Catalog

CUMHURİYET/6 HABERLER 75 AĞUSTOS 1986 SHP Genel Başkanı, Cumhuriyet'in sorularını yanıtladv Ben hazantrtm: Kazanmak umudu ile seçime giriyoruz, hem parti olarak hem aday olarak. İzmir'de ben kazanırım. İcabtma baharlar: Halkın benim tavrımı benimseyip benimsemediğinin tek ölçütü, başarı kazanıp kazanmamaktır. Bugüne kadar ben SHP'ye zarar verdiğimi sanmıyorum, Bir gün bu olursa, partiüler o zaman bunun icabına bakarlar. YALÇIN DOCAN ANKARA Seçime daha bir buçuk aylık bir süre var. Ama, Türkiye'deki seçim havasırun da özellıkle milictvekili adaylannın açıklanmasından sonra ısındıgı gözlerden kaçmıyor. Dolayısıyla, bugünkü siyasal atrnosfer içinde iktidar partisı liderinin, yani Başbakan Turgut özal'ın düşüncelerini aldıktan sonra bir de muhalefet lideri olarak SHP Genel Başkanı Erdal lnönii'nun görüşlerini almayı dUşOndük. Kendisiyle bir yanıyla kişisel oitelikte, bir başka yanıyla da günün siyasal sorurüannı irdeleme amacmı taşıyan bir sohbet yaptık. SHP Genel Başkanı ve muhalefet lideri Erdal tnönü ile önceki gün öğleden sonra SHP Genel Merkezi'nde görüştük. Görüşme sırasında lnönü partisinin seçim bildirgesinin göruşüldüğü MKYK toplantısmdan bir ara odasına çıkarak bize zaman ayırdı. Bir yandan öğle yemeği için ısmarladığı sandviçlerini yerken, bir yandan bizim sorulanmıza yanıt verdi. tnonü'ye yönelttiğimiz sorular ve yanıtlan aynen şöyle: Sayın Erdal tnönü, Başbakan Tnrgut Özal'la yaptaftımız «ohbeti şimdi <le mnhafcfet Udcri olarak atzmle surdnnnek btiyonz. fzu verirj*aiı öace 'biraz daha tz sryasal konayla' tiyasetle bagtaatuı oMntn halde, biraz daha kişfaei sayuaMfecek bir koaoyta sohbete girmeyi dttşnnnyorum. Sfcria poVtik tutamuaazdan çok, kişisel tavraız, ı m ı bir poUtikaa olarak Idşted tavruuz zamaa zamaa eleştirlUyor. Halkın karsuuıda bir potttikaadaa çok, Mr •arrastte hocaa gibi konuştaguauz beUrtittyor. Halk beyecan bcUerkca, «ofakkaah bir ini*ersJte hocaauı bulnyor karsuında denfflyor. Yaoi, •atak atmanu btenrjror. Natuk afıadıtnıiT içJn dc eleştiri ahyorsunuz. Bn destiruere ac diyorsunuz? INÖNt) Hiçbir şey demiyorum. Herkesin bir karakteri var. Bir de insanın davranış şekü var. lnsanın meslegini değiştirince davranış şeklini değiştirmesi kolay değU. Bu kişisel olay bundan ibaret. Ve ben rahatsız olmuyorum bu eleştirilerden. Herkes gttzel güzel değerlendiriyor olaylan... Eleştiriyor bir siyasetçinin konuşmasını. Bunlar gayet doğal şeyler. Ben rahatsız olmuyorum, bir ölçüde uyan diye alıyorum. Fakat tabü insanın bir karakteri var, akştığı bir davranış şekli var. Kişisel cevabım bu. Aym toraya Uşhd yaaıtnızuı öteainde, bir polltik yamtmız yok ma? Solda kavga ANAP'a yarar inanıyorum. Zaten o sebeple, her seçimden sonra Türk halkı engin sağduyuiunu gösterdi, en iyi yolu buldu gibi değerlendirmeler yapanz. Bu da dogaldır. Çünkü büyük topluluklar böyle yaparlar. Onlann hayatlannı etkileyen basit etken ne ise o dogrultuda karar verirler. Bir seçim strasmda önemli otaa şu ya da bn düstnccye sahip olnp da o düşBDce dogrnltusonda o gün* kadar oy kaüaamıs obu kHJeler degil, bdki daha çok kararsu diye nitdcdiginıiz ortadaki bir kMe ki, iktidar ya da muhaiefeti beürkyen genelHkle bn Utfe oluyor. Dolaymyia propagandamn amaa geneUikle bn kararsu Idtleye nlaşmak olnyor... Kararsz kitleye nlaşmak actsudan sizin tavnnın, sizin politik osiftbunozn deferleadirinek bana ne diyorsanuz? tNÖNÜ Tabü bu çok önemli bence. Çünkü özellikle o kitle verdiği oyun ne anlama gdecegini iyi düşttnmeli. Yani Özal'ın iıledlgl potttikalan irddemeii halk, bnnn mu diyorsunaz? tNÖNÜ Sayın özal 'Belli bir programım, belli bir anlayışım rar. En dogruso budur, bunu benden başka kimse yapaaıaz. Bnau yaparagıi. Onnn için sizden 6 Kasım'da oy istedim, verdiniz, yerei seçimlerde yine verdiniz. Şimdi yine verin ki istikrar bozulmasın ve ben aynı şeye devam edeyim' dıyor. Yani yapacağı şeyi herkes biliyor. Bu kemer sıkma politikası yani büyük kitlenin kemer sıkması, varlıklılann da rahat gelişme saglaması, işçinin sıkmtısı ve toplusözleşmeler yine tabanda çahşacak, taban fıyatlan yine düşük verilecek, esnafın kredisi yine zor olacak. Bütün bunlar devam edecek. Bunu açıkça söylüyor Sayın Başbakan. ö t e yandan ara seçim iktidar değiştirmeyecek. Onun için başka bir muhalefet partisi iktidara geürse nasıl