Catalog

SAYFA CUMMUMITCI 20EKIM1992SALI 8 DIŞHABERLER Türk-Rusilişkilerî 500yaşınıdoldurdu Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerin temeli 1492 yılında Rus Prensi 3. Ivan ile Osmanlı Sultanı 2. Beyazıd tarafından atıl 2. Beva/ıd ANKARA (Cumhuriyet Bûrosu) İlk kez 15. Yüzyıl'da Rusya ve Türkiye arasında ticari ilişkilerin kurulması isteği, gerçek anlammda 20. Yüzyıl'da gerçekleşti. llişkileri n temeli 1492'de Rus Prensi 3. İvan ile Osmanlı Sultanı 2. Beyazıd tarafından atıldı. Rusya- Fü. kiye arasındaki ilk ilişki ticareteyönelik olarak başlamışsa da. cumhuriyet kurulana kadarOsmanh-Rus savaşlan ticaretin yerini aldı. Rusya'nın Osmanlılar ve genç Türk Cumhuri yeti'yle olan ilişkilerinde de Boğazlar sorunu her zaman belirleyici oldu. Üst düzey temaslar arasında şunlar yer alıyor: Bunlar içinde en tartışmalı olan. Başbakan Adnan Menderes'in 1960 yılında planlanan Sovyetler Birliği ziyaretiydi. Bu ziyaret. 1960 ihtîlali nedeniylegerçekieşmedi. Bazı kaynaklar. Menderes'in devrilmesinde ABD'nin karşı kovmasına karşın. Menderes'in Rusya ziyaretinde israr etmesinin etkili olduğunu ileri sür- mektedirler. Başbakan Süleyman Demirel. 1967 yıhnda Moskova'ya giui. SSCB Devlet Başkanı N.V. Podgorni de 1972 yılında Türkiye'ye geldi. 1986 yılında Başbakan olan Turgut Özalda Moskova'yı ziyaret etti. 1992 yılında Başbakan Demirel tekrar Moskova'ya giderekRusyaDevletBaşkanı Boris Yeltsin ilegörüştü. Yeltsin'in 1992 yılı ekim veya kasım ayında gelmesi bekleniyor. Bu gezi sırasında imzalanacak olan bildirgeyle^iki ülke ilişkilerini "iyi komşulukilişkıleri" düzeyinden "sıkı işbirliği" düzeyine yükseltecekler. 3. han Türkiye ileRusya dostkalmalılar • Türk-Rus ilişkileri olumlu olumsuz birçok olayı kapsamıştır. Fakat klişeleşmiş görüşlere rağmen, bu uzun ilişkilerin biiyük bölümü dostluk ve işbirliği dönemleri olmuştur. ALBERT ÇERNİŞEV Rusva'nın Ankara Büyükelçisı Yıl: 1492, gün: 31 Ağustos. Yer: Moskova, Kremlin. Büyük Rus Prensi III. Ivan. Os- manlı padişahlanndan II. Bayaad adına Rusya ile Türkiye arasında iliş- kilere temel atacak olan meşhur mek- tubun altına titizlikle imzasını atar, Çar damgasını basar. Rus prensi mektubunda ıkili ticari temaslara gi- rilmesini. yani devletler arası ilişkile- rin başlatılmasını öneriyordu. Os- manlı padişahının ccvabı da hiçgecik- medi. İşie bu olay bugünlerde 500. yıLnı dolduran Rus-Türk devletler arası ilişkilerin başlangıcıydı. Esasen o zamandan beri resmen yakın kom- şuluğa geçmiş bulunu- yoruz. Hcmcn belirtmek gc- rckır ki ilişkılerimizin tarihi birçok hadiseyi yaşamış. görmüştür: olumlusu olumsuzu da- hil olmak üzcrc. Fakat önyargjlar ile klişeleş- miş görüşlere rağmen bu uzun karşılıklı ilişki- lerin çok büyük bir bö- lümü banş. dosiluk ve işbirliği dönemleri ol- Albert Çernişev muştur; buda bizim paha biçilmez or- mamaktadır. tak