Catalog

CUMHURİYET/6 31 OCAK 1980 îargı bağımsızdır, ancak. ADALET TANRIÇASI VE f BAĞIMSIZ YARGI Doç. Dr. Maksut Mumcuoğlu ^ 3 12 Eylttl'ü yapanlar birtakım temel saptamalardan yola çıkıyorlardı. Bunlardan konumuzu ilgilendirenleri zamanın Genelkurmay ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Kenan Evren'in, 12 Eylul 1980 günü radyo ve TV'den de yayınlanan "Türk Milletine Açıklamalan"ndan aynen aktaralım: " Ağızlanndan düşürmedikleri hukuk devleti kavramı bir kısım anayasal kuruluşlarca devletin parçalanması pahasına da olsa, yalnız kişilerin müdafaası olarak yorumlanmış, devletin ve milletin savnnulması ise sahipsiz kalmıştır. Anayasanın kuvvetler ayrılığı ilkesinin birlikte getirdiği sorumluluk, uygulamada kuvvetler catışmasına dönüştürülmüştur. ...Hukuk devletinin temel ilkelerini savunmakla görevli anayasal kuruluşlanmız, devletin en üst kaderaesindeki anarşizmin yarattığı tehlikenin büyüklüğünü idrak edemediklerinden veya terör odaklanmn tehdidinden çekindiklerinden, devletin temellerine konan dinamitle her an parçalanma tehlikesi karşısında olduğunu gözlerden kaçırmaya çahşmışlardır. Devlet çökertildiği zaman anayasanın kanatlan altına sığınan tüm hukuk kurumları ile özerk bilim müessese ve derneklerinin bu enkaz altında yok olacağı unutulmuştur." 12 Eylul'ün yaptığı bu saptama, çoğulcu kuruluşlar, özerk kurumlarla birlikte yargıyı da ağır biçimde suçluyordu. Gerçekten bu suçlama doğrultusunda eyleme geçildi; yargı bağımsızlığı, yargıç güvencesi gibi kavramlar, 12 Eylülcülerin kendilerine özgü hukuk ve devlet anlayışlarıyla demokratik hukuk devletinin gerekleri arasında zoraki bir bağdaştırmaya gidilerek yeniden düzenlendi. Şimdi, başta anayasa olmak üzere, yeni mevzuat karşısında yargıç bağımsızlığı ve güvencesinin aldığı yeni biçimi görelim. 1982 Anayasası ve günümüz mevzuatı, yargıç bağımsızhğını ve güvencesini büyük ölçüde ortadan kaldırdı 1982 Anayasası, görünüşte yargıç bağımsızlığı ve yargıçlık güvencesine ilişkin 1961 Anayasası'nın temel hükümlerini aynen almıştır. Ne var ki, "ancak anayasası" diye nitelendirilen bu anayasa, o hükümler arasına öyle kurallar yerleştirmiştir ki, böylece "bir çuval inciri berbat etmiştir." Otuz yıllık yargıçlann, atamalarını yaptırmak ya da engellemek için yeniden Adalet Bakanlığı Müsteşan'nın kapısında birikmeye başlamaları, gerçek gücün hangi organda toplandığımn bir kanıtıdır. as >l v e uç yedek üyesiyle, Danıştay'dan gelen iki asil ^ i k i yedek üyesinin seçimi yetkisi de Cumhurbaskanı'na 'verilmiştir. "''"" " " '*" Kurulun çoğunluğunu Yargıtay ve Danıştay'dan gelen güvenceli yüksek yargıçlann oluşturdugu düşünülse bile, bunlann nihai seçiminin Cumhurbaşkanı'nca yapılması, yürütmenin bu son derece önemli kurul üzerinde gerektiğinde tam bir hegeraonya kurmasını sağlayabilir. Şöyle ki, belli bir yasal partinin seçtiği cumhurbaşkanı Yargıtay ve Danıştay'dan kendisine gönderilen liste arasından, kurulun bağımsızlığını ve tarafsızlığını kuşkulu hale getirecek seçimi her zaman yapabilir. Gerçi, gerek Fransa'da olduğu gibi bu tur kurullara; gerek Amerika'da olduğu gibi yüksek mahkemelere Cumhurbaşkanı'nca seçim yapılması, demokratik ulkelerde gorulmeyen bir şey değildir. Ancak, o ulkelerde yargı bağımsızlığı ikiyüz yıldır demokrasi ve temel haklarla birlikte iyice kök salmıştır. Bizde, gerçekten yargı