Catalog

SAYFA CUMHURlYET 7MAYIS1996SALI 12 Ehşa açılan Çjn'in yeni ağırhğıHÜSE\İN BAŞ Çm Halk Cumhunyerı. dunva uluslan arasında en guç donemlennde bıle mustesna bır ağırlığa sahıp bır ulke olmuştur Mılyan aşan nufusu. engin topraklan 1949'dakı kuruluşundan bu yana >aşamın heralanında eide edıien kazanımlan. nukleer sılahlarla donatılmış asken gucu, bınlerce yıllık kulturel zengınlıği \e kuşkusuz bugun ulaijtığı buyuk ekonomık başanlan ıle Çın. sait Uzakdoğu Asya'nın değıl, tum dunyanın artan ılgı odağı konumuna gelmıştır Çın başbakanı ve rejımın ıkı numaralı adamı Başbakan Li Peng'ın geçen nısan sonunda Fransa'yı zıyaretı, Pekın-Moskova arasındakı yenı yakınlaşma Çın'ın bırkaç yıldan bu yana başanyla yuruttuğu dışa açılma surecının onemlı bır halkaM olarak değerlendınlebılır Gerçekten de Çın. bugun \e kuşkusuz çok yakın bır gelecekte, buyuk bır hızla gelışen ekonomısı ıle Amenka'nın ardında. Japon ekonomık devının de onunde yer alabılecek oranda ağırlık kazanmıştır O kadar kı Başbakan Lı Peng'ın Avrupa zıyaretını salt Fransa ıle sınırlı tutması \e bu ulkeden 10 Aırbus A 320 alımını kesınleştırıp 20 kadan ıçın de on anlaşma yapması. çok sayıda ulkenın ıştahını kabartmıştır 30 Aırbus A 320 satışından gelecek 8 mılyardan Fransa'nın payı yuzde 17'dır Satış ışsızlığın pençesinde kıvranan Fransa ıçın, apayrı onem taşımaktadır Fransa. hatırlanacagı uzere uzun yıllardan bu yana Ç ın'dekı bazı ınsan hakları ıhlallerı konusunda duyarlı olmuş, ayrıca Tay\an'a onemlı mıktarda silah da satmıştı Buyuzden de Pekınle tıcaretı durma noktasına son derecede başanlı geçmıştır Ancak ozellıkle basında ve aydın çe\relerde. bu ulkedekı bazı ınsan haklan ıhlallen de sert bır bıçımde kınanmıştır Gerçekten de Çın. "insan haklan' konusunda ekonomıdekı dınamızmını 'henuz' tam olarak gostermış değıldır Nitelikli pazar ekonomisi Başbakan Lı Peng"ın. Çın'ın 'uluslararası insan haklan genellıkle 'Çin nitelikli sosyalist pazar ekonomisi' olarak adlandınlan ılgınç bırdeneyımı başanya ulaştırma yonunde uğraş verıyor pazar ekonomisıntn dınamızmıne \e dunyaya açılma olaıidklarınj emekı,ı kıtlelerın sosyal kazanıınlarını 'feda etmeyen' yenı bıryolu yaşama geçırınek ıstıyor Gerçekten de son y ıllarda ekonomık alanda elde edıien basarılar. bu yenı deneyımın sağlıklı bır bıçımde vurumekte olduâunu onava • Çın, bugün ve kuşkusuz çok yakın bır gelecekte. büyük bır hızla gelışen ekonomısı ıle Amerıka'nın ardında. Japon ekonomık devının de önünde yer alabılecek oranda ağırlık kazanmıştır. O kadar kı Başbakan Lı Peng'ın Avrupa zıyaretını salt Fransa ıle sınırlı tutması ve bu ülkeden 10 Aırbus A.320 alımını kesınleştırıp 20 kadan ıçın de ön anlaşma yapması, çok sayıda ülkenın ıştahını kabartmıştır. gelıp dayanmiştı Bu arada Fransa'nın yennı. 