ıddıa edilen TİP'h hukuk öğrencisi Yedat De- mircioğlu öldü. - 1969 yılının sonlanna gelındiğınde Genel Başkanlıgını \lpas- lan Türkeş'ın yaptığı MHP. komando kamplan. arkasvna de\ \et des- teğıni de alarak tüm ülkeye yayıhrken FKF anu- emperyalıst mü- cadele vermek amaeıvla adını değıştirerek Türkıye Devrimci Genç- Hk Federasyonu (Dev-Genç I kuruldu. -15-16 Haziran 1970: Genel gre\ ıstemivle büyük işçi yürüyüş- leri gerçekleştirildi. Bır gün sonra ise sıkı>önetim ilan edildi. - 27 Arahk 1970: Kültür Sarav ı bombalandı. -14 Ağustos 1970: Ekonomıv ı hbere ettne çahşmalarma başlan- dı. Dönemin Planlama Müsteşan. 12 Eylül Darbesi'nin ardmdan Türkiye'ye yenı b\r ekonormk profıl kazandıran 24 Ocak Kararla- n'nın da mımarı Turgut Özal'dı. Hükümet, daha çok demokratıkleşme ve sosyal adalet ıstemle- riyle de\ letın karşısına çıkan topluma olumlu yanıt vermezken ay- nı dönemde gencı saldınlann başlaması da dikkat çekicıydi. Hü- kümetten umudunu kesen halk. bu kez de gözünü 27 Mayıs askeri müdahalesınde olduğu gıbı ordu ıçındekı ılenci kanata diktı. Ordu ıçinde de karşılığı \ar olan bu ıstem "Uerici bir darbe" beklentısı- ni doğurdu. tlerıci darbenın tanhı 9 Marttı. 9 Martçılar: anayasa, kurulacak yenı hükümetın bakanlarkurulu üyeleri dahil her şeyı ha- zırlamışlardı. Ancak baskın basamndı. - 3 Mart 1971: Dönemm Genelkurmay Başkanı Memduh Tağ- maç,yak\aşık 2 bin iist rütbeli subav ı toplayarak "Sosyal uyanış,eko- nomik gelişmenin önüne geçti. Türkiye hiçbir zaman sokağa bıra- kılamaz. Her şe\i bili\oruz. hazırız\e ne vapılacaksa biz yapacağız" dedı. 9 Martçılann başanya ulaşamayacağmı anlayan ılencı subayla- nn başındaki FanıkGürler'le MuhsinİJatur, Memduh Tağmaç ve CevdetSunayia anlaştı. Anlaşmanın adı 12 Mart Darbesi'ydi. -10 Mart: Milli Güvenlık Kurulu toplantısı öncesinde aynı söz- lerinı tekrarlayan Tağmaç. "Türkhe'nin toplumsal uyanışı ekono- mik gelişmesini aşmıştır. Mutlaka durdurulmalıdır" dedi. - 12 Mart: Cumhurbaşkanı Ce\det Sunay. MlT Müsteşan Fuat Doğu aracılığıvla Basbakan Süleyman Demirel'den '"Sağukduru- munugerekçegöstererek"' ıstıfaetmesını ıstedı. Demirel.tarihı şap- kasını alıp giderken CHPli Nihat Erim'e yeni kabineyi kurma yet- kisı venldı. - 16 Mart 1971: De\- Genç'ın ıçinden çıkan Türkiye Halk Kur- tuluş Ordusu (THKO) lıderi DenizGezmişTe örgüt liderlerinden Yu- suf Aslan. Sıvas'ta gözahına alındı. -26 Mart: Enm kabınesı. Cumhurbaşkanı Sunaytarafından onay- landı. Kabine 4 AP'li. 3 CHP'li. bk MGP'li, 14 teknisyen ve bir Milli Bir- lik Grubu üyesinden oluşuyordu. - 22 Nisan: Erim. Türkiye demokrasi tarihine "balyoz" teriminı kazan- dırdıği tanhi konuşmasını yaparak "Ne yank ki bu örgütler vıllardır adeta serbestçe çahşmak. rahatça gelişmek itnkânını bulmuşlardır. Ancak şimdi bütün bu kötülüklere son vermek hiç de o kadar uzun sürmeyecektir. Alı- nacak tedbuier,baKoz gibi kafalarına inecektir" dedı. -26Mart: