Catalog

CUMHURÎYET/12 EKONOMİ 13 EKİM 1989 Oövız | Satış , 13 EKÎM 1989 DOVIZ KURLARI Dövızın Cinsı 1 ABD Doları 1 B.AIman Markı 1 Avustratya Dotan 1 Avusturya ŞiKnı 1 Belçıka Frangı 1 Danimarka Kronu 1 Fin Markkası 1 Fransız Frangı 1 Hollanua Florint 1 İsveç Kronu 1 Isviçre Frangı 100 Italyan Lireti 1 Japon Yenı 1 Kuveyt Dinarı 1 Sterlin 1 S Arabistan Riyali Dövız Alış 2287.42 1198.10 1756.28 170.36 57.12 307.42 526.87 Efektif Alış 2285.13 1196.90 1726.42 170.19 56.15 304.35 517.91 353.41 1061.32 346.04 1367.28 160.78 15.69 7521.68 3541.94 599 58 Efektif Satış 2292.00 1200.50 1759.80 170.70 57 23 308 04 527 93 354.47 1064.51 350.24 1371.39 163.89 15.88 7667.09 3552.60 611 17 15.85 7651.76 3545.49 609.95 349.54 1368.65 163.56 353.76 1062.38 2298.88 1204.10 1765.08 17121 57 40 308 96 529 51 355.53 1067.70 351.29 1375 50 164 38 15.93 7690.09 3563.26 613 00 Beledîyelerde 'alacak' eylemî Belediyeİş Sendikası GenelBaşkanı Fuat A lan, dikkate alındığında genel merkez sonra yapı"Gelişmeleri bir iki gün izleyeceğiz. Sonuç bizim yöneticilerinin 20 giıntekrar seçillacak genel kurulda için tatmin edici"dedi. İETT Şoförleri me amacı güttüğü ortaya çıkıyor. Direniş göstermelik bir seçim Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı Zabit vatınmıdır" dedi. Akbaş, Belediyeİşyöneticilerini, 'Direniş, göstermelik bir seçim yatırımı' diyerek suçladı. Sözen: Saygılıyız İşSendika Servisi Türkiye duzeyinde bin 50 belediyede çalışan Belediyeİş üyelerinin büyük bölümu 21 bin belediye işçisinin 200 belediyedeki 35 milyar lirayı aşan alacağımn ödenmesi amaayla dün iki saat geç işbaşı yaptılar. BelediyeIş Sendikası Genel Başkanı Fuat Alan 140 bin belediye işçisinin yüzde 70'inin eyleme katıldığını belirterek "Eylemimiz başanyla sonuçlandı" dedi. Bazı işyerlerinde ise "tabanın eylemlere sıcak bakmadığı" ya da "işçilerin belediyeden alacaklan bulunmadıgı" gerekçesiyle eyleme katılım sağlanamadı. Belediye işçilerınin eylemi yer yer büyük kentlerde etkilı oidu. İstanbul'da İETT Şofârleri Trafik Kazalarını Önleme Eğitim ve Yardımlaşma Derneği Genel Başkanı Zabil Akbaş dün yaptığı yazıh açıklamada, eylem kararı nedeniyle Belediyeİş yöneticilerini suçladı. İETT çahşanlan olarak işçilerin direnişini haklı bulduklan için aynca grev ve lokavt tüzüğünü protesto amacıyla 8 bin üyeleriyle eyleme tam olarak katıldıklarıru belirten Akbaş şu değerlendirmeyi yaptı: İstanbul Anakent Belediye Başkanı Nurettin Sözen dün yaptığı yazılı açıklamada, İstanbul'da itfaiye ve havagazı işçileri dışında, toplam 24 bin 116 işçtnin eyleme katıldığını belirterek şunları kaydetti: "Çalışanlarımızla ve sendikalarla hiçbir anlaşmazlıgımız yoktur. Çalışanlar adına. daha bağımsız sendika ve grevli toplu iş sözleşme düzeninden yanayız. Sosyal demokrat bir belediye başkanı olarak emek bizim için en kutsnl değerdir. Bütiin belediyelerde 68 yıldan beri fazla mesailerin ödenmediğini biliyoruz. Biz bu mesaileri, aynca hukümetin verdiği 50 bin liralık zammı, 70 bin lira olarak ödedik. Çaltşanlann demokratik haklanna saygılıyız." diye otobuslerinin sürücüleri dün saat 05.0007.30 saatleri arasında çalışmadılar. Belediye otobuslerinin çalışmaması nedeniyle işyerlerine ve okullarına gidenler dolmuş duraklarında uzun