Catalog

Cumhuriyet Sahibi: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonim Şirketi adına Nadir N»di, • Genel Yayın Müduru: Hasan C'emal, Muessese Muduru: Emine Uşaklıgil.Yazı Işleri Mudüru: Okay Gönensin, • Haber Merkezi Mudüru: Yalçın Baver, Sayfa Düzeni Yoneımeni: Ali Acar. İmsak: 5.49 Guneş: 7.20 Temsilciler ANKARA: Yak;ın Dogan. İZMİR. Hikmet Çetinkaya, ADA NA: Mehrael Mercan, • Servis Şejleri: Istanbul Haberleri: Reha Öz, Dış Haberler: Ergun Balcı, Ekonomi: Osman Ulaga}, Kultur: A>dın Emec, Magazın: Yalçın Pekşen. Spor Danışmanı: Abdulkadir Yücelman, Duzeltme: Refik Durbaş, Araştırma: Şahin Alpaş, İşSendika: Şükran Ketenci. İkindi: 14.43 Akşam: 17.04 Yatsı: 18.29 Bürolar: • Ankara: Ziya Gökalp Bulvarı, İnkılap Sokak No: 19/4 Tel: 33114147, • İzmir: Halit Ziya Bulvarı No: 65/3, Tel: 254709131230 • Adana: Çakmak Cad. No: 134 Kat 3, Tel: 1455019731 • Basan ve Yayan: Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik T.A.Ş. Türk Ocağı Cad. 39/41, Cağaloğlu. İst. PK: 246lst. Tel: 526 10 00 (9 hat) Telex: 22246 TAKVİM 13 Ocak 1985 Öğle: 12.17 Anlaşma Zirveden sonra izlenecek taslağının # yol, zor ve engellerle dolu tam metni KLERİDES'E GÖRE 17 OCAK ZİRVESEVİN GELECEĞİ: Klerides: Gerek Türk, gerekse Yunan birliklerinin adada bulunması Kıbrıs kimliğinin ortaya çıkmasını önlüyor. Her iki birlik de Türk ve Yunan milliyetçiliğinin odak noktalan oluyorlar. Her biri ulusal günlerini kutluyor, anma günleri düzenliyor ve böylece sürekli olarak Türk ve Yunan milliyetçiliği canlı tutuluyor. Bu nedenle bulunmalarına karşıyım. CENGİZ ÇANDAR LEFKOŞE (Rum kesimi) Sosyalist Lissarides; ülkenin AKEL kadar güçlü sağ kanat partisi DlSI'nın lideri Klerides, Başkan JCipriyanu'nun sağ kolu Dışişleri Bakanı Yakovu, Rum Gazeteciler Cemiyeti Başkanı ve AKEL'in yayın organı Haravgi'nin başyazan Kannauros, Rum kesiminin en presüjli gazetesi Libertal Fileleftheros'un başyazarı Katsambas, Lefkoşe'nin Rum kesimindeki Arap çevreler ve Kıbrıs sorununu yakından izleyen Batılı diplomatlarla yaptığımız temas maratonu sonunda Rum tarafının New York zirvesindeki muzakere pozisyonunun ne olacağını az çok kestirebiliyoruz. böyle olmadığını anladılar." Söz konusu Batılı diplomat, Kipriyanu çevresinden sızdığı sezilen bir görüşü aktanyor: "Garantörler genişletilebilir. Bunlann arasında İtalya olabilir tnesela. Bir Akdeniz ülkesi, üstelik Yunanistan ya da Türkiye vanlısı olduğuna ilişkin hiçbir şöhreti yok. Oysa örneğin, F.Almanya'nın Türkiye'yi, Fransa'nın Yunanistan'ı kolladığına manılır." Bütün bu gözlemlerden, Rum tarafının, Kıbrıs'ın BM Güvenlik Konseyi'nin ortak garantisi altına sokulması isteminin bir pazarhk kozu olmaktan öteye vazgeçilmez, geri dönülmez bir talep olmadığını anlayabiliyoruz. Ancak, bu istemden ve pazarbk kozundan vazgeçmelerinin maliyetini başka konularda Denktaş'tan elde etmeyi hesapladıkları tavizlerle ödemeyi hesapladıklan da açık. D e n k t a ş ve İKİINCİ MUHTIRA GELİYOR MDP'de 42'lerin hedefi, Sunalp Sunalp: Dışarıdaki güçler, partinin başından çekilmemi istiyor. Ben çekilsem, şıkır