İstanbul. Kocaelı. Sakar>a. tzmır. Ankara. Eskişehır. Adana. Hatay. Diyarbakır ve Siirt'te sıkıyönetim ılan edildi. Gözaltı süresi 30 gü- ne çıkanldı. lşkenceleriyle ünlü Ziverbe> Köşkü'nün kurucusu Orgeneral Faik Türün, 1. Ordu ve İstanbul Sıkıyönetim K.omutanhğYna getınldı. - 26Nisan: Aynı zamanda C1A ıçin de çahşan Amenkan Büyükelçısı Ro- bert Commer'in arabası ODTÜ'lü öğrenciler tarafından yakıldı. - 27 Nisan: Dev-Genç, Ülkü Ocaklan ve Doğu Kültür Ocaklan kapatıl- dı. -13 Mayıs: Sıkıyönetim Mahkemesi yargılamalara başladı. -17 Majis: Türkiye Halk Kurtuluş Partisi Cephesi (THKP-C^ hapisha- nedeki de\Tİmcilerin serbestbırakılması istemiyle İsraıl Başkonsolosu Ef- Cumhuriyet Türkije'de emeklemekte olan demokrasiye ağır darbelerden birini vuran 12 Mart Muhürası'nı, 27 yıl önce bugün ya\ımlanan birinci sayfasmda Demireİ'in istifa ettiğini duyurarak vermiş, ordunun şartlar uygulanmadığı takdirde yönetime el koyacağını yaznuşb. Süleyman Demirel'i istifa etmek zorunda bırakan darbe nin iizerinden 27 >ıl geçti, Süleyman Demirel 27 >ıl sonra Türkiye Cumhuriveti' nin Cumhurbaşkanı seçildi. CumhuriYet Ordu, şartlan uypîtmmazsa yönetime el koymaYa kaıarlı olduğunu büdiıdi Komutanların ültimatomu üzerine Demirel istifa ettiDemîrel: "Mutıtıra iie Anayasa ve hukuk devlett anlayışmı öaödastırmak mumkun değildir., MUHTIRANIN TAM M£TN( ANK»HVO» GtKEL KMHl itn't Bojbokan partifer v:"f^Lr; ;« olocok îSrîH^r Süleyman Genç'e göre devlet bu tarihten sonra suç işlemeye başladı 'Devlet 12 Martla yüzleşmeli' DEVRtM SEYtMAY Eski CHP İzmır Mıllenekili Süley- man Genç. 12 K\an'la bırlıkte Türki- ye "deki kontrgerılla faaliyetlerinin art- tığını ve devTetin yumaşına karşı suç işlemeve başladıgını \ urgulayarak **12 Mart'ın Türki>e'nin istikrarsızlaştınl- masında bir dönüm noktası" oldugu- nu belirttı. Genç. darbeden sonra gayri nizami kuv\ etlerle de\ letin içiçe geçtiğinı ifa- de ederek Susurluk'un aydınlanabil- mesi için de\ letin mutlaka 12 Mart'la yüzleşmesi gerektiğini söyledi. 20-21 Mayıs 1963 olaslan sonucu Kara Harp Okulu'ndan aynlan \e "12 Mart'a Nasıl Gelindi". "Kuşattlan Devlet Türkiye" gıbi kıtaplan bulunan Süleyman Genç. 12 Mart darbesi ile il- gili sorularımızı yamtladr. - 1975 \ilmda TBMM'ye verdiğiniz soru önergesinde, 12 Mart'a ClA'nın kanşıp karışmadığının açığa çıkarıl- masını istemiştiniz. Aynı iddiayı döne- min Dışişleri Bakanı îhsan Sabri Çağ- layangil de paylaşıvordu. ClA'nın 12 Mart'ta ne işi \ardi'1 - Bunu anlamak için dün> a konjonk- türüne bakmak gerekıyor. 1%5'li yıl- larda bütün dünyada müzikten resme kadar sosyalist değerler yükselmiştı. Buna paralel olarak dünyada iki dev ortaya çıkmıştı: SSCB ve Çin. Bunun- la birlikte emperyalistler Vietnam'de ve Küba'da bozguna uğramışlardır. Ya- ni dünya neredeyse kapitalizme kapı- lannı kapatıyordu. Petrol yatağı olan Ortadogu'da kapi- talist rejimin tek ayakta kaldığı ülke ise Türkiye'ydi. Üstelik Türkiye"de de sosyal uyanışlar başgöstermişti. - CIA, dolayısıyla KontrgeriUa dar- bede nasıl bir rol oynadı? - KontrgeriUa. Kara Kuvvetleri Ko- mutanı AliKeskiner'mimzasıyla 1964 yıhnda "ST 31-15 Tatimnanesi"nin tü- züğümüze geçirilmesine dayanır. Bu tüzük hâlâ yürürlüktedir. Ancak kontrgerillanın 12Mart'aka- dar yaptığı sadece istihbarat toplamak. yanıltıcı haberler yaymak, provokas- yon çıkarmaktı. 