davranacak, bu önemli degil şimdi. Çünkü iktidar değişmeyecek. Yine Sayın özal'ın partisi iktidara devam edecek ara seçimin sonunda. Ama acaba Sayın özal bu dediği gibi rahat bir şekilde bu halkı ezen kemer sıkma poliükasma devam edebilecek mi etmeyecek mi? İşte eğer bu seçimde çoğunluğu kazamrsa ANAP o zaman Sayın özal bunu yapacak. Bunu yapmamasının tek yolu bu seçimde ANAP'ın çoğunluğu almamasıdır. Onun da bence tek yolu SHP'ye oy vermektir. Çünkü ana muhalefet partisi olarak en güçlü muhalefet partisidir. Üstelik kamuoyu yoklamalannda birincı partidir. SHP'ye oy verilirse oy dağümaz ve mesaj açık bir şekilde yerine gıder. Yani 'Biz ANAP'm, Sayın Özal'ın politikaaadan memnan degiliz. Degistinm bunu'. Bu mesajın verüme şekli SHP'ye oy verraektir. Eğer başka partilere oy verirse, dagıhr oylar vt yine ANAP'ın aday\ mületvekiü olur ve Sayın özal göğsünü gere gere 'tste bakın' der, 'Olmuyor, yine biz kazandık millctvelüllerinin çogunu, demek ki benim poMtikam tamamdır, devam ediyorum, daymmn' der halka. Yüzergezer oylara zannediyorum bunu göstennemiz gerek. Peki siz gerek partinin lideri olarak, gerekse parti olarak onlara kendinizi anlatabUdiginizt inaoıyor musunuz? Kendinizi halka anlaUbiliyor mnsnnmz? tNÖNÜ Bu yolda çalışıyorum. Bu seçim kampanyası zaten bunun için. Benim şimdi söylediğün isin mekanik tarafıydı. Yani ana muhalefet partisi en güçlü partidir, dolayısıyla ona oy verirseniz oyunuz kaybolmaz. ANAP'a dersi verirsiniz. Ama 'Size niçin oy verecetiz? Sadece ANAP'a kifdıgıım? için mi?' diye soracaklardır. Ara seçim üç yıllık bir dönemden sonra yapılıyor. 5 yühk seçim döneminin yansını geçince yapdıyor. Ve bence burada kitlenin ister istemez dayanacagı şey geçmişteki iküdann icraaü ve geçmişte muhalefetin yaptıklan. Ona dayanarak da ben SHP'ye oy verUmesim'n en doğru ve halkın çıkan için en sağlıklı yol olduğunu söylüyorum. Bundan sonra ne olur? Bundan sonra ne olacagı meselesi başka.. Onu o zaman politikacüar düşünür ve halka düşündüğünü söyler. Şimdi halktan sorulan bir soru var. Onun cevabım verirken halk yalnız kendi durumunu düşünmelidir. Ve biz de ona o kolayugı göstermeüyiz. Eğer vatandaşlar durumdan memnun değiUerse o zaman ben bu memnuniyetsizliğimi belirtirsem Avrupa bana kredi vermez gibi şeylerle onlan yormamalıyız. Onun için seçimi kazanmamız gerekir diyorum. Kazandıktan sonra ne olacak tabü ortaya çıkan sonuç bu olacak. ANAP'm politikasından vatandaşlar memnun değil. O zaman daha önemli olan şey başbakan ne yapacak meselesi. O hemen erken seçim isteyebilir, yahut poütikasını değistirip devam edebilir. Yahut herşeye rağmen anlamazlıktan gelip, 'Ben yine aynı yola devam edecegim' diyebilir. Tabü o zaman bizim durumumuz kararlı bir şekilde bunun yaniış olduğunu göstennek olacak tır. Sizin partinize hemen her zaman seçim olsnn olmasın yöatftflen bir temd eleştiri var. Ünla eleştiri Özal'ın uygulamgı iktisat poUtikalanna karşı bir alternattf gösterip göitennediginiı. Bu seçim sırasında böyle bir alternatif ortaya koyacak mısınu? ALTERNA TİF Bir altematif politika hazırüğı içindeyiz. Yavaş yavaş üerüyor. Ara seçimde bizden böyle bir açıklama beklemeyin. Bu, genel seçim olsaydı, o zaman tabü her parti iktidara geünce ne yapacak, onu açıkça somut olarak söylemesi gerekirdi. Ama bu seçim geleceğin hesaplaşması değil, geçmişin hesaplaşması. ya da sosyal demokrmsiye inanç, güven acrandan bir fark... tNÖNÜ Yok, yok. Fark nerede o zaman? tNÖNÜ Beni yine tartışttracaksımz. Onun için girmiyorum. Ama uygulama meselesi. Uygulama ya da taktik. Nasıl bir sonuç bekliyorsanuz tznür'de? tNÖNÜ Kazanmak umudu ile seçime giriyonım. Hem parti olarak, hem aday olarak. İzmir'de ben kazanınm. Teşekkür ederim Sayın tnönü. SHP ve alternatif tNÖNÜ Bu sürekli söylenen bir eleştiri ve sanıyorum biz iktidar oluncaya kadar devam edecek bu. Yavaş yavaş ilerüyoruz ve devamlı Uerliyoruz aslında. Ama seçim bildirgesinde bazı şeyler olacak, seçim kampanyasında söylenecek bazı şeyler. Ana hatlannı açıklayabilir misiıuz? tNÖNÜ Yok, yok şu anda hazır değil. Tabü program doğnıltusunda olacak. Somnta getirecek misiniz? Şnnn şöyle yapacagız, bnno böyle yapacag u diye. Mesda knr poUtikasada böyle olacak. Faiz poütikaandan şn olacak, gibi... İNONÜ Yok o kadar aynntılı olmayacak, çünkü daha iktidar degiliz. Ara