'insan hakları'vla 'ticaret'ı bırbırıne karıştırmamava ozen gosteren Almanya. Italya \e Japonya dolduımuştu Fransa-Çın ılıskılerı 1994 te Basbdkan Balladur tın Pekın ı zıyaretınden sonra normalıze olma yoluna gırnıis Chirac-Juppe yonetımıyle de \enıden ıvme kazanmıştır Çın Bjşbakanfnın Paris zıyaretı, 'ekonomik' ılişkıleraçısından komanshomınu imıalamaya hazır olduğunu' açıklaması Çın ın kısa enmde bu 'zaafını' uzerınden atacağı umudunu \ermıştır Buyuk bır ulke olan Çın'ın. kuşkusuz dertlert de buyuk Rusya başta olmak uzere eskı So\\et bloku uvelennın hesapsız kıtapsız pazar ekonomısıne sovunup ekonomılennı berbat etmelenne karşın Çın. lıberal ekonomı ıle komunıst sıstenıı bağdaştıran \e koymakudır Aııeak bu yolun son derecede çetııı bır yol olduğu da kımsenın sakliM değıl Ekonomık alanda tum dunyanın teshm ettığı başanlar. bu ulkede her şeyın tıkırında gıttığı anlamına da gelmı\or Başta kendı toprağı >.avdığı Ta\\an olmak uzere Çın'ın çe\re ulkelerıvlede onemlı sorunlan \ar Ekonomıdekı başarılarına karşın kı\ı bolgelerıyle kırsal kesim arasında 'tarkîılıklar' endışe verıcı boyutlara ulaşmış durumda Tay\an yuzunden Amenka ve Japonya ıle. Hong Kong nedenıyle de Ingılızlerle arası açık Hukumet. yuzde 16 6 duzeylenne tırmanan enflasyonu bu yıl vaat ettığı yuzde 15e çekmekte zorlanıyor Tum sektorlenn y uzde 41 3'unu oluşturan kamu sektoru. onemlı modernızasyon yatınmlanna karşın 1995 Ağustos sonu rakamlanna gore 5 mılyar dolar açıkla karşı karşıya Tanmda da aşılması guç sorunlar mevcut Tarım uretımı yuzde 2 5 duşmuş durumda Tıcaretının şımdıden 'başa gıireşmesine' karşın, bu ulke şu ana kadar Dunya Tıcaret Orgutu (OMG) bunyesıne kabul edılmı^ değıl Nisansonu Rusya ıle Çın arasında Pekın'de gerçekleşen goruşmeler, potansıyel olarak dunyanın en zengın doğal kaynaklannı elınde tutan ıkı buyuk ulkenın bırbırlerıne daha da yakınlaşmasıyla sonuçlandı Rusya. Çın'e onemlı mıktarda silah satacak Buna karşılık bu ulkeden tuketım malları ıthal edecek Ama daha da onemlısı ıkı ulke arasındakı bu yenı yakınlaşmanın bolge ve dunya ıstıkrarına katkısıdır Bu buyuk ulkedekı getışmelenn yakından ızlenmesınde sayısız yarar \ar 'Dünya sahnesine' büyük dönüş" Büyük devletler, buyük şarkjcılar gibidir. Sahneye donuşleri, tıpkı sahneyi terk edişleri gibi bazı bunalımlara yol açnıadan duşunulemez." Amerıkan Foreıgn AtTaıres dergısının dırektoru Fareed Zakaria'nın bu saptaması bugun. ozellıkle Çın olgusuna butunuvle uymaktadır Fransa'nın 9 nısandan ıtıbaren başbakanı Li Peng'ı ağırladığı bu ulke 80"lı yılların başından bu yana goz kamastıran bır ekonomık gehsme gostermektedır Çın boy lece dunya sahnesınde buyuk bır guç olma yolunda olduğunu ortaya koymuştur Bu donuşun ıçte ve dışta bazı bunalımlarla karşılaşmadan gerçekleşmesı olanaksızdı I979'da DengSiaoping'ın gınşımıyle yururluğe konulan reformlarla ulkede gerçek bır atılım gerçekleştınlmıştır Bugun Çın ekonomısını tanımlamak kolay değıldır \ onetıme gore soz konusu olan 'sosyalist pazar ekonomisidir." Gerçekte olansa 'kaynaşma' halınde bır sıstem, Sovyet usulu merkezıyetçı. planlı ve polıtıze bır orgutlenme kompleksı ıle "vahşi