kuyruklar oluşturdular. Belediyetş 1. Nolu Şube Başkanı Kasım Yonılmazdaş, uyarı eylemine tüm işçilerin katılarak başarı sağlandığını söyledi. Yorulmazdas "Eylem nedeniyle İzmir halkına gösterdikleri anlayıştan dolayı teşekkur ediyoruz. Biz eylemi onlara karşı yapmıyoruz, onlara vereceğimiz hizmetin daha iyi olması için devletin desteğini almak istiyonız" dedi. 1 milyar lira dolayında olduğunu söyledi. Ankara bölgesindeki diğer ilçe ve kasaba belediyelerinden de alacaklan bulunduğunu ifade eden Taşçı, çevre belediyeler şubesine bağlı Nevşehir ve Kırşehir belediyelerinde de işçilerin oturma eylemine katıldıklannı söyledi. Ankara Buyükşehir Belediye Başkanı Murat Karayalçın, "Eylemin muhatabı belediyeler değil, belediyelere gelir aktarmayanlardır. Ankara'da eylemin gerçekleşmesi durumunda önlemimizı alırdık" dedi. çalışmaması sonucu kente ulaşım aksadı. 21 bin işçi, 200 belediyedeki alacaklan için 2 saat geç işbaşı yaptı Bursa Bursa'da ise Türkİş'e bağlı Belediyeİş ve HakIş'e bağlı Hizmetİş sendikalan arasında uzun süredir çözüme kavuşturulamayan yetki sorunu nedeniyle merkezde oturma eylemi gerçekleştirilemedi. Belediyeİş Sendikası Bursa Şube Sekreteri Mehmet Bayraktar, Bursa'nın tüm ilçelerinde ise yaklaşık bin 400 belediye otobüsu işçisinin 2 saatlik işi bırakma eylemi yaptığını söyledi. ÇAPRAZ KURLAR $ 1.9092 $ 6.4659 $2.1531 $ 1.6712 B Alman Markı Fransız Frangı Hollanda Flonni isvıçre Frangı $ 1398.49 Italyan Lireti $ 144.33 Japon Yeni $ 3.7501 S. Arabistan Riyali £ 1.5500$ Antalya Antalya'da da, dün sabah saat 07.0009.00 arasında belediye otobüs işletmesinde işçiler 2 saat süreyle işi durdurdular. Temizlik işleri, Park ve Bahçeler Müdürlüğü işyerlerinde ise işçiler saat 08.0010.09 arasında oturma eylemi yaptı lar. Erzurum ALTIH GÛMÛŞ Aİ!Ş Cumhuriyet Reşat 176 500 195.000 26 700 23 600 20 025 Satış 178.000 205.000 26 760 26.200 20.070 SERBEST PİYASADA DÖVİZ ABO Doları Batı Alman Marta Isviçre Frangı Hollanda Flonni Ingilu Stertım Fransız Frangı A Şilını S A Riyali Alış 2285 1196 1362 1052 3570 351 168 595 Satış 2290 1200 1367 1057 3610 354 171 603 Ankara 1 24 ayaf altın 22 ayar bıleok 18 « r altın 900 ayar gümuş Vakrttank tfını MBanfc» 1 Ons S 405 141000 362.95 432 142 000 363.60 1714 Tl Interbaı* Ort Faa (*) Dövız Int. ($) =229300 BORSADA IŞLEMLER AMMıCam MMQMBI>J (BÛ) 12EKİM 1389 tşlem Enrokscz mıktan Yapılan fiy 149414 5400 6260 6900 21480 10600 6200 128000 1300 35000 34542 7800 51694 9700 28350 8400 17500 210575 8606 7200 8524 6900 34750 30000 24300 2600 3300 1300 112090 86000 27400 65000 20792 11000 1850 113680 10647 13000 5600 25366 88500 2450 8700 9600 7100 145800 26500 2220 11000 21800 10750 15200 10300 84859 32730 9200 3300 18035 7000 33630 18560 2250 23418 6100 2000 122600 2550 21150 4320 7300 14030 8500 12275 5800 3930 3600 7700 21400 52724 13500 5500 3966 75030 4850 33579 9900 4320 1550 11100 7500 200 1300 6PS89 4650 5550 19500 700 1500 3450 51785 15500 2100 Ajırtte ort fiy 5383 6900 10554 6146 34920 7790 9541 8348 17628 6945 6935 30121 2600 3272 83871 65000 10697 1847 13000 5502 2450 8537 7047 26406 10925 10850 10228 9185 3300 6918 2242 6100 2071 2541 7245 8492 5854 3600 7700 13500 5516 4346 9601 1550 7500 1300 4850 19570 1500 3440 2096 £3* Brisa ÇMik Haiat Ömsa Ç EMctrik Duktaş Ecz. Yatnm Ege Bıracılık EgeGubre EnkaHoMing EreOüD.