Catalog

CUMHURİYET/6 DİZİRÖPORTAJ 12 EKİM 1989 Halk yığın, seçkinler iktidar olutıca M Enver Paşa'nın Gizli Mektupları Yayma hazırlayan: Şükrü Hanioğlu 12ŞÜKRÜ HANİOĞLU ' Enver Paşa'nın bu mektupları tarihsel gerçekler hakkında bildıklerimizi değiştirmekten çok, Osrnanh tmparatorluğu'nun son döneminde en kritik kararlan alan bir kişinin düşünce ve yaklaşımlarını ortaya çıkartması bakımından önernlidir. Bu mektuplar herhangi bir resmi belgenin ötesinde türaüyle samimi bir üslup ile yazılmışlardır. Hatta Enver Bey, bazen "hiç kimseye anlatmaması gereken hususlan" arkadaşına yazdığını belirtmekten geri kalmamıştır. Birinci bölümde bilhassa Tikveş ve Manastır ve Köprülü'de Enver Bey'in Meşrutiyet'in ilanına ait yazdığı hatıraları bu alandaki yeni ve ilginç bilgileri oluşturmaktadır. Enver Bey'in Trablusgarb'daki faaliyeti uzerine gerek yerli ve gerekse yabancı basında çok sayıda yaa yayımlanmıştır. BunJann bir bölümünde abartmalı gibi görünen ifadelerin aslmda tamarnen doğru olduğu ikinci böliimdeki notlardan anlaşılıyor. Gerçekten de ilk olarak VV'iener Allgemeine Zeitung'da yayımlanan daha sonra butün Batı basınınca tekrarlanan Enver Bey'in, Trablusgarb'da kendini halife ilan edip bagımsız bir yönetim kuracağı yolundaki haberler (ki başta SebilürReşad olmak uzere pek çok yayın organı tarafından tekzip edilmişlerdir), büyük çapta tüm Osmanlı Afrikası'ru yöneten bu binbaşının (daha sonra kaymakam) mektuplarda açık biçirnde belirtilen yönetim gücünden kaynaklanrruşür. Burada, kendi adına para basan, okul kuran, askeri birlikleri düzenleyen, bülçe yapan, bölgenin ithaJat ve ihracatıru denetleyen Enver Bey bir anlamda bu haberlerde kendisine atfedilen rollerin bir kısmınj yerine getirmiştir. Dönem hakkındaki bilgilerimizi etkileyebilecek en önerali mektuplar olarak gözüken üçüncü gruptakilerde Enver Bey, imparatorlugun en kritik günlerindeki olaylara bakıj açısını ortaya koymaktadır. Bunlar içerisinde, Bâbı âli baskını sabahı yaalan mektup ile daha sonra bu olay hakkında Enver Bey'in arkadaşına bilgi verdiği mektuplar ozel bir önem taşıyor. Enver Bey de pek çok Osmanlı entelektüeli gibi Gustave Le Bon'dan derin olarak etkilenmiştir. Mektuplarından birinde "bir Ffansız" olarak zikrettiği kişinin bu Fransız hekimsosyolog olduğuna kuşku yoktur. Le Bon'un düşüncelcrine uygun bir biçimde Enver Bey, halkın beraber iş görulecek bir kategori olmayıp bir yığın olduğunu, kendisine yararh olacak işlerin seçkinlerce yapılması gerektiğini Enver Paşa, siyasal temsilin genişlemesininfazla anlamlı sonuçlar yaratmadığı kanaatindeydi flfektuplarda en çok ilgi çeken ifadelerden biri de kendisinin gerektiğinde parlamentonun lağvedilmesinde tereddüt göstermeyecekleri yolundaki açıklamasıdır. Bu açıklamaların yaklaşık ıki yıl önce Kanuni Esasi'ye işlerlik kazandırılması ve Meclisi Meb'usan'ın yeniden toplanması için askeri ayaklanma başlatan bir binbaşı tarafından