kapitalizm' karışımıdır Ama bır olgu var kı. onu yadsımak mumkun değıldır Sanayı devnmınden bu yana bu denlı buyuk nufusa sahıp hıçbır ulke (1 2 mılyar) bu denlı uzun bır sure (16 yıl). boylesı guçlu bırbuyume hızı (her yıl ortalama yuzde 10) gerçekleştırememıstır Pınnç tarlalan çevresınde butunuyle yenı buyuk kentler yukselmekte. başkentler dolup taşmakta, enerjı tuketımı buyuk bi» hızla artmakta. dunya tıcaretındekı ağırlığı artarak gelışmektedır Rakamlara ıhtıyatlı yaklaşmak gerekmekteyse de ekonomık sıçramanın ışaretlen herkes tarafından gorulmektedır Pekın plan yonetımıne gore Çın'ın toplam uretımı (GSMH)onbeşyıldaonlaçarpılarak 1994 yılında 4 400 yuana (bıryuan yaklaşık 9000 TL) ulaşmıştır Bu FransızGSMH'sının uçtebınne eşıttır Batılı uzmanlara gore bu oranda bır gelışmeyle Çın, dunyada dokuzuncu sırada yer almaktadır Bırleşmış Mılletler uzmanlanna gore ıse Çın. Bırleşık Amenka'nın ardında ıkıncı ama Japonya'nın onundedır Dunyada uretılen oyuncaklann yansı. ayakkabılann dortte uçu. onemlı sayıda bısıklet. elektnk lambası ve temel elektronık kuçuk gereçler Çın'den gelmektedır Bu gelışme. doğal olarak. oncelıkle ıçte şıddetlı gerılımlere yol açmıştır Çın. kışı başına yaklaşık 500 dolar reel gelıre sahıp, gelışmekte olan bır ulke konumundadır Ama nsk de yok değıldır Bu. bızzat Çın yonetıcılen tarafından da kabul edılnıektedır Kırsal kesımle kentler. hızlı gelışen kıyı kentlerıyle meıkez bolgeler. zengınlerle yoksullar. ucretlılerle dev let ve ozel sektorde çalişanlar arasındakı farklılaşma dennleşmektedır Tarım -mart başında Pekın'de kabul edıien IX Phn'da da yer aldığı gıbı- yenıden Çın'ın anahtar so'unlanndan bırı olmuştur Bınncı evrede (80"lı yıllann başında) kırsal kesımde yururluğe gıren reformlar başanlı olmuş. ulke beslenme konusunda kendıne yeterlı hale gelmıştı Bugun nufus. çevre ve ekonomık koşullar ulkeyı guç durumda bırakmıştır Çın yenıden tahıl ıthal etmek zorunda kalmıştır Kırsal kesımın yoksullaşması -kı bu kesımde nufusun uçte ıkısı yaşamaktadır- ve gıda maddelennın azlığı, gelışme ıçın gerçek bırtehdıt oluşturmaktadır Bolgeler arasında gıderek artan farkhlıklar, bır başka nskı de gundeme getırmektedır Guneydekı kapıtalıst patlama. merkez ve Batı bolgelenndekı uyuşuklukla çelışmektedır Pekın. bolgeler arasındakı pay laşımı yenıden duzenlemek ıstemektedır Ancak bu ıstek. zengınlenn tepkısıyle karşılaşmaktadır Sosyal esitsızlıklerdekı patlama. temelde materyalıst olan bır toplum ıçın bır başka tehlıke oluşturmaktadır Ekonomık gelışme. yenı zengın bır sınıfın doğuşuna neden olmuştur Ama bu aynı zamanda her turlu guvenceden yoksun goçmen \e yoksul ısçıler ordusunu yollara Çin Halk Cumhuriyeti Başkent: Pekın (Beıjıng) V uzölçümü: 9 5% 961 kılometrekare Para: Renmımbı (yuan) resmı kura gore 1 yuan, 1 renmımbı, yaklaşık 9 bın TL Diller: Mandann (Putonghua) ortak resmı dıl Çok sayıda değışık turlerı olan 8 dıalekt Kendı dıllerını konuşan 55 azınlık De\let Başkanı: Jıang Zemın, Çumhurbaşkanı 29 3 1993'teYang Shangkun'un yennı aldı Başbakan: Lı Peng. rejımın "ıkıncı adamı" 1987'den bu yana polıtık buro uyesı De\letin tiirii: "Unıter ve çokuluslu sosvalist cumhurıyet' 22 eyalet, 5 otonom bolge, 3 buyuk beledıye Pekın, Şanghay, Tıanjın Rejimin türii: Tek partılı ve Marksıst- Lenınist ıdeolojılı halk demokrasısı Tek parti: Çın Komunıst Partısı Genel Sekreten 24.6 1989'dan bu yana Jıang Zemın Hükumranbk sorunlan: Tayvan, bır giın kıtaya katılması gereken bır eyalet olarak goruluyor İngıltere'ye bağlı Hong Kong, 1997"de Çın'e katılacak Bunu 1999'da Portekız'ın elınde bulunan Makao ızleyecek Çın'ın çevre ulkelenyle çok savıda sorunu bulunuvor dokmıiîtuı Bu gelışme ayrica çarpıu olçulerde ahlak çokuntusune ve suçluluk oranlannın anmasına yol açmıştır Iç nsk. sonuçta sıyasaldır Tanh, ekonomık zengınlığın sıstematık bır bıçımde ozellıkle orta sınıflarda demokrası ıstemını de bırlıkte getırdığmı gostermektedır Bu gıbı durumlarda mıllıyetçılık. ıstıkrarsiz rejımler tarafından oldukça sık kullanılan bır sılahtır Doğu Avrupa ve bazı Asya ulkelennde (Guney Kore Tayvan ) gırışilen ekonomık lıberalızasyon sıyasal lıberalızasvonu da bırlıkte getırmıştır Butun sorun ay nı şey ın Ç ın'de de gerçekleşıp gerçekleşmev eceğıdır •Senı Çın ın çevresınde kopan gurultu. salt ıç sorunlarla sınırlı değıl Çın'dekı çarpıcı ekonomık gelışme. uluslararasi ekonomıde de bazı karişıklıklar». yol açmıştır Sadece bırkaç vıl ıçınde Çın. dunya tıcaretınde hatm sayılır bır guç halıne gelmıştır 1979'da dunva tıcaretındekı ağırlığı yuzde 1 olan Çın. bugun yuzde 3 luk bır ağırlığın sahıbıdır Ihracatı buyuk bır gelışme ıçındedır Bugunku gelışme hızıyla Çın. 2000 yılında Fransa'yı da gende bırakarak dunyanın en buyuk dorduncu ıhracatçı ulkesı konumuna gelecektır Pekın. zengın ulkeler karşısında ıhracat fazlasina sahıptır Dov ız rezerv len muazzam boyutlara ulaşmıştır (1995 sonu ıtıbanyla 7 5 mılyar dolar ) Asya nın bu buvuk ulkesı. aynca Batı dunyasının ekonomık kuruluşlannı mıknatıs gıbı kendısıne çekmektedır Uluslararası doğrudan yatınmlar açısından Çın. ABD'nın ardından ıkıncı sıradadır Çın'ın yenı durumu dunyanın kalan bolumu onune. en azından ıkı sorun getınyor Bınncısı Çın'ın guçlu tırmanışı. dunya pazannda arz ve talep ıhşkısını değıştırıyor Bu. hammaddeler açısından doğru. orneğın Çın'ın tahıl ıhtıyaçları dunya tahıl fıyatlarının yukselmesı tehlıkesıne yol açıyor Bu aynı zamanda dayanıklı donatım mallan konusunda da geçerlıdır Pekın alım kapasıtesını kullanarak bu alanda fıyatların aşağı çekılmesinı sağlayabılecek durumda Çın kaynaklı tuketım mallannın Batı pazarlanna boca edılmesı de keza. bır başka ıstıkrarsızlık taktoru Etkısı dolaylı da olsa sanayı ulkelennde gorulen enflasyon ve ışsızlık oranlanndakı artışlann. Çın'ın guçlu bır bıçımde ortaya çıkışıyla ılışkılı olduğu soylenebılır Ikıncı sorun. yenı bır buyuk gucun ortaya çıkmasıyla uluslararası tıcarette oyunun