Catalog

CUMHURİYET/6 DÎZİRÖPORTAJ 5 EKIM 1989 Halife'nin damadı, Araplarm paşası Enver Paşa'nın Gizli Mektupları Yayına hazırlayan: Şiikrü Hanioğlu lOEkim 1911 i A k d e n ı z MIPSI jP 1 Trablusgarb'a geçen Enver Bey, ttalyanlara karşı dağınık Türk birliklerini ve Arap kabilelerini bir araya getirmeye çalışmaktadır Tte ~ Hamıdıye y Kalesı W W ^..(^lOlKım 1911) ? 1 , ' " ^ v * % Y 3. İşgal x % Mlgrt\ Suvan Kışlast' \ WM~ ' • ' \ \ Sıtoniye, \ \ to*bilgest V.VAHASINIRI *~^g İ kiijfiter) lllustratıon dergısının 21 Ekım 1911 tanhlı sayısından Gemıde her şey sakın Hayat sıkıntısız gözüküyor Uzüntü ve yorgurüuğun bastırmaya başladığını hıssedıyorum ^ apacağım teşebbus ıçın lazım gelen kuvvetten eser kalmadı Zannedıyorum kı, başarılı bır şekılde kılık değıştırdım, sıyah gozlukler, aşağı doğru bıyıklar, kaşlann uzenne kadar ınen sıyah bır fes, araa yıne de dıkkat çekmekten endışe edıyorum Dün öğlen, tskendenye'nın önunde demır attık Hâlâ karantına teftışımn sonucunu beklıyoruz Trablus'tan gelen haberlere göre, Italyanlar karaya çıkmak ve kuvvetlerını arttırmak ıçın hazırlanıyorlarmış Bır tek kıyı onlann elınde Bırlıklerırnız, zırhlı topların men zıllenrun dışında pozısyon aldılar Bıngazı >akınındakı ıkı böluk orada kalacak Bu ıkı şehır Mısır'a çok uzak, Bıngazı aşağı yukarı 600, dığerı 1000 km, ama hızlı develerle gunde en az 100 krn yapılabılıı Aldığım haber lere göre bırlıklenn ve halkın moralı çok •kötu değıl Donanım kötu savılmaz, ama azık daha şımdıden yetmemeye başladı Bunun karşılanması lazım gelecek Daha şımdıden Mısırlı bır zengın vatandaş bıze 6000 lıra verdı Böylece fazla ezıvet çekmeden bırlıklere malzeme temm etmeyı ümıt edıyoruz Gemıde "Fausf'u okudum Çok guzel ve hakıkı olabılecek fikırler var, ama ben bu fikırlerı kabul edemem. 1911 ekımınde Tnpolı yı ışgal eden Itatyan kuvvetlen Sıcılıa Sardegna ve Cario Alberto adlı savaş gemılenyle bölgeyı kontrol altmda tutuyorlardı Uç önemlı kaleyı ve şehre su veren "Bu Mılyan kuyulannı ele geçıren Ital yanlar kjyıbaşmı genışletmışJer özellıkte 1 ve2 bölgelerdedurumahâkımolmuşlardı 3. bolgedeyeryerde vam eden dırentşı kırmak tçın de, gemıterdekı uzun menallı toptarı kullanmaktaydılar ISEkim 1911 Vali tayin ediyor olmam belki sizi şaşırtacak, ama ben halife tarafından gönderilen biriyim ve sultanın damadıyım. İşime yarayan bir tek bu bağlantı bana yardım ediyor. Araplar hürriyet kahramanı Enver Bey'i ya da erkânı harb (binbaşısı) Enver Bey'i tanımıyorlar, ama Halife^nin damadına saygı gösteriyorlar. Ben burada sultan adına hükmediyorum ve vatanım da belki evliliğim açısından benden memnun. Araplar bana ister istemez 'paşa' diyorlar. Sultanın akrabası olan birinin bey olarak kalmasmı anlayamazlar. olan bu Araplar haykırdılar "Eğer şejhlerimiz tereddut ederse, bız paşamızı onlarsız Ukıp ederız". Ah, sızden rıca edıyorum, H'a, benımle artık alay edemeyeceğını söyleyınız Şımdı sadık ve kalplen gıbı saf sevgılı Araplarımın paşası oldum 1 Aralık 1911 Dun gece ıkı kol halınde saldırmak uzere, Derne'ye yurumeyı denedım Ozellıkle gece saldırıları ıçın luzumlu olan dısıplın eksıklığı nedenıyle maalesef başaramadım Benım Arap askerler çocuk gıbıler Duşmanın kuvvet durumunu