Catalog

SAYFA CUMHURİYET 12TEMMUZ1994SALI OLAYLAR VE GORUŞLER Toplum Sözleşmesi'nden'Doğa Sözleşmesi'ne Klasık haklann davanağı olarak 'Toplum Sözleşmesı" karşısında "Doğa Sozleşmesf odev eksenınde formüle edılmelıdır Yaşama hakkını guvence altına alma gereğı kadar, yaşamın ortak temelı olan değerlenn (çevre, banş, gelışme...) korunması da vazgeçılmezdır Prof.Dr. İBRAHİM Ö. KABOĞLU Marmara Üni. Hukuk Fakültesi çızen anayasa, "hak ve özgüriüklerin gü- vencesi"nı de koymuş olmaktadır Do- ğal hukuk oğretısı de tabıat halı ve ınsa- nın sahıp olduğu haklar varsayımına dayarur Doğal hukuka gore. ınsan hak- lan de\ letten once gelır, çunku bıreyın ınsan olması nedenıyle sahıp olduğu oz- gurluklerdır, devlet ancak onlan tanır ve guvenlık ıçınde kullanımını sağlar D uşunsel kokenlen daha eskılere stmekle bırlık- te, XVIN >uzvılda for- mule edılen \e lıberal ana\asa hukuku oğretı- sının temelını olu$turan "Toplum Sozleşmesı" lContrat Socıal) kuramına gore "tabiat halı"nde bdnş ıçınde vaşayişlan sa\dşd donuşunce ın- sanlar aralannda bır anlaşma vapıvor- lar Toplum bırevlenn ıradesıvle kurul- duğu gıbı sıvdsal ıktıdar da bo\le bır sozleşme>eda\anmdktadır Bu toplum- oncesı varsavımına gore msanlar do- ğuştan sahıp olduklan hak \e ozgurluk- lennden bır kısmını kurnıuj olduklan ıktıdaradevretmışlerdır ancak kendılen haklann asıl sahıbı olarak kalmaktadır- lar Sıyasalıktıdannereğı hakveozgur- luklenn kulldnılmaMna eKenşlı guvenlık ortamını oluşturmaktır Itaat olgusu da serbest nza>a davandığından ıktıdann kotu>e kullanılması durumunda, sozleş- mecıler ozgurluklennı "direnme hakkı"- na başvurarak gen alacaklardır Klasik \na>asa Mukuku'nun davan- dığı Devlet-Insan Haklan ıkılısı. esın kaynağını "Toplum Sozleşmesı"nde bul- maktadır "De*let ıktıdarının smıriarı"nı Yeni bir sözleşme... XX vuzyıl bıterken, klasık kavram ve kuramlar koklu değışımlere uğra- maktadır Doğal olarak nıtelenen ge- leneksel kışı ozgurluklennın temelını Sosyal Sözleşme oluşturmaktadır Ne kı, doğa eksenıne dayandınlan kav- ram \e kurumlarda "Doğa"nın kendı- sı hıç goz onune alınmamıştır Gunu- muzde. klasık ozgurluklenn varoluş koşulunu oluşturan "doğal ortam"ın koruma ve ıyıleştınlmesı ıçın yenı bır anlaşma formule etme gereğı one su- rulebıhr Bu ıse "Doğa SözleşmesT eksenıne dayandınlabılır Mulkıyet ve çe\ re haklan orneğı. klasık olanı sor- gular. onenlenı anlamlandınr Top- lum Sozleşmesı esınlı bıldırgelerde "doğal hak" olarak tanınan mulkıyeı karşısında, yenı bır hak olan çe\ re. an- cak bır "Doğa Sozleşmesi" ıle guvence altına alınabılır Bovlece "doğal hu- kuk" bağlamında "Doğal" (tabu) hak sayılan mulkıvet. "Doğa Sozleşmesi" ıle sozcuğun gerçek anlamında doğal olan çevre hakkının tanınması karşı- sında gorecelı konuma gelır Yenı bır Sözleşme onensı. anayasa hukukunun