kurallannın sureklılığı ıle ılgılıdır lsrarlı taleplerıne karşın Çın. bugune kadar Dunya Tıearet Orgutu'ne (OMC) kabul edılmemıştır Batı'nın reddı. belkı de Batılılar açısından yanlış bır tutumdur Gerçekten de Pekın. gıderek gucunun. oyunun kurallanna uymaksızın dunya ıle tıcaret yapmaya yeteceğıne ınanmava başlamıştır Amenka ve Avrupa"nın gerçek sorunu. Japonya değıl. şımdıden Çın'dır Yenı bır dunya orgutlenmektedır Doğu-Batı karşıtlığının yennı ıkı kutuplu bır guç. Bırleşık Amenka ve Çın almaktadır Atlantık otesınde Pekın'le çok sayıda ıhtılaf (Tayvan, Pakıstan'a nukleer destek sağlanması ınsan haklan. artan tıcaret açıkları) şımdıden dunyanın gelecektekı geo-ekonomık gorunumunun en ıvı bıçımde hazırlanması yonunde yoğun polemıklere neden olmaktadır Amenkan basını. VVashıngton'a bugunku Çın rejımıne daha uzlaşımcı yaklaşmasını tav sıye etmektedır Lı Peng'ın Fransa zıyaretı. bu tartışmanın başlamasına vesıle olmuştur Erik İzraeleyvicz, LeMonde, 10 Nısan 1996 ÇALIŞANLARIN SORULARI / SORUNLARI \1L>L\Z ŞİPAL 6 28 yıllık bir çalışan olarak emeklî olamadım' SORl: Kısa boşluklar da olsa, 28 yıllık bir çalışan olarak emekli ola- madını. 1968 yılında sigortaİı olarak işe başladun. 197 8 vılında kendi işyerimi kurdum. Şirket kuruluşu olarak yasa gereği, Bağ- Kur iıyesi olmam zorunlulukru. 1982 yılında şirketimiz anonim şirket olunca. ben de üretim müdürii sıfatıvla şirketten nıaaş al- dını ve maaşımdan SSK primi kcsildi ve vatınldı. Durumu Bağ- Kur'a biryazı ile bildirdim. \ncak Bağ-Kur uyeliğimin duşme- yecegi ve süreceği vanıtını aldım. Sonınun kendilerini ilgilendir- mediğinideekiediler. Bende hem SSK'ye hem de Bağ-Kur'a prim ödemeye devanı ettim. Şirket, 1984 yılında iflas etti. Mahkemesi 1992 yilına kadar surdu. Şirkerin vasal olarak Ocak 1992*de if- las ettiği mahkemece kanıtlandı. Ben, şirketın mahkemesi surer- ken 1988-1989yıllan arasında bir ozel şirketteçalışarakSSKprim- lerinıi yatırdım. 1989 vılında iflas eden şirkerin davası sonuçla- r.ınca, Bağ-Kur'un istediği prim borcumu da odedim. \isan 1995'te emekli olmak için SSK'ye başvurdum. SSk, emeklilik başMirumu ~Siz SSK'den emekli olamazsınız, aynı anda iki ku- ruma birden prim odemişşiniz. Emeklilik için Bağ-Kur'a baş- vurmanız gerekir. Yatırmış oiduğunuz SSK primlerini geri \eri- yoruz. SSK'den emekli olmak istiyorsanız 3 yıl 6 a\ prim odemek zorundasımz" yanıtı ile geri çevirdiler. Danıştığını ilgililenn bir bolumu, SSK'den emekli olabileceğimi, bir bölümıi iseolamaya- cağımısoyluyor. Bu konuda neyapabilirim? (E.C.) ^ \MT: 20 4 1982 gunlu Resmı Gazete'de yayımlanan 2654 sayılı >a\a ıle g) Anonim şırketlenn kurucu ortakları ıle yonetım kurulu uyesı olan ortaklan 20 4 1982"den geçerlı olarak Bağ-Kur kapsamınaalın- mıştır 1) Ucret alarak çalıştığinız şırketın kurucu ortağı ya da yonetım ku- rulu uyesiortağı konumundadeğılsenız sorun yoktur Bu durumda SSK Mgortalılığı geçerlıdır 2) Anonim şırketın kurucu ortağı ya da yonetım kunılu