Catalog

CUMHURİYET/8 HABERLERİN DEVAMI 26 ARALIK 1984 Tılsımlı Anahtar Yok Ama... sarkmıştı; Paşa'nın karşısında sanki hazırola geçmiştim... Tatlı tatlı gülümserken, sağ eliyle de yanağımı okşadı; önümden ağır ağır geçıp giderken kısaca hatırımı sormayı da unutmadı. Ben ise şaşkındim... Kendime kızmıştım bu kez. Çünkü demokrasi ile ilgili yaklaşımlarını pek beğenmediğim İsmet Paşa'ya tek bir laf bile edememiştim. Üstelik tarihsel kişiliği de beni karşısında neredeyse hazırola geçirmişti... Ölümünün on birinci yılında andığımız büyük devlet adamı İsmet Paşa ile ilk ve son karşılaşmam işte böyle olmuştu. Aradan geçen yıllar içinde İsmet İnönü : nün kafamdaki demokrasiye dönük yeri daha bir belirginleşti, yerli yerine oturdu. Ve doğrusu bir zamanlar kendisine bu konuda biraz haksızlık etmiş olduğumu itiraf etmeliyim. Batı demokrasisınin ülkemize yerleştirilmesi yolunda harcamış olduğu çabaları biraz azımsamışım galiba. • Daha önce de Necdet Uğur'dan aktararak yazmıştım. 1945'de, çok partilı yaşama geçişin eşiğinde İsmet Paşa'ya aksi yönde telkinler yapılır. Bunlara nasıl karşı çıktığını bir özel sohbette şöyle anlatır: "19451946'da demokrasiye geçtiğimiz zamanlarda, ben eski arkadaşlanmdan bazılannı bilirim, bana nasihat etmişlerdir. 'Bizim memleket henüz yetişmemıştir. Bu rejim olmaz. Yapma bunu. Başımıza çok şey gelecektir' demişlerdir. Kafi gelmedi: 'Senin başına çok şey gelecektır' demışlerdir. Dedim ki: Bunlann hiçbinsı benim umurumda değil. Benim başıma geleceklerin bir ehemmıyeti yoktur. Ama mesele, bu haikı kendi kendini idare etmek yoluna sevketmektir." (Cumhuriyet, 9 Kasım 1983). Yıl, 1945'dir İnönü bu tutumu aldığında, Türkiye çok partili düzene geçer ve 1950 genel seçimleriyle iktidarı DP'ye bırakır İsmet Paşa. ^ 27 Mayıs geçişinde de belirleyici kilit rolü oynayan yine İsmet İnönü'dür. O tarihlerde hava generalı olan Muhsın Batur bu konuya Cumhuriyet'te değindi geçenlerde. Şöyle özetlenebilir: "Yıl1961, aylardan ekim. Genel seçimhryapılmış ve sonuçlan belli olmuş. Yeni partilerin (AP ve YTP) kuruluş amaçlan, seçim propaganda dönemindeki işledikleri temalar ve beliren parlamento aritmetiği... O tarihte ben, Silahlı Kuvvetlerin en genç ve en kıdemsiz bir tuğgeneraliyim. (...) Toplantı, Genelkurmay'da o zamanki Yüksek Askeri Şura Salonu'nda ıdi. Sayısını tam hatırtamryorum, 2224 general toplantıya çağrılı idi. (...) Toplantıyı, Genelkurmay Başkanı rahmetli Orgeneral Cevdet Sunay açtı. Toplantının gündemini de açıkladı: 'İçinde bulunduğumuz politik ortam içinde Silahlı Kuvvetler nasıl bir yol izlemelı? Meclis'in açılmasına ve demokrasiye geçişe müsaade edilmeli mi? Edilmemeli mi?' (...) Top/antda çeşftü düşünceler ileri surüldü... Sonuçta Silahlı Kuvvetlerin düşüncelerini ve isteklerini belirtir bir yazınm kaleme alınması ve bunun siyasi sorumlulara bildirilmesi kararlaştırıldı. Vfez/// metin genetde. 