Catalog

Cumhuriyet 1 Ali SlRMl N Bay Feigl, Türklerle ilgiU bir dokümanter film yapmah düşüncesi nerden ahlınıza geldi? ERİCH FEÎGL Biliyorsunuz bu yü Viyana Kugatması'niR 30ü yıldönümüdür. Ben bu olayı bir vesiie olarak kabul e1 tirn ve Türk halkınm kültürel gücünü Avrupalılara anlat rr.aya çahştım. Çünkü Avrupa'da Türklerin bu yam herrıRn hiç bilinmez, yıllar yıh çocuklar Türkler geliyor» d. ye korkutulmuştur. Onlardan sempatıyle sözedenler is.^ hepsi hepsi «Türkler Avusturya'ya kahveyi getirdiler» de; ip.r. Bugün ise Türk işçilerine ihtiyaç duyulmaktadır. Anv bütün bunlar arasında Türkiye'nin özü gözden kaçmaktdır. Türk kültürünün bize birçok armpğanı olmuştur. Mr. sela halı, Türklerin bize bir armağanıc'ır. Banyo, hamar. kültürü, kamu trafiği kültürü, yani yollar ve köprüler, eg; tim kültürü. mesela medreseler, mesela zamsn kültürü. çün kü her vilayetin bir saat kulesi vardı. Içme suyu kültü ründe de durum aynıdır, her ilçenin. her köyün bîr çen mesi vardı. Ve ben bunları göstermek istedim. Türk kü; türünün etkisinin yalnız kahve olmadığım göstermeye ça Jştım. S1HMEN Bu düsünceye Viyana kuşatması olayını incelerken mi vardınız? J'EİGL Yalnız orada değil. Mesela küçük çekiiTı ekibirr lc beraber Ycni Delhi'ye gitmiştim. Sarınm ki. eskı Delhi tümüyle Türk küHürünün bir ürünüdür. Ağra için de ayrn şeyi soyleyebilirim. Taç Mahal Türk asıllı bir hüküındanr. cseridir. S1RMEN Ve Tac MahaVin mimarı da Türktür değil mi? FFİGL Evet. Padepur'da da durum aynıdır Dünyanın en güze! tören binalannm olduğu bu kent de Türk kültü rünün bir ürünüdür. Arap ülkelerinde de aym duruma rastlamak mümkündür. Kahire'ye bak;n, Kudüs'e bakm hep bunlan görürsünüz. Kahire üzerine yaptığım bir fürn Muhammed Ali Camii'yle bit.er ve 7bn Tulun Camii'yie ba?Isr Bunlar hepsi Türklerdir. Kudüs baştan aşağı Türktür Surlar Sultarı Selimden kalmadır ve orada yaoılmış bütün kiiiseler Osmanlı döneminden kalmadır Çünkü bu dönem srn derecede büyük bir hoşgörü dnnerrıidir. Bu yeryüsünün çimdiye dek gördüğü en büyük dinsel hoşgörü dönemidir Senra Balkanlara balnn. Bütün Balkanlar. Türk kültürünün ornefcleriyle dolııdur. Bon Orta Avrupa'da Budape,şte'de bir Türk hamammda yıkandım. OLAYLAR VE GÖRÜŞLER 28 ŞUBAT 1983 Ç Cumhuriyet sordu ErichFeigı Erich Feigl kimdir? 1931'de Viyana'da doğdu. Viyana Üniversitesi psikoloji bölümünü 1955'de bitirdi. Belgesel filmler çevirdi. Dünyanın büyüh dinlerl, insan ve mitoloii. Maya, Aztek, İnka, Mısır kültürlerini işleyen telegalerie dizilerini yaptı. Çevirdiği belgesellerin sayısı 60'a ulaşmakta. Bunlar arasında, Viyana'nın Türhler tarafından kuşatılmasınm 300. yıh dolayısıyla çevirdiği Türklerle ilgili bir filmi de var. Şu anda Avusturya İmparatoru Şarl'm biyografisini hazırlayan Fiegl. Oesterreich Konservalif'in yozıişleri mâdürlügünü yapıyor. sll. Çok şık giyinen bir kimseydi. Hlbiselerl kordonlar, m * ' dalyalarla doluydu. O bunlara bayılırdı Ve daha önce d« belirttiğim gibi, tam bir Türk gibi giyinir, tam bir Tttrie gibi davranırdı. Onlar gibi yer içerdi. Arabistan lçlerin« kadar bütün ülkeyi gezmiş, b.