Catalog

23 SUBAT 1986 EKONOMt Gecen hafta CUMHURİYET/U EKONOMIDE DIYALOG 195O'de Adana'da doğdu. Robert Kolej lıse bölümunü bitiren özmucur, 1973 yılında Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi Bolümü'nden mezun oldu. Ekonometri dalında master derecesini 1974 yılında Ingiltere'nin Manchester Üniversitesi'nde alan özmucur doktorasım ise tstanbul Üniversitesi'nde verdL 197576'da tstanbul Nazım Plan Bürosu'nda çaltşan özmucur daha sonra Boğaziçi Üniversitesi ve ABD'de Vassar College'de öğretim üyesi olarak görev yaptı. 1983'te doçent unvanını alan özmucur halen Boğaziçi Üniversitesi'nde görevli. Özmucur'un Turkiye'nin ekonometrik tahmin modeli konusunda ve diğer konutarda çeşitli çalışmalan var. SÜLEYMAN ÖZMUCUR Ulagay sordu, Özmucur yanıtladv Gelir dağıhmındaki adaletsizlik 1985 yıfinda daha da büyüdti Yanle MXt inmi; omyor. Yani fimdi jöyie kabaca bakanak, 1963te yuzde 41'dea başlryor Unmın payı, 197374'te yiizde 30Tara gelmis. 19S0'dc yüzde 24 dvannda ve Uk defa yüzde 20'nin altına gallba 1985'te Inmis oluvor. t c retterin payı nasd bir geU^me gösteriyor 85'te? ÖZMUCUR Ücretlerin payı da yüzde 21.45'ten yüzde 19.47'ye inrniş görünüyor. Galiba ücretlerin payı da yazde 20'nin alüaa ilk kez inmis oluyor. Tanm dışı, iicrelraaas dı^ı gelirlerin payı ise yuzde 6O'ı aşıyor. ÖZMUCUR Bu da kiralan, faizi, müteşebbis gelirini, temettüyü, Tırma kârlannı içeriyor. Bu tür gelirlerin milli gelirden aldığı pay, ilk kez yuzde 6O'ı geçiyor ve yüzde 63'e yaklasan bir oranı buluyor. Tabii eldeki gecici verilere göre bu.. Sayın özmucur, atıe Uk olarak f aau jormak tstiyomın: Türkiye'de milli |eHr besaplan ne öiçöde saftlıkh yapıbyor v« bu konuda 1970'lerden bu yaaa gettsBe var mı? Yolua ndlli geUr besaplannda belli bir nokUya gelindiktea soara, bir daraklama döaemiae mi firfldi? ÖZMUCUR Türkiye'de milli gelir rakamlaruun nasıl hesaplandıgına dair bir yayuı, 1973 yılında Devlet Istatistik Enstitüsü tarafından yapıldı. Adını beürtmek gerekirse, Türkiye MİUİ Gettri Kaynak ve Y&atemler" bajukU ya.yında milli gelirin ne şekilde hesaplandıgmı gösteriyorlardı. Bu, ciddi bir çakfma mıydı? ÖZMUCUR Tabii, son derece ciddi bir çalışmaydı bu ve Birlesmis Milletler'in milli muhasebe sisteminin Türkiye'deki rakamlann elverdiği ölçüde Türkıye'deki uygulanmasıydı. Ondan sonra bu yayınlarda bir kesilme oldu, yani arkası gelmedı. Gunümüzde de bu yılın başında yapılan toplantılardan Üldiğimiz kadanyla sadece büyüme hızlanna bakarak birtakım tahminler yapılmakta. Yani eski yontemden bir aynlma söz konusu. Burada eleman probleminden ileri gelen bir şey var tabii.. 1970lerde bu Işi yapacak olan kadrolar daha yeterliydi anbukfun ka«amta. ÖZMUCUR Evet. O kadrolann birçogu, su nedenle veya bu nedenle aynldılar. Yeterli eleman kalmadı. Han« halkı anketlertoe dayalı gelir dagdnnı arsş&rması da gallba son olarak 1973 yılında yapıldı. Ondan bn yana bdyle bir çahşma yapıldı mı? ÖZMUCUR Şimdi efendim, Devlet Planlama Teşkilatı, 1973 yılında o hanehalkı anketleri uzerinde bir gelir dağılımı araştırması yaptı. Oldukça da kapsamlı, bolgelere göre gelir dagılımını veren, gruplara göre gelir dağılınunı veren... Ve laaınn yakın tarinlerde Dıinya Bankas'nın kendi raporianaa koytein da aaU o 1973'teki