Catalog

CUMHURÎYET/14 DİZİRÖPORTAJ 10 MAYIS 1991 BEKTAŞİLİK 'Babalar' kentte, 1 'Dedeler köyde örgütiendi 3 Devlet, Mezhep, Tarikat Laiklik... Türkiye Cumhuriyetinin temel ilkesi... Laikliğin bir tanımı da çeşitli dinler, mezhepler, tarikatlar karşısında devletin eşit uzaklıkta durmasıdır. Vicdan özgürlüğü, ancak devletin dinden arınmasıyla sağlanır. Atatürk'ün kurduğu cumhuriyette devletin laiklik temeline oturtulması, demokrasiye geçış için en büyük devrimdi. Ne yazık ki çok partili rejime geçişten sonra bu temel ilkeye yeterince özen gösterilemedi. Halkın din duygularını sömürmeye çalışan kimi politıkacılann ve partilerin yatırımları, olumsuz bir yarışı başlattı. Yıllar geçtikçe mezheplerin ve tarikatlann siyasal iktidara tırmanma yarışı açıkça gözler önüne serildi. Bugün iktidarda en etkin tarikatçıların Nakşibendiler olduğu söyleniyor, sergileniyor, ömeklerle, kimliklerle ortaya dökülüyor; Sünnilik ise devletin resmi mezhebine dönüşmek üzeredir. Mezhepler ve tarikatlar arasında siyasal iktidar yarışı; Cumhuriyeti yozlaştırdığı, demokrasiyi uzaklaştırdığı, vicdan özgürlüklerini ortadan sildiği gibi kimi tarikat ve mezhebin iktidarca düşman görülmesi anlamına gelir. Bu tehlikeli gidişi durdurmakla demokrasiyi kurmaya çalışmak eşanlamlıdır; Türkiye laiklik ilkesi dışına kaydıkça çağın dışına düşecektir. Mustafa Baba (solda) ve diğer konuklar, yemekten önce 'sofra duası' sırasında. (Fotoğraf: Uğur Giinyüz) görmektedir. Hacı Bektaş'ın peygamberin bu eğilimine ters davranması akla yakın gelmeGENCAYŞAYLAN mektedir. 3. III. Mustafa, II. Mahmud DedeganBabagan kollannın 'inanca yönelik' aynmı, dün de gibi Osmanlı padişahlarının değindiğimiz gjbi Hacı Bektaş' fermanlannda Hacı Bektaş'kın yaşamı ile ilgili farklı rivayet ki vakıflardan Hacı Bektaş'ın torunlannm yararlanacağı belerden kaynaklanmaktadır. Bir rivayete göre Horasan lirtilmektedir. Padişahlar bir dan Anadolu'ya gelen Hacı ferman ile soydan gelen ailenin Bektaş, bugün aynı adı taşıyan en büyük erkek üyesinin yani kasaba civarında Kadıncık postnişini vakıf yöneticisi olaAna'ya rastlamış ve onunla ev rak atamaktadır. 4. Yine Osmanlı devleti taralenmiştir. Bu evlilikten iki çocuğu olmuş ve böylece soyu de fından çıkarılan Cihet Nizamvanı edegelmiştir. Bektaşiler namesi, Osmanlı İmparatorluiçin en önemli ve en büyük de ğu'ndaki Bektaşi dergâhlarınde postu sayılan Hacı Bektaş daki postnişinlerin Hacı Bekdergâhı postunda onun soyun taş'ta oturan ve Hacı Bektaş sodan gelenlerin oturması gerek yundan gelen kişi tarafından atanacağını hükme bağlamakmektedir. Diğer bir rivayete göre ise tadır. Babagan koluna mensup Hacı Bektaş hiç evlenmemiştir. Onun ilk müridi olan Kadıncık olan Bektaşiler ise "mücerretAna yine müridleri arasmda yer lik tezi" konusunda şunları ileri alan tdris Hoea ile evlidir. Ka sürmektedirler: 1. Mücerretlik Bektaşi öğredıncık Ana Hacı Bektaş'a hizmet etmekte ve onun aptest al tisinde çok önemli bir yere sadığı suyu içmektedir. Bir gün hip bir kurumdur ve hâlâ varHacı Bektaş'ın burnu kanamış lığını sürdürmektedir. Mücerve onun kanlı aptest suyunu retlik ikrarı sadece Balım Suliçin Kadıncık Ana hamile kal tan yatın eşiğinde verilir ve bu mıştır. Efsaneye göre Hacı Bek ikrarı veren Bektaşinin sağ kutaş da "benim belimden gelen lağı delinerek bir "Mengüş" ler değil attcak benim yolum küpe takıhr. Bu ikrara uymayan dan gidenler benim miiridim kişinin kulağı yırtılarak küpe dir, evladımdır" türünden bir çıkarılır ve böylece onun yeminine uymadığı bütün yaşamı söz etmiştir. Bu efsanede ilginç olan nok boyunca ortada kalır. Kurum ta, başka dinlerde özellikle Hı önemlidir, çünkü Hacı Bektaşristiyanhkta görülen kutlu ya m kendisi müceYrettir. 