uyesı orta- öı ısenız ve şirket 20 Nısan 1982'den once kurulmuş ıse bu kez \ar- gıtav HukukGenel Kurulu'nun 11 11 1992gun 1992 10-484esasve Î992 650karannagorevıneSSksıgortalılığınızgeçerlıdır "144 1982 tanh \e 2654 sayılı vasa ıle değiştınlen Bağ-Kur Kanunu'nun 24 maddesıııe eklenen (g) fıkrası gereğınce anonim şırketın kurucu or- taklan ıle vonetım kurulu uyesı olan ortakları da evvelce Bağ-Kuı kı vivılmazken bu >asa değişi'klığınm vururluğe gırdığı 20 4 1982 tan- lıınden ıtıbaren Bağ-Kur Yasası kapsammaalınmışlardır" 3) Eğer anonim şirket 20 Nısan 1982'den sonra kurulmuş \e sız de b . iirkette kurucu ortak ya da yonetım kurulu uyesı ortağı konumun da ^enız bu kez Bağ- Kur sıgortalılığı şırketın y asal olarak ıflas etmıs. sayıldığı Ocak I984'e kadar geçerlıdır Bağ-Kur Vasası 24"uncu maddeye gore sıgortalı sayılanlardan "a) Gelır vergısı mukellefı olanlann, mukellefıyetlennı gerektıren faalıyetlenne son verdıklen. b) Gelırvergısındenmuafolanlarıle vergıkaydıbulunmayanlar Es- naf ve sanatkâr sıcılınden veya kanunla kurulu meslek kuruluşlann- dakı uve kayıtlannın sılındığı. c)TC Emekli Sandığı'natabı olarakçalışmayabaşlayanlann.emek- li keseneğı kesılmeye başladığı, d) Şırketlerle ılgısı kalmayanların. çalışmalanna son verdıklen ve- ya ılgılerının kesıldığı. e)lftlasina karar venlmış olan tasfiye halındekı ozel ışletmelerle şir- ket ortaklannın ozel ışletmenın veya şırketın mahkemece tasfiyesıne karar verıldıgı ( ) Tatıhten ıtıbaren sıgortalılıklan sona erer ' 4ı Anonim şırketın 20 Nısan 1982'den sonra kurulduğunu ve sızın dc sirkette kurucu ortak ya da yonetım kurulu uyesı ortağı olduğunu- zu varsavarsak SSK sıgortalılığınız. şırketın mahkemece tasfiyesıne karar verıldığı tıun başlar ve bugun uzennden 3 yıl 6 ay 1 gun sıgorta pı ımı odcdığınız tanhte SSK'den emekli olmaya hak kazanabılırsınız ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ Kapalı Oturumlarda Köy Enstitüleri! Turkıye Buyuk Mıllet Meclısı Danışma Kurulu nun one- rısı uzerıne 10 Nısan 1996 gunlu bırleşımınde 45 yıl on- ce yapılmış olan TBMM kapalı oturumunun açıklanması- nı kararlaştırdı Bu kapalı oturumun tutanaklan, yıne TBMM tarafından yayımlandı Kapalı oturumda yapılan konuşmaları okuyunca, "Bu ulkeyı kımler, nasılyonetmış?" sorusu, kışının usuna ta- kılıp kalıyor Komunıst akımlarla savaşım adı altında, ceza yasasın- da bazı degışıklıkler yapma amacını guden kımı çalışma- ların altında bu ulusun gozu gıbı baktığı Koy Enstıtulen- nın nasıl -sınsıce- yerle bıredılmek ıstendıgı anlaşılıyor Yer- le bır edılıyor da 16 Kasım 1951 yılının kapalı oturumun- da geçen kımı konuşmalardan parçalar vermekie yetıne- ceğım Kapalı oturumda sayın uyelerı aydınlatmak ıçın Aske- n Yargıç Şevkı Mutlugıl adında bırı komunızm" konu- sunda bılgıler verıyor Uzun konuşmasının bıryennde şoy- le dıyor " Bızde ve komşu memleketlerde ılkoğretım, daıma komunıstlerın koy koy nufuz ve ıstısmar ıçın muracaat et- tıklerı bır sahadır 