ırmsbnnanın sonuçlan... ÖZMUCUR Herhalde odur. Yalnız onu belki kendilerine göre revize etmişlerdır. Bir de Devlet Istatistik Enstitüsü'nün, 197879 yıllannda kentsel bolgelcrde yapügı Tuketici Hanehalkı Harcamalan var. Orada da gelire dayalı sorular vardı ve gelir Ozerine bir seyler söyleme imkânı vardı.. Safbklı bir arafdma nuydı ma? , ÖZMUCUR Tabii bir yerde bir sanssızlık olarak 197879 kotü yıllan, büyüme hızının eksi olduğu bir yıl olmasından dolayı, bir de tabii o dönemdcki anarsi ve terör olaylanndan dolayı, bazı eksik beyanlar olmuştur. Şişli örnejıni vermek gerekirse, mesela Şişli'de çalısan anketörlerin söylediğine göre, birçok kişi cevap vermek istememiş ve sonuçta kapıcıyla konuşulmuş, ozaman da tabii oranın getiri olduğundan daha düsük gOrunebilmiş... •' ŞİBMIİ, gelir dafiksu konusanda geçertt bir flkir edİDebfliBek için, öıdttkle 197879 döneminden bu yana meydana geten degişikligi saptamak için berhalde bu şekilde kapsamlı bir banetaalkı anketi yapmak zonınlu degi) mi? Amerikan Dolan, Batıh beş ülkenin oıtak karanyla düşürüldüğü 22 Eylül 1985'in üzerinden tam beş ay geçtiği 22 Şubat 1986'da "tehlike çanlan" çalıyor. Avrupa paralan ve Japon Yeni karşısmda hızlı değer kaybı, Serbest piyasa ekonomisinin kendi işleyişi içinde dolaruı geleceğinden en fazla kendini sorumlu hisseden ABD gelir dağıhmındaki bozulmanın düzelmesini Merkez Bankası FED'in Başkabeklemek mümkün değildir. Tersine gelir nı Paul Adolph Voicker'ı kaygıdağıhmındaki bozulmanın sürmesi muhtemeldir. landırıyor. Gecen yıl sert paraBu eğilimi tersine çevirmek için kamu kesiminin lar karştsında yüzde 30, aynı yıbn 22 eylülünden bu yana da gelir dagılımını düzeltmeyi amaçlayan yüzde 15 değer yitiren dolar, müdahalelerin artması zorunludur. FED Başkanı Volcker'e göre artık "tehliketi bölgeye" girdi. Salir dagüımındaki bondaaayı terrine çevirecek bir geUsnw mnmkun mi, defcü mi? Bu sonıyu nasd deteriendlriyonuauz? nayileşmış Batıh beş ulkenin maÖZMUCUR Şimdi tabii hedef tamamıyla serbest piyasa ekonomisi olliye otoritelerinin işbirliği sonuduğundan, kaynaklann rasyonel dagüacağuu düşündagümüzde gelir dacu dolar yumuşak bir inişle beş gılımının düzelmesini zaten doğal olarak bekleyemeviz. Halihazırda zaten ay içinde Japon parası karşısınvarlıkiı, güçlü olan kesimlerin bu durumda daha da güçlenmeleri beklenir. da 240 yen'lerden 180 yene, AlBu tablonun değişmesi için ekonomide birtakım mudahalelere girişmek geman parası karşısında 2.85 rekir. Bugunlerde gelişme iktisadi konusunda da zaten en büyük tartışma, marktan 2.30 marka, Isviçre pa"müdahale olsun mu olmasın mı" konusunda. Azgelişmiş ülkelerde, gelişrası karşısmda da 2.35 franktan mekte olan ülkelerde birtakım mudahalelere gerek var. Burada mudahalelcr 1.90 franga çekildi. tşte bu nokgenellikle sosyal yöndedir. Yani düşük gelirli olan, dar gelirli olan işçınin, tada ABD maliye otoriteleri arasında dolann akıbeti konusunda Gehf dagıiımı nasıi bozuitiu? anlaşmazlıklar ortaya çıktı. Ma(Ûç ana tesJmm mffii geftrden akb$ pay) liye Bakaıu James Baker ile ticaret temsilcisi Oayton Yeut1963 1970 1977 1984 1985 ter'e göre, "ABD yönetimi dü%20.1 % 19 8 % 41.2 % 311 % 29.12 TMMKBH\ zenli olmak koşuluyla dolann %21.4 JM % 21.5 %36.8 % 19.5 *3i!i daha da alt