bağımsızlığı isteniyorsa yapılacak iş, yargıçların tüm özluk işlerini düzenleyen bu kurulun, yurütme organının etki alanı dışına çıkarılmasıdır. Oysa, bir yandan oluşumuyla, öte yandan işlerinin yürutüldüğü yer bakımından kurul, Adalet Bakanlığı merkez örgütunun bir birimi haiine getiriimiştir. Tüm bağımsızlık hükümlerine karşın uygulamada yargıç bağımsızlığma yönelik tehdidin en büyuğü, gene anayasadan gelmektedir. Gerçekten 1982 Anayasa koyucusu, kendi dünya görüşünü yargı alanına da taşırarak, "Hâkim ve Savcılann Denetimi" kenar başbğını taşıyan bir madde getirmiştir. Aynca, HSK'nın ilgili maddeleri de anayasadaki bu maddeye uygun olarak yargıç ve savcılann denetimini yapacak organları, bunlann yetkilerini ve denetimin kapsamını göstermiştir. Buna gore, yargıç ve savcılann denetimi, bakana 1982 Anayasası, bırakıruz savcılan, yargıclan bile gebağlı teftiş kurulunun elemanlan olan adalet müfettişçici yetki ile görevlendirilebilir duruma getirmekle, yarlerince yapılır. Yalnız bir yargıç veya savcı hakkında Yargıç bağımsızlığı gıçlık güvencesine ağır bir darbe indirmiştir. Gerçekinceleme ve soruşturma yapılabilmesi için Adalet Baten siyasal iktidar sahiplerinin şu ya da bu biçimde il1982 Anayasası'mn "Mahkemelerin Bağımsızlığı" kanlığı'nın izni gerekir. Adalet Bakanı, isterse soruşgilendikleri davalan görraekte olan yargıçlar ya da ikkenar başlıkh 138. maddesi, yargıçların ve mahkeme turma ve inceleme işlemlerini, hakkında soruşturma ve lerin yargı yetkisinin kullanılmasında ve genel olarak inceleme yapılacak olandan daha kıdenıli bir yargıç ve 12 Mart'tan sonra yapılart yasa değişikliâiyle savcılar, "idari görevieri yönürıden" Adalet Bakanlığı'na bağlandı. 1982 Ana tidarda buiunan partinin önde gelenleriyle çeşitli neyasası ile birlikte yargıçlann da ıdari görevieri yönünden bakanlığa bağlı oidukları yasalaştırıldı. denlerle ters düşen yargıç veya savalar, en azından gegörevlerinde bağımsız olduklanna ilişkin, 1961 Ana ya savcı eliyle de yaptırabilir. çici yetki silahı ile tedirgjn edilebileceklerdir. Gerçi kenyasası'nın ilgili hukmünü aynen tekrarlamıştır. 2802 saAçıkça görüldüğü gibi, yargıç ve savcılar bu huküm ieri yönünden bakanlığa bağlı oidukları anayasaya kodi yargı çevresi dışında geçici yetki ile görevlendirilenler yılı HSK da yargıçlann, mahkemelerin bağımsızlığı, lerle sıradan bürokratlar düzeyine indirümişlerdir. Ör yulmuştur? Bunun yanıtı bizce 1982 Anayasası'nın öz aldatıcıdır. Şöyle ki, 1982 Anayasası'nın temel haklar gittikleri yerde dört aydan fazla çalıştınlamazlar (bu yargıçlık güvencesi ilkelerine göre görev yapacaklarım neğin Adalet Bakanı isterse, bir ilçedeki partililerin bas gürlük, özerklik ve bağımsızlık karşıtı mantığında yat ve özgürlükleri düzenleyen bölümlerinde de gönıldüsüre kendi istekleri veya hizmet gerekleri gözetilerek iki hükme bağlamıştır. ğü gibi, verilen bir hak ya da güvence, ya aynı maddekılan sonucu, bir yargıç ya da savcıyı, "hal ve eylem maktadır. ay daha uzatılabilir), ama iktidar sahiplerinin hışmına nin bir sonraki fıkrasında veya başka bir maddede ge12 Eylül sonrası duzenleraeler, bir yandan bağımsız lerinin sıfat ve görevieri kaplanna" uyup uymadığıuğrayacak bir savcı ya da yargıcın bu yolla kısa bir süözetle başta denetim sorunu olmak üzere, yargıçlalığı vurgulayan hükümler getirirken, öte yandan