seçimde iktidara gelecek partinin ne yapacağı şeklinde bir açıklama beklemeyin. Parti olarak alternatif getimeniz... tNÖNÜ Yani bu genel seçim olsaydı o zaman ubii her parti iktidara geünce ne yapacak, onu açıkça somut olarak söylemesi gerekirdi. Ne kadar somut olursa o kadar iyi olurdu. Ama bu geleceğin hesaplaşması değil, geçmişin hesaplaşması bu. Ara seçim çünkü bu. Ara seçim geçen üç yüın hesaplaşması. Geçen 3 yılda başbakan ve ANAP böyle yaptı, muhalefet şöyle toparlanmaya çahştı. Ve ANAP'ın yaptığını destekledi mi desteklemedi mi? Tabü muhalefet de ANAP'ı tam desteklediyse o zaman vatandaşlar ne yapacaklannı bilemezler. Ama tabü öyle degil mesele. Biz her politikalanna karşı çıktık. Onun için eğer bugün ANAP'ın politikasından memnuniyetsizlik varsa o zaman bizim dediğimiz doğru demekür. Yeniden aynı noktaya getiyonız, siz iktidara gdince ne yapacakanu? tNÖNÜ O genel seçimlerdeki meseledir. Daha orada degiliz. Şimdi bu iktidan değiştinneyecek. Tabü biz bü şeyler söylesek iyi olur, herkesin hoşuna gider, ona karşı degilim ben de. Ama niye söylemediniz diye bize sıkı bir eleştiri yürütmenin büyük bir anlamı yok. Çünkü şimdi gereken şey o degil. Yahut şart değil diyeyim. Bediî Faik'in açıklaması • • • • Ortülü Odenek hikâyesi! Eski politikacı, yeni politikacı İNÖNÜ Siyasi cevap da vennek mümkün. Geçmişle ilgjli olarak yapılan benzetmeler ve ihtiyaçlar bana çok aldatıcı geliyor. Bu, geçmişi küçümsediğimden faJan degil. Fakat tutarh olmak gerekir diye düşünüyorum. Biz bir taraftan sürekli olarak TOrkiye'de demokrasiyi kuramadık, bunda hepimiz kusurluyuz veya şu insan kusurlu, bu insan kusurlu, şu kurum kusurİu bu kurum kusurlu diye sürekli olarak geçmişin bir anlamda bir işe yaramadığını söylüyoruz. Ben şahsen o görüşte değUim. Ben büyük birikim kazandığımız gorüşündeyim. Ama geçmişi sürekli eleştirenler, ondan sonra geçmişteki davranışlan göstenneyen insanlara da 'böyle şey olmaz, siz neredea cıirtıniT' diyorlar. Davranışlan değiştirin, geçmişte alıştıgımız şekilde bize hitap edin. Ondan sonra da geçmişin istemediğiniz şeyleri gelebüir mi ihtimalini hiç akıllanna getinniyorlar. Geçmişteki tatsız şey ler, onlann hepsi tarihte kaldı diye düşünüyorum. Ama geçmişteki örnekler göz önüne getirilerek niçin onlar gibi değilsiniz diye eleştiri yapıldıgında itiraf edeyim ki onlan hiç ciddiye almıyorum. Çünkü biz ya sağlam bir demokrasi geleneğine sahibiz, o zaman tabü geçmişte olaylara bakıp davranışımızı ona göre ayarlanz ve o yolda ilerlersek hiçbir terslik olmaz. Sürekli ekonomimiz de, demokrasimiz de gelişir, deriz. Yahut da geçmişte böyle saglam bir birikimimiz olsa bile çok tatsu olaylarda yaşanmışur ve geçmiş bütünüyle örnek alınacak bir manzara göstermemektedir. O zaman da bir kimse geçmişe benzemiyor diye eleştiriiirse tutaıh bir iş yapılmış olmaz. Yaal sizin bu üslubnnız kişisel tavnnıan ötedndc bir aryasal tut«ma da yanaüyor. Bdyle mi anlayaUn? DSP'ye yanıt vermek Şimdi sosyal demokratlar içinde duyarlı ve güçierin tarbşmab konusuna gelmek tetiyonım. DSP olayı. Siz son olarak Sayın Bülent Ecevit ile en son ne zaman görüştüDüz? tNÖNÜ Kemal Aydar'ın cenazesinde geçen sene görüştük. Rahşan hanımla daha yeni.. Bir yemekte bir kokteylde görüştük. Daha sonra partiler arasmda bir dyaret söı konusn oMu. Kişbd olarak anuuzda hicbir lorgınlık, probtetn yok. tNÖNÜ Yok. Son günlerde DSP'den SHP'ye yognn bir eleştiri kampanyası var. Sayın Bülent Ecevit'in yürüttügü. Ve siz cevap vennemenin dognı oiduğnnn düsünayonunaz. Bu düsnnceniz neye dayanıyor? tNÖNÜ İşte bu anlatmaya çabştığım temel seçim stratejisi içinde, ara seçimi vatandaşlann ANAP iktidanna memnun olup olmadıklanm göstermeleri diye gördüğümden, bunun ötesinde tamşmalann konuyu dağıtmak ve neticede ANAP'a yaramaktan başka bir ifadesi olmayacağını görüyorum. tki sosyal demokrat parti çeşitli suçlamalarla birbirlerini eleştirirler, cevap verirler. Bu tartışmadan sonuç olarak sadece iktidar yararlanmış olur. Vatandaşlar şüpheye düşerler. Acaba hangisi iyidir diye. Onun ötesinde bu konulan n konuşulması bile geçmiş üç yıllık ANAP icraatının konuşulmasııu engeller. Halbuki bugün geçmiş üç yıllık ANAP icraatı üzerine konuşulmahdır. Şimdi siz iki sosyal demokrat partinin birbirleriyle kavgasını seyrederseniz, bence bu sadece bugünkü temel konuyu