klasık konulannı olduğu denlı, ınsan haklan anlayışını da sor- gulatabılır Siyasal iktidar-yurttaş kar- şıtlığı ve ozgurlukler ıçın dev let erkının sınırlanması ereğı, klasık şemayı yan- sıtır Yenı yakîaşımda ıse her ıkı tarafa da muhatap olarak almadıklan "Do- ğa" karşısında sınırlamalar getınlmesı soz konusudur Çunku son yıllarda. devlet-bırey ıkılısı, de\let-bırey (genış anlamda) ışbırlığı doğa karşıtlığına donuşmuştur Hedefı, de\let-ınsan ve doğa ılışkılennı duzenlemek olan Do- ğa Sozleşmesı, ınsan haklan anlayışını nıtelık ve boyutlan yonunden donuşu- me uğratacaktır Anayasa hukuku- nun konusu da bır yandan bırey-ıktı- dar ılışkılen, ote yandan maddî şeklî anayasa aynmı yonunden değışecek "doğa-iktidar-birey" sacayağında yenı bır bağlama oturacaktır Ödevlerinanlamı "İnsan Hakları"nın bakışımı (sımet- nsı) olarak one surulen "InsanOde>le- ri Bildirgesi" goruşu, aslındd oncelıkle "Doğa Sozleşmesi" bağlamında geçer- lı kılınmalıdır Çunku. 'hak'ın oıe ya- nında odev değıl, daha çok 'vüküınlü- luk' yer alır Ömeğın anayasalann odev olarak ongorduklen ulke savun- ması, vergı odemesı bırer basıt 'odev' olmayıp. yukumluluklerdır Haklarla odevlenn butunleştınlmesı tehlıkelıdır de Sadece dev letle olan ılışkılen değıl. ınsanlann kendı aralanndakı ılışkılen de duzenleyen kurallar butunu olarak odevlere yer venlmesı, ınsan bıbncın- den kaynaklanan ozgurluğe değıl, ıktı- darca belırlenen emırlere bağlıdır Bu da tehlıkelı sonuçlara varabılır Odev- lenn ongorulmesı gereksızdır de Çun- ku, odevlenn kaynağı 'etik' (ahlakî), haklann kaynağı ıse "hukuksaT'dır (hukukı) Hukuksal olan, sorumluluk ve yukumluluğu de kapsamına alır Aynca, ınsanlann kendı aralanndakı ılışkılerde karşıhklılık ılkesı de geçerlı- dır Kaldı kı bırey klasık ozgurlukle- nnden yararlanıp yararlanmamakta serbest tır Işte doğd ıle ılışkılerde "ödevler"ın gundeme çıkanlması bu noktada onem kazanmaktadır Bır kez, burada tck vanlıhk soz konusudur Devlet. bı- rey ve kuruluşlar karşısında edılgen konumda bulunan doğa hep verendır Sonra bu ay nı zamadd etik bir sorun'- dur Doğa genış anlamındd kullanıldı- ğından bu sorun. ınsan-hayvan ılışkı- sını de kapsamaktadır Bu bakımdan BM'nın "Dayamşma Haklarına İliskin Üçuncu Pakt Önta- sansı" (1982)1 bır "ödevler Bildirgesi" ya da demetı ıle tamamlanabılır Kuş- kusuz oncelıkle, banş, çevre, gelışme ve ınsanbğın ortak malvarügına saygı haklannı duzenleyen adı geçen onta- sannın bır "Uluslararaı Pakfa do- nüşturülmesı gerckmektedır Sözleş- me aşamasında, öncülûk çevreye aıt ıse de 1992 Rıo Toplantısı'nda bır "Dünya Çevre Sözkşmea" ycnne, sa- dece sektorel sozleşmeler ımzalanabıl- mıştır Bu başansızük, yalruzca çevre alanında değıl, banş ve gebşme üzen- ne de butünleyıcı çalışmalar yapma gereğıru gözardı ettırmemehdır Bü- tûncül bır