uygu nın araştınlması gerekçesiyle her an doğrudan kendi rın özlük işleriyle görevli makamın, yurütme karşısın ri aknmıştır. Bu yöntemi, şu ömeklerle doğrulayabiliriz: re sonra yeniden görevlendirilmesi de mümkündür. lamada bunu kökünden sarsacak bir yeni sısteme kay sine bağlı müfettişlerce denetletebilecektir. daki durumu (bağımsızlık ya da bağımlıhğı), yargıçlaa) 1961 Anayasası'nın savalığı düzenleyen 137. madTam ve mutlak bir güven ortamına gereksinme gösmış, bağımsızlığın anlamını temelinden sarsan düzen1982 Anayasası, bir yandan 138. maddesinde yargıç rın bağımsızlığını doğrudan etkileyen bir temel değiş desi, 12 Mart sonrasında değiştirilmeden önce, savcılemelere gitmistir, Gerçekten bu konuda en çarpıcı ilk lar görevlerinde bağımsızdır derken, öte yandan ken olarak karşımıza çıkmaktadır. lara özlük işlerinden ve görevlerini yapmalannda gü teren adalet hizmetinin, bu tür bir "Damokles'in Kıhörnek, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu 140/VI. fıkrasında yargıçlann idari görevieri yönünvence sağlanmasını öngörmüş ve bu işi özel yasaya bı cı"ndan herhangi bir yarar sağlaması kuşkuludur. (HSYK)'nun oluşum ve düzenleniş biçimidir. e) Yargıçhk güvencesine yönelik bir başka tehdit, gerakmıştı. Bir başka deyişle savcılık mesleğini yürütrae den Adalet Bakanlığı'na bağlı olduklanm söylemekte Y a r g l Ç İ l k Ve S a v c i l l k g ü v e n c e s i ', önceki acıklamalanmızda göstermeye çalıştığımız gi dir. Bu, bir çelişkidir. Çunku, yargıçların görevi yargı organıyla yakın görevsel ilişkisi nedeniyle yargıçlıkla ne Anayasa'mn m. 159/VII ve buna dayanan HSK'nın bi, yargıçlann özlük işleri ve denetimleriyle ilgili ko yetkisini kullanmaktır, asil işlevleri budur. Yargıç sı1982 Anayasası'nın en ilginç yaklaşımlanndan biri, bir tutmamıştı. Ancak, yargı bağımsızlığı açısından sa m. 47/IV hükümlerinden kaynaklanmaktadır. Buna gönularda yetkili kılınan kunıluşun niteliği, yargı bağım fatıyla yaptıklan tum işlemler yargı yetkisini kullan görünüşte yargıçhk güvencesinin kapsamına savcılan kınca doğurabilir duşüncesiyle idari görevieri yönün re yargıç ve savcılann bakanlık hizmetlerinde geçici olasızlığı üzerinde somut etkisini göstermektedir. Bir başka malanmn bir sonucudur. İdari nitelikte olanlar da bu da almasıdır. Gerçekten 139. maddede, 1961 Anaya den bile savcılann Adalet Bakanlığı'na bağlı oldukla rak görevlendirilmeleri, doğrudan Adalet Bakanı'nca anlatımla, anayasa ve yasalann bağımsızlık ve guven yetkiye dayanır. Bir başka deyişle yargıçlık işlevi bö sası'nın yalmzca yargıçlar için öngördüğü güvence hü nm ifade etmekten çekinmişti. 12 Mart sonunda 1488 yapılır. Bunun için bakanm HSYK'mn onayını aimace getiren hükümleri ne derse desin, yargıçlann özlük lünemez. kümleri, savcılan da kapsayacak biçimde aynen tek sayılı yasa ile yapılan değişiklikten sonra, savcılann sına gerek yoktur. Yalnız ilgilinin böyle bir görevlenişlerine ve denetimlerine yürütmenin kanşabilme dereKalem işlerinin yürütülmesi ve personelin yönetimi rarlanmıştır. Hatta 1961 metninde "bir mahkemenin "idari görevieri yönünden" Adalet Bakanlığı'na bağlı dirmeyi kabul etmesi gerekir. Bakanlık hızmetinde gecesi, bağımsızhğın derecesini de belirlemektedir. Bu açı türünden işlemler ise yargı yetkisinin kullanjlmasıyla veya kadronun kaidınlması sebebiyle de olsa, ayiıkla oidukları