unutturmak ve ANAP'a yaramak sonucunu verir. Aslında bu görüşüme partide herkes katüıyor. Ama ona rağmen bazı arkadaşlanm diyorlar ki, bize artık olmayacak şey söylüyorlar. Buna cevap vermeyecek miyiz artık. tki sosyal demokrat partinin, hatta iki muhalefet partisinin birbirleri ile kıyasıya taruşmalan sadece iktidara yarar. Ben üzüldüm, bunlar haklı ya da haksız. Bunlar benim söylediğim sonucu değiştirmiyor. O yüzden ben bütttn bu sozlere karşı, üzülürsem bağnma taş basanm, sevinirsem yine scvincimi içimde saklanm. Ama cevap vermem. Çünkü bu tartışma ANAP'a yarar. Ve vatandaşlann aklını kanstıracagı için onlar için de ters bir etkidir. Esas konuyu unutturmaktır onlara da. Seçim stratejisi Siz bu seçünde kampanyanızı nereye oturtacakanız? Nasıl bir seçim stratejisi izleyeceksmiz? tNÖNÜ Ara seçim iktidan degiştirmez. tktidann politikasından memnun olup olmadiğımıa gösterecek fırsattır. Ve buna bağîı ana muhalefet partisini istediğini ortaya koymaktır. Kagıt üstünde her türiu ihdmal sdz konnsa. Bu kadar parti ve bn kadar miDetvekfli adayı olduğuna göre, sandıktan hangi sonue çıkarsa keadİBİzi re partinizi başanlı kabul edeceksiniz? İNÖNtJ Evvelden bir rakam söylemek doğru değil. Biz her yerde kazaruna umudu ile giriyoruz. Onun için calışıyoruz. Ama şu rakam bu rakam olacak diye bir şey söylemem mümkün değil. Ne olursa başan olur, onu da söylemem. Çünkü o da bir ölçüde şu kadan iyidir, bu kadarı fenadır gibi evvelden seçim çahşmasını engelleyecek yanılgıya götürür. Çeşitli ihtimaUerin iki ncundaki iki dramatik noktayı, siyasi yönden iki dramatik noktayı afaak, biriode 110 ANAP kazandı, diğeriade 110 siz kazandınız diyeiim. 110 ANAP kazanırsa siz parti olarak nasd bir tercih yaparanız? 110 siz kazanırsanu Türkiye'yi neye zorlarsınız? Kazanmamız gerek tNÖNÜ Ben kazanmak umudu ile gireceğiz derken, kaybedeceğimizi duşünmüyorum. Ama bu söylediğiro şeye inanıyorum. Yani vatandaşlar iktidann yaptıklanndan memnunsalar iktidara oy verirler. Bugüne kadarki icraatının büyük bir halk kitlesini memnun etmediğine inanıyorum ben. Buna rağmen kazanırsa iktidar, çok hayretle karşüanm, çünkü gördüğümüz durum o değil. öteki ihtimalde de birden fazla ihtimal var. Onun için şimdiden şöyle yapanz diye bir şey söylemek mümkün değil. Hayır yani çogunlugu ahrsanız, diyeiim ki o ihdmal gercekkşti. O zaman ne yaparanız? Türkiye'yi erken seçime mi zoriarsıuz? tNÖNÜ Onlan şimdi söylemenin bence pek bir yaran yok. Çünkü vatandaşlar karan rahatlıkla vermeli, örneğin başbakan diyor, bugün bir sürü gazete var, istikrann devamım istiyorsaruz bize verin, bize vermezseniz kredi verroez Avrupaükr. Bu çok ters bü şey. Avrupa'mn bize kredi vermesi mevcut başbakarun devanuna bağlı ise o zaman seçim niye yapıhyor? Onun ötesinde seçim karan milletin vereceği bir karar. Bu karan verirken Avrupa'lılann bundan sonra bize kredi verip vermeyecekleri ve özellikle belirli bir şartla verecekleri ortaya konularak seçimin etkılenmesi son derece ters bir yaklaşım. Ama tabü o bir aşın durum. Seçim karannı verirken vatandaşlar kendi durumlaruu düşünmek zorundalar. Bugünkü durumda memnun musun ANAP'tan? Memnunsan ona veıirsin. Degilsen SHP'ye verirsin. Maalesef böyieyim İNÖNÜ Tabü o tarafı da var. Insanlann herhangi bir meslekte davraruşlan, akülanru kullanarak tuttuklan bir yol, bir ölçüde de yetişmelerinden gelen, kendi karakterlerinden gelen duygusal içeriği taşıyor. Onun için ben size iki cevap verdim. Bir tanesi kişisel cevabım. Ben bu şekilde bir insanım. Hatta şimdi yine alınacaktır, ismini şimdi söylemeyeyim. Sevdiğim bir gazeteci arkadaşun bir seçim yöresindeki gezim sonunda benim geçmişteki insanlar gibi olmadığımı söyleyerek, anladun ki rol yapıyor diyordu benim için. Ama tam tersi ben rol yapmadıgım için ona rağbet ediyorum. İnsan geçmişteki davraruşlannı sürdürdüğü müddetçe rol yapıyor denilemez. Eğer birdenbire başka bir havaya girerse o zaman acaba rol mü yapıyor diye sormak gerekir. Tabü bu konuşmalann sonu yok, gttzel gttzel birbirimin eleştirip cevap verebiliriz, ama cevabım iki taraflı. Bir tanesi ben kişisel olarak maalesef böyle yaraulmışım. Ama öte yandan da bunun yanhş olduğunu hiç sanmıyorum çünkü benim gibi meslek değiştiren insanlar yeni girdikleri meslegi önce akıllanyla arüamaya, değerlendinneye çalışıyorlar. Çünkü