yapılmakta oluşu, bunu daha da ilginç hale getiriyor. düşüniiyordu. Ayru etki ile Enver Bey, siyasal temsilin genişlemesinin fazla anlamlı sonuçlar yarattığı kanaatinde değildi. Kuşkusuz mektuplarda en çok ilgi çeken ifadelerden biri de, kendisinin gerektiğinde parlamentonun lağvedilmesinde tereddüt göstermeyecekleri yolundaki açıklamasıdır. Bu açıklamaların yaklaşık iki yıl önce Kanuni Esasi'ye işlerlik kazandırılması ve Meclisi Meb'usan'ın yeniden toplanması için askeri ayaklanma başlatan bir binbaşı tarafından yapılmakta oluşu bunu daha da ilginç hale getiriyor. Enver Bey ve onun bir uç temsilcisi olduğu kadro açısından, bu tür kurumlann gereği üzerine tartışmada aldıklan vaziyet, kendilerinin bu kururnların ulke çıkarları açısından yararlı veya zararlı olduğu hakkında varacakları kanaate bağlıydı. Zaten Enver Bey'in ifadelerinden kendisinin bu tür kurumlann sistem üzerinde belirleyici etkisinin bulunmasını hiç düşünmediği anlaşılıyor. Bunu yalnızca Osmanlı subaylarırun bir eğilimi olarak görmek aslında doğru değildir. Enver Bey'in sivil arkadaşlan da bu alanda çok farklı düşünceler taşımamakta idiler. Onların temsil ettiği kadronun kendisini iktidar olmak zorunda görmesinin nedenini de bu husus oluşturmaktaydı. Kendileri vatanın çıkarlanru sonuna kadar savunan bir kadro olduklarına göre onlara karşı yapılacak muhalefet vatan hainliği ile eşdeğerli idi. Tabii, burada belirtilmesi gereken bir husus, asıl amaçları imparatorluktan kopmak olan aynlıkçı milliyetçilik hareketleri temsilcilerinin sahte Osmanlıcılığının ve liberalleşrnenin en ön saflannda yer aJraalarırun, Enver Bey ve arkadaşlannın bu iddiasına destek vermekte olduğu idi. Mektuplardan ortaya çıkan bir diğer ilginç husus, bilhassa Trablusgarb üzerinde söz konusu olan ve Avrupa dengesinin büyük güçleri tarafından tespit edilen status quo'yu tanımama konusunda Enver Bey'in başını çektiği kadronun davraruşıdır. Bu o güne kadar sorunlarını Avrupa dengesinin boşluklarında oyalamaya çalışan ve gerçekleştirilen statas quo'lara hiç itiraz etmeyen Osmanlı yöneticilerinin klasik yaklaşımlarından oldukça ayrılan bir davranıştı. 1908 Ihtilali sonrasında ulkede fıili gücü eline geçiren Ittihad ve Terakki ve bilhassa askeri kanadmın üyeleri (ki elimizdeki mektupların Enver Bey önce binbaşı ve'daha sonra kaymakam iken yazüdıklan asla unutulmamahdır) eski dönemin hem komuta heyetini ve hem de devlet yönetiminde görevli sivil kadrolarını, ülke çıkarlannı aJgılamaktan yoksun, atıl ve bu nedenJe ülkenin çöküşünü âdeta seyreden kimseler olarak algılamışlardır. Tabii böylesine bir yaklaşım, güçlü Batı devletlerinin baskısı ile sürekli onlar ya da toprakları üzerinde kurulan yeni bagımsız devletler karşısında gerileyen bir ülkenin yeni filizlenen millıyetçiliğinin etkisindeki halk kitleleri nezdinde de önemli bir serapati sağlamaktaydı. tttihad ve Terakki Cemiyeti'nin iktidara el koyma süreci dikkatle incelenirse, bu gözlem daha kolay doğrularur. 