hükmü anayasaya konuldu. çici olarak görevlendirilen bir yargıç ya da savcı için dan bakıldığında 12 Eylül düzenlemeleri, 1961 Anaya ilgisi olmayan işlemlerdir. Bunlar üzerinde bakanlığın nndan yoksun kdınamaz" denmişken bu defa "öde1982 Anayasası ise savcılarla yetinmedi, yargıçların dört (en çok altı) aylık kısıtlama söz konusu değildir. sası'nın getirdiği sistemi büyük ölçüde reddetmektedir. söz sahibi olduğu hiçbir zaman tartışılmamıştır bile. nek ve diğer ozluk haklanndan yoksun kılınamaz" ifa da idari görevieri yönünden Adalet Bakanlığı'na bağlı Böylelikle bir geçici görevlendinne sürekli göreve döAnayasanın 159. maddesine göre olusturulan HSYK'da Gerçekten 1961 Anayasası yurürlükteyken, Anayasa deleri de eklenmiştir. nüşebilir. olduklanm anayasa kuralı haiine getirdi. Adalet Bakanı'nın ve Bakanlık Müsteşan'nın yer al Mahkemesi'nin verdiği kararlarda da bu husus açıkça İlk bakışta masum gözüken bu düzenleme de özeltlk bakışta savcılara da yargıçlara tanınan güvenceb) Anayasanın bu hükmüne koşut olarak, HSK'nın ması yetmiyormuş gibi kurulun Yargıtay'dan gelen üç vurgulanmıştır. Öyleyse neden yargıçların idari görev lerin verildiği izlenimini uyandıran bu hükum, aslında 5/1V. fıkrası Adalet Bakanlığı'na, "yargı yetkisinin kul likle yargıçhk güvencesi açısından sakıncalar tasımaktadır. Şöyle ki, bir yargıç ya da savcımn kendi isteğine de dayansa, böyle bir yetkinin doğrudan bakana verilmesi, her şeyden önce yargıç ve savcılar arasında bir "ayncalıklıiar sınıfı" yaratınaya uygundur. Gerçekten bir yargıç veya savcı, meslekteki kıdemine, deneyimine, ehliyetine bakılmaksızın, bakanca merkezde çalıştırilabilir. Gerçi, "Adalet Bakanlıgı Merkez Kunıluşu'na Alama" başlığını taşıyan HSK m. 37, fiilen en az beş yıl görev yapmak ve üstün başarı göstermiş olmak koşulu aramaktadır. Ancak, geçici yetki ile 37. maddede sayılanlar dışında bir idari göreve atanma da KIRCALI Biz çıkabilecek olumsuz rurada? Etrafındaki yollar tamamlandı mı? şekilde geçirmektir. Danıştay bu şekilde bir kurtarmak lazım. Bunu Danıştay sağlar. TURAN YILMAZ 1 mümkündür. işlerlik kazanırsa, bunu biz hukumeti de Hükümetin çok sayıda yasa ve karar lukian baştan önlemek istiyoruz. Danıştay Bir dava konusu olduğunda bunları bilmek ANKARA Danıştay Başkanı Süley mutlu edecek şekilde süratle yapanz. Arkanamesi Anayasa Mahkemesi'nce anayasa ın düşüncesi alınacak, ancak uyup uyma gerekir. 1982 Anayasası dönemini özetlemek gerekirse; yüman Sırn Kırcalı, halkla yüksek yargı or daşlanm da buna hazır olarak bekliyorlar. Anadolu'ya açılmak gerekir diyorsuya aykın bulunarak iptal edildi. Bu dunım mak onun tercihi olacak. Bizim görüşleririitme organının, HSYK'mn oluşumundan, yargıçlaganları arasında "köprü kunılması" ama Biz kanunların, Danıştay'dan hükümeti ve rın özlük işlerine, geçici yetki ile görevlendirilmelerinkarşısında, hükümet hazıriadığı yasalarda miz alındıktan sonra göz gore göre bunla nıız yani. cıyla Başbakan Ibrgut Özal'ın gezilerine bi icrayı rahatsız etmeyecek şekilde süratle geKIRCALI Sadece ben değil, Danıştay den Bakanlık Merkez Kuruluşu'nda çaiıştınlabilmele'iyi niyetli' hatalar mı yapıyor, yoksa 'kasıtlı' nn üzerine gidemez. Sonunda uzücü sonuçle katılabileceğini söyledi. çeceğine söz veriyoruz. Biz yalruzca devlet anayasaya aykınlıklar mı bunlar? Siz nasıl lar doğuran yanlış iş yapmış