gelışme, ınsanlığın ortak kalıtı (mırası) ıle ıç ıçe geçmış bulunan otekı üç alaru da kapsamına alır Ör- neğın "sürdûrülebilir geüşme", çevre sonınlanna çozum bağlamında gebş- ünlen bır kavramdır Yenı haklann uygulamaya geçınl- mesı, klasık haklar anlayışında ola- naklı gozukmemektedır Insan ve ıkü- dar ıle "Doğa" arasında kurulacak yenı ılışkıler, hak ve ozgurlukler soru- nunun aynı zamanda "dayaıuşma bağ- lamı"nda algılanmasını gerekb kıl- maktadır Klasık haklann dayanağı olarak "Toplum Sozleşmesi" karşısında "Do- ğa Sozleşmesi" odev eksenınde formu- le edılmelıdır Yaşama hakkını guven- ce altına alma gereğı kadar, yaşamın ortak temeh olan değerlenn (çevre, ba- nş, gebşme ) korunması da vazgeçıl- mezdır PENCERE ARADABIR Doç. Dr. YILDIZ SERTEL Bir Yeni Yol Arayışı... Ağır bır bunalım yaşıyoruz Fabrıkalarkapanıyor, ışçı- tersokağadokuluyor Memurlann az gelırlılerın maaş- ları enflasyonu kovalayamıyor Esnaf, kuçuk tuccar durgunlukyaşıyor Bankacılık bır deprem geçırıyor Do- ların yukselışı durdurulamıyor IMF den bır avuç borcun hangı koşullarla alındığı bılınmıyor ama gene de yenı bır devaluasyon, ucretlerın dondurulması gıbı urkutucu onlemlerbeklenıyor Yuksek faızlıbonolarladevletyenı- den borçlanırken yuksek gelırlıler buyuk rantlar sağlı- yor Bır dengesızlık bır ıstıkrarsızlıktır gıdıyor Ekono- mıktıkanıklık yaşamıbıryukhalınegetırırkenortalığıbır karamsarlık sarıyor Geleceğe nasıl umıtle bakalım, ne- rede bır çıkış yolu gosteren var' Işın onemlı yonu bunalımın geçıcı olmayıp bunyesel olmasıdır Bugunkudurum yaklaşık15yıldanberıuygu- lanmakta olan dışa donuk serbest pıyasa ekonomısmın bır sonucudur Ihraçet dovızal borçode Borçlayaşa, yuksek faızını ode Borç alabılmek ıçın ağır koşullar ka- bul et paranın değerını duşur Duşuk parayla sılah al, buyumenıngereksınımlerınıal luksmalal Dışasatmak ıçın uret Ya ıç pıyasa ucretler'Halkın geçımı neolursa olsun Al faız ver faız al dovız ver dovız yığ paraları bankalara derken ışte ekonomı boyle bır tıkanıklığagı- rer Şımdı artık sağ ya da sol bılım ve siyaset adamları, bu rant ekonomısıyle yasanamayacağını tuketım toplu- mundan uretım toplumuna reel ekonomıye geçmek gerektığını ılerı suruyorlar Venmlı yatınmlar yapmalı, uretmelıyız dıyorlar lyı ama bu yatırımları kım yapa- cak' Elındekı venmlı KIT lerı dahı yabancı sermayeye devretmek Dunya ekonomısıyle butunleşıp ' ulus dev- letı yok etmek surecınde olan devlet mı' En buyuk ışlet- melerının kapasıtesını duşuren ıflas halınde olduğunu ılan eden ozel tesebbus mu' Dunya ekonomısıyle butunleşmek lyı de ya dunya ekonomısı kendısı bu serbest pıyasa ekonomısmın ge- tırdığı bır bunalımın ıçındeyse' Bunun boyle olduğunu Avrupa basını bar bar bagırıyor Avrupa Topluluğu nu oluşturan 12 devlette ıssızlık 20 mılyona yaklaştı Işsızlık beraberınde umıtsızlık