1908 yıbnda Yıldız'ı tdgraf bombardımanma tutan Osmanlı Avrupası halkı, siyasal temsilin genişlemesinden ziyade (Rus Çan ve İngiltere Kralı'nın) Reval buluşrnası sonrasında Osmanlı Makedonyası'nın elden gitmekte olduğu yolundaki sayialar üzerine harekete geçmişti. Fırzovik'te toplanan insanlar ise buraya, Avusturyahların işgale gelmekte olduklan iddiası ile "din ve vaUaını sevenin silahım alıp Firzovik'e gitmesi" yolundaki çağnya uyarak gelmişlerdi. Bâbı âli'yi basan îttihadçıları silah çatarak seyreden korumayla görevli askerlerin komutanı da hükümet tarafından Bulgarlara verildiği sayiası yayılan Edirne'nin teslimine engel olmak isteyen bir topluluğun eylemini kolaylaştırdığı kanaatindeydi. Öroer Nad Bey'in, "Vitan, miJlet, Edirne" nutuklannı büyülenmiş bir şekilde dinleyen ve "Allth nzssı için Edirnemizi kurtann" çığlıkları ile aglaşan ahali de aslında halkla beraber iş görme niyetinde olmadıgını kavradığı bir heyeti bu nedenle destekliyordu. Tabii, tttihadçüarın Osmanlı Devletinin siyasal olaylara çok daha aktif bir politika ile yaklasmasının mümkün olduğu savının dikkatle incelenmesi gerekir. Enver Bey mektuplarında Trablusgarb'daki direnişi bunun en iyi bir kanıtı olarak göstermektedir. Belirttiğimiz gibi bu yaklaşunın büyük çapta bir önceki dönemin büyük devletlerce belirlenen statns quo'yu itirazsız kabullenme biçimindeki tavnna tepki olarak şekillendiğine ve milliyetçiliğin etkisi ile aşın bir aktivizm \zraftarhğına dönüştüğü kuşkusuzdur. Ama Osmanlı tmparatorluğu gibi çöküşün eşiğindeki bir yapı açısından, bu eski yaklaşım bazı kayıplara yol açabilmekle birlikte örneğin 1885 Şarkî Rumeli krizi sırasmda görüldüğü gibi sürekli aktif politikaya nazaran daha elverişli sonuçlan beraberinde getirebiliyordu. Nitekim Enver Bey'in baş temsilcisi olduğu, sürekli aktif politika taraftarlarının bu alandaki tercihleri, Osmanlı devletinin durumunu daha iyi bir duruma getirmekten uzak kalrruştır. Enver Paşa'nın bu mektuplan böylesine bir siyasetin en önemli belirleyicilerinden birinin olaylara bakışıru, duygularını, iç dünyasını yabancı bir dille yazma dışında hiçbir sınırlamaya tabi tutmadan ortaya koyması bakımından özel önem taşıyor. BİTTİ Enver Paşa, Harbıye Nazırı ve Başkumandan Vekili olduöu sırada henuz 33 yaşındaydı. OLAĞAN GENEL KURUL TOPLANTISI Sendikamız Havatş'in 19. Olağan Genel Kurulu tstanbulBakırköy Incirli Caddesi, Bakırköy Belediyesi Adıle Naşit Kültür Merkezi Salonu'nda 45 Kasım 1989 günleri 09.0017.00 saatleri arasında yapılacaktır. Duyurulur. TÜRKİYE StVİL HAVACILIK SENDİKASI GENEL MERKEZ YÖNETLM KURULU GÜNDEM: 1) Yoklama ve açılış, 2) Başkanlık divanı seçimi, 3) Saygı duruşu, 4) Başkanın açış konuşması, 5) Konukların konuşması, 6) Komisyonların seçimi, a) Tüzük Tadil Komisyonu, b) Tahmini Bütce Komisyonu, 7) Zorunlu organlara ve ust kuruluş delegeligine aday tespiti, 8) Raporlann