deneyimimiz ile mirasımızdır. Bilindiği gibi ülkemiz. ycni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ni ilk tanıyan- lar arasında yer aldı. milli kuriuluş sa- vaşı yıllannda Ankara'ya siyasi. ma- nevi ve maddi yardtmlar gösterdi. Sonra-ki döncmlerde de Türkiye'- nin sanayileşme çabalanna önemli katkıda bulundu. Kayseri ve Nazilli tekstil fabrikalan, İskenderun Demir- Çelık veSeydişehir Alüminyum fabri- kalan. Aliağa rafinerisi vs. hcrkesee iyi bilinir. tanınır. Rusya*dan. başta doğalgaz olmak üzere Türkiye"ye ihti- yaç duyduğu çeşiıli ürün ve mallar gelmektedir. Şu hususun da vurgulanması yerin- de olur: İkili işbirliğimiz daima karşılıklı yarar csasında yürüıülmüş- tür.Son yıllar içerisinde, ki bizim ülke- miz için çok zor bir dönem olmuştur. Türkiye bize büy ük miktarlarda kredi vcrmiştir. Türk müteahhit şirketleri Rusya"da oteller. hastaneler. konut- lardahilolmak üzereçok sayıda sana- yi. sosyal vc kültür amaçlı tesisleri inşa etmektedir. Ikili işbirliğimizin bugünkü hacim- leri artık oldukça büyük boyutlara ulaşmış bulunuyor: ama yakın pers- pektıfıe bu hacimler daha da arta- caktır. 2000 yılında ülkelerimiz arası- ndakı ticaret hacmi 10-12 milvar do- lara ulaşabilir. Ülkelerimiz arasındaki temaslar et- kin şekildc gelişmekte: halklanmız birbirlennı daha yakmdan tanımak için fırsat bulmaktadır. Bilimsel, kül- türel. sportif vs. alanlardaki ikili bağ- lann gelişmesi memnuniyet veriddir. En yüksek düzey de dahil olmak üzere aramızdaki siyasi diyalog ba- şanlı bir şekilde devam etmekledir. Türkiye Başbakanı Sayın Süleyman Demirel'in gerek Rusya'ya yaptığı zi- yareü gerekse İstanbul'da KEİB zir- vesi sırasında Rusya Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin ile görüşmeleri çok ve- rimli geçmiştir. Geçenlerde iki ülke parlamento başkanlan karşıkklı ziyaretlerde bulundu. Gerek ülkelerimizin Bakanlıklan gerekse çeşitli kurumlan arasındaki direkt iş- birliği cıkin şekilde devam etmektedir. Eski SSCB zamanı- nda da ikili ilişkileri- miz iyiydi. Bugün ise bizim ilişkilerimiz ni- teliksel bakımdan yeni bir düzeye, dostane ortaklık sevi- yesine çıkmaktadır. Moskova ile Ankara arasında halıhazırda hiçbir sorun bulun- Aksine taraflar arası- nda Balkanlar'dan Çin sınınna kadar olan geniş bölgede işbirliğinin yürü- lülmesi konuMin'da muiabık kalın- nıt>(ır. ortak anlayış mcvçuıtur. Bu bölgede en otoriteli olan bizim ülkelerimiz. durumun stabilize edil- mesi, çok taraflı dostane işbirliğinin genişletilmesi davasına yapıcı katkı- larda bulunabilır. Bu yaklaşım özei- likle Karadeniz Ekonomik İşbirliği Bölgesı Projesi için de geçerlidir. Biz ortak girişimlerde bulunmaya ve bu projeyı etkin şekilde desteklemeyc ka- rarhyız. Karşılıklı ilişkilenmizi daha ileri safhalara götürmc yolundaki önemli aşamalardan biri olarak. yakın bir za- man içerisinde gerçekleşmesi öngö- rülmüş olan Rusya Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin'in Türkiye'ye resmi zi- v.