Ç Erj Dç (Nama) GoodYear GubreFab. O t a y Hncılık Hefctas bmır OÇ Izocıni Kartonsan K» KepezEleMnk KoçHoUns Kordsa KorumaTv KAytas KoçYahnm Maret Men. S a n M Uetaş Nısaş CHmuksa Otosifi PmarSut Polyten ftabak Sarkuysan Sîtas T Demir OAk. Teteoş TS8(CX*75BOZ| T.iş Ban (Bı TJJİ (CJHttBOij T.Şışe Cam T.Sıemens T.Sınaı KjRB Yasa» Yapı Kredi Oncekıse Bugunkü Bugünki Bugünku ans tipan en duşuk en yCtsetı kapanış 4950 5200 5400 5200 6300 6900 6900 6900 9800 10300 10600 10500 5900 5800 6300 5800 33500 34000 35000 34000 7100 7500 7800 7800 9300 9000 10200 9300 7700 8100 8400 8100 17000 17000 18000 18000 6900 6500 7300 6500 6400 6900 7000 7000 29000 29500 31000 30000 2400 2600 2600 2600 3300 3200 3300 3300 83000 80000 87000 85000 57000 65000 65000 65000 10000 9000 11000 11000 1700 1800 1850 1800 12000 13OO0 13000 13000 5300 5100 5700 5100 2250 2450 2450 2450 8100 8300 8800 8400 6100 6600 7200 6800 25000 26000 27500 26500 10 000 10500 11000 10500 10300 10500 11250 10750 9400 10000 10300 10100 8400 8900 9200 8900 3300 3300 3000 3300 6600 6500 7200 6500 2050 2200 2250 2200 5600 6100 6100 6100 2100 2000 2300 2000 2350 2550 2500 2550 7200 7100 7400 7100 7800 8400 8500 8500 5500 5700 6000 6000 3600 3800 3600 3600 8600 7700 77X 7700 12500 13SOÛ 13500 13500 5200 5400 5600 5400 4850 4450 4800 4850 9200 9100 9900 9300 1550 1550 1450 1550 6900 7500 7500 7500 1200 1300 1300 1300 4250 4650 4650 4650 18250 19500 20000 19500 1400 1500 1500 1500 3150 3400 3450 3400 1950 2050 2100 2100 "B«le<Jiyetş Genel Merkez yöneticileri ANAP ve DYP'nin SHP'li belediyeleri yıpratma politikasına destek veriyorlar. ANAP'lı belediyeler döneminde niye hiç seslerini çıkarmadılar? 18 aydır sesleri çıkrnazken neden tam İstanbul sendikalannın genel kurulu öncetstanbul'da tETT, Gaz Müdür sinde işçileri eyleme çağırmak lüğü, Temizlik, ParkBahçeler, akıllanna geldi? Çünkii direnişin Makine, Garajlar, Atölyeler, Fen zamanlaması ve diger gdişmeler lşleri, (tfaiye bölümlerinde çalısan Belediyetş Sendikası üyesi yaklaşık 30 bin işçi dün iki saat geç işbaşı yaptılar. tETT şoförlerinin 06.0008.00 saatleri arasındaki eylemi sabah ulaşımının aksamasına yol açtı. duraklarda yığümalar görülürken bazı yurttaşlar işyerleri ve okullara gecikmeli ulaşabildiler. tstanbul'da temizlik işçilerinin eylemi de çöplerin uzun süre cadde ve sokaklarda kalmasına neden oldu. Belediyetş Sendikası Genel Başkanı Fuat Alan dun sendikanın genel merkezinde düzenlediği basın toplantısında, eylemin başarılı geçtiğini belirterek, "140 bin uyemizin yüzde 70'i eyleme kalıldı. Ankara'da taşıt işçileri ile bazı kuçuk belediyelerde eyleme katılım olmadı. Ama sonuç bizim için tatmin edici. Sorunumuzu kamuoyuna duyurduk, ilgililere gereken uyanyı yaparak amaamıza ulaşnk. Şimdi gelişmeleri bir iki gun izleyeceğiz. Hükümet ve beledivelerin alacaklanmızın ödenmesi konusunda bir girişimi görulmezse yeni eylemleri bu ayın 15'inden sonra gündeme Duraklarda yıgılma Belediye işçileri. 35 milyar liraya varan alacaklan için dün direniş yaptı. 