12 Mart bir dönüm noktasıdır. Devlet 12 Mart"tan sonra adam öl- dürme, kaçırma. işkence yapmaya va- ran suçlar ışlemiştir. Bunlar kamu gö- re\ lilerini kullanmazlar. "HalkgönüU lüleri" adı verilen sivil unsurlan kulla- nırlar. Maaşlannı kaşeyle alırlar. Elle- rindeki sılah devlete kayıth değildir. Bir ast. bir üstü tanımaz. - Halk gönüUüleri kimlerden seçili- vordu? - 1966 yıhnda Milli Hareket Parti- si'nin (MHP) önemli bir oranda üyesi MlT"ın içindeydi. Bu insanlar MtT ta- rafından açılan kamplarda eğitildiler. Halk gönüllüleri de bunlann içinden seçilmıştir. 1978'e kadar. 1978'den sonra sol örgütler içinden de halk gö- nüllüleri çıkmıştır. - Bunlann 12 Mart'taki rolüneörnek verebilir misiniz? - tsrail Başkonsolosu Efraim El- rom'un sol bir örgüt tarafından kaçırı- lıp öldürlüdügü provakosyondur ve as- lında kontrgerillanın işidir. Öldürme olayında rol oynayan hyas Aydın. T- SK'de bir yüzbaşıdir. Olavdan sonra devlet tarafından ko- runmaya alınmış. yurtdışına kaçınl- mıştır. Hakkında dava açılmamış. ha- zırlık dosyasında adı bile geçmemek- tedir. -12 Mart'la Susurluk arasında nasıl bir bağlantı kuruyorsunuz? - Karşımızdaki muazzam bir ahta- pottur v e Susurluk sadece bir çıban ba- şıdtr. 12 Mart ise devletin sözde ko- münizm tehlikesine karşı suçlulan kul- lanmaya başladığı. gayri nızamı ku\- vetlerle devletin ıç içe geçmeye başla- dığı tarihtir. Bu nedenle Susurluk çö- rülmek isteniyorsa. mutlaka 12 Martın çok iyi anlaşılması gerekiyor. De\let raim Elrom'u kaçırdı. Istem yerine getirilmedı ve Elrom kuşkulubir şekil- de öldürüldü. - 23 Mayıs: İstanbul'da sokağa çıkma yasağı ilan edilerek büyük gözal- tılar başladı. - 30 Mayıs: Hükümet. MİT Müsteşan Fuat Doğu'nun "Sağlık gerekçe- si\le" istifa etmesını istedi. Doğu Lizbon'a Büyükelçi olarak göndenldı. Gore\ e. Korgeneral Nurettin Ersin getinldı. - 31 Mayıs: THKO önderlennden Sinan Cemgil, Alpaslan Özdoğan ve Kadir Manga, Nurhak dağlannda öldürüldü. -1 Haziran: Güvenlık güçlenyle çıkan çatışmada Hüsevin Cevahir öl- dürüldü. Mahir Çayan da yaralı olarak yakalandı. - Ağustos: Kontenjan senatörii Cemal Madanoğlu ile Osman Köksal'ın dokunulmazlıkları kaldınldı. -EvlülrAnayasabolgeliyor* gerekçesiyleözellikle "Temel hakveödev- ler" ile "Kişinin haklan \e ödevleri" bölümlerinde antidemokratık deği- şikhkler yapıldı. -9 Ekim: Tuğgeneral Ali Elverdi başkanlığındakı Ankara 1 Numaralı Sı- kıyönetim Asken Mahkemesi. THKO davası karannı açıkladı. Deniz Gez- mış. Yusuf Aslan ve Hüsevin Inan"ın da ara- lannda bulunduğu 18 kişi hakkında ıdam ce- zası verildi. - 26 Ekim: AP. bakanlannı