ırciıııı şr«Kicrebılıriz. Bu a.vı sırasında aramızdaki dostluk ile ortaklığın daha da güçlendirilmesine hizmet cdecek ve başta "Rusya-Türkiye Dostluk ve Ortaklık Deklarasyonu" olan önemJi ikili belgeler imzalana- caktır. İlişkilerimizin 500. yıldönü- münü kutîarken bunJann geleceğine inançla ve güvenle bakmaktayız. Bu vesile ile tüm Türk dostlanmıza, Cumhuriyet gazetesinin değerli okur- l»OI>GOR\r\İ\ TARİHİ ZİYARETİ - Yüksek Sovyet Presidyum Başkanı Nikolai Podgorni 1%5'te ilk kez Türki\e\i/iyaretetmiş \e Başbakan İsmct İnönü ile görüşmüştü. lanna sağlık. mutluluk ve yenı yenı başanlar temenni edenm. ÖZAL MOSKOVA'DA-1991 Mart'ında Sovyetler BirliğPne giden Cumhurbaşkanı Turgut Özal Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov tarafından karşılanmıştı. Özaİ 22 yıldır Moskova'yı ziyaret eden ilk Türk Cumhurbaşkanı. Carlık Rusya'sı ile iliskiler, Prens 3. Ivan'ın, SSCB ile iiişkiler ise Mustafa Kemal'in mektubu ile basladı İnişli-çıkışlıiliskilerbanştanoktalandı• 1471'deFatihSulıan Mehmetdöncminde. Kınm. Osmanlılara bağlandı. • 1492. 31.Ağustos. Rus Prensi III. İv an. Osmanlı Padişahı II. Beyazıd'amektup \a/arak ikili ticari ilişkilere gırilmesini öneriyordu. Bu öneri. II Beyazıd tarafından kabuledildi. Böyleceiki ülke arasında ilk diplomaıik ilişki kurulmuş oluyordu. • 1710. Osmanlılar. Rıısya'ya savaşaçtı. Baltacı Mehmel Paşa. Ruslan yendi. 1711 yılında İstanbul Anllaşması yapıldı. Anzak kalesi. Ruslar'dan geri alındi. • 1736. Rusya. Kınm'a saldırdı. Zordurumda kalınca. banş ıstedi. Anzak Kalesi'nin >ikılarak iki de\letin ogemenliği dışında kalması sağlandı. Ruslann. savaş ve licaretgemilerinin Karadeniz'de bulunmamalan kararlaştınldı. _• 1768. Rusvaılesavaş tekrar başladı. Osmanlılar. görülmcmışbirycnilgıaldılar. 1774e kadar süren savaşlarda Kınm. Eflak. Boğdan kavbedildi. Busavaşlar. Küçük Kaynarca Antlaşmasıyla 1774"e dek sürdü. Osnıanlılann ım/aladıklan en ağır ;mtla>malardan biri o!an İmparaiorluğu'nun "'Yıkılış Dönemi"ne girdiği kabul edilmektedir. Kaynarca Antlaşmasf na göre Rus ticaret gemileri Boğazlardan serbestçe gecebilecekti. • 1787. Osmanlı. Kınm'dan vazgeçmemişti. Kınmıalmak için tekrar savaş açıldı. Osmanlı ordusu yenildi. Beş yıl süren savaşlardan sonra. 1792 Yaş Antlaşmasıyla silahlarsustu. • 1806-1812. RuslarJa yapılan savaşlardan sonra imzalanan Bükreş Antlaşması'yla Eflak ve Boğdan. yeniden Osmanlılara geçti. • 1826. Buyılda başlayan savaşlarda. Osmanlı ordulan yenildi. Ruslar, Edirne'ye kadar ilerledıler. I829yilmda imzalanan Edirne Antlaşması'yla Ruslann ilerlemesi durdu. • 1833. Mısırkuvvetlcrinin başmdaki Mehmet Ali Paşa Anadolu içlerindc ilerlerken. Osmanlılar, Rusya'danyardım istedı. Rusdonanması İstanbuT'i geldi. Ruslann ve diğer