anlamak ıçın bugün yenıden saldırdım Bu bana bır şarapnel kurşunu ya rasına mal oldu, daha cıddı olabılırdı ama kısNacıye Sultan 1911de nıkâhlanan Enver Bey bundan ancak 3 yıl sonra Harbıye Nazırı olduktan sonra metım benı korudu Her yerde büyük zorluklarla karşılaşıyorum ama memnunum ve evlenebıldı Evlendıklennde Nacıye Sultan 15 Enver Paşa ıse 34 yaşındaydı umıtsız değılım, çunkü zorlukları alt etmek guneyınde toplanan uç Arap aşıretınden mü gun Murabıtlara gırerken Araplarm elımı öp bana her zaman zevk verdı teşekkıl bır kuvvet var elınde İhtıvaç halın mek ıçın teiaşları bana dokundu Hakıkaten de uç başka aşıret de ıkı gun ıçınde gelebıle Allah'ın bana bu ıyı, saf ve sadık ınsanlann 18 4ralık 1911 vatanım korumak ıçın bır şey yapmama ızın cekler Evvelkı gun kuvvetlenmızle ttalyan kuvvet Valı tavın edıyor olmam belkı sızı şaşırta vereceğını umıt edıyorum len arasında gerçek bır savaş oldu ttalyancak ama ben halıfe tarafından gönderılen bıBirnl Habel. 25.11.1911 lar bırçok bohikle, dağ toplarıvla vs , ılerlefıvım ve sultanın damadıyım İşıme yarayan Dun öğleden sonra kuçuk bır muharebe dıler ama bu buyuk muharebe gerçek bır bozbır tek bu bağlantı bana >ardım edıyor Arap ltalyanlar, bır savaş bataryası ve bır mıtral gunla netıcelendı 9 saat suren savaştan sonlar hurrıvet kahramanı Enver Bey'ı ya da yöz mangası ıle bır vıkış >aptılar Ordumuz ra modern tufekler, toplar ve mıtralyozlerle erkân ı harb (bınbaşısı) Enver Bey'ı tanımı (120 pıyade askerı) gelmemıştı ama, Araplar süahlanrmş sayıca üstıuı Italyan ordusunu akıl yorlar, ama Halıfenın damadına saygı göste mukabele ettıler Çarpışma, aralannda 2 za almaz sılahlarla yendık Hakıkaten kendımrı>orlar Ben burada sulıan adına hukmedı bıt de bulunan 200 olu bırakan ttalvanların le ıftıhar edıyorum ve havan toplanmn pat>orum ve vatanım da belkı evlılığım açısın gerı çekılmesıyle bıttı Buna karşın, eskı tu lamaları arasında her vanımı kaplayan bır asdan benden memnun feklerıne rağmen Araplarm valnız 7 olu ve 10 ker ke>fihıssettım Bırkaç yaralı arasında bır Gıtukçe Arap havasına gınyorum, sıyah bır yaralısı vardı Aşıretler her vandan bana ge de Arap kadın savaşçı bulunuyor Havan tosakalla çevrılı esmerleşmış bır yuz, sade bır lıyorlar Bevaz kumaşlara sarınmış, yuzlen ın puyla goğsunden yaralandı ama hastahane hakı unıforma, ama belde ışlemelı gumuş bır cı gıbı bır dızı dışle bezenmış ve guneşten es de kalmak ıstemedı Savaşçılara cesaret verkılıç lşte Zât ı Şahânenın damadı Enver Bey merleşmış, sade ve so>lu bu za>ıf ınsanlar na mek ıçın gıttı Arapların manevı kuvvetlen hayranlık verıcı Komık değıl mı"' Araplar ıster ıstemez bana sıl da guzel " P a ş a " dıyorlar Sultanın akrabası olan bıVe daha şımdıden nasıl da bana bağlılar rının bev olarak kalmasını anlayamazlar Bu Dun bır toplantıda, şe>hlerıne o denlı sadık 21 EkİH 1911 Yann nıhayet gıtmeye hazır olacağım, dos tunuzun gıreceğı kılık hakıkaten hoşunuza gıdecek Uzun mavı elbıse, başımda beyaz ba şörtüsu, beyaz maşlah, altın ışlemelı kordon Tnpoh'yı ışgal eden Italyan kuvvetlen, tutuklu Arapları sorguya çekmeyB göturuyoriar tşte tam bır Arap şeyhı kıyafetı, umıt ederım fanatık murabıtler ve Sunusı şeyhlerı bu kı lamadık Denızden 30 metre yükseklıktekı Derae. Kasım 1911 yafetı görunce bırakırlar, geçerım ovanın orasında burasında sefd durumda bırDun akşam 13 saatlık bır gece yuruyuşun kaç göçebe Iskeuderiye. 