çekme karan alınca hükümet bunalımı yaşandı. Hüküme- tin istifasını Cumhurbaşkanı Sunay'ın kabul etmemesiyle bunalım geçici olarak çözüldü. Ancak 197l'in sonlannda 11 bakan yenıden istifa etti. -5 Aralık: Cumhurbaşkanı Sunay, Enm'e yenıden hükümeti kurma görevini verdi. -11 Arahk: 2. Enm hükümeti kuruldu. -10 Ocak 1972: Asken Yargıtay, Gezmiş. tnan ve Aslan'ın idam cezasını onayladı. - 23 Mart: TBMM'nin ardından Sunay da ıdam cezalannı onadı. - 26 Mart: Cç gencin asılmasını önlemek amacıylaÜnyeRadartJssü'ndegörevliüç tn- gilız kaçınldı. - 30 Mart: Eylemciler. Niksar'ın Kızılde- re Köyü'nde kıstınldılar. Bomba ve roketa- tarlann da kullanıldığı çatışmada üç ingilizin yanı sıra THKP-C üyeleri Mahir Çayan. Si- nan Kâzım Özüdoğru, Hüdai Ankan, Ertan Sanıhan. Saffet Alp, Sabahattin Kurt, Nihat Yılmaz ve Ahmet Atasoy ile THKO üyelen Cihan Alptekin. Ömer Ayna öldürüldü. THKP-C'lı Ertuğrul Kürkçii ise sağ kurtul- du. -17 Nisan: Nihat Erim istifa etti. - 29 Nisan: Sunay. bağimsız kontenjan se- natörü Havri Ürgüplü'ye hükümeti kurma görev ini verdi. Sunay. Ürgüplü'nün kurduğu hükümeti onaylamayınca yeni görevı Ferit Melene verdi. Güvenoyu alan hükümet gö- rünürde ış başındaydı. -3 Mayıs: ldamlıklann serbest bırakılma- sı için lngılızlerin kaçınlması olayı Kızılde- re kathami} la son bulunca bu kez aralannda Erdal tnönü'nün de bulunduğu 61 yolculu Boğaziçi uçağı. Sofya'ya kaçınldı. İsteklen kabul edilmeyen eylemciler. Bulgarıstan'a ıltıca etti. -6 Mayıs: Deniz Gezmiş'in infazı Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'nde saat 01.25. Yu- suf Aslan'ın 02.25'te. Hüseyin inan'ın ise 03.OO'te gerçekleştirildi. Tek bir kışi bile öl- .dürmedıkleri halde ıdam edilen bu üç genç için canla başla ıdam karan venlmesme ça- lışan Sa\ cı feaki Tuğ, yıllar sonra "Özür di- leselerdi idam etmezdik'" açıklamasında bu- lundu. -3 kasım 1972: 12 Mart muhtırası sade- ce Türkıye'nin gelışendemokratıkleşmeha- reketını başarısızlığa uğratmamış. kendi ıçinde de başansız duruma düşmüştü. Muh- tırayı veren cuntacılar ıkiye bölünmüştü. "Suna> -Tağmaç-Türün-E>1ceoğlu" bır yan- da "Gürler-Batur" diğer yanda>dı. 1972 yı- Unın sonurıa gelındığınde Sılahlı Kuvvetler He>etı "12 Mart Muhtırası ruhuna aykın mütalaa ediliyor" açıklamasını yapıyordu. Bu arada sıkıyönetim mahkemelerinde de ılgınç yargılamalar gerçekleştirihyordu. Adıyla anılan davada Cemal Madanoğlu. Osman Köksal. İlhan Sclçuk. tlhami Soysal, Doğan Avcıoğlu; "Bomba davasında" da Emekli Kurmay Yarbay Talat Turhan yargı- lanıyordu. - Mart 1973: Tagmaç'ın görevinin bırak- masının ardından Sunay da görevini dewe- deceğini açıkladı. Aynı dönemde Genelkur- may Başkanı Gürler ordudan a>Tihp. konten- jan senatörü oldu. Genelkurmay Başkanlı- ğı'na Semih Sancar getınldi. - 13 Mart: Cumhurbaşkanlığı turlannda Faruk Gürler. Ferruh Bozbevli, Tekin Anbu- run. tsmet İnönü. Nihat Erim aday oldular. -6Nisan: Emekli Oramiral Kontenjan Se- natörü