bu meslekte olup da yaşayan insanlar artık davranıslannm etkilerini düşünmezler. Onlar için o meslekteki insanlann öyle davranması artık alıylmı; ve tartışılmayacak bir şeydir. O bakımdan ancak bu meslege yeni girenlerde degişik davranışlaı görülür ve bunlar da onlar bu işi bilmediklerini kabul ettikleri için 'Acaba ae y«pmalıyun ki beedeo bekteoenleri en iyi şekfldc (ercekJcstiririm' diye akıllanm yorarlar. Tabü o zaman degişik davranışlar ortaya çikar. Dolayısıyla ben hem kişisel olarak hem de aldımı kullanarak yapügımın yaniış bir şey olduğunu sanmıyorum. Sayın Hasan Cemal, Yurtdışından dönüşümde, yakmlanmın gosterdUcleri Cumhuriyet'in 23 temmuz sayısında, Uğur Mumcu tarafından yazıimış "Ortütü Odenek" başlıklı yaztda adımın da geçtiğini gördüm. Hem de Menderes'in Ortulü odenek yoluyla besleme basrn yaratmak istediği iddiasıyla bir arada.'.. Fakat ne hikmetse, Ortülü ödenekten para aldığım söyleniyordu da, ne aldığtm söylenmiyordu ki, Uğur Mumcu gibi araşttrmacılığı ile temayüz etmiş biryazara bu eksiği yakısttrmak gerçekten zordu. Ama kimbtiir, belkı de Yassıada dosyalan arasında duran uzun bir listenin en dibindeki bir rakamın açıklanmasıyla, Sayın Mumcu'nun "•beslemt basmyaratma"mantığını bir arada tutmak mümkün olamayacağı içindir ki, o rakam kasten açıklanmamıstır!.. Eh! onu da bari ben yapaytnv O rakam 500, evet beş yüz liradan ibarettirL Ve Başbakan Menderes'in, rahmetli Zühtü Hilmi Velibese'yi tstanbula göndererek beni ve Şevket Rado arkadaşımı davet ettiği bir dizi radyo komisyon çalısmasınm ilk haftasmda Ankara'dan aynlırken karşımtza çıkmısttr. O da şöyle olmuştu: Ankara Palas'ta hesabımızı Odemek istediğimizde, yataklı biletlerimiz dahil hepsinin ödendiği bize bildirildl Özülmedik değil, ama daha çok şaşırdtk da. Hatta kızdık da. Nitekim o hırsladır ki, hemen Menderes'in özel Kalem Müdürii rahmetli Basri Aktaş'ı aradık ve durumun bir daha tekrarlanması halinde gelemeyeceğimizi bildirdik. Basri Aktas, kendine özgü nezaketıyle "Beyefendiyi bu seferük böyie basit bir mesele için üzmememizi" rica ederek, bir daha lekrarlanmayacağı sözunü vermiş ve bu söz de gerçekten tutulmuşıur. Sayın Hasan Cemal, iste 500 lıralık ortülü Odenek beslemeliğinin hikâyesi budur. O tarihte benim bir gazetenin iki sahibinden biri olduğum, yazjık ktşlık iki evim, altımda arabam, soförüm, aşçtm, hizmetçim buiunduğu düsünülürse, sanmm Menderes'in de ortülü ödeneği pek iddia edildiği gibi kullanmadığt gibi bir sonuç da ortaya çtkar. Kaldı ki, Dünya gazetesinin koieksiyonlan ortadadır. Ve benimle Ortülü Odenek beslemeciliğinin bir araya getirilemeyeceğinin en açık delilleri olarak tarihin koynunda yatmaktadırlar. Bu açıklamamı, hiç sevemediğim ve ktrk ytlı aşan yazarlığım boyunca tenkiı ettiğim mahkeme yoluyla değit de, meslektaş vkdanına güven yolunu seçerek gOnderiyorum. Gereğini yapacajımzı umar, saygı ve sevgi ile başanlar dilerim. BEDÎ1FAÎK Uğur Mumcu'nun noiu Sayın Bediî Faik'in gOsterdiği bu duyarlığa teşekkür ederim. Yaztma konu olan "öriülü Odenek"teki adlar, Rasih Nuri tleri'n'm "27Mayts ve Menderes'in Dramı" adh kitabmda yer alan mahkeme kararından alınmıştır. Bu nedenle benim bu konuda herhangi bir amştırmam sOz konusu değildir. Yine de bu yaztntn yaytmlanışı, Bediî Faik'e olaym içyüzünü anlaıma olanağı tanıdtğı için yararlı olmuştur sanırım. Umârtz bu mahkeme karannda adı geçen kişiler de birer açıklama yaparak konuyu aydtnlatrmş oturlar. U.M. Ben kazanınm ^^ DSP'de neden böyle bir manbk geçerli degil dzce? tNÖNÜ Onu söylemek DSP ile tamşmaya girmek olur bence. Ona karışmam tabü. Ben bunu partide arkadaşlanma söylüyorum, onun için 'Siz tarnsmaya ginneyin' diyorum. Kongrelerde, kunıltaylarda tartışmalar olur. Ama şimdi tartışmak sadece ANAP'a yarar getirir. Son bir soru sormak istryonım. Geçenlerde verdijiniz Mr demeçte DSP için kardeş parti deyimini kullandınu. tki parti arasında program açısından SHP^ye zarar vermedim Bn açüdamadan sonra şöyle Mr sora geüyor akla. SlzU bn u v n n u ve maknl otabflir. Ama bu geniş balk loplalnklan tarafından ^ toı gş y«duxaoi7or. Bn yadırgama karşısınd* ne d l ? dlyorson«2? Y i sizin b t*vnYani i bu m o halk ne zaaun sfaia açddadıgıııu biçimde bcaimaeyectk? Nasd beoim«cyccek? İNÖNÜ Bunun ölçütü başan. Kazanıp kazanmamaktır. Bugüne kadar ben