şıkır oynayacaklar. ANKARA (THA) Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP) içinde genel başkanın "çevresinde değişiklik isteyen" ilk muhtıradan sonra "genel başkana yönelik olduğu söylenen" ikinci bir muhtıra olayı gelişiyor. İkinci muhtıranın hazırlayıcılarından MDP Gaziantep Milletvekili Feyzullah Yıldınr, "Verilecek muhtıra genel başkanı hedeflemektedir, demokratik sağın bir çatı altında toplanabilmesi için MDP'de genel başkanlık sorununun gündeme getirilmesi kaçınılmazdır" dedi. MDP Genel Başkanı Turgut Sunalp ise, dışarıdan partiyi etkilemeye çalışan bazı güçlerin olduğunu kaydederek, bu güçlerin amacının kendisini partinin başından uzaklaştırmak olduğunu belirtti ve "Dışardaki güçler benim partinin başından çekilmemi istiyoriar, ben partinin başından çekilirsem şıkır şıkır oynayacaklar" dedi. 42 milletvekilinin hazırladığı bildirilen ikinci muhtıra konusunda MDP Hatay Milletvekili Murat Sökmenoglu da şöyle konuştu: "Genel merkeze verilen muhtıranın muhatabı tabii ki genel başkandır. 24 kişilik genel idare kurulu kesinlikle muhtıranın hedefi olamaz. Biz ilk muhtırada isteklerimizi belirtmiştik. (Kurucular kurulu yapılsın etegimizdeki taşlan dökelim) dedik. Onlar kurucular kurulunu kabul ettiler. fakat (gündemi biz belirieriz) dediler. Şimdi >aklaşık 42 kişi yeni bir muhtıra vermeye hazırlanıyor. Bu muhtırada yönetimde boşluk yaratan herkes hedeflenir." MDP İstanbul Milletvekili Dogan Kasaroğlu ise, daha önce 26 MDP milletvekili tarafından 21 aralık günü Genel Başkan Turgut Sunalp'e verilen ve basında "muhtıra" olarak adlandırılan istek mektubunun yineleneceğini ve parti içindeki bu harekete kendilerinin de katıldıklarını doğruladı. Doğan Kasaroğlu, yeni istek mektubu ile kurucular kurulunun olağanüstu toplanmasının hedeflendiğini belinerek "Başkanlık Divanında yapılması gereken değişiklikler vardır. Biz bunu hedefliyoruz. Tavnmız genel başkana karşı değildir" diye konuştu. BM Genel Sekreteri Perez de Cuellar tarafından hazırlanan anlaşma taslağını KKTC Cumhurbaşkam Rauf Denktaş hemen kabul etmiş, Kıbrıs Rum kesimi lideri Spiros Kipriyanu ise Atina'dan görüşaldıktan sonra "Evet"demişti. Aşağıda 17 ocak perşembe günü New York'ta yapüacak DenktaşKipriyanu zirvesinde ele almacak olan "anlaşma taslağı"nın tam metnini yayımlıyoruz. Taraflar bir bütün olarak ele alınacak aşağıdaki hususlar üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Taraflar: a) 1977 ve 1979'da yüksek düzeyde vanlan anlaşmalara bağlılıklannı teyit eder, b) Aşağıda 14. maddede gösterilen tarihte, bağımsız ve bağlantısız, Anayasa açısından iki toplumlu, toprak açısından iki bölgeli federal bir cumhuriyetin kurulması çalışmalanna başlamaya kararlı olduklarını belirtir, c) 19811982 görüşmelerinde üzerinde anlaşmaya vanlan Anayasa'nın aşağıda sayılan başlangıç maddelerini kabul ettiklerini teyit ederler: I. Kıbns Federal Cumhuriyeti'nin uluslararası kişiligi olacak, federal yönetim tüm ülke üzerinde egemen olacaktır. II. Federal cumhuriyetin halkı Kıbns Rum toplumu ve Kıbns Türk toplumundan oluşacaktır. Federal Kıbns Cumhuriyeti'nin federal yasayla düzenlenen tek bir vatandaşlığı olacaktır. 