düzeylere inmesink %37.3 %34.1 % 62.7 % 37.8 %585 den bir hoşnutsuzluk duymayacak." tki otoriteye göre, "Hlç memurun gelirini arttırma yönünde birtakım yan sağlık hizmetleri, egitim hızmetleri vs. gibi hizmetler şeklinde bunun saglanması gerekir... Bizde bıkimse dolara duyulan gâvenin raz tersi oluyor. Şöyle ki, ihracatcıya belirli bir kolayhk saŞlanıyor, isciye kaybolmasını tstemez, ancak dış memura saglanmıyor. lşçimemura saglanmakta olan vergi iadesim ben zaticaret açtgının kapabiması için ten normal ve yapılması gereken iade olarak kabul ediyorum. Şöyle ki, ondüşük dolara ihtiyaç var." FED lann vergisi, kaynakta kesildıği için onu eger faize yatırmış olsalar, sagJaya Başkanı Volcker'in görüşü ise cakları ek gelir vergi iadesi kadar olur. şöyle: "Dolardald hızlı döşöş Aaladıgım kadanyla sunu soytuyonuauz. GeUr dagılıııunı düzeltmeyi hem piyasa güclerinin ABD ekoamaçlavan sekOde kamu mudahalesi otmadıgı fürect ya da bu müdahale azalnomisine gıiveninin yitmesine dıgı sürece bu trend devam edecek. Keadi isleytt icwWno> ekoaominia trendi neden olabUir, bem de mengenebunu dıtaı da bozucu yani. Bonu, ancak ktrsı müdahak düzeltebttir. >e sıkjştınlan enflasyonn ycniÖZMLCUR Evet. 'Vani diger sosyal hızmetlenn geüştirilmesiyle bu egüim den kıskırtabüir. Daha da kötübıraz düzelebüır. Onun hancınde düzdecegını beklemek fazla iyunserlik olur. Yanlrfrinbutgmlanı ı yvmndeld trend 1985te de devam ediyor. ÖZMUCUR Devam ediyor. Bilhassa tanm kesiminde mesela, bOyüme de durdu, yani yüzde 2.3 büyüme düşük. Bugday üretimine baktıgunız zaman kişi başına bugday üretimı düşüyor Türkiye'de. Destekleme fiyatlan o derece anmıyor. Yani genelde yüzde 50'lik bir fıyat artışma paralel bir şekilde artmıyor. Ücretler de aynı şekilde ona paralel şekilde anmıyor. Birbirine paralel, tabii doğal olarak tarunın ve ücretmaaşlann milli gelirdeki payı düşüyor. Peki size son olarak sunu sonyun. Bu trendi tersine çevirecek geUjmeler aeler olabUir? Tabii belki teorik bir cevap vtreceksniz buna, ama bu ge Dolar opemsyoruuıun beşinci ayında tehtike çanlan sü yabancı sennaye ABD dışına akabüir." Geçen haftanın en ilgi çeken yani dolar üzerinde ABD yönetimi içinde ilk kez ciddi tartışmalann açılmasıydı. Bu görüşlerine karşın maüye otoritelerinin hiçbiri "dolar" için bir hedef de ko>madılar. Volcker "dolann hangi düzeyde olması gerekrJgini büecek kadar zeki değilim" demekle yetindi. Bu tartışmalann etkisiyle dolar haftanın son gunünde Japon Yeni karşısında biraz toparlandı ve 178 yen'lerden 183 yene çıktı. Son gtinde Kanada Dolan dışında diğer sert paralar karşısmda değer kazanmakla beraber dolar bir önceki haftanın kapanış değerlerine kıyasla haftayı daha diışük değerden kapattı. Alman Markı karşısında ise 2.29'da kaldı. Dışandaki bu gelismeye karşüık Merkez Bankası kurlannda fazla bir hareket gözJenmedi. Dolar neredeyse yerinde sayarken, markın döviz alış kuru 480 kuruş yükseldi. Serbest piyasada ise dolar 610 ile 623 lira, mark da 260 lira ile 271 lira arasında değer lendi. AUuı fiyatlan gevşek Dolar ve petroldeki gelişmeler altın fiyatlannı dış borsalarda büyük ölçüde etkiledi. Haftanın ikinci günü dolardaki yükselişle birlikte 332 dolara kadar düsen altının 31.1 gramlık onsu çarşamba günü 343 dolara fırladu