1926 senesınde hususı ıdarelenn ılkoğretım muessese- lerıne bakamaması bılhassa ogretmenlenn maaşlarının ve- rılememesı oldukça kalabalık bır ılkoğretım kadrosunu gay- rı memnun hale sokmuştur Hepımızın hatırladığımız bu de- vır hele Izmır ve Istanbul da bu ademı memnunıyet ha- vasından komunıstlığe doğru kaymalara sebebıyet verıl- mıştır Koy Enstıtulennın başına getırılen Ismail Hakkı Ton- guç, hususı munasebetlerı ıtıbarıyle sol anlayışı ıle mu- nasebetı bulunan bırzattır Fakat ılk Tedrısat Umum Mu- durluğu 'nu deruhte ettıkten sonra bılhassa Ferrt Oğuz 'un (Bayırj yakın yardımıyla ışlerı çevırmeye başlamıştır Koy Enstıtulerı hususı bır hava ıle beslenmeye başla- mıştır Bu muessesenın belkemıgını teşkıl eden zatlann ko- yu bırer Marksıst olduklan su goturmez bır hakıkattır Bır taraftan da, yenı yetıştırdıklerı elemanları turedıkçe vazı- feye almak yolunu tutmuşlardır Hasanoğlan hakıkaten enstıtu halıne sokulmak ısten- mıştır Burada koy muzığı sol eller vasıtasıyla beslenmek- te ve koyun her cephesı etud mevzuu olmakta ıdı Bır daha şayanı dıkkat bır noktayı arz etmek ısterım, Hasanoğlan'ın havadan aldırılmış fotoğrafı elımızdedır Bu fotoğrafta gorulecegı uzere muzık salonu dıye yapıl- mış bır sa/ona, hıçbırmımarı munasebetı olmadan 'orak' şeklı verılmıştır Burası resmı bır devlet mektebıdır Bu neyın semboludur? Burada esen taşkın bır hava, çekın- meden bu bınaya bu şeklı vermıştır " Tutanaklan okuyunca goruyorum konuşmalar bır ma- halle kahvesı dedıkodusundan oteye gıtmıyor Başkan - Soz Başbakanındır Buyurun efendım Başbakan Adnan Menderes (Istanbul) - Muhterem ar- kadaşlar muhterem eskı Mıllı Eğıtım Bakanı (CHP lı R. Şem- settın Sırer; arkadaşımın sualını bugunku Mıllı Egıtım Ba- kanı arkadaşımız /Tevfik llerıj daha tafsılatlı olarak cevap- landınrlar Bendenız ancak kendılerıyle vaktıyle aramızda geçen bır ıkı mukâlemeyı (konuşmayı) hatırlatmak luzu- munu hıssettım Kendılerı Mıllı Egıtım Bakanlığı 'na getınldıklerı zaman bu Koy Enstıtulennın ne kadar fena maksatla kurulmuş olduklannı ve bu fena maksadın ızlerını ve netıcelennı sı- lıp ortadan kaldırmak ıçın buyuk gayretler sarietmekte ol- duklannı ve fakat bu ışın gızlı açık bırçok taraftarlan ve hı- maye edıcılen bulundugu ıçın buyuk muşkulat ıçınde bu- lunduklarını bana ıfade etmışlerdı Bu sozlerı kendılennın de hatırlayacaklarını tahmın edenm (Bravo seslen) Reşat Şemsettın Sırer (Sıvas) - Adnan Menderes ar- kadaşım benı hatıralanmı canlandırmaya davet ettı Ha- tıralarımı naklstmek hususunda bıraz evvelınden başla- yacağım 1943 senesının sonlarında ıdı yahut 1944 se- nesının ılk aylannda ıdı Arkadakı Meclıs gazınosunda Sa- yın Menderes 7e bır masanın başında yıne bu konuya te- masettık Enstıtulenn gıdışatını ben begenmıyordum Bı- raz evvel ısmı telaffuz edıien adam etrafımı kandırmıştı, ığfaletmıştı (Tonguç Baba mP seslen) Evet, Tonguç Ba- ba Butun husnunıyet sahıplennı, butun lyınıyet sahıple- rını ığfal etmıştı Tonguç