06.0008.00 arasında belediye otobüslen çalışmayıngetirecegiz" dedi. ca Istanbullular işlenne gıtmekte büyük zorluk çektler. (Fotograf: AA) AA'nın haberine göre Ankara da Mamak, Kırıkkale ve Sıncan belediyelerinde oturma eylemi yapıldı. Belediyeİş Sendikası Ankara Çevre Belediyeler Şubesi Başkanı Yaşar Taşçı, Kırıkkale Belediyesi'nde işçilerin 4 aydır, memurların ise 2 aydır maaş ve sosyal yardımlarını alamadıklannı belirterek, işçilerin toplam alacaIzmir ğımn 2 milyar lirayı bulduğunu Cumhuriyet tzmir Ege Bürosu1 bildirdi. Taşçı, Mamak Belediyenun haberine göre lzmir'de bele si'ndeki işçilerin alacaklannın da Erzurum'da belediye otobuslerinin dUn sabah 2 saat süreyle çalışmaması üzerine işçi ve memurlar valiliğin sağladığı araçlarla işlerine gittiler. Erzincan, Kars ve Ağrı'da da belediye otobuslerinin sabah 2 saat süreyle sefer yapmaması üzeriAdana ne çalışanlar işyerlerine gitmekte Adana'da, Belediyeİş Sendika güçlük çektiler. sı'na üye 5 bin işçi, belediyeden olan yaklaşık 2 milyar liralık ala Niğde ve Nevşehir caklannın ödenmesi için dün 2 saNiğde"de Belediyeİş Sendikasıatlik uyarı eylemi yaptılar. Adana merkezinde belediye otobuslerinin na uye 268 işçi dun sabah saat 07.00'den 09.00'a kadar işi bıraktılar. Nevşehir'de 400 belediye işçisi, sendikanın Nevşehir şubesinin aldığı karar uyarınca önceki gün 10.0011.00 saatleri arasında işi yavaşlattılar. Güneydoğu ilieri Diyarbakır Belediyesi'ndeki tüm birimlerde işçiler, mesainin başlama saatine göre iki saat geç işbaşı yaptı. Malatya Belediyesi ödemelerini düzenli olarak yaptığı halde, işçiler destek amacıyla tüm birimlerde ise 2 saat geç başladılar. Siirt, Elazığ ve Mardin'de de tüm belediye işçileri işlerine iki saat geç başladılar. Eyleme katılma^nlar Kayseri'de Belediyeİş Sendikası üyesi işçiler, ücretlerinin ödendiği gerekçesiyle eyleme katılmadılar. Kırşehir'de Belediye Başkanı Mehmet Ali Yapıcı'nın geçen hafta trafik kazası geçirmesi nedeniyle sendika şubesince eylem kararından vazgeçildiği bildirildi. 4 Uzatmah'grevlere baskı mücadelelerini sürdürüyorlar!' Türk Metallş Sendikası İzmir Şube Başkanı tbranim Çetinbağ: "işçi bir de olsa bin de olsa olay değişmiyor, aneak kamuoyunu sıcak tutmada küçuk grevlere pek yer verilmiyor. Bu grevler gözden kaçıyor. Bu nedenle küçük işyerlerinde grevler bir umacı olmaktadır. İşveren dılediği gibi at oynatmakta, grevler uzamakta, işçiler huzursuz olınaktadır. Biziın Ten Metal grevimiz 10, Ege Döküm grevimiz ise 7 ayı doldurdu. Biz işçi arkadaşlanmızın paralarım Ödüyoruz ve sıkıntı çekmemelerini sağlıyoruz. Bir de maddi bakımdan gücsüz sendikalar var, onların durumu daha da zorî' Öz Gıda iş Sendikası tzmir Şube Başkanı Alaattin Çelikel: "Biz 180 bin lira zam istemiştik, işveren 140 bin lira vermişti. Mart ayından bu yana Çukurova Gıda'daki grev bu yüzden sürüyor. Genel müdür işi bırakmış, raemurlann da işlerine son verilmiş, grevimiz sürüyor. Işverenden hiçbir yakınlaşma görmedik!' dan üretim bir yandan da grev sürüyor. 