olur. Hükümet üyeleri de grup grup gidip incelemeliler. Bu rine kadar pek çok konuda yargıç bağımsızlığına ve güBir süre önce Cumhurbaşkam Kenan Ev ten bir miktar daha tetkik hâkimi istiyoruz. degerlendiriyorsunuz? vencesine aykın yetkilerle donatıldığını söyleyebiliriz. sıkıntıya duşer. Bizim yapmak istedikleri Avrupa, Amerika için de geçerli. Orada naren'in Ege Bölgesi'ndeki gezisine katılan Kır Başka da bir şey istemiyoruz. Böylelikle, bağımsız ve yansız olarak sürdürülmesi zoKIRCALI Ben ikincisine inanmak is miz de hükümetin bu duruma düşmemesi sıl yaşanıyor, neler oluyor, yargı ve idari yarcalı, yüksek yargı organı uyelerinin dünyarunlu olan adalet dağıtımı işlevi en azından kuşku bu Gecikme olmayacağım belirtiyorsu temiyorum. Birtakım şeyleri bir an evvel için. Biz yardımcı olmaya çalışacağız, uy gı nasıl işliyor? Ortak Pazar'da neler oluda ve Turkiye'de neler olup bittiğini oğren nuz... lutları altına girmiştir. Salt bu kuşkunun doğması bile yapmak istiyor. Anayasaya aykırılık olur mazlarsa bir şey söyleyemeyiz. Büyük ger yor, ne gibi anlasmalar getiriyor? Bunlann mesi gerektiğini belirterek, "Ufkıunuzu açda gidilerek gorülmesi, incelenmesi gerekir. toplumda adalete duyulan inancı ve güveni sarsabilir. KIRCALI Bizim maksadımız, hükü mu? Bu nasıl olsa bir noktada takılır. Ama ginlik olacağına inanmıyorum. mamız lazım" dedi ve bu amaçla bakanla metin arzu ettiği hızda Danıştay'dan tasa onlar öyle düşünüyorlar. Öyle çıkan bir yaSayın Başbakan'a bunu ilettim, bize teklif Cumhurbaşkarn'nın Ege Bölgesi ge getirmemizi ıstedı. Biz ufkumuz açılsın isrın gezilerine bile katılınabileceğini bildir nlan geçirmek. Danıştay'dan geçirirlerse iş sanın da geçerli olacağına inanıyorlar. BaSonuç di. Kırcalı, Danıştay'ın fonksiyonlannın bü ler daha hızlı yürür. Onlar ise gecikir diyor zen de Anayasa Mahkemesi'nden kararlar zisine kaüldınız. Bunu nasıl degerlendiri tiyoruz. Hukuk devletini gerçekleştirmenin bağımsız yargıyorsunuz? tünüyle işletihnemesinden de yakınarak, lar. Kuşlar 'şu hava basıncı olmasa daha Yüksek yargı organlannda bu "bağunya, bağımsız yargırun da yargıç bağımsızlığı ve yargıçKIRCALI Sayın Cumhurbaşkanı da siz yargı" olgusu tümüyle yerleşmiş midir? hükümet tarafmdan hazırlanan yasa tasa yükseğe çıkarız' diyorlar, ama bilmiyorlar lık güvencesine bağlı olduğunu hemen herkes kabul bu geziye katılmamın iyi olduğunu belirtti nlarırun Danıştay'dan geçirilmesi halinde ki hava olmasa hiç uçamazlar. Işte biz de KIRCALI Diğer yargı için "Çıkabilecek ve 'iyi ki gddiniz' dedi. Anadolu insanı baş söylemek, onların alanlarınaorganlarıolur. ediyor. bu incelemenin en kısa zamanda tamamla uçmaya, hızlı gitmeye yardımcı olmaya çatecavüz alışmış. Protokolnacağına söz verdi. Kırcalı, anayasanın da lışıyonız. ofumsuzlukla bakana, bakana, valiyeyüksek yargı organ Ama biz kimsenin etkisinde değiliz. Bunun gı Incelememizde ortaya koymaya çahştıgımız gibi, yarbağımsızlığımn en can ahcı noktası, yargırun yurütde ilk sıralarda bulunan iyi niyetlerle hazırlandığını söyledi. Hükümetin Anayasa Mahkemesi'nde la iftihar ediyoruz. rı baştan me karşısındaki durumudur. Gerçekten yargıçlann özları temsilcileri nerede diyor. CumhurbaşDanıştay Baskanlığı görevine yeni secilen iptal edilen yasalan, çoğunlukla özü itiba Anayasa konusunda ne duşunüyorsulük işlerinde yürütmenin etkinlik derecesi, uygulamaönlemek kanı önem veriyor, yer veriyor, beraber ola nuz? Anayasanın 'dar olduğu' göriışüne kaSüleyman Sırn Kırcalı, Cumhuriyet'in so nyla anayasaya aykın bulunuyor. Siz de inda yargıç bağımsızlığını belirlemektedir. lım istiyor hareketleriyle. 