2. Bektaşilik akla ve düşünda ilahi bir nefesten hamile kalinma olgusunun Bektaşi inancı ceye dayanan, özgür düşünmeyi içinde yer almış olmasıdır. tle ve insanlar arasında eşitliği ön ride daha aynntüı bir biçimde plana alan bir inanç sistemidir. ele almmaya çalışılacak olan Bir kişinin Bektaşiliğin gerekBektaşi heterodoksluğu açısın tirdiği yüksek ahlaki değerlere dan bu çok ilginç bir noktadir. sahip olması onun hangi soyKuşkusuz Bektaşi tarikatı dan geldiğine değil kişiliğine içindeki babagandedegan ay, bağlıdır. Bu bakımdan Bektanmını efsaneler ile temellendir şilikteki en yüce makam olan mek çok anlamlı bir iş değildir. post sahibi olmak yani diğer Bu ay nmın temelinde toplum Bektaşüere yol göstermek ve Örsal ve siyasal etkenler vardır. Kökeninde ilahi ya Tbplumsal ve siyasal nedenlerda kutlu özellikler le ortaya çıkan farkhlaşma özgün bir tarikat tnitosu üzerine taşıyan bir soy oturmak istemiş ve böylece çizgisine Osmanlı farklı efsaneler doğmuştur. Başlangıç döneminde Osmanlı İmparatorluğu içinde hoşgörü ile devletinin Bektaşiler ile iyi ilişkiler kurması ve onlardan yabakılmayacağı rarlanması, sözü edilen siyasi açıktır. Bunun nedenlerin başında gelmektesonucu olarak dir. Bekt ŞENAY KALKAN Bektaşilerin 'Babalar' kolunda Cem'in 'sohbetmuhabbef bölümünde içki içiliyor, yani 'dem' alınıyor. Sohbetlere giremeyen tek şey politika. muhabbet rılınmaz." Hemen masa ortaya çekiliyor ve sofra hazırlanıyor. Ev çok kalabalık olduğu için gençler başka bir odada yiyorlar yemeklerini. Herkes masaya oturunca, eller masanın üzerine tabakların yanlarına konuyor ve Baba yemek duasını okuyor. 3ektaşilerin deyişiyle sofra gülbankım okuyor. Bektaşi sofralarında "gülbank"sız yemeğe başlanmıyor. Sadece Baba ve Ana bacı bile yemek yeseler gülbank mutlaka okunuyor. Gülbanklar, okuyan Baba'ya ya' da yörelere göre kimi farkiılıklar gösterebiHyor. Örneğin kimi bölgelerde yemeğe otururken şu gülbank okunuyor: "Bismişah... Evvel Allah diyelim... Kadim Allah diyelim... Geldi Ali sofrası... Ya Şah diyelim.. Şah versin biz yiyelim.., Allah, RyvaHah, Hn, Dost!.. M Nefes Ademi balçıktan yuğurdun yaptın Yapıp da neylersin, bundan sana ne Halkettin insanı cihana saldın, Salıp da neylersin, bundan sana ne Bakkal mısın teraziyi neylersin tşin gücün yoktur, gönül eylersin Kulun günahmı tartıp neylersin Geçiver suçundan, bundan sana ne Katran kazanını döküver gitsin Mümin olan kullara didara yetsin Emreyle yılana tamuyu yutsun Söndür şu ateşi bundan sana ne Sefil düştüm bu âlemde naçarım Kıldan köprü yaratmışsın geçerim Şol köprüden geçemezsem uçarım Geçir kullannı bundan sana ne • Behlul Dana'm ider cennet yarattm Nice kulları cehenneme attın Nicesin ateşi aşk ile yaktm Yakıp da neylersin, bundan sana ne , • / I Mustafa Eke Bektaşiliğin