22 Ekln 1911 duru>orlar Arap çadırı kahverengı lekeler gıbı den sonra geldım ve aşıret reıslen sonuna kaArkamızda ka>bolan kuçuk teIsmımı yıne değıştırdım Yol ustunde pıs bır peler hâlâ ufuğu belırlıyorlar Sağda denızın dar ttalyanlara karşı savaşmaya devam etmek küçük odadayım lnsan boğuluyor burada ebedı mavı çızgısı Gecelerı tır tır tıtreyıp şa ıçın yemın ettıler Bır yıllık erzak temın edıl Kımbılır ne zamandır değıştırılmemış beyaz fakla yurumeye başlayarak hep batıva doğru dı, cephane bol, zafer de veterınce var Bonba'nın 10 km. kuze> batısı bır çarşaf var yatakta, zavallı bır şekılde bır gıdıyoruz Kamp kurduğumuzda hıç guneşe Zavi>ei tnarüam. 16.11.1911 yandan sarkıyor Hortlak yatağı gıbı gönınu yakalanmadık Bavullanmızı taşı>an develeOdada herkes vatmaya hazırlanıyor ama yor gözume tşte yme moralım bozuk, oda rın. ıhtışamlı havalarıvla yurüyüşlennı \e berun ortasındakı kuçuk masaya başım ellerı yaz ehramları başlarının etrafında kar tane yatak >ok Halının ustunde Derne mutasar nfı, jandarma zabıtı vs , ıkısıra halınde ayak mın arasında oturdum Duvarda asılı kararmış aynada kendıme bakmaya çekınıyorum, lerı gıbı dalgalanan esmer Arapları göruyo ayağa yerleşıyorlar Ben bır şeref dıvanının çunkü gunduz yuzumdekı unııtlı ıfade akşam ruz Guneş yükselıyor ve bır sure sonra yakı üzennde gunumu sıze tasvır etmeye çalışıyoolunca kayboluyor Korkunç bır lavabonun cı sıcaklığını hissedıyoruz Öğlen korkunç olu rum Soloun'dan buraya kadar her şey ıyı gıtUzennde tek bır beyaz demır su kabı, kınk bır yor Genelhkle, yemek yemek ıçın atlardan tı Defne'de uç gun once butun bölgelerın ıbrık, bır bardak, hâlâ bırkaç dışı kalmış ve ıruyoruz Sadece bır kere yağmur yağdı ve bu şeyhlerı yemın etmek ıçın toplandılar Tesakırlı bır fırçanın kılları arasına lyıce gomul da bızı çok gecıktırdı, çunku develer ılerleye dufen aynı gun, Arap asılh ve Yemen sava mıyorlardı Bugun akşama doğru Turk sını şından sonra tugay komutanı olmuş bırı Mımuş bır tarak duruyor rını geçeceğımızı umıt edıyorum Sıze hemen sır'dan geldı Onu Tobruk bolgesı kumandanı 2SE1ÜH 1911 bu "selam"ı gönderıyorum, çunku postanın olarak tayın ettım, lüzumu halınde de valı Matrok'tan beri meskun hıçbır yere rast olduğu son yer burası 15 bın pıyade askerı ve Tobruk'un 15 km KURS DERSHANE EGITIM INGILTERE'de INGILIZCE ÇAN AJANS 151 41 55 Fax: 149 64 45 15 hafta 1680 £ Haftada 30 ders genel Ingılızce Ingılız aıle yanında konaklama + yemek Churchıll House School Ramsgate Kent bolgesı (Cambndge fırstcertıfıcate smav sonuçlan başan oran «* 91) 0 > ı u « ttin.cn.iGi T* U 1 M N M I O M Im (29 Ekım 1989 24 Şubat 1990) Gerçekten öğrenmek istiyorsanız... MET'de İNGİLİZCE METde hafta ıçı hafta sonu Yoğun ve yaygın kuıslaf METde yenı dSnem kayıtlan başlamıştır Modem Eğıtım esıslenAŞ AbaciLatifSok.No 11 Akaretler Maçka CONFEDERATION OF TOURISM HOTEL AND CATERING MANAGEMENT Başiangıç Taihı 27nn990 Sure 1 Akadem* Yıl Fıvat £2925 Sleri ASSOCIATION BUSINESS EXECUTIVES * DİPLOMA * Başlangıç Tanhı 