okunması ve görüşülmesi, 9) Kurullann aklanması, 10) Dilekler, 11) Seçünler, a) Genel Merkez Yönetim Kurulu seçimi, b) Genel Merkez Denetim Kurulu seçimi, c) Genel Merkez Disiplin Kurulu seçimi, d) Üst kunıluşa katılacak delegelerin seçimi, 12) Kapanış. KURS DERSHANE EGITİM İNGİLTERE'DE MESLEKİEĞİTİM ICONFEDERATION O F | I T O U R I S M , HOTEL İ A N D CATERING İMANAGEMENT ÇAN AJANS 151 41 55 Fax: 149 64 45 Stop «verything start EngUsh O •v Nw»ııl«n HT! Gerçekten öğrenmek istiyorsanız... ISÜRÜCÜ KURSU TrafUete snava girmeden EhliyetinU LİSKlflrdan alm Aracınızı güvenle Kulkının Pazar gunlari de açığa EfW*o»J(jriu>o 369 30 a 363 77 (S 351 » 81 İNGİLİZCE (Filolojiye hazırlık) TURSEM'IN * DİPLOMA L0NDRA,OXF0RD,CAMBRIDGE, BOURNEMOUTH, BRIuHTON, H A S T I N G S ^ E T E R V E CHESTER'DE 5EÇKİN DİLOKULLAWNDA y A Z K I ^ YA DA BUTÜN YIL INÛİÜZCE ÖGRENİN | BaşlangıçTanhı 271/1990 I Sure 1 AkademıkYıl I Fıyaı £ 2 9?5 Slefiır DİL KURSLT Pazar İ gunlerı de acıöız ^ALTEPE 352 24 21 ERENKOV 359 30 68363 77 86 İKADIKOY 336 02 79336 02 "" ÜSKUR DİLFEN'E gelmelisiniz! İnı^ilizce ve IASSOCıATıON OF IBUSıNESS |EXECUTIVES * DİPLOMA * 27Cfc*1990 in 1A)odem*Yıl İFıyat £2100 Sıertıng DİYARBAKIR SULH HUKUK HÂKİMLİĞt'NDEN Esas No: 1988/599 Davacı Bayram Albudak Vekili Av. Cavit Torun tarafından davalüar Veysi Karakuş ve 23 arkadaşı aleyhine açmış olduğu ortaklığm giderilmesi davasının yapılan açık yargılaması sonunda: Davacının davasının dava konusu Diyarbakır Merkez Kaynartepe Mahallesi Bağlar mevkii Pafta: 56, Ada: 19 ve Parsel: 16 da tapuya kayıtlı 5161 metrekare miktanndaki taşınmazın tapu kaydındaki paydaşları arasında taksimi kabil olmadığı anlasüdığmdan, umum arasında açıkarttırma sureti ile satılarak onakbğın giderilmesine karar verildiğinden davalılar Veysi Karakuş, Rüştü Elaldı, Mehmet Sadak, Ali Yıldız, Eyüp Kuzu, Zülfü Karayel, Şeyhmus Canpolat, Ahmet Çakan, Mehmet Ozak, Mehmet Ali Tarlak, Abdullah Türk, Hüsnü Tekin, Mahmut Aydın, Mahmut Sadak, Abdurrahman Hünerli, Hüsnüye Balcı ve Mehmet Aydın'ın adresleri meçhul oldugundan is bu ilanın ilaoından sonra, davalıların bu karan 7 gün içinde temyiz etmedikleri takdirde kararın kesinleşeceği ilan tebliği yerine kaim olmak üzere ilanen tebliğ olunur. 13.6.1989 Basm: 43575 12 HAH"A KURi, AİLE YANINDA KONAKLAMA yEMEKVf KİTAPLARDAHİL: AYDAİ7ÜTAK5İTLE i kursları w. TASA*I I M M SThJsniK mtttüsnin I F/ MVJtSlMI GSB LİSAN OKULLARI ACENTESl HİSFtVGEPEDECJDNO 142 TEŞVMVE Cambrtöge sısfemi ne yofayoıak Ingiltrce Labaratuvar ve vıdeo çolıynalan Bdgısavof Basıç ve Pascal Oıllen Bılgısayor Daşında sürekli uvgulama Pro»e/ $)oı olanaUan NtellkN ve deneyftnli öğıetım kadrosu İngılızce ve bılgtoayctfa bniNtte kotılonlora büyuk ındmnn • Millı Eğıtımdefi onaylı sertidka • • • • • • • MLSbmUI E0TİM a f K O I 1.1 bilgisa T.C.MhJjEĞtTtM BAKAMUĞI ÖZEL turseın İNGİLİZÜSANOKULLARI DANIŞMA MERKEZİ Cumhurıyet Cad 173/4B Elmadağ 80230 