Baba'lar kolundan. Tam 50 yıldır "bu yolda". Yıllarca Bektaşiliğe hizmet ettikten sonra Derviş olBehlül muş, ardından Hacı Bektaş'taki Salih Baba "Hakka yürüyünce" yani ölünce Baba, sonra da halife baba olmuş. Ta Kolu'nda Cem'in "sohbet konularda Hz. Muhammed, Hz. bii "canların arzusu ve rızasıy muhabbet" bölumunde içki içi Ali ve HUnkâr Hacı Bektaşi Vela". Mustafa Eke baba olunca liyor. Yani "dem alınıyor". "İç li'nin sözleri, yaptıkları örnekher şeyini bırakıp İzmir'den Ha ki şeriatta olduğu gibi haram de lerle anlatılır." cı Bektaş kasabasma gelmiş ve ğildir. İçmesini bilmek gerek. İçSiyaset yok "posta oturmuş." ki kalbin anahtandır, mihenk Peki ya siyaset? örneğin seMustafa Baba'nın Hacı Bek taşıdır. Eğriyi doğruyu gösterir. taş'taki evi iki katlı. Her iki ka Meydana giren biri (sohbete, çimlerden önce Baba herhangi tında bazı günler 50'den fazla muhabbete katılan) içki içince bir öneri ya da telkinde bulunaBaba Erenler mahalle "can" kalıyormuş. Özellikle Ha sapıtırsa mürşit anlar ki bu içe bilir mi? Ya da "canlar" kime oy papazına sorar: cı Bektaş Veli'yi anma etkinlik mez, meydana giremez. Ama vereceklerini sorarlar mı? MusBektaşi, çarşıdan , w lerinin yapıldığı ağustos ayında ibadette yani ayini cemde içki tafa Baba "Kesinlikle hayır" di Papaz Efendi, siz geçerken esnaf babayiâ yor: bütun evler gibi Mustafa Baba yoktur." elinizle sık sık istavroz dalga geçmek ister. "Wzhn «ohbet ve muIfaUbetnın da evi "adak kesmeye", "naCem'in namazniyae bölümtt çıkarıyorsunuz, anlamı Dükkânın birinden slp almaya", "sohbet dinlemeye", sır, yani sadece "yola girenler" lerimizde siyaset kesinlikle ko Gülbank ve yemek nedir? bağırırlar: "cem yapmaya" gelenlerle dolup bilebilir ya muhabbet bolumu? nuşulmaz. Biraz once de söyleSofra gülbankının ardından Papaz: "Muhabbete babalar, canlar, diğim gibi Baba, ancak dini, ah ince belli çay bardaklarına doltaşarmış. Bizim gittiğimiz gun Baba Erenler!.. Hazreti İsa'yı çarmıha Bektaşi dönüp bakar, ler Bektaşiler için özel bir anlam analar, bacılar da katıhr, Allah laki konularda yöneltir, yol gös durulan "dem" (içki) için de gülmıhladıkları yerlerden taşımayan günlerdi, ama Musta MuhammedAH hakkında soh terir, öğüt verir, siyaset yolunda, bank okunuyor ve Baba'nın içadam sırıtarak: fa Baba'nın evi yine de kalaba bet edilir. Gençler akıllarına ta menfaat yolunda değil." istavroz çıkarırız. kisinden uç yudum almasının Kusura bakma, birine Sohbet güzel, uzadıkça uzu ardından sofradakiler teker tekılan, anlayamadıkları, merak Uktı. Baba Erenler benzettim. Bir aile Istanbul'dan "oğulla ettikleri konulan sorarlar. Baba yor. Vakit ilerliyor. Mutfaktaki ker kendi içkilerinden üç yudum düşünmüş: hareketlilik hızlanıyor. Öğle yeBirkaç adım atar rının okulu bitirmesi nedeniyle lar da dilleri döndiiğunce bu s<>alıyor ve böylece yemeğe geçili İyi ki demiş, adadıkları kurbanı kesmeye", ruları yanıtlar, yeni bilgiler ve meği yenecek. Alevi Bektaşi yor. Yemek bitiminde sofradan . Bektaşi, bu kez bir Yahudiler İsa'yı kazığa öteki aile de hafta sonu tatilin rir. Baba, ancak dini, ahlaki ko lerin deyişiyle "tokma hazırla kalkmamn da belli kuralları var. başkası: oturtmamışlar; o zaman den yararlanarak İzmir'den Ba nularda bilgi verir, yol