'Bu adamda bir tılıyor musunuz? istiyoruz. rularına şu karşılıklan verdi: celemenizde bu durumu saptayıp hükümeşeyler var, ama ne oluyoruz' diyor. IdareyBu baglamda soruna yaklasıldığında, ülkemizde yar' Danıştay, hazırianan yasa tasanlan te ilettiginizde sizin göruşieriniz ne ölçüde KIRCALI Danıştay bu konuda çok sıDanıştay'ın le, icrayla birtakım gezilere katılmakla biz gının gerçek bağımsızlık dönemi 19611971 dönemine nuı anayasaya uygunlugu ve yasa tekniği açı dikkate alınacaktır. Bunu degerlendirdiniz kıntı çekmiyor. Danıştay ve idari yargılama düşüncesi yakın bir diyalog sağlayabiliriz. Bilenler var, rastlamaktadır. sından denetlendigi ilk kunun olarak ana mi? ama bilmeyenler de var. Bu şekilde öğren kanunlan ile anayasa aynı yıl çıktı. Bu ka1982 Anayasası, görünüşte yargıç bağımsızlığı ve yaralınacak, ancak uyup yasada belirtiliyor. Ancak Özal hükümeti KIRCALI Bu konuda ben çok iyi somiş oluyorlar. Bunun ülkeye de yararı var. nunlardaki hükümler anayasada da yer algıçhk güvencesine ilişkin 1961 Anayasası'nın temel hüdöneminde Dantştay'a yalruzca bir tasan in nuçlar bekliyorum. Biz hükümetin tercih uymamak onun tercihi dı. Onlar o sırada belki 1980 öncesı olaylaÇünkü Türk milleti adalete büyük önem kümlerini aynen almıştır. Ne var ki, "ancak anayasası" celenmek üzere gönderildi. Bu dunım Da lerine karışmayız. O bir partinin politika olüCük. BİZİm nn etkisiyle bir miktar düzenli, net şekilde gÖrÜşlerimİZ vermiştir. diye nitelendirilen bu anayasa, o hükümler arasına öyle nıştay'ın önemli fonksiyonlanndan birinin sıdır. Biz sadece yazış tekniği ve anayasaya ortaya konulmuş olabih'r. Ama kabul etmek kurallar yerleştirmiştir ki, böylece yaygın haik Yani bu gezilere katılmakla, halkla gerekir ki insanlar hislerden uzak. Bunları işletilmediği kanıstnı gündeme getiriyor. Bu aykırılık yönlerini inceleriz. Aslında anaya alındıktan sonra göz göre deyişiyle "bir çuval inciri berbat etmiştir." aranızda köprü kurmayı mı amaçlı zaptırapt altına almak düşüncesine ait hünu siz nasıl degerlendiriyorsunuz? saya uygun kanunlar güzel kanunlardır. göre bunlann üzerine 1982 Anayasası'nın dayandığı temel norm, hiyeraryorsunuz? kümler de yer almıştır anayasada. Ama çok KIRCALI Doğrudur. Biz devletin, ida Çünkü fikir orada. Eğer anayasada bir ek gidemez. Sonunda üzücü şi, otorite ve kayıtsız koşulsuz disiplindir. Oysa bu KIRCALI Bir bakıma öyle. Tabiatıy baskının olduğunu bilmiyorum. Bunu zarenin islerini, parlamentonun çalışmasını ra siklik görülüyorsa, bunu hükümetler parsonuçlar doğuran yanlış iş norm, bağımsız yargrya çok yabancıdır. Işte bu nedenle, la Manisa benim memleketim. Kazalann man gösterecektir. Eğer bir baskı düzeni hata kavuşturmak için çalışan kompetan lamento dile gftirir, kamuoyu da tasvip 1982 Anayasası ve ona uygun olarak çıkarılan yasalada bir şeyler oluyor. Ben orada bulunmak varsa, bunu kamuoyu da kabul etmiyorsa, lanz. Her gün kanun hazırlamayan idare, ederse değişir. Ama anayasa değismediği sü yapmış olur." ra dayanan günümüz mevzuatı, yargıç bağımsızlığı ve ta yarar gördüm. Bulunduğum sürece