ışmdan birçok olay geçmişti: Bu arada bu dönemin 20.000 toposraflk ismini kurtannıştır. O Thomas Bergen diye bir yardur.cısıyla birliifte gezprdi. Ve bu ikisi o zamanm en doğm haritalannı vapnuşiardı. Bu alanda v.nü öylesine yayılmıştı ki, Ingiliz Dışişlerl Bakanı Sir Grey, Musü'den Mısır ile Kutsa1 toprakiar arB' sındaki sınırm çizilmesmde ekspertiz yapmasını istemişü. Avrupalılara, Türklerin yalnız işgücü olmadıklarını aynı zamanda büyük bir uygarlığın mira»çılan olduklarmı göstermeye çalışıyorum. Bn sayede belki Türklerle ilgili yanlış önyargılann ortadan kalkmasını saglarız. Sınır uzun yıîlar onun çizdiği gibi kaldı. Aynca Musil, Blrinci Dünya Savaşmda Arap kabilelerinin Osmanlı Imparntorluğu'na bağlı kalması için büyük çabalar harcamıştı.Musil, Müslüman küllürünün gerçek dışmanlannın Ingiliz askerleri olduğunu söylemişti hep. Musil Lawrencc'm tam. torsiydı. O imparatorlugu parçalanıaya çalı.sıynrdu. Ne yazık ki, şimdi I.awrence daha ünliidür. çünkü savaşı Antant kazanmıştır. Bence asıl kahraman Musil'dir. Osmanlı ImIaratorluKu'nu ayakta tutmak icin çok çaba harcamıştır. Aynı zamanda Musil 1917'de, Türkiyo'de ve Ortadoğu'da Avusturya. Macar ve Alman kuvvellerıyle birlikte Arşidük Hubert'in katıldığı teftis ge/isiüi yönetti. 1918'de de imparatorumuzun imparatorico ile birlikto ynptıgı Türkiye gezisini düzeniedi. Belki de bu gezi, buimsel açıdan hazırlanmış ilk siyasal gezidir. Musil imparatora. geziden önce Türkiye'yi ve Türkleri anlattı. ona m\s\\ davranırsa daha olumlu bir etki bırakabileceğini anlatfı Bu gezinin sonucu çok parlak oldu. Çünkü imparatorumuz, bu geziyle banşın bir an önce imzalanması gerektiğini anladı. Ne yazık ki. Almanlar bunu zamamnda kavrayamadılar. SIRMEN Sanıyorum ki, Musil bir çok Türh gencini eğitim için Avusturya'ya göndermişti. FFÎGL Evet. 200 Türk gencini eğıtim için Avusturya'ya pönderen Musil'dir. Bir anlamda, o teknik yardım fikrinin öncüsüdür. Bir ülkeye yardım olarak para vermenin fazla ar.lam taşımadığını, gençlerin yeni loknolojiye ayak uyduracak şekilde yetiştirilmelerinin daha önemli olduğunu göıtn ilk kişidir ve bu çerçeve içinde 2üO Türk gcncin' Avusturya'ya yollamıştır Musil. Ben şimdi, o gençlerden hayaüa kaianlar varsa, snlarla üişkt kurmak istiyorum. Bu alanda si/in de yardımırtızı rica edecegim. SIRMEN Peki