SHP'ye zarar verdiğimi sanmıyorum. Başlangıcta iki parti vardı, ondan sonra tek parti oldu ve belli bir yere geldi. Bugüne kadar olan çalışmalanmdaki tarzırrun SHP'yi geciktirdiği yahut engelledigi kanaatinde değilim. Bir gün bu olursa partililer o zaman bunun icabına bakarlar. Bence bunun ölçütü başandır. Yani halk tarafından beninuenip beninucıuıediti... İNÖNÜ Tabü, halk tarafından benimsenmediği o ilk başta belli olur. Dolayısıyla bu yaklaşım yahut bu insanın görevi bitmiştir sonucuna varılır ve o kimse kalmaz. Bugün henüz orada degiliz ve ben bu davramşımın partiye zarar verdiğini kabul etmiyorum. Tersbtden diişnniirsek, farklı üslubunuzun diger partüerlc birlikte degerleadirUdiglnde, haUon gözünde farkh bir algüamay» yol açügını söyteyebHir mryiz? İNÖNÜ Ben gerçekten ona inanıyorum. Halkın, oy verecek olan insanlann, bizlerdeki şeyin ne olduğu üzerinde, ber partili anlaşmış degil. Eskiden gelen alışkanlıklar doğnıltusunda davranmak ancak bize oy getirir, görüşü var. Bir de tabü konulan açıkca anlatmaya çalışarak, bugünkü başlıca gereksüıme ne ise ona cevap venneye çalışarak mesafe almaya, başan kazanmaya cahşmak var. Ben bunun daha doğru olduğuna inanıyorum. örneğin, bu seçimlerdeki esas kcnu vatandaşlar ANAP'ın üç yülık iktidannı beğendUer mi beğenmedüer mi? Bundan sonra genel seçimlere kadar geçecek olan 2 yü içinde aym politikamn devamını istiyorlar mı istemiyorlar mı? Esas konu bu. Seçime giden bir seçmen bunu düşünerek oyunu verecektir. O bakımdan bunun ne anlama geldiğini yani bu karannın nasıl hayatını degıştirebileceğini ona her fırsatta anlatmak ve değerlendirmekür gerekli olan. Tabüheyecanlı konuşmalar, kitleyi peşinden sürüMemekler.. Bunlara karşı degilim ama eninde sonunda seçmenin hatınnda kalacak olan, oy vennekle ben ne kazanacağım, ne kaybedecegün meselesidir. Ben onu iyice anlatmaya çalışıyorum. Bunu yapabilirsek, seçimi kazanınz diyorum. 'Devlette çı&ar çevrelerinin sınıjsal işgali var ANKARA (ANKA) SHP Merkez Karar ve Yönetim Kurulu'nda iki gündür tartışılan ve bazı bölümleri benimsenemeyen, Aydın Güven Gürkan'ın hazırladığı seçim bildirgesine esas oluşturacak, "göriişler taslagı" nın partinin, "alternatif politikası'm içerdiği belirlendi. "SHP'den Türk Hsükına, Torkiye İçin Bir Seçim Öncesi'nde Irdetemeler, Çözümler, Görüşler, Öneriler, Seçenekler" başlıklı taslakta, partinin, "dünya görüşü, ekonomik politikast, demokrasi ve anayasa anlayısı ile dış politikası" aynntılı biçimde yer alıyor. Taslakta, alternatif ekonomi politikası olarak, "Planlı karma ekonomi" modeü önerüirken, Türkiye"nin, demokrasi sorununu çözmeden başka sorununu çözemeyecegi belirtildi. SHP'nin kitle partisi ve emekten yana olduğunun vurgulandığı taslakta, "SHP sınıf partisi değildir. Sınıfsal çelişkilerin ancak bir sınıfın egemenliğine ulaşmakla çözülebileceği tezini kabul etm«z" denildi. Güçlü ve etkin sosyal demokrat partilerin varüğinın ve iktidarlannın toplumsal banş, huzur ve gelişmenin vazgeçümez önkoşulu olduğunun vurgulandıği taslakta, Türkiye'de sosyal demokrasinin uzun süreü bir iküdarda denenmesi zamanının geldiği kaydedildi. Kırk yıllık sağ iktidarların uygulamalannın sonuçlannın ortada olduğunun belirtildiğı taslakta, şu görüşlere yer verildi: "Topluma, tüm kurum ve kurallanyla işten bir demokrasi, özgürlük, arayan ve yaratan bir toplum, bir avuç çıkar çevresinin değil, halkın emrine ve denetimine verilmiş bir devlet, kaynak savurmayan hızla gelişen planlı bir ekonomi. eşitsiziikleri azaltan bir toplumsal düzen öneriyoruz." Türkiye'nin ^SO"!! yülarda eşit gelir düzeyine sahip olduğu ülkelerin çok gerisine düşmesinin temel nedeninin ülke kaynaklannm "akıl almaz bir savurganlıkla kulanılmaa" olduğunun belirtildiği taslakta, kaynak savurganlığınrn sanayileşme ve gelişmenin ivme kazanamamasma yol açtığı ifade edüdi. Taslakta üretken bir ekonomik düzen için, "demokratik ve katüımcı bir ekonomik planlama" yolu önerildi ve "SHP'nin temel ekonomik bedefi, planlı ve karma ekonomi içinde ülkeyi dünden ve bugunden hızlı kalkındırmaktır" denildi. Türkiye'deki kaynak savurganlığının temel nedenlerinden birinin özellikle imalat sanayiindeki tekelleşme olduğuna dikkat çeküen taslakta, imalat sanayiindeki tekelci eğüimlerin zayıflaulmasına önem verileceği bir devlet yönetimiyle onJenebilecegr