de onu değiştirmek parlamentonun görev ve hazırlamak zorunda kaldığmda da zorlu rece bir onu doğru kabul etmek durumungüvencesini büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır. oradaki yöneticilerle, halkla ilişkilerimiz ol yetkisindedir. Yani sıkıldığııruz yer varsa değa düşüyor. Biz onu çok rahatlıkla yapabi dayız. Onun hakkında ek mütalaalar beyan du. Dostluklar kurduk. Butun yargı bu ko ğiştirilir. Sıkılıyorsak, biz Danıştay olarak leceğirnLzi söylüyoruz. Ülke işlerinin iyi yu etme hakkımız yok. Sonuç nedir? Sonuç, büyük ölçüde 195060 dönemine 6'ya 5 çıkıyor. Yani 11 üyeden 5'i 'Ben hü Her yasanın, kararnamenin Anayasa kümet olsam, bu kanuDO anayasaya uyguıı pukluğun kalkmasını istiyor. Yüksek yargı burada sıkılıyoruz deriz vatandaşa. Bizim rümesi, ihtilafların çok az çıkması, parladönüştür, yargının yürütmenin güdümüne sokulmasıorganları uyelerinin, icrayla yakınlaşırsak sıkılmamız demek, kamuoyunun, kamu vicmentonun yasanın teferruatı ile uğraşma Mahkemesi'ne gitmesini nasıl değerlendiri dur diye çıkannm' diyor. Bıçak sırtı kadar dır. Otuz yıllık yargıçların, atamalarını yaptırmak ya da engellemek için yeniden Adalet Bakanlığı Müsteşaması, Anayasa Mahkemesi'nin sürekli ola yorsunuz? ince bir hat üzerinde oynuyor bu işler. Hü kararlaruıın etkileneceği yönünde bir çekin danının sıkılması demektir. Onun için o noktaları değiştiririz diye düşünüyorum. n'nın kapısında birikmeye başlamaları, gerçek gücün rak bu konuda rahatsız edilmemesi için taKIRCALI Anayasa Mahkemesi'nin bi kümetin telaşından geliyor bu. İyi niyetli, genliği var. Muhalefet de birtakım düşünceler ortaya hangi organda toplandığımn bir kanıtıdır. Bu durum, sarılann bizden geçmesi gerekir. Çünkü Da rinci derece mahkemesi gibi ealışması onun bir şeyler yapma gayretinden meydana ge Öyleyse Sayın Başbakan'ın gezilerine koyuyor. Onların da tabiatıyla gerçek pay12 Eylül zihniyeti açısından ne denli başanysa, bağımnıştay'dan gecen bir yasanın Anayasa etkisini de azaltır. Anayasa Mahkemesi, bir liyor bunlar. Ama bu da o kadar garanti katılmak da mumkün olabilir? ları var. Maksatlı şeyler değil. Ana muhasız yargı açısından o denli kaygı vericidir. Mahkemesi'ne götürülmesi son derece güç yasanın anayasaya uygunluğunu ya da ay içinde söylenemez. Belki bilerek de bazı şeyKIRCALI Sayın Başbakan'ın gezisitür. Çünkü biz önce gelen yasayı anayasa kınlığını karara bağlıyor. Bu kolay bir şey ier olabüir. Kesin olarak bir şey söylenemez. ne de katılabilir insan. Gerekirse yarınki lefet partisi olarak gerçekten güzel şeyler Yargıçlarımızın hukukun üstünlüğüne ve adalet ideya uygunluk açısından inceleriz. değil. Bu her gün yapılamaz. Her an bunu Ama iyi niyetli yapılan şeyler demeyi ter Başbakanın da, bakanlann da gezilerine ka söylemek istiyorlar. Bizim milletimizin sağaline bağlıhkları belki bugünkü sıkıntıları hafifletebiduyusu, hatalar varsa onları düzeltecektir. Yasalann Danıştay incelemesinin ge yapacak kadar yetenekli eleman bulmak da cih ederim. tılabilir insan. Biz idareyi bilen kişiler ollir, ama Adalet Tanrıçasf nın yeniden sancılandığı bir Halkı uyara uyara bir noktaya getirebiliriz cikmeye yol acacağı savunuluyor. mümkun değil. Zaten Anayasa Mahkeme Sizin inceietneoizde anayasaya aykın duğumuzu iddia ediyoruz. GAP ne du sanıyorum. Ama anayasa iyi niyetlerle yagerçektir. KIRCALI