Bay Fpigl. .son bir soru: Bugün Almanya'da olduğu (ji'oi sizin ülkenizde de. Türh işçiler var. Onlara bir zamanlar Ceist arbc iter deniyordu. Bu işçiler sizin ülkenize tam bir uyum sağlamakta güçlülı çekiyorlar. Bunun önde gelcn nedenlerinden biri de. onların orada çok kötü görüimeleri, aşağı görülmeleri oluyor. Bu durumu önleınek için ne yapılabilir? FEİGL Birşeyler yapmak zorunlu. Işte ben Türk uygarlıkları ve Türklerle ilgilj filmleri bunun için vaoı.vorum. Avrupalılara Türklorin yalnız iş gücü olmadıklann aynı xamanda büyük bir uygarlığın mirasçıları olduklpnnı göstermeye çahşıyorum. Bu sayedo bolki Türklorle ilg:M yanlış öryargıların dn ortadan kalkmasım si'plarız. SIRMEN Tcşekkür ederim Bay Feigl. NOTs Alois Musil hakkında bilgısi olan ve .i/ellikle onun tarafından Avusturya'ya gönderıion Türkler''(in eğer hayatta kalanlar varsa veya onların çocukları arasında oloyla ilgili bilgileri olanlar var ise, lütfen aşağıduk> adrest müracaat et9inler: ERİCH FEİGL ^ '•;;•• O e s t e r r e i c h Konservatİv • • » *•• •.<•!. • ••" •• Chefredakteur Prinz E u g e n S t r a s s e . 18, A1WO Wlen Telefon ı 65 15 93 . 65 45 60 . 33 30 553 TeleX: 134126 Panou a .,.,•. Erich Feigl (sajda), arkadaşınaız Ali Sirmen ile söyleşirken... Atalürk'e hayranırn^ ccrdi. Ama şu anda filmlerin ne olduklarını bilmivorum. SIRMEN Başka bir soru. Anadolu'yu tanıyorsunuz, burada birbirini izleyen uygarlıkları tanıyorsunuz. Acaba Selçuklu ve Osmanlılar, Anadolu uygarlıklannm bir devamıdır diyebilir miyiz? Yoksa onlar kendilerinden önceki herşeyi yıkmışlar mıdır? FEİGL Dogallıkla diyebiliriz. Bu kültürler birbirJerinin ıı^erine bina edilmişlerdir. Özelükle Sc'çukiu kültürü genç tir ulusun gittiği yerde neleri öğreudjğinin en güzel örneğidir. SelçuKiular, Yunan, Roma ve Bizans kültürlerin: görmüşler, sonra onun üzerine onların devamı olan, ama aynı zamanda yepyeni olan ve kendine özgü olan bi r uygarlığı oturtmuslar. Mesela Divriği, bir mucizedir bence ve ne yazık ki, dünyada hiç tamnmaz. Bana göre Gök Medrese clünyadaki en güzel binadır. SIRMEN Çağdas ya da tnodern Türkler kendi geçmiş kültürlerini tammıyorlar diyorsunuz. Bu durumun nedenleri sizce nedir? FEİGL Modernleşirken, taküt bir Bytıcıhğa kayıp. köklerimzden kopmuş olmanızdır. Son dönemlerin tarıhindi! bu açıkça görülüyor. SIRMEN Yalnız son dönemlerin tarihi derhen, Atatürk Türkiyesi akla geliyor ki, Atatürk tarih bilinci çok kuvvetli bir kişiydi. Türkler de hendi tarihlerinin hilincini yerleştiren önder odur. Selçuklulan, Göktürkleri, Hunları tarih kitaplarına koyduran O'dur. FEÎGL Zaten ben de Atatürk'ün böyle bir amacı olduğunu söylemiyorum. Hemen şunu da belirteyim: Atatürk'a hayranım. Birinci