vurgulandı. SHP'nin geniş anlamda bir, "dogal kaynaklar" ve "toprak reformu" hazırlayacağının bildirildiği taslakta "Bn refonn yalnızca topraksız köylüye toprak saglamak gibi dar kapsamlı bir reform olmaj'acaktır. Kent topraklan da dahil, tüm doğal kaynaklann kullanınundaki kaynak kayıplannı önleyerek, doganın kullanımında çıkar hesaplan değil. akılcıhk ve verimlilik esas kılınacaktır" denildi. görüşüne yer verildi. Tarım Tanmdaki, "üretidtüccar" ilişkilerini etkin devlet müdahalesiyle düzenlenerek, yaratılan değerin aracı yerine üretidye kahnasınm sağlanacagınm vurgulandığı taslakta, bu nedenle kooperatifcüiğm destekleneceği ve ürilnlere hakça destekleme fiyatı verileceği belirtildi. Aynca, tanm kesiminde sulamaya büyük önem verileceği ve Atatürk Barajı ile Urfa TüneUnin bitirilmesi için gerekli her türlü kaynağın sağ Gürkan tarafından hazırlanan SHP seçim bildirgesi taslağı 9 Toprak reformu BtLDİRGE TASLAĞINDAN S belirtildi ve bu konuda şu öneriler sıraJandı: • Bazı alanlara devlet üretici olarak girebüir. • Bazı alanlardaki devlet tekelleri kaldınlabilir. Türkiye, demokrasi sorununu çözmeden başka sorununu çözemez. Demokrasi ve ekonomi Hedefîmiz, planlı karma ekonomi içinde ülkeyi kalkındırmak. Türkiye'deki savurgan ve çarpık özel kesime yerli tütünle sigara üretimi izni verilecek. ekonomik işleyişin ardında "devletin azla Gelir ve Kurumlar Vergisi ödeyenlerden gider vergisi almacak. çıkar çevrelerince bir tür gizli ve örtülü işgaü"nin yattığının savunulduzel kesime devredilecek KÎT'ler yeniden devletleştirilecek. ğu taslakta, "Türkiye, demokrasi soGüvenlik soruşturması mağdurlanna tazminat ödenecek. rununu çözmeden. başkaca hiçbir sorununu kalıcı bir biçimde çözemez. Devlet işletmeleri, rekabete açılacak. Türkiye'nin var olan ekonomik soIşsizlik konusunda özel istihdam projelerinden yana olmakla birlikte, istihdamı saglamak için ileri teknolojilerden vazgecilemeyeceğrnin kaydedildiği taslakta, Türkiye'nin dünya ekonomisi içinde uzlaşabileceği sektörlerin de "emekyogun sektörler" olacaği belirtildi. Vergi Vergi gelirlerinin gayri safı milli hasıla içindeki payının özellikle ANAP iktidan döneminde azaldığına dikkat çekilen taslakta, SHP'nin bütçe ve gelirier reformu yapümasından yana olduğu açıklandı. Ve vergi gelirlerinin GSMH içindeki payının yüzde 20'lerin üzerine çıkartılmasının hedeflendiği ifade edildi. Geür ve Kurumlar Vergisi belli büyüklükte olan mükelleflerden kaynak vergisi ahnacağının anlatıldığı taslakta, bu verginin, "giderierden alınan düşük oranlı müterakki vergi olacagı ve firmaların tutumlu çalışmalarını özendireceği" bildirildi. Aynca, "asgari ücretin vergi dışı bırakılacagı" lanmasına açıklandı. özen gösterileceği den millüeştirilecek ve devleUeştirilecek" denildi. Taslakta KİT'lerin kaynak savurmasını önlemek üzere çeşitli önlemler alınacağı ve devlet tekelinin sürmesiıün zorunlu olmadığı alanlarda, devlet tekellerinin kaldırılarak devlet işletmelerinin rekabete açılacağı ifade edildi. Enflasyonun "kısa süreli bir şok ttdavisi" ile önleneceğinin anlatıldığı taslakta, faiz oranlanrun düşürülmesiyle devlet giderleri içindeki faiz yükünün azaltılacağı ve belediyelerin üretken olmayan yatınm giderlerinin erteleneceği belirtildi. Aynca KİT'lerin fiyat kararlılığına kavuşturulacaği ve döviz kurlanmn sabitleştirileceği açıklandı. Türkiye için aynlmaz bir parçası olan yönetsel özerkügi, anayasal güvence • altına almaktır" denildi. , Dış politika ! Aydın Güven Gürkan tarafından kaleme alınan taslakta "dış politika" , konusunda şu görüşlere yer verildi: "Atatürk'ön 'Yurtta banş, dünyada banş' Ukesi ber zaman cumhuriyet hükümetlerinin uluslararası iliş' kilerde banşı korumaya yönelik davranışlara götürmüştür. 