Fahri Konıtürk,Türkiye'nin 6. Cum- hurbaşkanı seçildi. -7 Nisan: Melen hükümeti istifa etti. -14 Ekim: 8 partinin katıhmıyla gerçek- leşen seçımlerde birinci parti CHP gelmesi- ne karşın tek başına iktıdar olamıv ordu. So- nunda CHP lıden Bülent Ecevit, MSP lideri Necmettin Erbakan'la hükümet kurdu. tlk ışleri ise genel bır af çıkarmak oldu. -3Temmuz 1974: ABD Başkanı \L\onin danışmanlanndan Ho»ard Hunt. CIA ıçın çaltştığı sure ıçinde (1971 vılı dahil) görevi- nin yabancı hükümetleri dev irmek olduğunu açıkladı. kendisıyle yüzyüze gclmelı. Bunun tek yolu ise MİT arşi\ lerinın bağımsız v ar- gıya teslım edılmesidir. - Kontrgerilla faaliyetlerinin 12 Mart'la birlikte artması nedeniyle muhtıranın 12 Eylül darbesine >ol aç- tığını sö>le>ebilir miyiz? - Pek tabii. Çünkü 12 Mart tamam- lanmamiş bır darbedir. Parlemento açık kalmış. çok kısa bir sürede seçim- ler yapılmış. toplum nefes almıştır. Ne anayasal ne dc toplumsal baskımn sag- lanmamıştır. Bu nedenle 12 Mart. ulus- larası istenilen düzeyde bir darbe olma- mıştır. - Neden darbe yapnvak yerine muh- nra verilmesi tercih edildi? - Çünkü darbe. sı\ iller karşı yapılmı- yordu. Asıl darbeciler. 9 Martçılardır. 12 Martçılann ön hazırlık yapacak za- manı olmamıştır. Hükümet aradan çı- kanlmıştır. Yoksa zaten darbecilerle hükümetin ideolojisi tam anlamıyla örtüşüyor. Üs- telik darbe toplumda kamçılayıcı o\- muştur. İşte bunun üzerine kontrgeril- la metodları katılaşmıştır. Toplu kathamlar. ünlü kışilerin öldü- rülmesı. kaçırma \e işkence olaylan artmıştır. Bu dönemde halk gönülllerı daha çok kullanılmıştır. 12 Mart ıstık- rarsızlas.Urmanm ilk adımıdır. TIRNOKTASII ORAL ÇALIŞLAR oral.calislarro raksnet.com Agos gazetesinin Genel Yayın Mü- dürü Hrant Dink, Türkeş'in ünlü sö- zü "Ne mozaiği ulan. mermer!" için ne düşündüğünü sorduğumda şöyle ya- nıt vermişti: "Farklılıklann biriiğini ta- nımlayan mozaik, eğer farklılığa say- gı temelinde kurulursa. mermerden daha sağlam bir işlev görür." Çoğun- luk ıçinde farklılığı ifade. azınlıklann haklan, günümüz dünyasında yeni demokrasi anlayışı temelinde yeniden tartışılıyor. Dünya, azınlık haklannı derinleştir- meye çabalarken, bizde ise son yıllar- da esen Türk milliyetçisi rüzgâr. bazı çevreleri Türkeş gibı düşünmeye iti- yor. Onlar da Ne azınlığı ulan" diye seslerini yükseltiyorlar. Dünyanın her yerinde en kolay şey, azınlıklann aley- hinde konuşmak. Çoğunluk milliyet- çiliği prim yapmanın en kolay yolu. Buna çoğunluk dinini ve mezhebini de ilave ederseniz tablo tamamlanır. Türklük. Müslümanlık. Sünnilik, Türkiye'deki çoğunluğun temel kim- likleri olarak ön plana çıkıyor. Bunu 'Azınlıklan Sevmek' anlamak mümkün. Bir kimsenin ait ol- duğu din, mezhep ve milliyetle övün- mesi ve bu aidiyetlere sahip çıkması da anlaşılabilir. Özellikle sıradan yurt- taşlann. üzerine bir şey koyamadıkla- rı bu kimliklerini militan şekilde vurgu- lamalan çok normal karşılanabilir. Okumuş, yazmış, aydın