ahlak bozukluğu, esrar kaçakçı- lığı şıddet ve genelde bır moral çokuntu getırıyor Tero- run, şıddetm ırkçıhğın urkutucu gelışmesı uzerıne kıtap- lar yazılıyor Bununla da yetınmeyıp Avrupalı aydınlar, siyaset adamları yenı bır yol arayışında Fransa'da Alla- in Touraine gıbı sosyologlar Sosyalıst Partısı'nın on- derlerınden Michel Rocard; refah devletı Avrupa olçusunde bır New Deal yolunu ılerı suruyorlar Yanı Keynesçı polıtıkaya donuş halkın alım kabılıyetını sos- yal yardımlarla guçlendırmek ıç pazarı açmak, ozel ya- tınmlar yanında devlet yatırımlarıyla yol demıryolu vs projelerı yaparak ış gucunu emmek Cok da yenı olma- yan bu yolun, Avrupa sosyal demokratları arasında, pı- yasa ekonomısıne vahsı kapıtalızme bır seçenek olarak duşunulduğu anlaşılıyor Bızde pıyasa ekonomısıne seçenek olarak ortaya atı- lan bır tek fıkır var Adıl duzen O da RP nın, sosyalıst- lerden aldığı bır slogan Ne olduğu, nasıl gerçekleştırıle- ceğı pek lyı anlatılmıyor Partı sozculerı, bu goruşu anlatırken gene sosyalızmden aktarılma bazı ılkeler ılerı suruyorlar Bu yolla etraflarına halktan ınsanları toplu- yorlar, çunku, toplumda dışlanan ve de bunalımla sefa- lete ıtılen yığınlar bır arayış ıçınde Bır şeye ınanmak, bağlanmak bır çıkar yol gormek ıstıyorlar Sosyal hak- sızlıkları ortadan kaldıran bır adıl duzen fıkrı onlan çekı- yor Şımdı soralım Bır turlu bırleşemeyen bızım sosyal demokratlar ne yapıyor' Halkımız ılerıye donuk, gerçek- çı, temel sorunlara yanıt veren bır program beklıyor' Bağımsızlık \e Demokrası Mucadelesının Yığıt Önden 1973-1980 Yıllannın TMMOB Genel Başkanı TEOMAN ÖZTÜRK'ü 11 Temmuz 1994 tanhınde kaybettık. Yaşamım insan haklannı savunmaya, eşıt ve özgür bir toplum yaratmaya adamış olan arkadaşımızın kavgasını devam ettırmeye kararlıyız. TMMOB uyelerının, halkımızın ve tüm dostlann başı sağolsun. Cenazesı 13 Temmuz Çarşamba günü saat: 11 00'de TMMOB (KonurSok No:4 ANKARA) onunde yapılacak törenden sonra Maltepe Camıı'nde kıhnacak öğle namazı sonrasında Karşıyaka Mezarlığı'nda toprağa venlecektır TMMOB TÜRK MÜHENDİŞ VE MİMAR OD ALARI BİRLİĞİ TARTIŞMA Memurlann grev hakkı P rof Dr Savaş Taşkent'ın. Cumhunvet gazetesının 5 sav fasmda yayımlanan "Hukumet Programında Memur Sendıkaalığı" başlıklı yazısının beşıncı bolumunde kamugorevlılennıngrev hakkı konusu ele abnırken "Almanya'da memurlann grev haklan yoktur" denılmektedır Almanya'da kamu sektorunde çalışanlar. yanı kamu görevlileri yasal statulen bakımından memur, sozleşmeb ve ışçı olarak nıtelendırebıleceğımız uç kategonye aynlırlar Bu uç kesım. en başta anayasa olmak uzere vasalara bağlıdırlar Sendıka hakkı, toplu pazarbk hakkı ve grev hakkı bakımından belırlı av nlıklar vardır alSendikahakkı: Hangı vasal statude olursa olsun tum çabşanlann sendıkd kurma ve u>eolma hakkı vardır