gösterir. nıyor." Mustafa Baba git Baba Erenler! Öyle karnı döyan "Afiyet ba'yı ziyarete gelmişü. Bizi de Sevgi, saygının önemi, birlik, meye hazırlandığımızı anlayınca olsun" deyip sofradan kalkamıişiniz zorlaşırdı. Bizimki dönüp bakar, "Biz de zaten aramızda Bekta kardeşliğin sağlanması, iyilik "Katiyyen olmaz" diyor: "Lok yor. Baba'nın yemeğini bitirmesi dükkâncı gırgırını geçer: yaprnamn erdemi anlatılır. Bu ma yenmeden Baba evinden ayşilik üzerine sohbet ediyorduk, ve yemek sonu gülbankım oku Kusura bakma, buyrun gelin, siz de dinleyin" diması gerek. Bu gülbanklar da yerek evlerine davet etmişlerdi. benzettim! değişik olabiliyor. örneğin kimi Gazeteci olmasak hiç sorun Çarşı boyunca bu oyun yörelerde, kimi babalar şu gül 'Babaganlık' devletle yoktu, ama ne yazacağımızdan, sürer; Baba Erenler bankı okuyor: Yüksek Bektaşi ahlaki, disipnasıl yazacağımızdan biraz eniçerler, ama sesini "Bismişah.» Allah Allah... Bu lini ve özverisi başlangıç döne ilişkiye giren Bektaşi dişeliydiler. Gazetelerde haklagitti, yenisi gele... Hak, Muham Mevlevinin giydiği çıkarmaz, sokağın , minde Osmanhların özellikle .kesiminde; rında çıkan kimi yanlış yorum med Ali bereketini vere... Yiyip cübbenin kol yenleri çok Rumeli topraklarmda yayılmasonuna gelince dönüp ve yazılardan rahatsız oluyorlar'Dedeganlık' ise yedirenlere, pişirip kotaranlara, genişmiş. Bektaşi suıda ve kendini kabul ettirmedı. Dedelerinden, babalarından, bağırır: kırsal Anadolu'da nuri iman ve aşkU şevk ola... meraklanıp sormuş: sinde çok önemli roller oynaanalarından dinledikleri Os Pezevenklerî kalan Bektaşi . Gittiği yerler gam ve gussu gör Erenler, sizin manlı dönemindeki baskı, kormıştır. Dükkânlarına girmiş meye... Hizmet sahipleri hizmet kolunuzun yeni neden dergâhlannda ku dolu yıllan unutmamışlardı. Dervişler ve babalar bu yayılbulunan esnaf, merakla lerinden şefaat bula! Artsın ekAma "kapıya gelen cevrümez"mada bir tür motor işlevi görgelişmiştir. bu kadar geniş? çıkıp kim bağırdı diye silmesin, taşsın dokülmesin. di. "Kötü niyetle gelenin kotumüşler ve bunun sonucu olarak Lokma hakkına, evliya keremi Mevlevi kolunu bakınca Bektaşi söylene lügü kendineydi." Korkuları, çedevlet ile Bektaşiler arasında iyi nek olmak soyla elde edilecek ne, cömertler cemine, gerçek kaldırmış: kinceleri "sakladıkları bir şeyler söylene yolunda ilişkiler oluşmuştur. Örneğin bir özellik değildir. olduğundan değil", soylediklerierenler demine Eyvallah. Hu. Biz bu yenle ünlü yeniçeri ocağının kuruluyürümeye başlar: 3. Bektaşi dergâhında kişisel nin çarpıtılmasından, söylemeDost!.." günahları örteriz. Peki şu bir Bektaşi girişimi olmuş, liyakate değil aile kökenine Ne de çokmuş, ne de diklerinin yazılmasındandı. yeniçeri ideolojisinde Bektaşi bağlı olarak post sahibi olmak Yemek sonrası, çaylarımızı sizin kolunuzun yeni çokmuş.. değerleri geniş bir yer tutmuş gelişmeyi engellediği gibi insaniçerken Mustafa Baba'ya genç neden bu kadar dar? "Bektaşilik her şeyden önce tur. lerin ilgisinin nasıl olduğunu so Bektaşi: hizmettir. Çalışmak, öğrenmek ları sömürmeye, yalan yanlış Ancak unutmamak gerekir soyağaçlarının itibar kazanmaruyoruz. Önceleri pek yokmuş Biz, demiş, günahı öğretmek, hizmet vermektir" dıki Osmanlı Imparatorluğu belli