1 Federal Cumhuriyet'in federal yönetimine verilecek yetki ve işlevler şunlardır: a) Dışişleri, b) Federal mali işler (Federal bütçe, vergileme, gümrük ve tüketim vergileri dahil). • c) Para ve bankacılık işleri, d) Federal iktisadi işler (ticaret ve turizm dahil) e) Posta ve haberleşme, 0 Uluslararası taşımacılık, g) Doğal kaynaklar (su kaynakları ve çevre dahil) h) Federal sağlık ve veterinerlik işleri, i) Standartlaştırma: Ağırbklar ve ölçüler, patentler, markalar, telif hakları. j) Federal yargı, k) Federal memurların tayini. 1) Savunma (Uluslararası garantiler çerçevesinde ele almacaktır), güvenlik (federal sorumluluk alanına giren bölümü). îki tarafın anlaşmasıyla federal yönetime bunlara ek yetki ve işlevler verilebilir. Federal yasalar, federal yönetim makamlannca veya federal yönetimin ve iki (bölge ya da federe devletin) yetkili makamları arasında eşgüdüm yoluyla uygulanabilir. KipriyanıTnıın kişilikleri Önümüzdeki perşembe günü UZLAŞMAYA YATKIS Makarios'un yokiuğunda bir dönem Rum Cumhurbaskanltğtnı yürütmüş New York'ta, uzun bir aradan olan ve Rauf Denktaş ile Viyana'da 1974 sonrası ilk doğrudan görüşmelerde masaya oturmuş olan (1979'dan) sonra ilk kez gerçekKlerides, Kıbns konusunda Türk tarafıyla uzJaşmaya yatkın Rum siyaset adamı olarak tanımyor. leşecek Kıbrıs Zirvesi'nin önündeki en kayda değer pürüzlerden devamına yanaşılmayacağı ve en önemli engel ve Kıbrıs konu Türk tarafının güvenlik ihtiyacıbirinin de Rauf Denktaş ile SpiKıbrıs'ın uluslararası garantiler sunda Türk tarafıyla uzlaşmaya nı görmezden gelerek çözüme ros Kipriyanu'nun kişilik uyuşaltına sokulmasından yana olun en yatkın Rum siyaset adamı ulaşamayız." mazlığından kaynaklanacağı olarak tanımyor. duğu idi. Ama konu biraz deşisöyleniyor. Her iki lideri de talince, Rum tarafının sırf bu yüzGenişletilmiş g a r a n t i l e r Klerides, "Gerek Türk ve genıyan Batılı bir diplomat, den çözüm yönündeki ilerlemerekse Yunan birliklerinin adada "Denktaş'ın Kipriyanu'dan hoşGlafkos Klerides, garanti anden vazgeçmeyi göze alma nıyebulunması Kıbns kimliğinin orlaşmasına ilişkin tutumunu ise, lanmadığı malum. Kipriyanu da tinde olmadığı anlasılıyor. taya çıkmasını önlüyor. Her iki "Garantörlerin sayısı genişletil Denktaş'ın zekâsından öteden beri çekinir. Galiba dolaylı göBu konuda "en anlayışlı" tu birlik de Türk ve Yunan milliyet melidir. Yarolan garantiler de tuma Glafkos Klerides sahip. çiliğinin odak noktalan oluyorgenişletilmelidir" sözcukleriyle rüşmelerin devam etmesi, iki liSampson darbesinin ardından lar. Her biri ulusal günlerini kut açıkhyor, Rum tarafının, garan derin yüz yüze gelmemeleri. KıbMakarios'un yokiuğunda, bir luyor, anma günleri düzenliyor tiler konusunda ortaya koyaca ns için daha hayırlı olurdu" didönem Rum Cumhurbaşkanlığı ve böylece sürekli olarak Türk ve ğı "direnme"den sonra ulaşaca yor. nı yürütmüş olan ve Rauf Denk Yunan milliyetçiliği canlı tutuluğı muzakere pozisyonunun