Dünya Savaşı sonunda Avusturya'ya kabul ettirilen Saint . Germain Anlaşmaoindan sonra Clemerceau «Avusturya mı? O geriye kaîandır» demişti, Ama Mus tafa Kemal, Sevr Anlaşmasına «Hayır diyebılmiş bir öncerdir. Ne var ki, onun Türkiye'yi çagtiaşlaştırma çabalan bazılarmca yeterince anlaşı'.amamış ve köklerindsn kopma olarak yorumlanmıştır. Yoksa tabiı ki, bu gelişmenin olmasını o da istemezdi. Şu noktaya dikkati çekmek isterinı, öyle bir geçmişmiz var ve öylesıne etkiniz yayılmıs ki. bunun crnoğine dünyada az rastlanır. Benim bir asistanım var. Halepli. annesi de bir Rodoslu Türk. Asist&mmın adı Cahit. Cahit'le birçok kere seyahat eftik. Viyana'dan taa Çin sınırına kadar gittik ve emm o;un Cahit bütün bu yol boyunca hemen her yerde az ya da çok Türkçe konuşarak derdini anlatmak imkannn buldu. Bugün Berlin'den, Çin'o kadar Türkçe konuşabilirsiniz. Berlin'de, Münih'te, Avusturya'da Türkçe konuşursunuz. Balkan ülkelerinde Türkçe konuşurr.unuz, Iran'ın kuzeyinde, Pakistan'ı n kuzeyinde. Sovyetler Birliği'nın güneyir.de hep Türkçe konuşursunuz ve bu zincir Çin'e. Altay!:.r'a kadar uzamr. Önümüzdeki yıllarda Sin Kmnp'a g\dip Türk kültürünün Altaylar'daki köKlerini aramrk istiyorum. vaktim olursa. SIRMEN Bay Feigl, bu gelisiniz ne ile ilgili? Bu kez nasıl bir çalısma yapıyorsunuz? FLIGL Bu kez Alois Musil'in izindey.m. SIRMEN Bize biraz Alois Musü'den sözedet misiniz? KEİGL Alois Musil. 19. yüzyıhn souuyla Birind Dünya Savaşı sonu arasında yaşamış Avusturyalı bir din adamı. Arapçanın bütün lehçelerini ve Türkçeyi son derece iyi konuvan Musil, tam bir Türk gibi giyinir ve Türk gibi davranırdı. Onu Avusturya'da görenler Viyana'da bîr Türk ronesansı derlerdi. Katoük bi r din adanrydı. Ama misyoner dtgildi. Hemen belirtmek istcrim ki, belki de dönemiiîin en hc.şgörülü, en açık fikirli Katoük din adamıydı Alois Mu Selçuklular, Yunan, Roma ve Bizans kültürlerini görmüşler, sonra onun üzerine onların devamı olan, ama aynı zamanda yepyeni olan ve kendine özgü olan bir uygarlığı oturtmuslar. Mesela Divriği bir mucizedir bence ve ne yazık ki dünyada hiç tamnmaz. Bana göre Gök Medrese dünyadaki en «iizel binadır. S1HMEN Peki Bay Feigl, Türh tarihine ve kültürü ne, içimiztien hazılanndan bile fazlcı ilgi göstermenizin nedeni nedir? FEİGL Ben bu Kerçekleri Efes ile ilgili filmimi yapar l:en farkettim. Bizim Kült.