Catalog

Cumhuriyet 12 28 MAYIS 1982 Kıbrıs'a müdahale ettirilmeyen yıllar Ihanete uğrayan bir büyük insan: INÖNU Denktaş: Johnson'un mektubu küstahçaydı, İnönü'nün tepkisi ölçülü ama acı... 1. EFKOŞE Başbakan Ismet Inönü yönetimı, ltmı ha/ıran ayının ılk haftasında gerçekleştırllmek üze re Kıbrısa mudahale kararı verır Amenkan Istılı baratı da gayet ıyi çalışı r ve tasarlanan askarl hn rekâtı onceden haber alır Arknsından 3 huzıran l»'>ı tarıhlı Johnson Mektubu Inönu'ye ulaşır Çıkarma oıı ko/ daha ertelenmıştir artık Ba&kentte heyecanlı bır hava esmektedır o günlerde Eşten dosttan haberler gelıyordu Mersın e yığınak yapıl mıştı Orduda hazırlıklar tamamlanmıstı Genelkjrmay daki bazı yetkılıler eşlenne Bız bırkaç gun eve golmeyecegi7 demışlerdı bıle Rauf Denktaş o gunlorde Ankaradadır KTFD Başkanı Sayın Denktaş'a o gunlerı anlatmasını rtca ettik Denktaş o gunlerı şoyle o?etlıyor «O gunlerde ben A ikarcı'd"ytiım Herkes do, Tuıkly Cumhııriveti Hukumeti nın kesın Uararla Kıhrıs mes'elesı nl «ulr'atle hallotmok yalunda oldugu inancmdaydı Mersin' de 1 asken yıgınak yapıldı&ı ordunun hazırlıgını tamamlu dıp ! yonnnde, eşten dosttan haborler ahyordum Bıınların çotru bplki rivayetti Fakat ha\a bu idi Artık Makarıos a dıır dpnpcpktı Dışlşlprlnde ve GP nelkurmay da da o günlprde ola^anusttt blr faaliyeı vardı Dlreld olaıalı sıınu yapatnfi/ rlıven yoktu ama havn (Ipktrikli VP kisÜPr hpvpcnnlıvdı lnhn^n un Moktuh ı ntın ıprilecefri gundfl Buntı «ahıı 1 inlmıvorduk GrnPİkurnıay ın ııst kadpmesindeki arkadfl ? larımın (DpnKtas bu arkadaslurının ba?ı!arının adlarını vermpkle beraber yazılmasını is(empdl) pslerinp « Biz birkaç gıtn cve gelmevecpfclz dediklertn) «fe renmJştlk Hovecan bir o kadar daha artmı^tı Ve o pünün sonunda hayal kırıklı*ı Içınde evtne dö nen bu arkadaslann söyledıklori. kızgınlıklan, hep gözle rimı'n onıindedir (Arkası 9. Sayfada) L Psnktasve Izzet Rıza Yalm INONU FERIDUN CEMAL ERKIN RAUF DENKTAŞ KTFD Ba,kanı Rauf Donktaş şövle divor, «tnönü'nün. büyük bir devlct adamının hayal kırıklığı Türkiye'yi NATO'nun. sadece NATO'nun çıkarlan içln destekleyeceglnin aniasılmif oltnasi ve NATO dışında milli bir vurucu kuvvetin, milll çıkarlarımız ıçin kurulmosı kararı Johnson'un o küstahça yazılmış mektubu, zannederim ki, o günün görevlllerim tüm engelleri aşacak bır hazırlığa götürdü > İnönü: Türkiye şiddete hareketsiz kalamaz Johnson'a telgraf: =j Ü §f §j ü Rumlar, barış gücü istemiyor, istedikleri tek sey, Türkleri öldürürken kimsenin kendilerine ilismemesi 5aşpiskopos'u fîkrinden caydırmanın zanvına ve ulaylaı ın gelışımıne kaldıgı sonutuna vannştım Inonü'yu gormek ve ışm ucunu bırakmadıfcımızı sovlcmPk i(,in uçnkla Ankarj yu ge<;tım Mılletler kanallaıını kullanırken lurkıventn duyannn mııdnhale hukkını ortadan ka'dırabı lecek hıç bır kajarın geçmesıne ızın vermeyecegırrrre uo> verdım Inönü. gönu)sıi7 de olsa razı oldu Ancak nd^da yeni «jiddot olnvlnn patlnk verır ıse Turkiyenın h*reket si7 knlnmavacns:ını Jolınsonİııöııü Mektuplaşmasımrı Içyüzu Baskan Johnson'un Özel temsilcisi GEORGE.BAlİ'un