ülkelenn baskisiy la Mchmct Ali Paşa'nın ilerlemesi durduruldu. Ruslarkı yapılan Hünkar İskelesi Aatlaşması'yla. Osmanlı padişahı yardım ıstersc Ruslar yardım etmeye soz \cri\orlurdı. Bu antlaşmanın gizli bir maddesınegöre Boğazlar. İngiliz ve Fransız savaş gemilerine kapatılıyordu. Ruslar ise Akdeniz'e istedikleri zaman geçebileceklerdi. • 1856. Osmanlının. Rusya ile ilişkileri, Osmanlı devletinin bir Avrupa devleti olduğunu kabul eden Paris Anlaşması'nın I856"da imzalanmasına neden oldu. Rusya ile Osmanlı arasındaki anlaşmazlık yüzünden Kınm savaşı çıkınca, İagiItereveFransa Osmanlılann yanında Ruslara karşı savaştı. Bu savaşlan sonra da Paris Antlaşması imzalandı. • 1877-1878. Osmanlı-Rus S.ı\aşı. Bu s;ı\aş Ayastclanos ve Beriin antlaşmalanyla durdu. • 1914. Rusya. İngiltere-Fransa'yd karşı. Osmanlılar Almanya yanında savaşa girdiler. • 1917. Rusya'da Sosyalist Ekim Devrimi başladı. 1919-1920 yıllannda M ustafa Kemal hükümeti. Moskova ile dayanışma ıçınde olmak. aynca askeriveparasalvardım sağlamak istedi. İki tarafı birleştiren temel neden. Batı cmpcryalizmine karşı olmalanydı. • 1920.26nisan. Mustafa Kemal.So\yetlıderi Lenınc bırmcktupgondcrerek iki iilkeyi de tehdit eden cmperyalizme karşı sıyasal vc askeri day anışma içine ginııcy i önerir. Bumektuba, Komünist Partisi Dış İliskiler Sekreteri Çiçerin, 2 haziran 1920'da yanıt vererek. diplomatik ilişkilerin kurulmasını ister. Bu tarih. şimdiye kadar SSCB-Türkiye ılişkilerinin başlangıcı olarak alınmaktaydı. 3 haziran 1920'de. Sovyetler Birliği. Misaki Milli'yi kabul ettiğini bıldirdi. • 21 kasım 1920"de Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat Cebesoy. Moskova'ya elçi olarak gittı. Sovyet Elçısı Budi Medivani de Mustafa Kemal'e 5mart 1921'degüven mektubunu sundu. • 1921.16mart. Türkıye-So\ yel Rusya Dostluk vc Kardeşlik Anlaşması imzalandı. Buanlaşma. Türkiye'nin bugünkü doğu sınınnı çizmiş ve Türk-Sovyet Rusya iledayanışmasının \e uzun sürc dostluk v e işbirliği içinde olmasının temelini oluşturmuştur. Buanlaşmayla Sovyetler. Mustafa Kemal hükümetinin de tanımadığı Scvr Antlaşması'nı tanımadığmı açıklamakta ve ycni Türkiye'yi "Misak-ı Milli" sınırlan içinde tanımaktadır. Moskova unlaşması. Çarlık RUSVJSI ile Osmanlı İmparatorluğuarasındaki tüm anlaşmaları gcçersız siivmukiadır te-1925. İki ülke. Paris'- yaptıklan bir anlaşmayla tarafsızlık vesaldırmazlık anlaşması imzaladılar. 1928 yılında Cenevre'de yapılan Silahsızlanma Toplantısı'nda SSCB ve Türkiye. "topyekun silahsızlanmaya" savundular. 