Istanbul Hılton Oteli Karşısı Tel 148 39 77148 794314828 49 Fax 132 97 29. Tlx: 27498 tusm tr IŞILDAR İNGİLİZCE 611 Kişilik Sınıflar Uzman Oöretmenlı • Çalışanlara, öğrencilere akşam veya hafta sonu kursları • Ev hanımlarına özel gruplar I // Kayıtlan \ıf devam etmektedlr. ' ' Tel 336 81 33 336 62 97 DILFEN MLBSERTtFtKAU BİLGtSAYA» PROGRAMdUCl KURSUII 300 + 60 Saat Ayda 100.000 TL. MacKJıy*köy'd«n M T V K Adre; Oılobahce Cad No 11 Besıklos Tel 160 77 46 ımk*nı t»fll«nmıjtır Tel 583 2014583 20 01 * Yetişkinlere haftada 12 saat gündüz kursları |ORTALİSE öğrencilerine PERŞEMBE KADASTRO HÂKİMLİĞİNDEN Dosya No: 1988/9 Parsel No: 740 Yeri: Efirli Köyü Mevkii: Tütünlük Davaa: MalmüdürlüğüPerşembe IŞILDAR SADECE İNGİLİZCE ÖĞRETİR Incirli Cad. No:64 Bakırköu: 583 13 59 542 6.3 14 MET'te hafta içi hafta sonu yoğun ve yaygın kurslar ile ilgili ilânlarınızı MET'te yeni dönem kuşağımızda indirimli kayıtlan devam olarak yayınlayabilirsiniz ediyor İTAKVİYE KURSLARI Modern Eğitim Tesisteri A.Ş ÇAN AJANS Pamr gunlerf de oçığıı FILOLOJIYE HAZIRLIK ' MET'de ^ • DERSHANE KURS İNGİLİZCE • OKUL ve EĞİTİM • İNGİLİZCE ALMANCA 369 30«3S3 77 K 3SCJ4ÎI ÜSKÜDAR 3. SULH CEZA MAHKEMESİ Esas No: 1989/35 Karar No: 1989/1078 Davacı: K.H. Sanık: Abmet Zeki Sanıhan. Cabir ile Ayse'den olma, 1964 doğumlu, Rize Çayeli, Merkez Mah. H: 23, C: 049/02, S: 3'te nüfusa kayıtlı, Üsküdar Selmanipak Cad. N: 184'te oturur. Suç: Gıda Maddeleri Tüzüğüne muhalefet. Suç tarihi: 20.6.1988 Karar tarihk 4.7.1989 Yukanda adı yazılı sanık hakkında Üsküdar C.Başsavcılığı'nın 6.9.1988 tarih ve 1988/2913956 sayılı iddianamesiyle mahkememize açılan kamu davasının yapılan açık duruşması sonunda, Sanığın raüsnet suçu işlediği, imal ettiği ekmeklere etiket koymadığı anlasıldığından, e>'lemine uyan TCK'nun 369. maddesi gereği 3 ay hapis, 5000 TL ağır para cezasıyla tecziyesine, 647 S.K. 4, TCK: 72, 402 maddeleri gereğince 32.000 TL. ağır para cezası, 3 ay süreyle cürme vasıta kıldığı meslek ve sanatırun tatiline ve 7 gün süreyle işyerinin kapatılmasma karar verilmistir. TCK'nun 402/2. maddesi gereğince ilan olunur. 18.9.1989 BAS1N: 33495 Davalılar: Hacı Mustafa Zade kızı, Huriye ve 25 arkadaşı Davacı, malmüdürlüğü tarafından davalılar Hacı Mustafa Zade kızı Huriye ve 25 arkadaşı hakkında mahkememize açılan kadastro tespitinin iptali davasının yapılan açık yargılaması sırasında, Davalılar, Rıfat Aydın Kumcu, Gülüzar Halun Kumcu, Esma Kumcu, Safiye Kumcu'nun yapılan tüm aramalara karşm açık adresleri bulunamadığından duruşma gününün kendilerine gazete ile duyurulmasına karar verildiğinden, Adı geçen davalıların yukanda yazılı parselle ilgili olarak bildireceUeri tüm kanıtlarla birlikte 30.11.1989 gunu saat 9.45'te Perşembe Asbye Hukuk Mahkemesi yargılama salonunda hazır bulunmalan veya kendilerini bir vekille temsil ettirmeleri, hazır bulunmadıklannda •veya temsil edilmediklerinde, duruşmaaın yokluklarında