Eğıtım ışkolunda çabşanlann buvuk çoğunluğu (ışçı. sozleşmeb va da memur) bır sendıkada (GEW)orgutludur Tam sendıka nıtelığınde olmavan başka orgutlenmeler de v ardır Eğıtım ışkolu çabşanlannın sendıkası GE\V, otekı bazı kamu çalışanlannın uvesı olduğu bır sendıkanın (OTV) ıçınde ver almaktave bunun aracılığıy la da. çalışanlann ust orgutu olan DGB >e (Alman SendıkalarBırlığı) bağlanmaktadırlar b) Yukanda adı geçen OTV ddlı sendıka. ışverenle toplusozleşme goruşmesı yapar, uyesı olan sozleşmelıler veışçıler ıçın toplusozleşme ımzalar Toplusozleşme, ışçıler ve sozleşmelıler gruplan ıçın ayn a>n yapılır Ikı sözleşme bırbınnebenzer Ancakherbır grup değışık bır > asal statuve sahıp olduğundan sozleşmeler avnaynımzalanır Memur statusunde çalışanlann ozluk haklan ayn bır yasa ıle duzenlenmış olduğundan toplusozleşme konusunda sıkıntı doğar Ancak genel olarak. ışçı ve sozleşmelılerle bağıtlanan toplusozleşmeler -vasama organınca çıkanlan av n bır kanun bıçımınde- memur statusunde çalışanlara dauygulanır c) Grev hakkı: Sozleşmelılenn veışçılenngrev hdkkı vardır Memurlann grev hakkı ıle ılgılı herhangı bır yasal duzenleme yoktur Bu, hıç bır şekılde. memurlanngrev haklan olmadığı anlamına gelmez Şunu belırtelım kı memurlann grev yaptığı da olmuştur Almanya'da "Sendıkalar Yasası" ve "Grev Yasası" yoktur sadece bır "Toplu- sozleşme Yasası" vardır Sendıkal orgutlenme anayasaj a dayanılarak >apılmaktadır Toplusozleşme ıse yukanda (kalın çızgılenyle de olsa) anlattığımız gıbı olmaktadır ILO. zaman zaman bu sozleşmelere aykın dav ranan va da ış hukukunu bunlara uvarlamaydn ulkelen uyarmakta. sozleşmelen açıklayıcı yorumlar vapmaktddır Nurettin Yıldıran Evinizi süpürüp temizlemekten vazgeçtiyseniz... ^RJrBugünlerde bir Elektrikli Süpürge almalc aklınızdan gefmeyebilir!JIW Ama unutmayın: 1 8 Temmuz'a kadar ayda sadece 46O.OOO liraya Elektrikli en gec yarın evinizde! Böylesi sadecı Hetnen gelin, hemı İlkel Tepkilenn Azgınlığı... Anayasa Mahkemesı'r neyapmalı' - Yok etmelı - Hemen kaldırmalı - Kokunu kazımalı - Kızılay Meydanı'na on bır tane darağacı kurmalı, Anayasa Mahkemesı nın on bır uyesını ıbret olsun dıye sallandırmalı - Cayır cayır yakmalı - Mulkıyet duşmanları bu yargıçlar.. - Alçaklar Ne ofke bu' • Anayasa Mahkemesı, hukumete ozelleştırmede ola- ğanustu yetkıler veren yasayı ıptal edınce, eskı deyımle, kımılerı cınnet getırdıler, şıkârını elınden kaçıran vahşı hayvana donduler - Kahrolsun Anayasa Mahkemesı' - Ama hukuk - Boşverhukuku - Hukuk devletı' - Başlatma hukuk devletınden' Bu çağdışı herıflerı, bu dınozorlan, bu kendını bır şey sanan cuppelılerı yok etmelıi Çağ atlamak ıçın başka yol yok Pıyasadakı kızgınlıkla medyadakı tepkı, ışın ıç yuzunu ortaya koydu Demek kı tezgâh kurulmuş, ış pışırılmıştı, bır yandan halkın canına okuyanlar