1933 yılında. Lozan Antlaşması'nın Bogazlarlailgili maddelennin değişimı için Atatürk'ün yaptığı ginşimlere SSCB destek verdi. • 1945. Sovyetler Birliği Kars veArdahan'ınkendilerine verilmesini istedi. • 1946. Sovyetler Birliği. iki keznota vererek, bazı Italyan gemilerinin "ticaret gemısr sayılarak Boğazlardan gecmesıne izin venlmesının kendigüvenliğini tehdit ettiğini söyleyerek Boğazlardakı güvenliği Türkiye ile ortak olarak sağlamak istediğini bildirmiş. ABD ve İngilterenin karşı çıkması üzerine \azgeçmiştir. • 1951. Türkiye. NATOya katıldı. Sovyctier Birliği bu gelişmeyi protesto etti. • 1953. Stalin'in ölümündcn sonra Sovyetler Birliği Türkiye ile ilişkilerin normalleştirilmcsi yoııündeçalışıı. I953\ılında. 1 urkıye'dcn toprak talcplennden va/geçtiğini açıkladı. SSCB-Türkiye ilişkiieri. "iyi komşuluk" temellerine oturdu. Karşılıklı ziyaretler ve ekonomik iliskiler gelişti. • 1967. Moskova'da imzalanan birprotokolle, Sovyetler Birliği Türkiye'ye 200 milyon dolar kredi açtı. Bu krediyle Aliağa rafinerisi, İskenderun demir-çelik tesisi ve Seydişehiraliminyum fabrikalan kuruldu. 1930'larda da Nazilli Tekstil fabnkası Sovyetler Birliği tarafından kurulmuştu. • 1984. Türkiye-Sovyetler Birliği doğal gaz anlaşması imzalandı. Buanlaşmayla Türk-Sovyet ikili ticaret büyüklüğü görülmemiş şekilde yükseldi. Ekonomik iliskiler daha da gelişti. Türk müteâhhitleri Sovyet Birliğfnde işler almaya başladılar. • l99I.Sertlıkyanlılannın yapuğı darbe başarısızlığa. Rusya dahil pek çok SSCB cumhuriyelleri bağımsızlıklannı ilan ettiler. SSCB-Türkiye ticareı aniaşmalannı 1992 yılında Rusya Fedcrasyonu üstlendı. -1992. Rusya Fcderasyonu ve Türkiye'nındebulunduğu 11 ülke Karadenı/ Ekonomik İşbirlığfnıoluşiurarak KEİ Bildırgesi'ni haziran ayında İstanbul'da imzaladılar. Bildırgeyc Yeltsin imza koydu. Banşiçinde birlikteyaşama VOLKAN VURAL Türkiye'nin Moskova Büyü- kelçisi Türk ve Rus tarihcileri iki ülke arasındaki diplomatik iliş- kilerin başlangıç noktasını 1492 yılına götürür. O dönemde Os- manlı İmparatorluğu'nun tahtında Fatih Sultan Meh- met'in oğlu II. Bayazıd. Rusya tahtında ise III. İvan bulunur. Rusya'daki prens derebeyleri kendi etrafında toplayan III. İvan. Rus devletinin kurucusu sayılır. Bizans'ın çift başlı kar- talını kendisine arma oiarak alır. Devlet kurma eylemlerine hız verir. III. İvan. Rusya'mn banş içinde gelişmesi için Kınm sa- hjllerine ve Azak denizine yer- leşmiş Osmanlılarla iyi geçin- mek, dosriuk kurmak ve Rus tüccarlanna iş olanaklan sağla- mak ister. Kınm Hanı Meng]i Giray araalığı ile İstanbul'a bir diplomatik heyet göndermek isteğini yazılı olarak duyurur. Bu Rus belgeşinin tarihi 31 Ağustos 1492'dir. 500 yıllık dip- lomatik ilişkilerin başlangıanı oluşturur bu belge. Osmanlı Sa- rayı'nın bu isteği olumlu karşı- laması üzerine Mihail Plescev- yev başkanlığında ilk Rus dip- lomatik heyeti İstanbul'a gelir. Ruşya'nm Türkiye'ye gönder- diği ilk büyükelçi sayılan Miha- il Plescevyev iki mesaj getirir: Rusya ile Osmanlı İmparator- luğu arasında komşuluk bağla- nnı da göz önünde tutarak bir dostluk ilişkisi kurulması; Ku- zey Karâdeniz'- deki Osmanlı iske- ieleri ve limanlan- nda