Altının tek gündeki bu yükselişi dolann sert paralar karşısında rekor düzeyde değer kaybettiği, petrol fiyatlannın da 14 dolara kadar gerüedığj bir ortamda gerçekleşti. Ancak dolann mevcut duzeyine karşılık altın fiyatlannın çok düşük olduğu uzmanlar45.900 4S0OO 4SB00 fjcret ve maaşhlarla tanm kesiminin milli gelirden aldıkları pay 1984'ten sonra 1985'te de düsmeye devam etti. Ilk verilere göre ücret ve maasların milli gelirden aldığı pay 1985'te Uk kez % 20'nin altına düşerken tanm kesiminin payı da % 18'in altına indi. Faiz, kâr ve rant gelirlerinin payı ise gene Uk kez % 60'ın üzerine çıktı ve % 63 oldu. ÖZMUCUR Tabii. Ancak hanehalkı anketi sonunda gelir gruplarına göre bir dagüım ortaya çıkarmak mümkün olabilecektir. Sbfcı yapnuf oldeguauz araştıma, fonkdvonel |dir ıi«;ıhi«i baa varMyunlara dayaoarak ve ddeki verileri kullaııank ortaya çıkarmayı amafUıyan bir çalısma aniadıgım kadanyla, sizin f hym»MTH« elde ettifiniı soauçtara bakarak Türkiye'de gelir ri«jıhnı«m beUrfin degisiDe göstermeyt bajkadıgı yıBar aanttteri? Yuti kangi yıllardan itibar» böyle çarpıa ve beUrgin bir degifiDe, bir boaüma göriiyonu geUr dagüınuDda? ÖZMUCUR Şimdi özellikle 1977'den sonra diyebilim. 1977'de ücretlerin milli gelirdeki payı yuzde 36 gibi ytlksek bir düzeyde... Hatu yuzde 37 gaHba. ÖZMUCUR Evet yüzde 37. Ondan sonra yüzde 35, 32, 26 şeklinde inmektedir. Fakat 1980'den sonra bu tempoda bir hı^lanma görülmüştür. Şöyle ki, mesela bakarsak 1979'da... En büyuk düşuşlerdeu biri 1979'dan 1980'e otmu^.. ÖZMUCUR Tabii 6 puan birden düşmüş. Dikkat ederseniz o yüda 6 puanlık büyük bir düşme oluyor. Ve sonraki yülarda da düşüş sürüyor. Bunda ücretlerin kontrol edilmesinin büyuk bir rolü var.. Bu arada dikkatimi çekea bir nokta da son iki jılda ücretlerin payında yeoidea beUrgin bir dusus göriilüyor. 1984 ve 1985'in rakamlanna göre de bu böyte galiba.ÖZMUCUR Evet, 1984 ve 1985'te böyle. Bu rakamlar geçicidir gerçi, ama 1983'ten sonra belirgin bir dttşme özellikle mevcut, ucret ve maasların milli gelirdeki payında... Cumhuriyet Altım ı Subat 17 « « 20 21 22 ca savunuluyor. Londra ve Zürih borsasında altın haftayı 337 ile 338 dolar arasında kapatırken, New York'taki kapanış değeri 341 dolar oldu. îçeride ise altın fiyatlan önemli bir hareket göstermedi. Cumhuriyet altını Kapalıçarşı'da 45 bin 400 ile 45 bin 900 lira arasında satıldı. Cumhuriyet altınının dün Kapahçarşı'daki satışfiyatı45 bin 800 lira oldu. 24 ayar külçenin gramı da hafta ortasmda 6890 liraya çıkarken, dunkü değeri 6860 lira düzeyindeydi. NELER OLDU? DEMİRDÖKÜM DK SÜPER kaıanı dökOm difimli Ozgurce ısınmak ıstıyorum Lutfen broşur gonderınız Adı Soyadı Mesleğı Adresı Şubat ayuun ikinci haftasında piyasadan 34.6 milyar lira daha çekildi. Ancak piyasadaki para miktan 1.3 trilyon liranın altına düşürülemedi Merkez Bankasınm 14 şubat günlü son haftalık durumuna göre piyasadaki para miktan 1 trilyon 313.3 milyar lira oldu. Emisyon hacmi 34.6 milyar daraldı Ekonomi Bankası 2.5 milyar kâr etti Türkiye'de gelir dağıhmındaki bozulma özellikle 1979'dan itibaren hız kazandı. Tanm kesiminin 1963'te % 41, 1970'de % 31 olan milli gelirdeki payı, 1980'de % 24'ün altına inerken ücret ve maasların 1977'de % 37'ye kadar çıkan payı 1980'lerde % 25'lere düştü. Tanm geürlerioe baktıgumzda oradaki daşnenin belirgin hale geimesi 4e aynı yülara mı rasüıyor? ÖZMUCUR Şimdi orada tabii düzenli olarak 1963'ten beri bir düşüs mevcut. Bu bir yerde gelişmenin göstergesi. Yani tanm sektörünün payı ekonomi geliştikçe genelde azalır. Ancak tanm sektörünün ekonomideki payırun azalmasına baktığımızda oradaki düşmenin gelir payındaki düşmeden çok daha yavaş olduğunu göruyonız... Şimdi sudu sormak istiyonım. Bu özeiUkle 197677'den itiblrea miUİ geUr içenaindeki tarun icj^imİMin payı vt nıaaş ve ücretlerin payının belirgin fekiMe duşmesine yol açan nedealer neler, sizin yonımunıua göre? ÖZMUCUR Burada tabii önemli nedenlerden bınsı yatuımlann düşmesi. Buna bağlı olarak tabii ki bir isgücü talebi düşüklüğü ve dolayısıyla loplam ücretlerde bir azalma söz konusu. Yani istihdamdaki artışın yavaşlamasıyla da ilgili bir olay. ÖZMUCUR Tabii. tkisi beraber. Hem isühdamın, yani ücretle çalışanlann azalması, hem de ücretlerin durumu... Yaoi bem öcretle cansanlann nyısmdaki artışın yavaslaması, hem de iicret seviyeıinin red olarak dnsmeıi ncretlerbı mflli gelirdeki payını düşörayor. Peki tanmdaki gerilemeyi açıklayacak faktörler aeler olabülr? ÖZMUCUR O da iç licaret hadlerındeki bozulma. Yani tarım ürünleri fiyaüarının sanayı ürünleri fjyatlanna nıspetendaha yavas hızla artmıs olması.. GeUr dagdımıada ücretlUer ve tanm keami aleyhiııe olan bu trend, Uk yapdgınu aesaplara göre 1985 yılında nasıl bir gelişme gösterijor? ÖZMUCUR 1985 yılında ilk 9 aylık milli gelir tahminlennı kullanarak vapugım tahmine göre, tannun payı yuzde 17.8 olmakta. KAT KALORİFERİ SİSTEMİ. EKONOMİK DK Süper az yakar, yakıtı verimli kullanır, çok ısıtır. Yatırım maliyetini kısa sürede amorti eder. Verimlıliği kanıtlanmıştır. OTOMATİK Bir butona basarak çalıştınlır. Program saatiyle, ısteruldiği zaman, istenilen derecede ısıtır. GÜVENLİ Bütün sistem, otomatik ve elektronik güvenlik donanımının denetimındedir. DK SÜPER Döküm dilimli kazandan brülöre, sirkuiasyon pompasından program saatine.istenirse kapalı genleşme deposundan baca kapama cihazına kadar eksıksız, tam bir sistem. Montaja hazır. Evinizde, dairenizde özgürce ısının. Demtrdokum Isı Danışma Merkezi PK 16 Ahbeykoy Tel 58105 60 7 hat Türkiye Ekonomi Bankası'nın 1985 bilançosunu 2 milyar 560 milyon lira kârla kapattığı açıklandı. Cuma günü yapılan bankamn genel kurulunda yönetim kurulu, 1985 yüı çalışmalarında bankanın aktif tutanmn büyümesinin kontrol altında tutulduğunu, mutlak rakamlardan çok, bilanço içi dengelere öncelik verildiğini ve pahah kaynaklara itibar edilmediğini bildirdi. Turgut Dhan: "Hıracatta ciddi sorunlar" DEMİRDÖKÜM DK SÜPER 'EvhuByeRkyatırım Demirdöküm Ankara Ticaret Odası Yönetim Kurulu Başkanı Turgut Ühan, "1986 yüı ihracaünda ciddi sorunlar çıkabflir" dedi. Turgut llhan, ekonomik durum konusunda yaptığı açıklamada "KÎT ürünleri gerektiğinden fazla hazineyi beslemek amaa Ue fiyatlandınlır, ithalatta serbestlik aşırılığa götürülür ise 1986 yılında fıyat artışlannı önlemek için başka yol aramak ve denemeye kalkmakta nafıle olacaktır. Üç yıl için kısa vadeli borç nüktan Uç misline yakın artarken toplam dış borç içindeki payı da giderek yüzde 12.3'lerden yüzde 28.3'e yükselmiştir" dedi.