sına neden olur. Bu ise yüce ye söze başladı Mustafa Baba: (12 Eylül öncesi), ama şimdi görmeyiz ki örtelim. bir hanedana sadakat esası uze Bektaşilik ahlaki ile bağdaşan şimdi gençler de ilgileniyor, top'Bilmediğıni söyleme* rinde oluşmuş feodal bir sis bir durum değildir. İantılara katıhyor, soru soruyorBektaşi nasıl olmuşsa temdir. Böyle bir sistem içinde larmış. "Bizim soframız herkese açıkGörüldüğü gibi Bektaşiliğin olmuş, birkaç zenginin potansiyel yarışmacı özelliği ta iki kolu ya da iki çizgisi arasın ti(. Dileyen evimize gelir, sofraSohbetimize Mustafa Baba'şıyacak hanedanlara yaşam da belli farkiılıklar vardır. An mıza oturur, sohbetimizi dinler, daveti üzerine hacca nın konukları gibi Ana Bacı hakkı yoktur ve bilindiği gibi cak bu farklılıkları çok da sormak istediğini sorar, öğrengitmiş. Dönüşte Nermin Eke de pek katılmıyor, bütün gücün toplandığı mer abartmamak gerekir. Çünkü iki mek istediğini öğrenir. Ancak dinlemekle yetiniyor. Konuşmazenginlerden biri demiş kezde başka hanedanlar yaşa çizgide de temel Bektaşi felse namazımız sırdır. Gir de gör demaması "ayıp" ya da "günah" ki: tılmamaya çalışılrnakta ve kul fesinin aynı olduğu, aynı ortak nir, o böliim kimseye anlatılolduğu için değil, Baba'nın an Adafn yaramaz oğlunu Kutsal görevimizi sistemi işlemektedir. maz. Nedenini bilmenı ama latımını bolmemek ve "sorula dövmeden önce hep değer ve ilkelerin paylaşıldığı yaptık geldik. Tanrı Kökeninde ilahi ya da kutlu söylenebilmektedir. Pir'imiz Hacı Bektaş Veli böyle rımızı Baba'ya yönelttiğimiz" besmele çekiyormuş. katında makbul olsun Özellikler taşıyan bir soy çizgikurmuş. Biz de o yoldan gidiyoiçin bize "saygısızlık olmasın" Bektaşi demiş ki: Yukarıda da değinildiği gibi diye evimdeki sine Osmanlı tmparatorluğu daha çok Anadolu'nun kırsal nız. İşte namazımız sır olduğu diye. "Yoksa" diyor Ana Bacı İmanım, sen o içinde sarayca hoşgörü ile bakıl yörelerinde ağırhklı gözüken için bize çok iftira edildi. Oysa "Bektaşilerde kadınerkek eşitcariyelerden birisini azat besmeleyi oğlanı mayacağı açıktır ve 'devlet ile dedegan kolu, kentleşme ya da bizim yolumuzda, gorduğunu tir. Daha doğrusu bütun insanediyorum. yakın ilişkilere giren Bektaşi ke Alevilerin kentlere göç etmesi ört, görmediğini, bilmediğıni lar eşittir. Yetmiş iki millete ay yapmadan önce Öteki zengin: stm içinde babaganlık ile etkilerini bir ölçüde yitirmiş söyleme diye bir öğut vardır. Binı gozle bakmak diye özetlenir. çekmeliydin. Ben ikisini azat oluşmuştur' türünde bir varsa gözükmektedir. Buna karşılık ze iftira edenler, görmedikleri, Bizde kaçgöç yoktur. Cem'e de, ediyorum.. yım en azından belli bir tutar hem geçmişte hem de günü bilmedikleri bir şeyi, bizi karamuhabbete de katılır, namazıÜçüncüsü: lüık taşımaktadır. Buna karşı müzde babagan çizgiyi izleyen lama kampanyasına dönüştürmızı, niyazımızı birlikte yapaçevrede, kırsal Anadolu'da ka dergâhların daha örgütlü ol düler." Ben dördünü birden.. nz!" Mustafa Baba, Bektaşilerin lan Bektaşi dergâhlan için soy dukları gözlemlenebilmektedir. Biz izin ahp Mustafa Baba ve diye işi kızıştırmış. çizgisinin ağır bastığı dedeganNermin Ana Bacı'nın evinden Anadolu'nun dışında Bal öteki kolu "DedelerÇelebiler" Bektaşi babası hk gelişmiştir. ayrılırken