anıları^ ceviren.HalukSahın Cüneyt Arcayürek JOHNSON MEKTUBU nu anlatıyor Yalçın DOĞAN DOGAN Mektup yayınlandıktan sonra o fritn Meclıs'te neler oldu?... ARCAYÜRLK Mektup yayınlandıgı gun Meclıs ve Senato toplantı halindeydi Etraf karışmış Sa bah AP Grubu toplanmış Orada da ou mesele konuguiuyor Bana anlatuklarına gore (hsun Sab r Çağlayangil bır koşeye oturmui} hu,ticıyerlen getırttıgı ana metın ıle bızdekı metin arasmda tek tek kelımeleri karşılaştınyor Sonlanna dogru •jimdı unuttuğum kelımeyı bl/ yanlış vazmısız •Bu yunlısc demış Ordan bin demıs ki «Yahu bir kelime mi yanlış, mektubun ttimü doftru mu?doğru O caman bıtti demış Aynı gun Senato da gundem rlısı konuşmalar VB pıldı 27 Mavıs Ihtilalı nı yapmış olan ve o sırada •Tabli Senatörlük» sıfatıyla sıyasi hayatını yü rutenlerden bin kürsuden «Böyle bir gizli b^lgenın alınarak yayınlanmasını bir hırsı/lık olnrak nıteledıkten sonra «Ayrıca caiiusluktur da» d^di ı ok agır bJr ıthamdı O biıada çok ağıııma gıt mıştl B % Savaş tehlikesi yüzünden gözüme uyku girmiyor ondıvıva 14 jubııl I9H4 getesı geldım Ertesı snbah tnşilı? maslekd »slarımla göruşmek ıstıyordum El çüık btı^ka zıyuıı icılotlp dolu oldtıgu ıçın yardım tılarımld bıılıkle Grosvenot Hoııse Otelındo kalı yoıdımı Yorgundum cosaretım kırılmıştı Hcr an başlaya bıletek bır Turk Yunan sava;,ı tehükesı benı oylesıne en di'jevp duvuımuMu kı but\ın pere gozııme ııyku gırmedı Sdrunlıırla kafnmda santlerce boğuştukfan sonra. oy navabllecegımı/ bır knrt daha bulunduguna kar^u ver dım Sabahın tiçıınde yardımcılarımı uyandırıp yazdırma ya. btujkıdım Snat altıda temize çekilebilecek bir taslak oluşmuştu Elçılıge yuruyup. gune hazırlanmaya karar ver dım Yolda bır Daily Telegraph gazetesi aldım Binnci sayfada rosmım vardı Elçılıge vardıgımda kapıdaki nöbetçı btnı içeıive bırakmadı Dışlşlerl Bakan Yardımcısı nldugunu7u iddia ediyorsunuz Oyle olup olmadıgmızı ne reden bilpyım"'» dıve sordu Aklıma hemen gazetenın binn cı ^ayfasındaki r<«smı göstermek geldi Nöbetçl bunu ye terll buldu L lllll ÇET1N ALTAN O ZAMAN GEORGE BALL IKINC1 KEZ ANKARA'DA Johmon un temsilti'.i George Ball (ortada), Dışisleri Genel Fuat Bayranıoğlu (solda) ve ABD'nin Ankara BüyUkelçlsi Raymond Hare (aağda) Ball. Lefkoşe'den hemen Ankara ya uçmuş ve Başbakan Inönü ile ikinci kez görüşmüştü Inönü, Türkiye'nin anlaşmalara dayalı müdahale hakkını ortadan kaldırmayan bir çözüme gönülsüz de olsa razı olacagını Ball'a söylcmişti . noktalarda konaklamış küçük böluklere aynlacaktı Dov rıyeler, ikinci Dunya Savaşından sonra Vıyana'nın dortlu işgali sırasındakı devriyeler gıbı duzenlenecekti Yalnı/. bu kez her |ipte dort de<5ll, uç asker bulunacoktı Tum harekatlar birlikte yurutulecekti Bu Barış Gucu. Blrleş mış Mılletler çerçevesl jçinde uluslararası güç kurulup ada yn gelınceye ve «Sağlam bir organik belgeye bağlanm'şbır sıyasal çozume ulaşıncaya kadar Kıbns'ta kalacaktı MILLETVEK1Lİ İDİ. BENİ MECLİS KORİDORUNDA YAKALADI, SARILIP ÖPTÜ. «BANA BAK, YAPTIĞIN İSİN Türk toplumunun korunmasını sağlamak ence bu düzonlemenın bır takım