23 işçinin grevde olduğu iş yerinde 9 işçi sendikasız ve çalışmayı sürdürüyor. Bu arada grevden sonra işten ayrıldıkları bildirilen 9 işçi yerine işveren aynca yeni işçiler almış. Sendika ve işçilerin iddialarına göre grevden sonra işten atıldıkları gösterılen işçiler gerçekte önceden sendikasız olup grevin başlaması ile sendika üyesi olan ve greve katılan işçiler. Ancak işveren, bunlardan daha önce aldığı tarihsiz işten istifa mektuplanm grev sonrası tarihi koyarak işleme koymuş. Sonradan istifa etmiş görünen bu işçiler yerine de yeni işçi almış. Böylece işyerinde bir yandan grev sürerken diğer yandan da üretim gerçekleştirilmiş. İşçilere göre fabrikada grevci işçiler yerine yasa dışı çalıştırma ile eksiksiz normal üretim sürdürülüyor. Ancak açılan dava ve bilirkişi raporlanna dayalı kararlarda ise fabrikada sadece grev dışı işçilerin çalışması ile bağlantılı sınırlı bir üretim var. İşçiler ve sendikanın bugüne kadar açmış olduklan yasa dışı üretim ile ilgili davalar bir sonuç vermemiş. tşçilere göre 5 ayı geçen grevlerinin yasalar, resmi görevlilerin uygulamaları ve yargı nedeni ile işveren açısından hiçbir caydırıcılığı yok. M w riktan* L İMBatf**. 2.1»U 7 M iw.a (OM* 1817.4J) 21411.1 M.550 işJ• kacai:..l m» sarıs:.... ...243» Sfeh DÜNYA BORSALARI Ootar Londra 13087 Mark 1.6725 I.Frangı 144.60 Yen 64680 F.Frangı 2.1594 H.Florini lökyo 144.60 Ven NewVbrV • 1.9160 Mark * 14450 Yen * 1.6800 İ.Frangı SMta Londra: 15425 Dolar * New Vtork: 15460 Dolar * Ûnceki kapanış değerteridir. ^ » a , 510 aydır grevde bulunan küçiik işyerlerindeki grevci işçiler, sayılarımn az olması nedeniyle işverenin baskısı altmda bulunuyorlar. Birçok işyerinde grev ile üretim bir arada sürüyor. Sendikacılar, bölge çalışma müdürlüklerinin grev kırıcı işveren uygulamaları karşısında görevlerini yapmadığını ve grevlerin işverenin işine bile yaradığını söylediler. IZMtR (Cumhuriyel Ege Bürosu) İzmir ve yöresinde süren grevlerde iki işyeri 10, iki işyeri 7, bir işyeri de 5 ayı doldururken, sendikacıiar, yetkili makamlan vurdumduymazlıkla suçladı lar. Grev süren işyerlerinde işçinin azlığinın çokluğunun sonucu değiştirmemesi gerektiğini öne süren sendikacılar, Çalışma Bakanlığını suçladılar. Bölge çalışma müdürlüklerinin grev kıncı işveren uygulamaları karşısında görevlerini yapmamaları nedeniyle grevlerin işverenin işine bile yaradığını söylediler. Ten Metal'de 15 işçi 3 ocak tarihinden, Manisa Yonsan'da ise 9 ocaktan bu yana süren grevlerden bir sonuç aJınamazken, Çukurova Gıda'nın 60 işçisi 17 marttan, Ege Döküm'ün 16 işçisi 20 marttan bu yana grevde. İpstaş'ın 49 işçisi 26 mayıstan bu yana grevdeler. Grevlerin sürdüğü işyerlerinin bağlı olduğu sendikalann şube başkanlan, "sürüncemede" kalan grevleriyle ilgili şu açıklamaları yaptılar: Pelroltş Sendikası tzmir Şube Başkanı Nihal Erdoğan: "Yetkili makamlar küçük işyerlerindeki grevlere karşı vurdumduymaz. Birçok grevde bu yüzden işverenler makinelerini diğer yerlere taşıyarak uretimlerini sürdürdüler. tzmir Yatak Sanayii'ndeki grevimizde de aynı şey oldu. tşveren, fason uretimini sürdürdü. Bu, hem işçinin moralini bozuyor hem baskı unsuru oluşturuyor. Mevcut yasalar da malum. Sonuç olarak küçük grevler, büyük bir tahakküm altında hakları için Asü Nadir tekstili bırakıyor EDİP EMİL ÖYMEN LONDRA Asil Nadir'in yönetim kurulu başkanı olduğu Polly Peck, tekstil işini bırakmaya hazırianıyor. Kârlılığı azaldığı gerekçesiyle vazgeçilecek olan tekstil, Asil Nadir'in iş dünyasına ilk adımını attığı işti. Londra'da "Wearwell" adıyla başlattığı ilk şirketi konfeksiyon eşyası uretim ve pazariaması ile