'Silahlı Kuvvetlere sa(Bajtarafı 1. Sayfada) taşılmaması, siyasi af çıkarılmaması, 147'lerin üniversiteye, şeyh ve ağaların yerlerine dönüşlerine ızin verilmemesi ve Orgeneral Cemal Gürsel'in Cumhurbaşkanlığı'na seçilmesini' öneriyordu. Toplantı bitnce, Genelkurmay Başkanı hep beraber Çankaya Köşkü'ne gideceğımızi, ancak toplantıya biraz geç gitmekte fayda gördüğünü bildirdi. (...) Salonda rahmetli Cemal GürseJ, rahmetli İsmet İnönü (CHP Genel Başkanı), rahmetli Ragıp Gümüşpala (AP Genel Başkanı), Ekrem Alican (YTP Genel Başkanı), Osman Bölükbaşı (MP Genel Başkanı) bizleri karşıladılar, yerlerimize oturduk. Toplantıyı Cemal Gürsel açtı ve Genelkurmay Başkanına söz verdi. O da Silahlı Kuvvetlerin düsünce ve isteklerini önündeki kâğıttan okudu. (...) Rahmetli İsmet İnönü söz istedi. Bu gibi toplantılarda konuşma, genelde başkana hitap edilerek yapılır. İnönü ise bizlere doğru döndü.. Tok sesi ve kendine özgü şivesi ile ve biraz da sertçe şunlan söyledi: 'Bu anayasa Silahlı Kuvvetlerin eseri mi?.. Bu anayasaya ve demokrasiye inanıyor musunuz? Eğer böyle ise bu işlere ne karışıyorsunuz? Bunlar Meclislere art işterdir' dedi. Uzun süre bir sessizlik oldu, sonunda ortak noktalar butundu ve toplantı bitti. Ben ve zannederim çoğumuz ilk demokrasi dersini birinci elden almıştık. Arabalanmıza binip Çankaya yokuşundan aşağıya indik. Gelişimizdekı gıbi cakalı değıldik, ama kritik olan geçiş dönemı içın gerekli ınsanı bulduğumuzdan ıçimiz rahattı." (Cumhuriyet, 28 Ekım 1984) Yıl 1961'di, İsmet Paşa bu çıkışı yaptığı zaman. Aradan 22 Şubat'lar, 21 Mayıs'lar geçti... İsmet İnönü yine başroldeydi bu geçiş dönemlerinde de... • On yıl sonra, 1971'in 12 Mart'ında bir muhtıra ile ülkemiz yine bir ara rejim dönemine girmişti. İsmet Paşa'ya benim kızdığım ve Meclis koridorunda burun buruna geldiğim günler... İşte o günlerde devrin güçlü adamı Pembe Köşk'e gelir, özgüriüklerin kötüye kullanılmasından yakınır. İsmet Paşa'nın yanıtı demokrasi dersi niteliğındedir. "Sen, benden tılsımlı anahtar istiyorsun. Zortukla karşılaştığında kaptlan hemen açtverecek. CemiyeOerin hayatında tılsımlı anantarlar yoktur. Demokrasinin yerieşmesi sabır ister, sebat ister. Fransız İhtilali'nden sonra iki defa krallık geldi. Şımdiki Beşınci Cumhuriyet tir. Bizde de yıllar geçtikçe şikâyetler azalacak, demokrasiye müdahaleler seyrekleşecek, hafifleyecektir. Hür vatandaş ve hür cemiyet olarak yasamak, her surette, Türk milletınin hakkı ve liyakatidir." (Cumhuriyet, 9 Kasım 1983) * Rahmetli İnönü'nün söytediği gibi toplumsal oiaylarda sihirli çözümlere yer yoktur. Demokrasinin yerieşmesi için sabır ve sebatın gerekli olduğu da açıktır. Fakat açık olan bir başka nokta da, demokrasinin kendiliğinden, gokten zembille inmeyeceğidir. Güzel