geyor. Bu nedenle bulunmalarına taş ile Viyana'da 1974 sonrası ilk nişletilmiş garantörler ve garan Batılı bir diplomat, doğrudan görüşmelerde masaya karşıyım". tiler olduğunu; "yüksek düoturmuş olan Klerides, "Ne zey"de temasları ve istihbaratı Kipriyanu çevresinden "Peki" diye soruyoruz, "Bu Türkiye'nin, ne de Yunanistan' konu New York'ta ve sonrasınbulunan, en önemli Batılı ülke sızdığı sezilen bir ın garantör sıfatlanmn devamın da, bir çözümün önündeki başlerden birinin bir diplomatı da görüşü aktanyor. dan yana" değil. Karşıhklı kah bca engel haline gelirse.." "Yok belirtiyor: "Kipriyanu ve en ya Garantörler velerimizi içerken kendisiyle ko canım" diye atıhyor, "Asla başkın çevresi Mihailides, Yakovu yu bir sohbeti de sürdürüyoruz. lıca engel haline haline gelemez. ve Hristofides Yunanistan ga genişletilebilir. Bunlann Kıbrıs Cumhuriyeti'nin ilk par Eğer Türk tarafı güvenliği açırantörlükten vazgeçirilirse, arasında İtalya olabilir lamento başkanı, dış çevrelerde sından bunu gerekli görüyorsa Türkiye de vazgeçirilebilir sanı tnesela. Bir Akdeniz Batı vanlısı AKEL'in önündeki tamamdır. Buna itiraz edilemez. yorlardı. Son üç haftada bunun ülkesi, üstelik En can alıcı noktalar Türkiye ve Kıbns Türkleri için en can alıcı noktalann, eğer kurulabilecekse, Kıbrıs Federal Cumhuriyeti'nin iki bölgeli olması gerektiği ve Türkiye'nin garantör sıfatının, ada üzerindeki askeri varlığı ile beslenerek, devamı olduğunu biliyoruz. Rum tarafı özellikle garantiler ve garantörler konusunda hayli çetin bir muzakere yürütecege benzer. tlk verüen sinyaller, Türkiye'nin garantörlüğünün İki nıeclis 2 Federal cumhuriyetin yasama organı iki Meclis'ten oluşacaktır: Temsil, alt Mecliste 7030, üst Mecliste 5050 oranında olacaktır. Federal yasalar yukanda 1. maddede belirtilen federal yetkilerle ilgili konularda çıkarılacaktır. Herhangi bir konuda tıkanıklık halinde bunu giderme yöntemi ve federal yönetimin işlevlerini sürdürebilmesi açısından gerekli önlemlerin alınmasını kolaylaştıran (örneğin, bütçeyi ilgilendiren konularda) özel kurallar da dahil olmak üzere, federal anayasaya gereken anayasal güvenceler konacaktır. 3 Cumhurbaşkam ve Cumhurbaşkam Yardımcısı ülkenin birliğinin ve iki toplumun eşit siyasal statülerinin sembolleri olacaktır. Buna ek olarak, yürütme organı, etkin bir federal yönetimin işlevsel gereklerini yansıtacaktır. Bu amaçla aşağıdaki yapı benimsenecektir: 090 Yunanistan ya da Türkiye yanlısı olduğuna ilişkin hiçbir şöhreti yok. Oysa örneğin FAlmanya'nın Türkiye'yi, Fransa'nın Yunanistan'ı kolladığına inanılır. Üç kişilik kurul 4 Biri Kıbnslı olmayan üç üyeden oluşan bir kurul, federasyon ile bölgeler veya federe devletler arasında yetki ve işlev bölüşümünden doğan anlaşmazlıklar konusunda ve taraflann anayasa uyarınca onu görevlendireceği diğer konularda karar verme sorumluluğunu yüklenecektir. 5 Dolaşım ve yerleşim özgürlükleri ve mülk edinme hakkı konularında bir çalışma grubu kurulacaktır. Bu grup, zaman cetvelleri. pratik düzenlemeler ve olası tazminat düzenlemeleri de dahil olmak üzere yukanda sözü edilen hak ve özgürlüklerin nasıl kullanılacağını, 1977 anlaşmasının 3. maddesi çerçevesinde tartışacaktır. 