uğraşıyor ve tngiltere'de gerçekleştirdiği üretimin büyük bolümünü Ortadoğu ve Batı Avrupa ülkelerine satıyordu. Ancak şimdi, tekstil işinin giderek kârlılığını yitirdiği kaydediliyor. Bu yılın ilk altı ayında kârlılık 2.1 milyon sterlinden sadece 200 bin sterline düşmüş durumda. tekstil kolu büyük ölçüde, raaliyetin düşük olduğu Hong Kong'da faaliyet gösteriyordu. Ancak tngiltere ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde de iki firma daha tekstil işiyle ilgiliydi. Şimdi Polly Peck, Uzakdoğu'da faaliyet gösteren fırmalar grubundaki yüzde 26'lık hisselerini 13.8 milyon sterline satın alacak. Hong Kong fırmalan Polly Peck bünyesine sadece 1.5 yıl önce 36 milyon sterlin karşılığında katılmıştı. Polly Peck'in Hong Kong'daki şirketirün hisse senetlerinin alımsatımı geçen hafta durdurulmuştu. Polly Peck'in geçen ay satın aldığı Del Monte yaş meyve pazarlama şirketinin yapım halindeki 9 yük gemisini de iptal ettiği ve böylece 180 milyon dolar tutarında bir kazanç sağladığı da açıklandı. Aituı (ons = 31.1 gr.) Londra: 36255 $ Zurih: 362.70 $ Hong Kong: 363.20 $ • New Ybrk: 362.00 $ * New York (aralık): $ G M f (ons = 31.1 gr.) Londra: 5.10 $ * Nevv Vbrk: 5.07 $ PlM(varil) * Londra (Brent) 18.75 * Londra (Dubai): 16.07 * New York (WTl): 2025 •anaEafeksM "lökyo (Nikkeı Dow): 34795.34 * Londra (Ft100): 2224 * New >brk (Dovv Jones). 277136 Giiçlü söylentiler belirginiik kazandı Polly Peck'in tekstili bırakacağına ilişkin olarak Londra'nın iş ve mali merkezi "City"de bir süredir dolasan güçlü söylentiler, Independent Gazetesi'nin bir haberiyle daha da belirginiik kazandı. Haberde, Uzak ve Ortadoğu, İngiltere'ye yayılan tekstil işine 35 ilâ 45 milyon sterlin fiyat biçildiği ifade ediliyor. Polly Peck'in Polly Peck International Hisse senedi (penny) 340 300 260 220 Eyiul '88 Eylül 89 Edremit Petroltş'in Edremit Ortaş Orman Ürünleri iş yerinde 6 haziranda başlayan grevinde bir yan YATIRIM FONLARI NE GETİRDt? Katfn Iş Ysünnvi lşVaınm2 Iş Yatınm3 lnterfon1 lnterton2 İmerton3 lnterfan4 Iktisat Yat1 Ikttsat Yal2 İküsat Dolar Fofi İküsat Mark Fon Garanti Yat:1 Garanti Yatr2 Kaynak Datastroam Ç*l MH 1107.87 14.0339 9.1089 19.09.87 14.1Z87 27.02^9 07.0&89 16.0987 10.0238 0&02B9 2aO239 22.1087 100339 1&1137 02.11B7 070338 070338 070338 070338 07.0338 02.0139 090538 24.0439 28.0638 10X439 04.0788 15JE88 200339 20.0739 09.1039 Çtaş fcfıri 10300 20.000 10.661 9360 9559 11.200 9.764 9306 9596 9390 9576 9.731 10319 10477 9.785 9.713 9.795 9.693 9328 9.294 48279 Dinku Bugünku Defefcn ıteteri deteri 37.664 37.722 021 26.487 26545 022 10.031 29.739 25.250 13.140 12.072 26332 22.403 11332 10569 28.439 13582 29507 28.282 22.489 30999 22.240 18.997 22.608 11.307 21345 58550 19935 25.765 21.047 79.263 11079 11124 10.264 10.056 29.775 25.282 11156 12.086 26369 22.433 11344 10594 28.482 11603 29545 0.25 0.12 0.13 0.12 0.11 TÜRKİYE İÇİN BİR İKTİSADI PR0GRAM TASLAĞI PROF. D R ASIM ERDİLEK Bilkent Üniversıtesi tşletme Böl. Geçen ay sonunda Cumhuriyet'te üç günde yayımlanan "Türkiye İçin Bir İktisadi Program Taslağı" başlıklı yazılannda Sayın Prof. Dr. Bilsay Kuruç, Doç. Dr. Oktar Türel ve Prof. Dr. Ergun Türkcan (KTT) sol görüşlü "yeni bir ekonomik model" önerdiler. Bu yaamda KTT'nin