Baba yı def ederken hıçbır mu- kavemetle karşılaşmadım Arrf Nıhat Asya (Seyhan) - Sızı nıye kandırmamıştı? Reşat Şemsettın Sırer (Devamla) - lcraatıma devam ederken 500 kışı(lık) kadrodan 400 kışıyı ayırırken hıçbır taraftan guçluk gormedım, yardım gordum Bana manen yardım edenlen ıçınde Demokrat Partılı arkadaşlanmız da vardı Başbakan Adnan Menderes (Istanbul) - Arkadaşlar, kendılerı buyuk gayretler sarfettıler, bılıyorum, buyuk ıs- tıraplar çektıler onu da bılıyorum Kendılerı Mıllı Egıtım Ba- kanlıgı 'ndan çekılmek zorunda kaldılar Kendılenne hatır- latmakla hatıralarını canlandırmış ıhya etmış olurum Mıllı Eğıtım Bakanlıgı'ndan çekıldıkten sonra kendıle- rıyle kısa bır konuşmam oldu Bana dedıler kı Uğraş(t)ım, 400 tane muzır elemanı bunların arasından soktum attım, fakat bız de devrıldık Bu konuşmada Hakkı Gedik ar- kadaşımız da beraberdı (Soldan şıddetle alkışlar) Reşat Şemsettın Sırer (Istanbul) - Allaha çok şukur, bu 400 kışının hepsı hasta ınsanlar değılleroı Yalnız ens- tıtulen şımdı arzedeceğım sebepten dolayı çabuk kurmuş- tuk Kalıteye fazla dıkkat etmeden enstıtuler kadrosu teş- kıl olunmuştu Bu acele edışın buyuk saıkı bır an evvel Turkıye'de demokrasıyı kurmak ıdı (Soldan guluşmeler) Yoksa sandıga atacagı kagıdı okumasını bılmeyen, san- dıga atacagı kâgıda yazmasını bılmeyen bır kıtle ıle de- mokrası olamaz (Soldan gurultuler guluşmeler) Herşey- den evvel her şeyden mukaddem ve vazıfemız bu mılle- tı okur yazar hale getırmektır (Soldan guluşmeler) Not Reşat Şemsettın Sırer, Hasan Âlı Yucel'den son- ra 1946 da Mıllı Egıtım Bakanlığı na getırılen CHP lı ıdı Gorevınden alındıktan sonra Tonguç a "Senın belını kı- racagım1 " demıştı 1953araseçımlenkampanyasında bın- dığı cıp devnldı belı kırıldı oldu (1903-2 Ekım 1953) BULMACA SEDAT 1 2 3 4 5 6 7 l/Turkgolgeoyu- nunda kara denlı halayık va da carı- ye\e verılen ad V Bavrağm uekurluk 3 karşisindakı kena- n Kahvecı tepsı- sı 3/' Cıvıkçamur bataklık"anlamın- da kullanılan \erel " bırsozcuk 4/Suda 7 yaşavan tekhucre- lı bır havvan 5/ 8 Lvu^uk mıskın g Bır organımız 6/ Anadolu halklannm en es- kı ana tanrıçası Tanınan bılınen varlıklan duvu 01- ganları yoluyla avırt ede- meme durumu 7/ \emin Topraktan vapılmiş kulp- 4 suz \e kuçuk çomlek 8/ Hev kel Tav lada bır sav 1 9/Paltoyabenzerbırturust- " luk Eskı Mısır'da guneş 7 tanrısı 8 ' MK.\RID\N AŞAĞHA: 1/ Kuçuk testı çomlek 2/ Zavıve Vunanıstan'da bır kent 3/ fğnenın delığı Açlığı- nı gıdermış dovmuş 4/Hatıra Sodvumun sımgesı Ja- pon lırık dramı 5/ Amelıvatlarda \aralan dıkmek ıçın kul- lanılan bağırsaktan vapılmış ıplık 6/ Lzaklık anlarmakta kul- lanılan soz Dogu Anadolu da bıı dağ II Argoda "lira" anlamında kullanılan sozcuk O gostermesitatının eskı bıçımı 8/ Içınde \ağ vakıldn toprak kandıl 9/ L luslararası alanda karavoluvla vapılan mal tasımacılığına \e bu ış ıçın kullanılan kamvona\enlendd Bıı nıantarlabıı MI\osununun ortak yaşamasıyla ortaya çıkan bıtkılerın genel adı