21. yüzyüa yaklaşırken, dünyada süper güçler arasında korkunç bir silahlanma yanşının sürdüriilmekte olması, etkin bir silahsızlanma ve uluslararası sürekli banş özlemlerini de gündemde tutmaktır. SHP olarak ttluslararası bansa katkı yapacak arayışlara kablmanın görevüniz olduğuna inanıyoruz. tçinde bulunduğumuz savunma antlaşması büturıu çerçevesmdeıı çıkarmadan, sürekli banş gibi yüksek inançlı ideolojik gerçekliğin yolunda, yeni fıkirierin ışığında verimli çabalar yürütebüeceğimize güveniyoruz." Tütün tekeli Türkiye'de "Virgiııia" tütününe dayah sigara üretimine izin veren yasanın yürillükten kaldırılacağının beliriildiği taslakta, ancak özel kesime yerli tütün ve sigara üretimiyle verileceği ifade edildi. SHP, MKYK'de tartışmalara yol açan bu konuda taslakta, "Türk tütünün sağhğa daha az zaraıiı olması >c bunun tüm dünyaca büinmesi, Türk tuiunünden yapılmış kaliteli sigaralara dışsatım olanağı sağlayabilir. Bunun için sigara üretiminin yanşmacı pazar koşullanna açüması gereklidir" görüşü savunuldu. Seçmen kendini düştintir Törldve'de halk, siyasi gensmenin bugünkü asantasuda, partfleria progranlan, öaerdikleri politikalar ya da temsil ettikleri disüncelerden çok, lidcr davrmnıtian ile daha fazla ilgili ve lider davraaııhuuıdan yola çıkarak bir terçihi benimsiyortar geoeüikk.. Baaun sebebi aedir? tNÖNÜ Ondan emin degilim ben. Bu söylediğiniz bazı çevrelerde yaygın. Ama ben ondan o kadar emin degilim. Yani seçime giden seçmenin oyunu verirken, 'Ben özal'ın partisine, Inöna'nan partisine oy veriyorum' demesine bakmayın. Gerçekten onun düşündüğü şey, ben bu oyu vennekle daha iyi yaşayacak mıyım, yaşamayacak mıyım? Onu zihninde evirip çeviriyor. Bunu yaparken de tabü önemli olarak gördüğü seyler var. Wfe göfdüvse* liderleri, bunun etkisinde kalabilir ama onun Ötesınde günıuk yaşanıısı v<u, çifti çubuğu var, işi var, esnafsa dükkanı var. lşsiz ise işsizliği var. Bunlan düşünerek veriyor. Tabü bunlan uzun boylu anlatmak kolay degil. Üstelik çeşitli çirkinlikler de var. O bakımdan tanınmış insanlara referans vererek işte lnönü'nün partisi, özal'ın partisi, Cindoruk'un partisi gibi işi kişiselleştirmiş gibi görünebilir. Ama ben eninde sonunda topluluklann karar verirken onlann hayatlannı etkileyen olaylan düşünerek karar verdiklerine • Holdingleşrne denetim altına alınarak, kaynaklann iyüeştirme yatınmlanna yönelmesi saglanabilir. • Bazı alanlarda, küçük ve orta işletmecilik teşvik edilebilir. • Belli bir plan dahilinde dış saüm teşvikleri azaltüarak yapay destek hafifletüir ve sektörler rekabet koşullarına zorlanabilir. • Holding bankalan karşısında devlet bankaları etkin bir biçimde kullanılarak, holdinglerin kredi denetimi kınlır. Uygulanan ithalat polıtikasının da eleştirildiği taslakta, ithalatın kaçakçılığı önleyemedigi, hatta bazı mallarda özendirdiği savnuldu. Taslakta kaçakcılığın, "ciddi, etkin ve çıkar çevrelerinin deneliminden çıkarblnuş KİT'ler KİT'lerin özelleştirilmesiyle ilgili yasanın kamuoyundan ve Meclisten kaçınlarak yasallaştınlmış olduğuna dikkat çekilen taslakta, "Bu yasaya dayanılarak yapılan işlemlerle, özel kesime devredilecek devlet işletmeleri, satıs koşullannın aynısıyla yeni nınlannın aşdabilmesinin önkoşulu, devletin demokratikleşmesi ve toplumnn özgürleştirilmesidir" denildi. SHP'nin bu şartın yerine getirümesi için "bugünkü anayasanın getirdiği engellerin kaldırılmasının gerekliliğine" inandığınıa dikkat çekilen taslakta, anayasanın "kişi hak ve özgurlükleri". "sendikal haklar". "yargı bagımsızhğı ve denetimi", "kanun hükmünde karamame çıkarma yetkisi" gibi noktalann da değiştirileceği belirtildi. Taslakta, SHP'nin tutarsız, yasal ve anayasal dayanaktan yoksun güvenlik soruşturmalanyla mağdur edilenlerin mağduriyetlerinin tazminat ödenerek giderilecegi kaydedildi. Aynca memurlara da toplu iş sözleşmesi yapma hakkımn tanınacağı vurgulandı. Taslağa eleştiriler SHP MKYK'nin iki gündür üzerinde çalıştığı "Görüşler, Öneriler, Çözümler" tasla|mın bazı noktalan eleştiri konusu oldu. MKYK toplantısmda söz alan üyeler, özellikle taslağın özel kesime yerli tütünlü sigara üretimi izninin verilmesi ve KlTlerle ilgili olarak ahnacak önlemler konulannda taslaktaki görüşlere kanhnadıklannı bildirdiler. Üyeler konuşmalannda, taslağın bazı noktalarda liberal ekonomi anlayışına uygun olduğunu ve devletçilik Ukesinin göz ardı edildiği görüşlerini savundular. Aydın Güven Gürkan ise, metin üzerinde eleştiri yapümasırun doğal olduğunu, dile geürilen görüşler doğnıltusunda yeni düzenlemeler yapılacağını bildirdi. SHP MKYK, çalışmalannı bugün de sürdürecek. Bugünkü toplantıda son şeklini alacak metin üzerinde, partinin ara seçimler için yayımlayacagı "seçim bildirgesi" hazırlanacak Üniversite özerkliği Taslakta, YÖK konusunda ise, "SHP için temel hedef, gerekli anayasa degişikliği ile üniversilelerde bilimsel özerkliği ve bunun en azından