şeylere ulaşmak her zaman sabır ve sebatın yanı sıra mücadeleyi de gerektirir. Yasalar çerçevesindeki siyasal mücadeleyi "don kişotluk" sayan zihniyetten kimilerinin sıyrılması yararlı olacaktır. MUSTAFA EKMEKÇİ AJNKARA NOTLARI Teisiz için pazar kavgası tstanbul Haber Servisi Telsiz cihazlarının kullanılmasına izin verilmesiyle birlikte Türkiye'de yeni bir pazar kavgası başladı. ArKomfirmasınınithal ettiği "Maxcom" ve Beltaş'ın "Pan Interaational" telsizlerinden sonra "Ibel Sana>i Üriinleri Ihraeat ve Pazarlama Şirketi" de Guney Kore malı 'Jawas Mark 2" raodeli teisiz cihazını ithal etti. Şirket yetkilisi İbrahim Hatipoglu'nun "Halk bandı teisiz" olarak nitelendirdiği "Jaws Mark 2"nin 4 watt gücünde, 40 kanalh ve haberleşme alanının 40 km olduğu belirtildi. ASELSAN'nın ürettıği "FM" modülasyonlu telsizlerden farklı olarak " I M " modülasyonlu "Jaws Mark 2" telsizi merkez istasyonunun, ruhsaı ucretı dahil 67 bin 500 liradan satılacağını bildiren tbrahim Hatipoğlu, şubat ayında ithal edilecek pilli el telsizlerinin de 90 bin lira civannda bir fiyatla piyasaya sürüleceğini bildirdi. "Jaws Mark 2"lerin deniz üzerinde de kullanılabileceğini bildiren Hatipoğlu talebin çok olduğu İstanbul'da. şu anda 2 bin civarında teisiz bulunduğunu söyledi. Bana bir mektubu vardı, daktilo ile yazılmış; iki yerini el yazısıyla düzeftmiş. Çok değerli bir anıydı benim için. 1961 'de yayınevim, "Düşun Yayınevi" yandığı zaman yandı. O yangında her şey yandı. Şimdiki paraya vurursak, yanm milyarlık kitap yandı. Bu yangında, iki mektubun yanmasına çok üzüldüm. Biri, Muhsin Ertuğrul'un mektubu, biri de İsmet Paşa'nın mektubu. Onlar benim için çok değerliydi.. Aziz Nesin, böyle diyordu. İsmet Paşa'yla hiç yüz yüze gelip konuşmamıştı. Ancak ilginç anıları vardı paşayla ilgiii. Anılanndan biri de şöyleydi: 194O'lı yıllarda Marko Paşa'yı çıkardıkları zaman, bir subay gelir Aziz Nesin'e, ordu karargâhında çalışıyor subay, şöyle der: İsmet Paşa'nın emriyle bir yazı geldi, Aziz Nesin'in tutuklanmasını emreden.. Böyle bir şey, onu Aziz Nesin'e bildiDevlet töreninden sonra İsmet İnönü'nün eşi Mevhibe İnönü, çocuklan ErdaL, Omer inonu ile Özden rir gider. Toker karanfillerden yapılan bir çelengi İnönü 'nün kabrine koydular. Mevhibe İnönü özel deftere şunAziz Nesin, gerçekten birkaç gün sonra tutuklanır. Aziz Nelan yazdu "Canım pasacağım, sizi kaybedeli II yü oldu. Çok sevdiğin Gülsüm'ün kızı Zeynep de ziyasin anlatıyor: retinize katıldı. Bu sene de maaile gelebildim. Ruhun sad olsun aziz pasacığım." (Fötoğraf: OJL) İsmet Paşa sonra öyle bir hale geldi ki, Dempkratlar, "asılması lazım" diye saldırdıklan sırada, 1950'de, İsmet Paşa'yı Sirkeci'de tek başına yayan giderken gördüm. Böyle, arkasından seyrettim. Korkunç birolaydı, 1950'lerin başında. Birde İsmet Paşa'yı vapurda gördüm