ote yandan devletın elındekı değerlı varlıkları en kısa surede belırlı ellere kamanço etmek ıçın çeteleşmışlerdı, cumhurıyet tarıhı- nın en buyuk yağmasının tekerıne taş kondu -Nedırbu' - Fabrıka1 - Ne yapıyorsunuz' - Satıyoruz - Kaça' Fabrıkanın ustune kurulduğu arsanın onda bırı fıyatı- na, ama, arsasıyla bırlıkte özelleştırme bu mu' • Bır ulkede ekonomı bozulur Duzelır Ekonomık bunalımı Turkıye ılk kez yaşamıyor toplum sılkmıp kendısıne gelecektır, dengeler yerlı yerıne otu- racaktır Ancak hukuk ayaklar altında çığnenmeye başladı mı ışdeğışır Özelleştırme yapıiacaksa hukuk çerçevesı çekılme- den yağma Hasan ın boreğı gıbı mı yurutulecek' Huku- met Meclıs ı devreden çıkarıp dışlayan bır yasa çıkara- bılır m ı ' Trılyonların donduğu bır alanda yangından mal kaçırır gıbı ozeleştırme yapılabılır mı' Anayasa Mahkemesı yururluktekı Anayasa ya gore karar veren bır kurumdur, yargıçlar toplanırlar, dosyayı ıncelerler Anayasa ya gore değerlendırırler Yargıçlar Anayasa ya bağlıdırlar Kanun devletının ozu bu 1 • Anayasa Mahkemesı DEP ı (Demokrası Partısı) kapat- tı mı' - Yaşa' - Varol - PKK nın Meclıs tekı uzantısının hesabı goruldu - Aslan yargıçlar - Mıllıyetcıler Anayasa Mahkemesı ozelleştırmede hukumete ola- ğanustu yetkıler tanıyan yasayı ıptal ettı mı' - Olmaz boyle şey - Dınozorlar - Kahrolsunlar - Anayasa Mahkemesı yok edılmelı - Bu yargıçlan asmalı - On bır kışı Meclıs ın ustune mı çıkacak? - Istemezuk Bu ne ılkellıktır' • ilkel tepkıler, kendılerını "mıllıyetçı dıye tanıtan çev- relerle tekelcı medyanın gobeğı çıkar tezgâhlarına bağ- lı kesımlerınden gelıyor Muz cumhurıyetlerındekı Amenkancı mıllıyetçılık bunların ılıklerıne ışlemış Baş- bakan ın ABD ye aşılanmış parasal tezgâhına destek verenler Anayasa Mahkemesı nın uyelerını bır kaşık suda boğmaya kalkışıyorlar Tepeden tırnağa sahtecılık mesleğı bu 1 Mıllıyetçılık adı altında Amerıkancılık, özelleştırme adı altında yağ- macılık suruyor, hukuk devletını çığneme azgınlığı da cabası ACIKAYBIMIZ Turk Muhendısve MımarOdalan Bırlığı (TMMOB) Başkanlığı gorevını 1973-80 yıllan arasında vuruten, yuksek muhendıs-mımar TEOMAN Ö ÜÖZTÜRK'üvıtırmenın uzuntusu ıçındeyız Üyelenmıze. aılesıne ve dostlanna başsağlığı dılıyoruz 13Temmuz 1994 Çarşamba saat 11 00'de TMMOB onundekı toren ıçın İstanbuKdan 12 Temmuz 1994 saat 24 OO'te AKM onunden 01 00'de Kadıkoy Varan onunden otobûs kaldınlacaktır TMMOB Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği İstanbul İl Koordinasyon Kurulu TEOMAN AĞABEYİMİZ Yüreğımızde gülumseyecek. TMMOB MİMARLAR OD ASI ANKARA ŞUBESİ ÇALIŞANLARI DİLBİLİMCİDEN Almanca - Ingılızce - Turkçe (Dıksıyon/Spıkerlık/Hıtabet)derslerı Pazar pazartesı, çarşamba cumagunlerı 14 00-17 00arası, 2328986no lu telefondan bılgı alınabılır Dersler de aynı gun ve saatlerde venlmektedır