yeni model önerilerini bağımsız ve liberal gorüslü bir iktisatçı olarak yorumlamaya çalışacağım. Amaam burada polemiğe veya ideolojik bir tartışmaya girmek değildir. KTT'nin sol görüşlerini paylaşmıyorum, fakat saygıyla karşılıyorum. Aynca KTT'nin tam ayrıntılı bitmiş bir program yerine, bilimsel tartışmayla berraklaşmasını ve iyileşmesini arzuladıkları bir program taslağı sunmalarından kıvanç duyuyorum. Yapmak istediğim, KTT'nin bazı somut önerilerinin teknik yönlerini incelemek, yerinde bulduğum hususları takdir etmek, ya yetersiz ya da eksik olduğunu sandığım hususlarda da eleştirilerimi sunmaktır. Yakın gelecekte demokratik rejimin icabı iktidara gelebilecek sol görüşlü bir hukümetin iktisadi programı yalnız o hükümeti kuran partinin yandaşlarını değil, doğaldır ki bütün Türk vatandaşlannı etkiler ve ilgilendirir. KTT'nin "yeni ekonomik model"i, aşağıda açıklayacağım dikkate değer ve gerek piyasa ekonomisi kurallanndan kaynaklanan gerekse sol hükümetlerin Borç uzlaşmasının bedeli var sı isteniyor. Bu uzlaşma hem anapara ödemelerini erteleyecek hem de faiz ödemelerini indirecektir. Bilindiği gibi Meksika gibi bazı dış borçları ağır olan ülkeler ABD'nin yeni "Brady Planı" desteğiyle böyle bir uzlaşma sürecine girmişlerdir. Türkiye niçin Meksika gibi davranmasın da, dış ödemeler dengesinde cari işlemler fazlalığına zorlanarak "takır takır" borcunu ödesin? Bu, gerçekten üzerinde serinkanlılıkla düşünülmesi ve tartışılması gereken ciddi bir sorudur. KTT, borcun "takır takır" ödenmesinin ülkeye faydadan çok zarar getirdiğini, özelşüphe ve endişe ile bakabilecek dış çevrelerden hem ekonomik hem de politik baskı görecektir. Herhangi "makul bir uzlaşma" Türkiye için bedava olmayacsAtır. KTT'nin bunun olası maliyetini .ıdsıl değerlendirdiklerini merak ediyorum. Türkiye'nin borç yukunü hafıfletmesi için "sol görüş" açısından başka yol yok mudur? Osmanlı E^leti'nin bile borçlanmn kendisine düşen kısmını kesintisiz ödeyen Türkiye Cumhuriyeti, bence uzun vadeli çıkarları için kendi borçlarını da "tıkır tıkır" ödeyebüir ve ödemelidir. Bence asil önemli olan, ekonominin gerçek buyüme tikalan başbğı altında yeniden düzenlenmesini önerdikleri kambiyo rejiminde sabit kur sistemini benimsiyorlar. Bu sistemde ekonomide istikrar sağlandıktan sonra TL'nin belirli bir konvertibl paralar sepetine bağlı konvertibl bir para oJarak "yeni bir denge kuru" etrafında ortalama yüzde 5 çerçevesinde dalgalanmasını öneriyorlar. tlk önce KTT'nin sol görüşlü iktisatçılar olarak paramızın konvertibilite kazanmasına verdikleri önemi vurgulamak ve takdir etmek isterim. KTT'nin böylece dış öderaelerin hiç olnıazsa cari işlemler kısmında artık miktar kısıtlamalarını uygun görmediklerini anlıyorum. (Bu konuda 22 Ağustos 1989 tarihli Cumhuriyel'teki yazuna bakınız.) Fakat KTT neden serbest piyasada tam dalgalanan kur sistemi yerine yüzde 5 marjlı sabit kur sistemini tercih ediyorlar? Acaba ileride Türkiye'nin Avrupa Topluluğu'na tam üye olmasıyla TL'nin Avrupa para sisteminin bütün sorumluluklannı kabul edeceğini mi varsayıyorlar? Fakat yakın gelecekte AT'ye tam üyelik gerçekleşebilir mi? Sabit kur sisteminde resmi kurun denge kuru olması, konvertibiliteye geçilirken ve geçildikten sonra nasıl