ür Ataşemiz Dr. Lusu's i'e korıuşurken, ondan çok şey öğrendim. Ve onunla konuşurken, Avrupa'nın Türk kültür ve uygarhğmı bir türlü anla vamadığını gördük. Ne yazık ki. moderr Türkleri n bir bö iümü de aynı yanlışı yapmaktadırlar. Hatta bazılan kendi tarihleriyle ilgili olarak hiçbir şey bilmiyorlar. Son yıilann tarihini biliyorlr.r, ama kendi kaynaklarıyla olan bağlarmı kaybetmişler. Mesela Selçuklulan yeterince tanımıyorlar. Sadece yanlış anlaşılan b;r Avrupa kültürünün kötü biı* kopyasıyia yetiniyorlar. Filmlerimin bu kopukluğun giderilmesinde katkısı olınasını dilerim. SIRMEN Türh Televizyonu sizin filmlerinizle ilgilendi mi? FEÎGL Sanıyorum evet. Viyana'daki Büyükelçiniz Bay Barutçu, bunlarla ilgilendi ve iki kopyasını Türkiye'ye gön ııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııııı^. OKTAY AKBAL Trakya Türkleri Konusunda Gümülcine'de yayınlanan Türkçe İLERÎ' gazetesinden zaman zaman ahntılar yaptığımı okurlanm bilirler. Batı Trakya'da yaşayan Türk soydaşlanmızla ilgilenmek. yaşamsal dertlerini, üzüntülerini ögrenmek, bunlan Türk kamuoyuna duyurmak yanlış bir iş olmasa gerek. Komşu ülkeler birbirlerini her açıdan iyi tanımahdırlar. 'İleri' gazetesi geçen yılın, azınhk açısından, önemli olaylannı belirtirken şöyle yazıyor: J982 yvUnda azınhk eğitim öğretim açısından önemli bir değişiklik olmadı denilebilir Yıilann getirdiği bozuk düzen bu yıl da sürdürüldü. Çocuklarımız biraz daha okıır • cahil durumuna surükletildi Hele hele kentimizdeki Azınlıh Lisesi'nde, Türkiyeli öğretmenlerin gelemeyişleri nedeniyle öğretim tamamiyle durdu. Hiçbir eğitim ve öğretmen sorununa çözüm peiirilme.di.' îleri 18 Ekimde yapılan yerel seçimler konusunda ise şunları söylüyor: «Bu seçimler, yönetimlerce toplumumuz üzerinâe oynanan bir takım oyunlann bir kez daha gözler önüne serilmesine vesile oldu. Orneğin toplumumuza karşı uygulanan baskı yöntemlerinden biri olan taşıt ehliyeti verişlerindeki hısıtlama oy avcıhğı düşüncesiyle bariz bir biçimde gevşetildi. Ancah seçim sonrası dizginler yine çekildi.» Yunanistan'da 'değişme' sloganıyle iktidara gelen PASOK'un sosyalizm uygulaması Batı Trakya Türklerine ne getirdi? Bunu da 'İleri' şöyle açıklıyor: *PASOK partisinin ilk iktidar yıh olan 1982 yvUnda toplumumuza yeni baskı ayırım ve haksızlıklar getirdiği söylenemez. Ama hemen ekliyelim hi bu ayınmlar zincirinden hiçbir halka eksiltilmedi. Eski yönetimlerin çizdiği yola büyük bir titizlikle bağlı kahndı. Orneğin Yaka tarlalarınm yok olu? fermanı bu yönetimce imzalanarah yerler dümdüz yapudığı gihi, inşa edilecek tesislerîn yapım işlemleri de müzayedeye çıkanldı.» 'Sözün kısası değisen bir şey yok» sonucuna vanyor 'İleri' başyazan... 'Başlıca sorunlarımız. 'taşınmaz rnülk alamama, inşaat yapamama, ehliyet, eğitim öğretim, kamulaştırmalar vs.» yine karşımızda hir dağ gibi durmaktadır. Başka bir deyimle, PASOK, 1982 yılında azınhk insanı için bir düzen değişikliği hükümeti olmadı* Değişme, deSişiklik!. Papandreu bu sloganla iktidara geldi. Ama değişen nedir? Yunan halkı için yararlı bir değişim olup olmadığını bilemem, ama Türk halkı için ha Karamanlis, ha Rallis. ha Averof. ha Papandreu! 