6 5 Ağustos 1981 tarihli Kıbrıs Türk önerilerinde değinilen bölgelere ek toprak düzeltmeleri üzerinde, 1977 yüksek düzey anlaşmasının içerdiği ölçütleri de dikkate alan bir anlaşmaya varılacaktır. Yüksek düzey anlaşmada, söz konusu düzeltmenin boyutları, ölçülebilir bir biçimde ifade edilecek ve yeniden yerleştirilecek Kıbnslı Rumların sayısında da yansıyacaktır. Bu düzeltmeler.... A s k e r l e r i n çekiltnesi 7 Geçici federal yönetimin kurulmasından önce, Kıbnslı olmayan askerler ve diğer unsurların geri çekilmesi için bir zaman cetveli ve gereken güvenceler üzerinde anlaşmaya varılacaktır. Bu zaman zarfında, her iki taraf da, B.M.Barış Gücü'nün yardımlanndan yararlanarak, askeri dekonfrontasyon onlemleri alacaklardır. 8 İki bölge ya da federe devlet arasında iktisadi bir denge sağlanması amacıyla, Kıbrıs Türk bölgesi ya da federe devletinin kalkınması için bir gelişme fonu kurulacaktır. 6. maddenin uygulanması sonucunda yerlerinden olmuş Kıbnslı Rum ve Kıbnslı Türkler'in yeniden yerleştirilmelerini kolaylaştırmak amacıyla da bir fon kurulacaktır. Federal yönetim bu fonlara katkıda bulunacaktır. Yabancı hükümetler ve uluslararası örgütler de bu fonlara katkıda bulunmaya davet edilecektir. 9 Maraş bölgesi ve 5 Ağustos 1981 tarihli Kıbrıs Türk haritasında sınırlan çizilen 6 ek bölge, Birleşmiş Milletler Banş Gücü tampon bölgesinin bir bölümü olarak BM'nin geçici yönetimi altına verilecektir. 10 Gerek içte gerekse uluslararası alanda bu anlaşmada özetlenen sürece zarar verecek hareketlerden kaçınılacaktır. Bu "tehlike"yi Klerides'in yaklaşımından da farkediyoruz. Klerides'e, "Sorunun geçmişini, nasıl seyrettigini belki de en iyi bilen Rum siyaset adamısınız. Önemli dönemlerde önemli sorumluluklar yüklendiniz. Gerek Kipriyanu'yu, gerek Denktaş'ı değişik nedenlerie, yakından tanıvorsunuz. 17 ocak için iyimser misiniz?" diye sorduk. İşte yanıtı: "1977 ve 1979 yüksek düze> toplanlılarının (DenktaşMakarios ve DenktaşKipriyanu zirveleri) temelinde, Kıbrıs'ın federal, iki toplumlu, iki bölgeli bağımsız bir devlet olması çözümü vardır. Eğer Bay Kipriyanu ile Bay Denktaş'ın kişilikleri farklı olsa, bu, çözüme yardımcı olurdu. Yani aralarında daha fazla güven ve karşıhklı anlayış olsaydı demek istiyonım. Bu HP GENEL BAŞKAN YARDIMCIS1 GÜRBÜZ: Hükümet, Kıbrıs konusunda Mecliste açıklama yapsuı ANKARA (ANKA) Halkçı Parti Genel Başkan Yardımcısı Özer Gürbüz, hükümetten Kıbns görüşmeleri konusunda TBMM'de açıklama yapmasını istedi. Özer Gürbüz yaptığı açıklamada, "Kıbrıs için bugüne kadar kapalı kapılar ardında yapılan pazarlıklar ve vanlan anlaşmalar nelerdir? Kıbrıs'ta sağlanacagı öne sürülen banşın bedeli Türk halkı ve soydaşlarımız için ne olacaktır?" diye sordu. Kıbns konusunda 17 ocakta Nevv York'ta yapılacak zirve öncesinde partisinin ve "Türk halkının" ciddi endişeler taşıdığını belirten Gürbüz, tartışılmadan alınacak kararlar ve varılacak anlaşmaların yeni