ticaret yap- mak isteyen Rus tüccarlanna aynmci işlem yapı- Imayarak özgür ti- caret olanaklan sağlanması. Bu öneriler Osmanlı Sarayı'nda olumlu karşılanır. Kefe Sancakbeyi'ne gö- rev verilir. Rusya ile ticaretin düzen- V olkan V'ural lenmesinden sorumlu tutulur. Kısa bir süre içinde Kuzey Ka- radeniz ticareti canlanır. Ne ilginçtir ki bu olaydan tam 500 yıl sonra İstanbul'da Karadeniz ülkeleri devlet ve hü- kümet başkanlan toplanır. 25 Haziran 1992'de imzalanan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Deklarasyonu, III. fvan'm Os- manlı hükümetine gönderdiği mesaj ile şaşılacak bir benzerlik taşır. Cumhurbaşkanı Sayın Özal. Karadeniz havzasında özgür ginşime dayanan yeni bir ekonomik yapılaşma önerirken bölgesel banş ve dostluğa çağn- da bulunur. 500 yıllık ortak bir tarih hiç kuşkusuz yalın ve tekdüze bir serüven olamaz. Jeo-stratejik konumlan. hem Asyalı hem Avrupalı olmak gibi ilginç ve karmaşık kimlikleri. tarihsel ve kalıtsal birikimlerinin yükle- dikleri misyonlar ve bitmeyen çağdaşlaşma tutkulan Türkiye ve Rusya'yı bazen yol ayn- mlanna ve çatışmalara götür- müş, çoğu zaman da banş için- de yan yana yaşamayı öğret- miştir. 500 yıl boyunca Türk-Rus ilişkilerindeki dengeler de r,ü- rekli bir değışim göstermi* :ir. 15 ve 16. yüzyıllarda Osminlı İmparatorluğu güçlü, Ru^ya ise zayıftır. Rusya'nın gelişmesi ve Kuzey Karadeniz'e yerleş- mesi Osmanlı İmparatorluğu'- nun zayıflamasına koşuttur. Türkiye Cumhuriyeti'nin ve Ekim devrimi sonrasında Sov- yetler Birliği'nin oluşması sü- reçlerinde iki ülke de zayıf ve yalnızdır. Araiannda çıkar ve kaderbirliğjvardır. İkinci Dünya Savaşı öncesin- de Sovyetler'in Hitler Alman- yası ile imzaladığı saldırmazlık paktı uyuşmazlık dönemini başlatır. İkinci Dünya Savaşı sonrası kutuplaşma dönemidir. Türk-Rus ilişkileri soğuk sa- vaşın gölgesi altında kalır. Do- ğu-Batı ilişkilerinin sırasıyla ge- çirdiği askeri konfrontasyon (tehlikeli karşılaşma), siyasi konfrontasyon ve detant süreç- leri. Ankara-Moskova hattına dayansır. 1960lı yıllarda Doğu-Batı ilişkilerinde yaşanan bazı ger- ginliklerc ve ıdeolojik ça- üşmanın süregitmesine karşın ayn sistemlerin banş içinde bir- likte yaşama olgusu başlar. Bu iklim Türk-Sovyet ilişkilerine de yansımakta gecikmez. Siyasi ve ekonomik planda dostluk ve işbirliği köprüleri kurulur. Sov- yet teknoloüsi ve kredisi ile Türkiye'ye iskenderun Demir Çelik, Aliağa Rafinerisi ve Sey- dişehir Alüminyum gibi önemli ağır sanayi tesisleri kazandınlır. Doğalgaz anlaşması 1980'li yıllarda Türkiye'nin ekonomik planda dışa açı- Imasına verilen öncelik içinde Sovyetler Birliği de vardır. Tür- kiye bakımından stratcjik bir karar alınır. Sovyetler Birliği ile uzun dönemli bir doğalgaz an- laşması imzalanır. Uygulaması I986'da başlayan bu anlaşma iki ülke arasındaki ekonomik işbirliğine gerek nitelik gerek nicelik bakımından büyük bir ivme venr. Gelişen Türk sana-' yii ve ihracatı Sovyetler Birüği'- ni keşfeder, gider ve yerleşir. Tekstilden ilaca, otobüsten ile- tişim sistemlenne yayılan bir Türk ürünleri listesi beğenilir ve aranır duruma gelir. 