sayılabile- cek, demokrat sayıiabilecek kişilerin, hele de bazı sosyalistlerin son dö- nemde "Türk'ün Türk'ten başka dos- tuyoktur" şeklinde ifadesini bulan ba- sit görüşlerin peşine takılmalan ise gü- nümüzün bir başka sorunu. Böyledü- şünenler, azınlık haklanyla ilgili konu- larda da tipik sıradan çoğunluk tepki- si gösteriyorlar. Bir insanın devrimciliğinin ve de- mokratlığının önemli ölçülerinden bi- risi. "diğeri"ne karşı hoşgörülü olabil- mesi, onlann uğradığı haksızlıklara karşı çıkabilmesi. Azınlıklar; etnik, di- ni. mezhepsel, cinsel ve cinsel tercih- ler alanlannda "çoğun/uk"tan farklı- dır. Bu nedenle çoğunluğa karşı daha korumasızdır. İşte devrimcilik ve sol- culuk bu anda devreye girer. her hak- sızlığa karşı olduğu gibi burada da öz- gürlükçü bir tutum alır. Kosova bize çok uzak değil. Orada hâkim ulus Sırplar, arkalannda devlet desteğiyle Arnavut azınlığa saldınp onlann milli ve dini kimliklerini ezme- ye girişiyorlar. Benzer örneği Bos- na'dadayaşamıştık. Boşnaklar, ken- di müli kimliklerini ifade edebilmek amacıyla Sırplara karşı acılarla dolu bir direniş gerçekleştirdiler. Onlann. Sırplardan farklı bir dini ve milli kimli- ğe sahip olmaları, azgın bir saldırıyı göğüslemelerini gerektirdi. • • • Her ülkenin tarihindeki gibi, Türki- ye'nin tarihinde de azınlıklar hep so- run oldu. Geçmişte çok farklı kimlik- lerin bir arada yaşadığı bu ülke. çeşit- li dönemlerde çeşitlı etnik. dini, mez- hepsel aynlıklar nedeniyle büyük acı- lar yaşadı. Yavuz Sultan Selim döne- mınde yüzbinlerce Alevı kılıçtan geçi- rildi. Daha düne kadar saydan yüz bin- lerı aşan Rumlar. Ermeniler. Yahudiler bugün çok küçük azınlıklaradönüştü- ler. Örneğin Rumlar. artık iki-üç binle ifade edilecek kadar azaldılar. Kürt sorunu nedeniyle yaşanılan acılar ise hâlâ sürüp gidıyor. Milyonlarca insan yerinden yurdundan oldu. Binlerce ın- san yaşamını yitirdi. köyieryakılıpyok edildi. Bir insan olarak, bir sosyalist olarak. azınlıklann giderek azalmasından bü- yük bir üzüntü duyuyorum. Bu azal- manın nedenlerini aynca tartışabiliriz. ama bu ülkede din, mezhep ve milli- yet farklılıkları, ne yazık kı bir zengin- lik olarakyaşatılamadı. Milliyetçilikve Islamcılık. farklılıklann kışkırtılmasında iki temel ideoloji olarak kullanıldı. Biz- ler, sosyalistler ise farklılıkları düşman olarak gören bu kışkırtmalara karşı koyduk. Şoven milliyetçilik ve dini bağnaz- lık, var olan sistemin korunmasındaki iki temel unsur olarak yıllardan beri kullanılıyor. Bu düzene karşı olduğu- nu söyleyen bazı solculann şoven mil- liyetçiliğe sempatiyle bakması, Türk milliyetçiliğine hoşgörülü davranırken azınlıklaratepkisel bir tutum içinde ol- ması garip değil mi? Solculuğun temel tutumu, bugünkü adaletsiz düzeni de- ğiştirmek için mücadele etmek. Sis- temi pekiştiren ideolojilere boyun bü- kerek, onlara sırt dayayarak muhalif- leri bombardıman altına almak, azın- lıklara düşmanlık etmek solculann de- ğil, olsa