sağlanacaktır? Aynca Türkiye eğer dış borç indirimine girişip uluslararası kredi saygınhğını zedeler ve güvensizlik yaratırsa döviz rezervlerinin korunması ve TL'nin konvertibilite kazanması güçleşmez mi? Erdilek, modelönerisini 'liberalgözle'tartışıyor: mooo Q14 0.13 O10 0.24 015 015 0.13 0.13 olumsuz deneyimlerinden ders alan bazı yenilikleri içermesine rağmen ana ilkesi devletçilik olan bir programdır. Bunu belirtmekteki maksadım, benim ve diğer birçok kişiler için "sol görüş" ve "devletçilik" kavramlarının artık eşanlamlı olmadıklarını vurgulamaktır. KTT'nin ekonomik poiitika yaklasımlan "mülkiyet ve yetki sınırlan" açısından değil, "üretkenlik ve yenileşme" açısındandır. Ekonominin "modern teknoloji" ile donatılması, merkezden disiplin ve kararlılıkla yonetilmesi KTT için en önemli unsurdur. Bu devletçi ve leknokratik yak EsbankFon YKB Yat. Fonu YKB Seklör Fon YKB Hısse Fon YKB Kamu Fon YKBLikitFon YKB Karma Fon YKB Doviz Fon \fekıf Fon1 \fckifFon2 Mavi Fon Beyaz Fon TutCTbank Fon MrtsıiFon Rnans Fon1 Rnans Fon2 araatfbn1 2O9 22521 32.535 22.268 19.021 22.639 11313 21373 58.618 19.963 25.801 21.075 79383 13.095 11139 10388 014 4.95 0.12 0.13 0.14 0.05 0,13 0.12 0.14 0.14 0.13 0.15 0.12 0.13 1.21 Türkiye'nin dış borç yükünü hafifletme çabası, özellikle sol eğilimlı bir hükümete başlangıçta şüphe ve endişeyle bakabilecek dış çevrelerden hem ekonomik, hem de politik baskı görecektir. Herhangi "makul bir uzlaşma" Türkiye için bedava olmayacaktır. laşımın geçmişte Turkıye'de ve diğer ulkelerde ne kadar başarılı olup olmadığı bu yazımın konusu değildir. Aynca KTT'nin program taslaklanndaki sol görüşlü toplumsal ve politik analizlerine de, konuyu dağıtmamak için burada değinmeyeceğim. KTT'nin iktisadi program taslağı yakın gelecek için üç boyutta makroekonomik politikalar oneriyor: (1) Dış ekonomik ilişkiler, (2) Maliye ve (3) Para. Dış ekonomik ilişkilerin merkezi dış borç yükü olarak tanımlanıyor. Bu yükün hafıfletilmesi amaçlanıyor ve bunun için dış dünya ile "makul bir uzlaşma" yapılmalikle ekonomik istikrarsızlığı arttırdığını iddia ediyor. Ben aynı kanıda değilinı. Türkiye de niçin örneğin Güney Kore gibi borcunu "takır takır" ödeyen, ekonomisi istikrarlı bir ülke olmasın ve uluslararası sermaye piyasalannda zor kazanılıp kolay yitirilebilen kredi alabilme saygınlığım korumasın? Bugün Sovyetler Birliği bile bütün ciddi sorunlanna rağmen dış borcunun servisini titizlikle yapmıyor mu? Bence dış borç sorunu sadece bir kısa dönem sorunu değildir. Türkiye'nin dış borç yükünü hafifletme çabası, özellikle sol eğilimli bir hükümete başlangıçta oranının dış borcun gerçek faiz oranını aşabilmesı ve dış borcun milli yatırımlan indirerek değil, milli tasarrufları arttırarak ödenmesidir. Hem KTT haklı olarak maliye politikaları çerçevesinde tasarrufların artmasına verdikleri önemle dış borç sorununa da dolaylı, fakat "makul bir uzlaşma"dan daha etkin bir çözüm önermiş oluyorlar. KTT'nin dış ekonomik ilişkiler konusundaki kısa dönem için başka bir önerisi döviz kuru pohtikasına değiniyor. KTT bir "denge döviz kuru sistemi" öneriyor, fakat bu sistemin ne olacağını açıklamıyorlar. Ancak daha sonra para poli mooo 10057 20558 11.021 40000 9.946 9.956 10.100 StRECEK "