Bizim taahhüdümuz, tasa si'nin kadrosu da buna müsait değil. Onun yönler bulunduğunda. bu, Danıştay ile hü rumda? Söylendiği gibi mi? Iğdır Ovası pıldı!' nlan Danıştay'dan mumkün olan en süratlı için Anayasa Mahkemesi'ni bu sıkıntılardan kümet arasında bir gerginliğe yol açar mı? nasıl sulanıyor? İsranbul Köprusü ne du lanılmasına ilişkin görevler hariç olmak üzere" yargıç ve savcılar üzerinde gözetim hakkı vermektedir. Eski deyimk "nezaret" hakkını Adalet Bakanı'na tanımakla 12 Eylül, Turkiye'de yargı bağımsızlığını yeniden 1961 Anayasası öncesine geriletmiştir. Pek fazla açıklarnaya gerek olmaksızın şunu rahatlıkla söyieyebiliriz ki, adalet dağıtan kişilerin hangi yönden olursa olsun, yurütme organının gözetimi altına konulması, hem yargıçlann kişililderine, hem onlann gördükleri işleve ağır bir saygısızlıktır. Çünkü yargıçlık, şu ya da bu şekilde gözetim altına konulmaya kesinlikle uygun olmayan bir meslektir. Bunun ötesinde bir bütün olan yargısal işlevi ikiye ayınp, yargıcı idari görevieri bakımından bakanlığa baglamak anlamsızdır. Zaten mahkeme kalemlerindeki işlemler, buralarda çalışan kişiler ayrı bir düzenleme konusudur. c) HSK'nın "Görev Degişürme" başhğım taşıyan 36. maddesi şöyle bir huküm getirmektedir: "Hizmetin gereklerine, teskilabn ihüyaçlanna veya Hgililerin isleğine göre: Adli yargıda görevli hâkimler, adli yargıda savcılık, adli yargıda görevli savalar. adli yargıda hakimlik; İdari yargıda görevli hâkimler, idari yargıda savcılık, idari yargıda görevli savalar, idari yargıda hakemlik gore\lerine, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kunılu'nca nakledilebilirler. Bu hukmün özettikJe yargıçlar açısından yargıçlık güvencesini ne denli tehdit ettiği acıktır. Yargıçlar, ancak yas baddi, suçluluk ve malullük nedenleri ile meslekten çıkanlabileceklerine göre kendilerine Unuuuı gtivencenin özü bu nedenler dışında görevlerinde kalmalandır. Yargıçlık güvencesi, ancak bu yoldan konınabiiir. Bir yargıç, hizmetin gerekleri, teşkilaUn intiyaçlan gibi gerekçelere dayansa bile mesleğini bırakmaya zorianabiliyorsa, artık yargıçlık güvencesinin varlığından söz edilemez. Görev değişikliğini yapacak merdin HSYTC olması da sonucu değiştinnez. Çünkü 1982 Anayasası kurulun oluşumunda, yüriitmeyi doğrudan ve dolaylı biçimde söz sahibi yapmıştır. HSYK, yürütmenin etkisine açık olmasa da durum değişmez, zira yukanda belirtilen nedenler dışında bu kurula da bir yargıcı meslekten çıkartma yetkisi verilmemiştir." d) Yargıçlık güvencesini dolayısıyla bağımsızlığınıkeUmenin gerçek anlamıyla "pamuk ipbğine bağlayan" bir düzenleme, anayasanın 159/VII ve HSK'mn 36. maddesinin II. fıkrasıyla getirilmiştir. Söz konusu hükümlere göre Adalet Bakanı, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde hizmetin aksamaması için, kadro durumu uygun bulunan bir yargı çevresindeki bir yanç ya da savcıyı, gereksinme duyulan başka bir yargı çevresinde görev yapmak üzere geçici olarak yetkili kılabilir. Ancak bu karar ilk toplantısında HSYK'mn onayına sunulur. Kurul, bakanun yetkili kJdığı yargıç ya da savayı uygun bulmayıp değiştirebiür. Ne var ki, kurulca yetkilendirilen kişinin göreve başlamasına kadar, bakanca yetkili kılınamn yaptığı işlemler geçerlidir. Danıştay Başkanı Süleyman Sırrı Kırcalı'nın Cumhuriyet'e demeci 'Biz hükümetin tercihiae kanşmayız' BtTTl