güvertede, herhangi bir yolcu gibi.. Bak, bir olay daha var; Ulus Gazetesi'nde yazı yazıyordum, Aziz Nesin diye değil, başka imzalarla. CHP'nin gericilerinden bazıları Paşa 'ya demişler ki: Efendim, bu nasıl olur? Aziz Nesin Ulus'ta yazt yazıyor Haber Merkezi Turkiye Vekili Halil tbrahim Karal. hü hun şad olsun aziz pasacığım". demişler... Cumhuriyeti'nin ikinci Cumhur kumet adına Başbakan YardırnSODEP Merkez Karar ve Yö Yahu, ne demek "Ulus'ta yazı yazıyor;" ne yazıyor ona başkaru, çok partili demokratik cısı ve Devlet Bakanı Kaya Er netim Kurulu üyelerinden oluşan bakın. Ne yazıyor bu adam? Bırakın yazsın; yaşamın kurucusu tsmet İnönü, dem ile siyasi ve askeri erkân ka bir heyet înönu'nün kabrine ge Benim için İsmet Paşa'nın en önemli yanı, dedi Aziz Neölümünün 11. yılında Anıtka tıldı. lerek saygı duruşunda bulundu. sin, kendisini süreklı degiştirebilmiş olmasıdır. Hiçbir zaman bir'deki kabri başında, doğduğu HP Genel Başkanı Necdet Calp tutucu olmadı. Çok ileriye doğru sürekli değişti. Son bir yılını Devlet töreninden sonra İsmet il olan Malatya'da ve tstanbul've HP'lilerden oluşan bir heyet saymazsak ki, onu yaşlılık hastalığı saymak gerekiyor, tarih tnonü'nun eşi Mevhibe İnönü, da törenlerle anıldı. de üzerinde Halkçı Parti yazılı de onu öyle saymalıdır. O süreklı kendini ileriye doğru değişçocuklan Erdal, Ömer İnönü ile İnönü'nün ölüm yıldonumu bir çelengi İnönü'nün kabrine tirmiş bir adamdı. Eğer ömrü vefa edip de daha 510 yıl sağnedeniyle dün sabah Anıtkabir' Özden Toker, karanfUlerden yakoydu. Atatürk ve İnönü'nün lıklı olarak yaşasaydı, benden çok daha ilerici, devrimci olade devlet toreni duzenlendi. pılan bir çelengi İnönü'nün kabkabri başında saygı duruşunda cağına inanıyorum... rine koyarak dua ettiler. Mevhi bulundu. Cumhurbaskanı Kenan Evren llhami Soysal, geçen yıl Milliyet'te, İnönü'nün çalışma aradına Cumhurbaşkanlığı Genel be İnönu özel deftere şunlan İstanbul'da yapılan törende kadaşlanyia konuşmaları yayımladı. İlhami, Necdet Uğur'a, ilyazdı: Sekreteri Sedat Guneral tnonü'de Maçka Parkı'ndaki İnönü ginç bir soru yöneltmişti. "İnönü, yakın dostlarının kendisini niın kabrini zi>aret ederek uze"Canım pasacığım, sizi kay Anıtı'na çelenk konuldu. SOeleştirenlerle konuşmalarını nasıl karşılardı?" Böyle bir soru. rinde "Cumhurbaskanı" yazılı bedeli 11 yıl oldu. Çok sevdiğin DEP İl Başkanı Korel Göymen Necdet Uğur'a, aynı soruyu yönelterek, bunu biraz açmasını çelengi koydu ve sayçı duruşun Gülsüm'ün kızı Zeynep de ziya ve HP îl Başkanı Niyazi Yurtseistedim. Şöyle karşılık verdi: da bulundu. Törene Inönu aile retinize katıldı. Bu sene de ziya ven ve parti temsilcileri birlikte "Basında, üniversite ve politikada bırçok eski tanıdık ve dostsi, TBMM Başkanı adına Baskan retinize maaile gelebildim. Rusaygı duruşunda bulundular. larım