'Sorunlarımız dağ gibi duruyor» diyor. 'İleri' ev, arsa. tarla alamazsın, inşaat yaptıramazsın, bir şoför ehliyeti almak bile büyuk bir sorundur. Nitekim 'îleri'nin sahibi Salih Halil iki de bir yazıyor gazeteslnde, 'Yine smavda kesildik. diye!.. Kaç kez girdi, kaç kez kaldı, kendisî ds sayısını şaşırmıştır! Medrese'nin admı lise yapmışlar. Türk azınlırâ "eğitim hizmeti1 götürmüşler böylece! 'İleri' 'adı Üniversite olsa ne değişir* diyor... Görüyorsunuz, Batı Trakya'da çıkan Turkçe gazetelerden bîri olan 'îleri' açık açık eleştiriler yapmakta, Yunan hükümetinin eylemlerini eleştirmektedir. Ama neye yarar yalnızca yazmak, söylemek? Bir etkisi, bir yaran yoksa, olmuyorsa!.. Bizler, hiç değilse Batı Trakya'daki Törklere, daha başka ülkelerdeki soydaşlanmıza eğitim ve kültür hizmeti götürmeliyiz. Bunu. yasalann izin verdiği son çizgiye dek yapabilmeli, gerçekleştirebilmeliylz. Bunu hep yazdım, bir kez daha yazmakta yarar görüyorum. Maiiye Bakanlığından Bildirilmistir ]VECE tiç yıl vadeli ve yıllık % 33 net faizli Devlet Iç Borçlanma Tahvilîeri bugün Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ile Anadolu Bankası Merkez ve Subelerinde satısa sunulmustur. Altı ayda bir faiz ödemeli olan bu tahvillerin satısı 14 Mart 1983 gunü akşamma kadar devam edecektir. Kamuoyuna duyurulur. 'CBasm: 13851)" 861 AÜAM Yayincılık unza Bugün Orhan ASENA Akşit GÖKTÜRK Tank Dursun K. Cemal SÜREYA Tahsin YÜCEL 2 Mart Ç3rşamb.? Oktay AKBAL Edıp CANSEVER Necati CUMALI Fcthi NACİ Tomris UYAR 3 Mart Perşembe Ataol BEHRAMOĞLU Leylâ ERBİL lsmet Zeki EYUBOöLU Memct FUAT Bekir YILD1Z k Yann Sevim BURAK Ceyat ÇAPAN Rıfat ILGAZ Attilâ İLHAN Ahmet OKTAY 4 Mart Cuma Fıisun AKATLI Melih Cevdet ANDAY Erhan BEN1R Muzaffer BUYRUKÇU Nursel DURUEL FÜRUZAN (Imza Saatlerı 15 0019.00) KlTAPHAFTASl'nda: ',20indırimlı kılap salıv, Kiîjp Kapağı Orıjııullcrı Sergısi, Bültert, Katalog, Afış ve Indinm Karllan. V A D A Yaym • Dsgu™ A Ş Dull ı Bc) Sol \ n t, Dı>.1n>,<lu Uunbui I t l :n GerçeklcrdeD Vana. Bajhnısız. Dccnukrat. Haber DerjçiaJ HAFTALIK HABBR DERGİSİ Bu sayıda * Paramıa neTevt vanraiım' Ranka. ahm. emlâk bankeriet Hangısı en kârlı daha güvetııhr • Sıva.tı Darulerde olıgarsı nevcti? Yejıı vasadakı onlemlet • fransa aın Tdrkıvr raporu • Kadınların korkulu rtıyası Tecavtı* • 2eüha Berksov vıne Brödiiı vorumluvof • Ve darıası NoKta da. BUOÜN CTKTK DR. ERDAL ATABEK Baharlye Ap. No. S6/3 KADIKOY Tel.: 38 54 83 58 23 22 Hastalannı kabule başlamıştır. Bahariye Caddesi, SATILIK DAİRE Ziverbey'de, deniz manzaralı 120 metrekare daire satılıktır. Tel.: 3796 48