olsa daha önceki gibi aşın sağcıların tutumu olur. Onlann kendi- lerine göre bir mantığı var. Düzenin devamından yanalar. "Azınlıklan sevmek" basit bir heves değil. bir sınrftutumu. Devrimci tutum genelgeçer fikirlere karşı koyarak gelişir. PERŞEMBE ORHAJN BURSALI Ölçür litanik ve Kalite Tıtanik filmine gitmiyorum. Nedeni, süper prodüksiyonlara karşı olmam de- 9". Amerikan fantastik sineması bu işi çok iyi bece- riyor. Her ne kadar gerçek bir olaya dayansa da, Titanik'le de büyük bir seyirlik yarattıklanna emi- nim. Diğer süper prodüksiyonlar gibi Tıtanik de bü- tün dünyayı bombardımana tutmuş durumda. Görüntü çağının anavatanından çıkan bu ya- pımlar, genellikle sinema salonu içinde seyredilip tüketiliyor. Geride, dışarı alıp çıktığınız bir şey kalmıyor. Ama buna da karşı değilim. İki saat boyunca sabun köpükleri içinde banyo yapmaya bazen hepimizin gereksinimi var. İki sa- atlik bir görüntü keyfini -hele içine bir aşk da sı- kıştırılmışsa- yabana atmamak gerek! Titanik'e gitmememin nedeni, filmin bana ve topluma satılış biçimi. Televizyonda olsun radyoda olsun, sinema ha- berleri verenlerin, gözleri yuvalanndan fıriamış ola- rak ve ses tellerini göstererek yaptıkları çığırtkan- lık dayanılacak gibi değil: "Dünyada en fazla ha- sılat yapan film!..."; "Tüm zamanlann gişe rekor- larını kıran..."; "Son 10 yılın...." vb. Gazetelerimiz de Titanik'i veya benzer filmleri duyururken aynı çığırtkanlık içinde. Bu toplumu bilgilendirme araçlan, sanki Titanik yapımcısının borazancıbaşıları. Bir şirket. bir ürününü tanıtabilmek için, reklam şirketine, gazete, otobüs. duvar ve TV ilanlarına gerektiğinde on milyarlarca lira para döküyor. Ama Titanikçinin böyle bir harcamaya ihtiyacı yok. Çünkü bütün iletişim araçlan neredeyse gönül- lü olarak filmin bedava reklamcısı. Duyurularda içerik yok, eleştiri yok, bakış yok; topluma filmin sanatı hakkında en ufak bir ipucu vermek yok. Topluma sunulan sadece filmin ne ka- dar hasılatyaptığı... Titanik'i bu nedenle görmek istemiyorum. Niteliğin, güzelliğin, estetiğin, sanatın, öykünün, ne kadar sattığıyla ve para kazandırdığı ile ölçül- düğü yerde. değerler tepetaklak olmuş demektir. Artık günümüzde, sıradan bir malı da, aynı pro- paganda yöntemi ile satıp para kazanmak müm- kün oldu. Anımsayanınız var mı? "İşte Türkıye'nin soun- du" diye, medyanın tek sesten topluma takdim et- tiği "koşan adarrfdan geride ne kaldı? • • • Standart bir ölçü yok. Herkes kendi ölçüsünü kendi koyuyor. Kimi kendini "Türkiye'nin en kaliteli" malı ilan ediyor. Kimi "en iyisi". Tabii, "En büyük" olanı da var; "En çok satanı" da. Santrsınız ki, Türk Standartları Enstitüsü'nden, bağımsız bir denetleyici kurumdan, uluslararası bir kuruluştan aldığı "en kaliteli" belgesini ilan et- mektedir. Kendi futbol takımının "En büyük" olduğunu so- kaklarda bağıran ve en büyüklük adına adam bi- le bıçaklamaya hazır fanatik taraftarla, kendi ken- dini "en kaliteli" ilan