500 yıllık tarihte ilk kez Türk girişımcileri Sovyetler Birliği topraklannda prpjeler üretmeye başlar. Bu- gün sayısı 10 bini aşan Türk iş- çisi ve mühendisi Rusya'da ve diğer Bağımsız Devletler Top- luluğu üyesi ülkelerde otel. ko- nut. hastane. iş yerleri ve sanayi tesisleri üretir duruma gelir. Türk-Rus İşkonseyi'ne üye ol- mak artık Nr ayncalıktır. Beş yıl önce 400 milyon dolan zorlukla bu- lan ticari alışverişler bugün 2 milyar do- lara yaklaşır. Hiç yoktan başlayan müteahhitlik hız- metleri 1.5 milyar dolarlık bir değere ulaşır. Her yıl yüz binlerce insan sının aşarak komşusunu tanımaya başlar. Bu ilgiyi ve heyecanı yi- tirmemek gerekır. İletişim kanallannı sürekli açık tutmak, engelleri kaldırmak, girişimcilerin önle- rini açrnak bir ö^devdir. Eski Sovyetler BirliğTni oluş- turan ve yeni bağımsızlıklannı kazanan tüm curnhuriyetlerin banş ve istikrar içinde bu- lunmalan. siyasal ve ekonomik dönüşümlerini demokrasi ve' insan haklanna saygılı biçimde yilrütmeleri, aralanndaki so- runlan karşılıklı saygı ve hak eşitligini gözeten banşcı yollar- la gidenneleri ve toplumİannın birikmiş sorunianna ve beklen- tilerine cevap verecek ekono- mik ve sosyal atıhmlan süratle gerçekleştirmelen Türkiye açısından kuru bir düek değil- dir. Coğrafi yakınlığımız, kom- şuluk bağlanmız. yeni bağımsız devletlerin pek çoğu ile aynı kültürü, dili ve dini paylaş- manın ortak sorumluluğu Tür- kiye'yi bu yeni gelişmeler ışığında merkezi bir konuma getirmiş ve ülkemize kaçını- lmaz görevler yüklemiştir. Rusya başta olmak üzere eski Sovyetler Birliği toprak- lannda bugün tam anlamı ile bir geçiş dönemi yaşanmak- tadır. Bu dönem sancıhdır. Bu kritik dönem Türk-Rus ilişkileri için de bir 'test case"- dir. 500 yıllık bir gecmişin tüm deneyimleri ile yoğrulmuş. köklü bağlara ve ortak çıkarla- ra dayanan Türk-Rus ilişkileri, bu zor sınavı birlikte aşacaktır. Başbakan Sayın Demirel'in mayıs ayında Moskova'da Cumhurbaşkanı Yeltsin ile oluşturduğu görîiş birliği ve im- zaladığı dostluk ve işbirliği an- laşması geieceğin temeli ve gü- vencesidir. Bu belge ile Türk- Rus ilişkileri iyi komşuluk dü- zeyinden dostlukve eylemse! iş- birliği düzeyine yükselmiştir. 21. yuzyılın eşiğinde, Türkiye ve Rusya yeni sorumluluklar üstlenen bölgesel güç merkezle- ri olarak stratejik bir işbirliğine girmişlerdir. Bu işbirliğinin ti- tizlikle korunması ve geliştiril- mesi Orta Asya steplerinden Balkanlar'a uzanan bir yaşam sahasında demokrasinin güç- lenmesi, insan haklanna ve öz- gürlüğüne dayanan yeni top- lumsal dokulann oluşturul- musına önemli bir katkı sağ- layacaktır.