vardır. Bunlardan kımileri, inönü'yü zaman zaman acı birdille eleştirirlerdi. Politikada olanlardan da kendisine açıktan cephe alanlar vardı.. Politikada insanlar, çoğu kez birbirierine düşman oldukları (Baştarafı 1. Sayfada) oluşturacağını vurguladıktan sının yüzde 2'leri geçmeyeceğini için karşı karşıya gelmezler. Onlan karşı karşıya getiren ya desonra ekim ayında İstanbul böldile getirdikten sonra satışlardanabilir: ğişik düşüncede olmalan, ya da politikada ağır basmak, yaki hızlı artışın nedenlerini şöyle • Japon Nissan firmasının gesinde 22 araç sattıklarını, karışta geri kalmamak istemeleridir. Bu nedenledir ki, koşullar Türkiye'deki temsilciliğinin Sa sımda bu rakamın 45'e ulaştığısıralıyorlar: değişip yeni bir politik ortam oluştuğunda karşı karşıya olantış Müdüru Enver Unıl, bugun nı, aralıkta ise 60 adeti bulaca• Katma Değer Vergisi'nin salar yan yana, yan yana olanlar karşı karşıya gelebilirler. Eğer kiksatış fiyatı 3 milyon 850 bin ğını söyledi. dece ismi.yani psikolojik etkisi. yarışma sırasında kural dışına çıkıp, sözü ayağa düşürmemişlira olan Nissan otomobillerden • Japon Toyota marka oto• KDV nedeniyle yerli otoya lerse. eylul ayında 140 adet, ekimde mobillerin Turkiye Temsiiciliği artan talebin yine psikolojik olaPolitikada kalıcı olanlar, ne haksızlığa uğrarlarsa uğrasın140 adet ve kasımda 142 adet nin Satış Mudüru Can Conker, rak ithal otomobilde de talep >alar, bellı bir düzeyin altına hiç düşmeyenler arasından çıkıyor. satmalarına karşılık bu ayki sa 4 milyon 730 bin liraya sattıkla ratması. tışların şimdiden 190 adedi bul rı otomobile aralık ayı içinde taBir akşam, İnönü, ile konuşurken, söz kendisine yapılan • 1984'u buyuk kârlarla kapaduğtınu ve bu rakamın aralık ayı lebin arttığmı ve bu artışın yüz tacak, ancak bunlann bir bölüeleştirilere geldi: Canı yanmıştı, eleştirilerin haksızlığını anlasona erdiğinde 200' ü aşacağını de 15 dolaylarında olduğunu tıyor, eleştiri yapanların haksızlığından yakınıyordu. Tesadüf münü vergiden düşmek isteyecek söyledi. kaydetti. bu ya, o akşam kendisine gelirken yolda, aralarında İnönü'anonim şirketlerin 1984 yıh so• Japon Suzuki otomobillerinün yakındıklan da olan arkadaşlanma rastlamış, istekleri üze• Japon Honda marka oto na ermeden otomobil satın alnin Türkiye'deki temsilciliğinin mobillerin Accord tipinin 5 mil maya uğraşmaları. rine bir süre onların sofrasında kaldıktan sonra İnönü'ye gityetkilileri 2 milyon 375 bin lira yon 670 bin lira, Civic tipinin 4 miştim. • 1985' te doviz kurlannda hızlık perakende satış fiyatıyla ba milyon 340 bin lira, Prelude tiKendisini dinliyor, arkadaşlarımı düşünüyordum. Sıra bana lı artış beklentisi sonucu, tükezı yerli otomobillerden bile da pinin ise 8 milyon 130 bin liraya gelince, kendisini eleştirenlerin arasında, arkadaşlarımın da ticinin fiyatlar