çözümsüzlükler ve acılar getirmesinden endişe ettiklerini bildirdi. Kıbrıs zirvesinin önündeki en kayda değer pürüzlerden birinin de Denktaş ile Kipriyanu'nun kişilik uyuşmazlığından kaynaklanacağı söyleniyor. Bir Batılı diplomat, "İki liderin yüz yüze gelmemeleri, Kıbrıs için daha hayırlı olurdu" diyor. nunla birlikte, ikisi arasındaki kişisel dostluk eksikliğine rağmen, görev Kıbrıs'ın iyiliğidir ve kişisel bir mesele değildir. Kendilerini Kıbrıs'ın yararına. kalıcı. işlerliği olan ve her iki loplumun çıkarlarını gözeten bir çözüm üzerinde anlaşmaya bağlı kılmaları gcrekir." Sonuç olarak, Klerides de, 17 ocak New York toplantısı konusunda "Bir çözüm bulma ihtimali gözden uzak tutulmamalı. Ancak kesin olarak bulunacağı da söylenmemelidir" diyerek, herkesin tahmin ettiği muhtemel gelişmeyi tanımlıyor: 17 ocakta nihai çözüme varılamayacak. Büyük bir ihtimalle bir zirve daha gerekecek. Hatta birkaç zirve daha. 17 ocağın önemi, çözüm sürecinin açılıp açılmayacağını gösterecek olmasından ileri geliyor. Süreç açılsa bile, ilerlenecek yol uzun ve çeşitli engellerle dolu. Lefkoşe Havaalanı 11 Lefkoşe Uluslararası Havaalanı geçici Birleşmiş Milletler yönetimi alunda, her iki tarafa da serbest giriş çıkış hakkı sağlayacak şekilde yeniden açılacaktır. Birleşmiş Milletler'in bu amaçla alacağı önlemler, yüksek düzey toplantısından en geç ay sonra tamamlanmış olacaktır. 12 Güven sağlayıcı önlemlerin uygulanmadığı iddialarının nasıl ele alınacağına ilişkin yeterli bir yöntem üzerinde anlaşmaya \anlacaktir. 13 Yüksek düzey toplantıda üzerinde anlaşmaya vanlan siyasi kararlar ışığında, söz konusu anlaşmaların ayrıntılannı belirlemek üzere bir çalışma grubu veya grupları kurulabilir. 14 Gerekli çalışma grupları çalışmalarını tamamladıklarından, taraflar Federal Kıbrıs Cumhuriyeti geçici feederal yönetiminin ( ) tarihinde kurulması üzerinde anlaşmaya varmışlardır. Yürütme organı (Rotasyoıısuz ) a) Başkanlık sistemi Başkan yardımcısının veto hakkı Bakanlar kurulu 7/3 oranında. 1960 Anayasası'nda olduğu gibi ağırhkh oylama, yani basit çoğunluk fakat en az bir Kıbrıs Türk bakanın olumlu oyu. b) Güvenceler /tıkanıklıkgiderme yöntemi: ı. Anayasa Mahkemesi halkoylamaları ıı. Cumhurbaşkam ve Cumhurbaşkam Yardımcısı gerek yasaları gerekse Bakanlar Kurulu kararlannı yeniden gözden geçirilmek uzere geri çevirebilir. 2) Yasama organı: a) İki Meclis Alt Meclis 70/30 (1. maddede sayılan on konu gibi). Üst Meclis 50/50 önemli konularda her iki Mecliste de çoğunluk gerekli. (Arkası II. Sayfada) Turgut Ozal Prag'a da davet edildi İsmail Gülgeç ANKARA (ANKA) Çekoslovakya ile Türkiye arasındaki diplomatik trafiğin ve ikiü ilişkilerin bu yıl yoğun geçmesi bekleniyor. ANKA muhabirinin edindiği bilgiye göre, bu yıl içinde Prag ve Ankara arasında yüksek düzeyde ziyaretler gerçekleşecek. Başbakan Turgut Özal ve Dışişleri Bakanı Vahit Halefoğlu, resmi ziyaretlerde bulunmak üzere, Çekoslovakya'ya davet edildiler. Gerek Halefoğlu, gerekse Özal daha önce Çekoslovakya'dan Türkiye'ye yapılan ziyaretlere karşılık verecekler.