eden arasında ne fark oldu- ğunu sormakta haklı olursunuz. • * • Bu topluma herşeyi yutturmak mı kolaylaştı, yoksa toplum bile bile bu oyunu birlikte mi oynu- yor? Belki de toplumun. satın aldığı malın köşesinde "en büyük" veya "en kaliteli" lafını görmeye büyük ihtiyacı vardır. Ve "psikolojik rahatsızlık" elbirliğiyle tedavi edil- meye çalışılmaktadırL. Kim bilir! Avukat vahap Mutlugün 4 27 Mayıs'ın intikaım 9 CEM ULLTAŞ 12 Mart dönemınin 1.5 yıl süren sabotaj davası. muhalıf düşünenleri sin- dirmek için devletin yapay olarak suç oluşturma. oluşturulan suçlara suçlu bulma \aklaşımının en çârpıcı örneğıni oluşturdu. Marmara yolcu gemısi \ e Emınönü araba \ apurunun batınlması ile Kültür Sara- \ı'nın yakılması (1972) suçlamalanndan 1.5 yütu- tuklu kalan \e ıdam iste- miyle yargılanan 24 sanı- ğvn tamamı, tüm ışkence- lere \e hukuki zorlarnala- ra karşın beraat etti. Üste- lik davayı açan askeri sa\ - cının beraat isteğiyle. Çünkü suç ve suçlular ara- sında "illhetrabıtasr (ba- ğıntı) bulunamamıştı. Bu davaya bakan dönemm İs- tanbul 2 nolu Sıkışöneüm Mahkemesi heyetınden Kıdemli Hâkım Binbaşı Metin Demirkaya. "De>- let sırlarını açığa vurmak istemediği için" konuşma- istemimizi reddederken davanın sanıklarından avukat Vahap Mutlugün. yargılanması .sürecinde "kontrgerüla" ile tamştı- ğını anlaftı. Dönemintanı- ğı 60 yaşmdaki eskı TtP'li Mutlugün. Sabotaj Dava- sı'nın, 12 Mart askeri dar- besinden sonra yönetimde agırlığı ele geçiren sağcı güçlerin. 27 Mayıs'ın ınti- kamını almak için yaptık- lan komplolardan bıri ol- duğunu söyledi. O dönemde Bomba Da- vası'ndan vargılanan "KontgeriBa Cumhuriye- ti" adlı kitabm vazan emekli Kurmay Yarbay Talat Turhan ise dönemin yönetiminin. ünlü "Bom- ba Davası" ile Sabotaj Da- vası arasında ilişki kurmak istediğini. ama başarama- dığını söyledi. 1972 'de meydana gelen Marmara gemisı ve Emı- nönü vapurunun batması ile Kültür Sarayı'nın yan- ması olaylan (Sabotaj Da- vası), Sıkıyönetim Mah- kemesi "nin atadığı askeri uzmanlardan oluşan bılir- kişi raporlarında "kaza ve ihmaP olarak gösterildi. Sanıkları kurtaran faktör- lerden biri de buydu. An- cak bu olayların. yok edil- mek istenen sokulara suç yaratmak için kontrgerilla tarafından japıian pro\o- kasyonlar olduğu kuşku- lan da hep zihinleri meş- gul etti. Davanın saruklanndaıii Avukat \'ahap Mutlugün, tutuklandığından beri po- lıs tarafından değil. VIlT mensuplan tarafından sor- gulandığını sö>ledi. Mu:- lugün. sorgucuiardan bin— nin. bir suıkasne öldürû— len MİT yönetkısı Hiram Abas olduğunuanlattı. Zı— \ erbey Köşkü'nde büyûlt işkenceleraltında sorguva* alındığını beliner Mutlu— gün. o günlerck aynı za— manda Talat Turhan'ın da: yargılandığı ünlü Bomba; Da%ası sanıkkı arasır— daydı. Mutlugün. Hıra:rv Abas'ın Ziverbey'de "B«— rası Genelkurmay'm kontrgerilla Urargihı'^* diyerek senar;»suna u;— gun ifade alabılmek i ç n kendısi üzerinae korku >*— ratmak istediğmi söyledi. -