yükselmeden ithal ha ucuza gelen Suzuki otoların satıldığını belirten Celal Dağlar, olduğunu, onlarla ilişkilerimi sürdürdüğümü söyledim. Bana bu ayki satışlannda belirgin bir satış miktarındaki artış konu oto alma telaşı. şöyle yanıt verdi: sıçrama olduğunu ve eylül, ekim sunda bilgi vermeye yetkili olma Ben bir arkadaşımın beni eleştirenlerle konuşmasından, ve kasım aylannda sattıkları top dığını söyledi. onlarla ilişkilerini sürdürmesinden rahatsız olmam. Bilâkis lam 111 araca karşılık yalnızca • Alman Mercedes marka oto (Baştarafı 1. Sayfada) memnun olurum. Kendimi emniyette hissederim. Güven duaralık ayı içinde 154 araç sattık mobillerin fiyatlanrun ise 12 mil hşma ve Sosyal Guvenlik Bakanyarım.." larını ve bu rakamın daha da ar yon lirayla 30 milyon lira arasın lığı ile 51 kadrosu bulunan Batacağını dile getirdiler. da değiştiği, dolayısıyla Merce sın Yaym ve Enformasyon Genel Mudürluğü'nün kadro sayı• Japon Mitsubishi otomobil des müşterisinin "KDV'yle falan Sevgili lerinin İstanbul Bolgesi Başbayii pek ilgilenmediği" dıle getiril lannda değişiklik yapılmadı. BuMermerler Ticaret'in Koordina dikten sonra sipariş edilen Mer na karşılık Maliye ve Gümrük Bakanhğı'nın 112 olan kadrosu töriı Yılmaz Bilikozen, Mitsubis cedes'lerin dışında getirtilenlerin ise 31'e iniyor. hi marka otomobillerin satışın derhal satıldığı bildirildi. hocamız da yuzde 100 dolaylarında artış İtharatçı firma yetkilileri, bu Yurt dışı teşkilat kurmanın Biz evlatlarınızın sizi kaybetmekten duydu|u uzüntu buyılk. olduğunu söyledi. Bilikozen, ay içinde artan satışları salt KDV belirli bir sisteme bağlandığını Ancak biliyoruz ki, "Biz, aıularımızla güçlüyuz." Yeriniz olan kendisinin vereceği rakamların ile acıklamanın yanlış olacağını, belirten Yılmaz, bu teşkilatlarcennette şundan emin olunuz: Gcleceğin genç doktorları olarak, sadece İstanbul bölgesine dönük çünku özellikle ithal mab oto daki ihtisas birimlerinin doğruönumuze çıkacak butun zorlukları yeneceğız. Varhğını olacağını ve dolayısıyla Milsu mobillerde Islihsal Vergisi güm dan Dışişleri Bakanhğı'nın otohissettiğımiz butün eksiklikieri tamamlayacağız. Sizi hep, bize bishi'nin Turkiye genelindeki sa rükteki belgelerde gözükeceği ritesine bırakılması ilkesinin gegülumseyen çehrenızle hatırlayacağız ve kalbımizde yaşatacağız. tışlannın hemen hemen yarısını için KDV'nin fıyatlara yansıma tirildiğini açıkladı. İSTANBUL TEP FAKÜLTESİ ÖCRENCİLERİ İsmet Paşa Anıları... Ismet Inönü, ölümünün 11. yıhnda törenle anudı KDV paniği, ithal oto satışlarını da Hükümet VEFAT SAMİ ZAN ZEKIALASYA yeni oyun DEVEKUŞU KABARE METIN AKPINAR jüldiM Tel:140545ö14ö26 18OCAK Ni§qnta§ı KONAK Gisemiz açılmıstır. Diletler sotılmoktodır. yozon yöneten müzik çevre düzeni giysi kareograf KANDEMİR KONDUK ZEKİ ALASYA TİMUR SELCUK GÖRELYONTAN OYTUN TURFANDA