kapıda Mustafa BaBektaşi kıra çıkmış, kanlar'da ve Mısır'daki Bekta hakkında "Onlar da aynı >ola düşünmüş taşınmış: hizmet ediyorlar. Onlar Hacı ba'nın elini öpup hatırını sor taştan ocağı yakmış, eti Günümüzde dedegan çizgisi şi topluluklan içinde de yuka İmanım, demiş, bizde Bektaş'ın evli olduğuna ve dedemak için gelen bir "Derviş"le ni sürdüren Bektaşilerin esas rıda değinilen tarihsel nedenlere pişirmeye başlamış, bir cariye yok; ben de bizim tigin soyla geçtiğine inanırlar. karşılaşıyoruz. Mustafa Baba'olarak şu noktaların altını çiz bağlı olarak babagan kolunun hanımı azat ediyorum. Biz Hacı Bektaş Veli'nin evlennın evindeki İstanbullu konuğu yandan da daha ağırhklı bir konuma sahip dikleri söylenebilmektedir: mediğine, miicerret olduğuna da "Derviş". Önce iki derviş se demleniyormuş; derken 1. Hacı Bektaş için ileri sü olduğu ileri sürülebilmektedir. inanırız ve bizde bütün mertebe bir fırtına çtkmış, ocağı lamlaşıyor. Karşılıklı olarak elDedegan ve babagan çizgileri rülen mücerretlik iddiası çok ler, dereceler seçimler olur" de ler göğuste çaprazlaştırılıyor, söndürmüş, şişe arasındaki bir diğer fark da anlamlı gözükmemektedir. mekle yetiniyor. sonra kucaklaşılışor ve uç kez devrilmiş, her şey bir Çünkü Hacı Bektaş bütün za dergâhların örgütlenmesi ve yanaklardan opuluyor. Babala yana savrulmuş. AleviBektaşi olmayanlar manını dua ve zikr ile geçiren dergâhlar arasındaki ilişkilere rın ise avuçlarının içı opuluyor. hakkında da çok kısa ve net gö Bektaşiye sormuşlar: bağlı olarak ortaya çıkmaktabir kişi değildir, aksine tophımOrtalık allak bullak Temeli Hacı Bektaş Veli zamanında 13. yuzyılda atılan Bizi kapıya kadar "Her zaman rüşleri: sal yaşam ile çok yakından il dır. Daha çok kırsal kesimde et Ramazanı sever HacıBektaş Dergâhı, 1946'dan beri müze olarak kullanılıyor. olunca Bektaşi ellerini gelin, muhabbetimize katılın" "Şeriata dil uzatılmaz. O da gilidir. Böyle bir kişinin evlen kin olan dedegan çizgide belirmisin? Geçen yedi yuzyıl içerisinde Osmanh padişahları tarafından göğe kaldırmış: diyerek uğurluyorlar. mekten kaçınması inandıncı gin bir örgütlenmeden çok gev haktır. Biz bildiğimiz, kabullen dergâha çeşitli ekler yapılmış. Dergâh üç ana bölümden Baba Erenler: İmanım, ben diğimiz yoldan ibadetimizi yapı gelmemektedir. şek bir yapı göze çarpmaktadır. oluşuyor. Nadar Avlusu, Dergâh Avlusu ve Altılar Kapısı. İftara bayılırım, bir de içiyorum, sen sarhoş yoruz. Onlar da kendi yolların 2. Islam peygamberi, Islam'Yarın: 'Dedeler' Dergâhın çeşitli bölümleri, ibadet etmek, yemek, cem törenleri, sahuru öğlene alsalar... oluyorsun! dan." da evlenmeyen ruhban diye bir kütuphane ve depo olarak kullanılıyor. (Fotoğraf: Uğur Günyüz) diyor? Yarın: B e ş Mustafa Baba'nın anlattıkla sıruf yoktur demekte, aksine evrtna gore Bektaşilerin Baba'lar lenmeyi ve soyu sürdürmeyi ön tarihsel ğelişimi Hacı Bektaş'ta oturan Mustafa Eke: 'İçki şeriatta olduğu gibi haram degildir. İçmesini bilmek gerek. İçki kalbin anahtandır. Eğriyi doğruyu gösterir. Meydana giren biri içki içince sapıtırsa, mürşit anlar ki bu içemez, meydana giremez." Bektaşi fıkraları Ne de çokmuş... ^orlaşırdı Görmeyiz ki... İmanım... Öncelik... Etki... Hacı Bektaş Dergâhı Severim..