yapılacağı ve kararda verileceği, duyurulur. Basın: 43623 \ Abacı Latif Sok. No:11 Akaretler • Maçka Tel: 159 74 30 33 1514155 1497319 SİNOP KADASTRO MAHKEMESİ HÂKÎMLİĞİ'NDEN tLAN Dosya No: 1979/32 Esas 1981/51 Karar Davacı Sinop Orman lşletmesi Müdürlüğü ve Zeliha Özdemir rairascısı Necdet Özdemir tarafından Sinop merkez Uzungurgen köyü Bostanlar mevkiindeki 854 parsel sayılı taşınmazın davalı Hasan Kuzu adına yapılan tespite itirazlan üzerine mahkememizde görulen dava sonunda yukanda köyü, mevkii ve parsel numarası yazılı taşınmazın davah Hasan Kuzu adına tesciline, 23.11.1981 tarih, 1979/32 esas, 1981/51 sayı ile karar verilmiş olup, işbu karar Sinop Orman lşletme Müdürlüğü tarafından temyiz edilmekle Yargıtay 7. Hukuk Dairesi'nin 24.11.1982 tarih, 1982/9027 esas, 1982/13917 karar sayüıilamı Sinop Merkez Dizdaroğİu köyünden IbrahimNesime oğlu 1946 doğumlu Zeliha özdemir manevi evlatlığı Necdet özdemir'e tüm aramalara rağrnen tebliğ edilememiştir. Bahsi geçen Yargıtay ilarru onanarak mahkememize dosya ve eklerı gönderilmiş, Vargıtay onama ilamı adı geçene tebliğ edilememiştir. Yukanda acıklanan Yargıtay onama ilamının, gazetede 15 gun içinde tashihi karar istemine başvurulmadığı takdirde kesinleşeceği ilanen tebliğ olunur. Basm: 43590 KARAPINAR SULH CEZA MAHKEMESİ'NDEN Esas No: 1983/462 Karar No: 1987/967 Sanık: Gürbüz Şen, Nazım ve Makbule'den olma, 1962 D.lu, Kayseri Pınarbaşı ilçesi Uzunpmar köyü nüfusuna kayıtlı. Suç: Açıktan hırsızhk. Suç tarihi: 30.8.1980. Yukanda açık kimliği yazılı sanık hakkında mahkememizce yapılıp bitirilen açık yargılama sonunda: HÜKÜM: Her üç sanığın eylemlerinden dolayı TCKİnun 491/1 ve son, 55/3, 522'nci maddeleri uyannca beşer ay yirmişer gün hapis cezası ile ayrı ayn cezalandınlmalanna, 647 sayılı kanunun 4'uncü maddesi uyannca günlüğü 100 liradan ON YEDİ BİN LİRA AĞIR PARA CEZASINA ÇEVRÎLMESİNE, 3352 sayüı yasayla yapılan değişikliğe göre TCKInun 525'inci maddesinin uygulanmasına takdiren yer olmadığına, TCK^nun 40!na maddesi uyannca sanıklann tutuklulukta geçen günlerinin beher günü yiiz lira hesabıyla cezalanndan mahsubuna, 2045 lira yargılama giderlerinin sanıklardan muştereken ve müteselsilen alınmasına, müşteki ve sanıklann yokluklarında, yasal yollar açık olmak üzere verilen karar diğer sanıklann tebliği yapıldığı, sanık Gürbüz Şen'e yapüamadığından, bütun aramalara ve adres araştırmalara raimen bulunamadığından, işbu ilanın tebliğ tarihinden itibaren 15 gün sonra hükmun kesinleşeceği 7201 sayılı tebligat yasasının 28 ve 29'uncu maddeleri gereğince ilanen tebliğ olunur. 25.9.1989. Basm: 33597 tLAN KADIKÖY İKİNCİ SULH HUKUK HÂKİMLİĞİNDEN 1988/321 Vesayet Kadıköy, Suadiye, Ayşeçavuş Caddesi Tabak Apt. 17/7 sayılı adreste ikamet eden Ahmet Sükan Korol rahatsızlığı nedeni ile vesayet aJtına abnarak ayru adreste ikamet eden babası Mustafa Necdet Korol vasi tayin edilnüştir. Keyfiyet ilan olunur. Basın: 11485