27Ocak1990 Sure 1 AlodemfcYıl Fyal C 2100 Slefiınj DİLFEN'E gelmelisiniz! İngili/ce ve kursları • • • • • • • Cambridge soteml ıle /aşayarak ıngıllzce Laboıatuvar ve vkSeo çolıjmalan Bılgısayar Basıç ve Pascal dılleri Bılgısayat başında sureKlı uygulama Pfoje staı olanaklan Nıtelıklı ve deneyımlı oğfetım kadrosu Ingıluce ve Ddgısoyara bvlıkte katılanlara buyuk mdmm • Mıllı Eğıtımden onaylı sertıSka Cheers! Ingılızceyı Ingıltere'de öğrenmek ıçın 7 TUR'u seçtınız. En iyısinı seçmenızın şerefine. StRECEK TURSEM'IN REHBER.UĞINDE) Tel: 159 74 3033 •kıl strrH Huuıutı TC 7TUR TR\\I LSIIOP KFORD,CAMBRİDGE, BOURNEMOUTH, BRIÛHTON, HASTINGS/E^ETERVE CHESTER'DE BllfJsarar İHilbn Dalrttlo Kırsian SU S2 7$ DILFEN devam etmektedır Tel 336 81 33 336 62 97 Aynntılı bılgı ıçın dıl okullan broşurumuzu ısteymız Inonu Cad 37/2 Gumuşsuyu 1525921(4Hat) ummmı YA DA BUTUN YIL İMÛİLİZCE OÛRENIN SECKIN DILOKULLAMNDA yAZ~KI^ IŞILDAR İNGİLİZCE 611 Kışılik Sınıflar Uzman Oğretmenler BİLGİSAYARİNGİLİZCE İTHALATİHRACATKAMBİYO AĞIRLIKLI * Yedskınlere haftada 12 saat gunduz kursları * Çalı^anlara ogrencılere akşam veya hafta sonu kursları * Ev hanımlanna ozel gruplar İŞILDAR MİU.I •fiiTİM MKANUCl ÖZEL ŞİŞÜ SADFCE INGILIZCE OGRETIR ^GEHÇLERTurıstık Tesıslerde İŞ GARAMTİSİ TURİZMveOTELCİLİK Kurs kayıtlan başladı 12 HAFTA KURS, AILE YANINDA KONAKLAMA YEMEKVE KITAPLAK.DAH1L: AYDA 1 7 5 £ T A K 5 I T L E tursem İNGİLİZ LİSAN OKULLARI DANIŞMA MERKEZİ Cumhunyet Cad 173/4 B Elmadag 80230 Istanbul Hılton Otelı Karsısı Tel 148 39 77 148 79 43 148 28 49 Fax 132 97 29 Tlx 27498 tusm tr 'UTEM ULUSLARARASI TURİZM EĞtTlM MERKEZİ Tel 152 54 040506 İstanbufda llk ve tek INGILIZCE DIL KURSU ENGLISH LANGUAGE CENTRE Incirli Cad. No:64 Bakırköy: 583 13 59 • 542 63 14 AKŞAM TICARET LISESI açıldı... Kayrtlanmız Başlamıştır. Şişll, Palazoğlu Sok No 4 Tel 146 32 51 148 95 58 ILM'de İNGİLİZCE Yuksek Standart Ekonomik Fiyat Size Ujgun Bir Grup Mutlaka Vardır INGILTERE'DE INGILIZCE Genç bayanlara aile yanında AUPAİR Genç erkeklere oğrenci kamplannda çalışarak para kazanma ve lngilizce geliştinne inkanı ha\dınızı \aptırın aıantajınızı değerlendırelım Adres: Gençtürk Cad. No:50 LALEL1 Tel: 520 81 99 ILM*nin UCRETSIZ yurtdışı hizmetleri ) Yenı akademik yıhmıza başladık, sınıflarımız açıldı ve açılmakta, > Ayrıca 1 Ekim'de başlayan % 50 İNDİRİMLİ EGİTİM KAMPANYAMIZ devam ediyor Bir yayınevi, reklam departmanında çalışmak üzere * DERSHANE * KURS * OKUL ve EĞITİM ıle ılgılı ılanlarınızı kuşağımızda indırimli olarak yayınlayabılırsınız DENEYİMLİ MÜŞTERİ TEMSİLCİSİ ve yayınevi bünyesinde çalışacak ÇAN AJANS 1514155 149f7319 > 9 EKİM'de TOEFL ve B.Ü. PROFICIENCY smavlarına hazırlık kursumuz başlıyor SİZE EN UYGUN OLANINA BİRLİKTE KARAR VERELİM BUYUK SURMELI OTELI KARŞISI GAYRETTEPE 174 28 90 174 28 91 SEKRETER arıyor. CAĞALOĞLU KIZ MESLEK LİSESİ BUNYESİNDE Yağlıboya resım vıtray ve oya kursları açılacaktır llgılenenler kayıt ıçın okul mudurluğüne başvurabılırler OKUL MUDURLUĞU Acıbadem, Basın Sıtesı'nde 3 oda 1 salon, 100 m , kalorıfer ve hıdroforlu Tel: 331 10 93 (10.0014.00 arası) SATILIK DAİRE Sahıbınden 1 İlgilenenlerin; 131 02 30(5Hat) no'lu telefondan randevu almaları rica olunur.