avantaılan vardı Bırleşmış Mılletler deki göruşmeler ağır aksak ılerlerken, Kıbrıs takı Turk toplumunun korunmasını saglayarak Turk len rahatlatacaktı Taksımlo hıç ılgısi olmayacak her ıkı toplum da hasım bır gucun muda halesınden korkmayacagı ıçın toplumlar arasındakı kıyımları önleyecekti Üç devlet, gelpbılecek uluslararası eleştırılere anlaşma hukumlerıne gore haroket ettıklerını soyleyerek karşılık verebllecekleıdı Bu onerıve Ingılızler evel derse İnönü'nun de kabul edecegınden kuşkum yoktu Ne var kı tngıllzler her şoydon çok Kıbrıs'ın sorunılulugunu sırtlarından atmak ıstıyorlardı Oysa planım onları yonıdon ış'n ıçıne sokacaktı Bu vu^den Amerıka ya iavaiji durduracak bır çare bulamadan donuyordum B 4BD'ııin hedefi: Sovyetler BirligTni mıımkün olduğu kadar devre dısında lutmak # Makarios'un evet demesi hayaldi, ama... BÜYÜKLÜĞÜNÜ BİLİYOR MUSUN?» PEDİ. İSTE O ZAMAN JETON DÜSTÜ... ÇITtN AITAN CÜ n«"At Arcavurpk'l yürpk ten kutlayanlardan bi rlvdl Johnson'a çaresizliği anlatıyorum aşkan Johnson a durumu anlattım ABDnın kom ' şular arasındakı çatışmayı önlemek içın elınden ge lenı yaptıcrı goru?undf> bırloşlık 15 şubnt 1061 de IngıHere ve Kıbrıs Guvenlik Konseyı'nm olaganustu olarak foplanmasmı istPdı Bu toplantı 18 şubatta başla dı Aıtık gundelık kararların vorılmesı Bırleşmış Mıllefler sıııoklı temsılcımız Adlai Stevenson'un eline geçmıştı ama, sfra'cumızın genel vonplımını hâlâ ben belırliyordum Baleşmış Mılletter dekı usandırıcı manevraları anlat manın bır yararı yok Bır vandan BM Gucu nun bır an once kurulmasını ıstıyor, ote yandan ahnacak karann garantor dcvlotlerm müdahale hakkını ortadan1 kaldırmaması ıçın çaba gosterıyorduk Böyle bır karar çıkarsa Turklpr ha ıekntsız kalmazdı Aynca, Sovyetler Birliğl'ni mümkun olduçu kadar devrö dısında tutmaya çalışıyorduk. H # emen Ba'jkan Jolınson'a telgraf çekerek yenl önenmı aıılattım Bunu Ingılı^lere kendı göruşuın ala lak aktaıacagımı hukumetımın görüşlerlni h»ç bır bıı,ınıde yunMtmadığını soyleyecegımi bıldırdım lîonrp Makdnos etkılı olabllecek bır Barış Gucunu asla kubul etmoyecekti «Turklerln müdahale hakkının Güvon Ilk Konspyi'nce iptalıne ybnelik tüm numaralan tüketin reye kadar Makarios'un evet demesi blr hayal» id K'b nslı Rumlar blr Barış Gücü Istemlyorlar. istedikleri tek soy Türkleri öldürürken kimsenin ilismemesi • Bu arada Türklerin Guvenlik Konseyi'nde uzayıp ?i decek agı/ dala&ının sonuna kadar bekleyemeyeceklerını de vurguJadım Barış Gücü kurulması kararı BM'den çıkıyor tpvenson Ue BM'dekı mısyonumuzun ustalık polltıkat>ı sayesınde Guvenlik Konseyı 5 mart 1964 gu nu bır barış gücü kurulmasına ve bir arabulucu atanmasına karar verdi Bu kararı kısa suredekı patlama tehlikesinl önledlği ıçin övgüyle karşıladık Ancak bunun geçicl blr çareden oteye geçmedıgını bılıyorduk Ko rıuyla dogrudan ilgısı olan taraflar ise. Bırleşmiş Milletler kalarını taban tabana zıt bıçimlerde yorumladılar Makarı osa gore, Turk'lerın müdahale hakkı Icalkmıştij Türk'lerp gore müdahale hakkı korunmuştu Üç devletin birlikte müdahalesi tSMET İNÖNÜTTE SÖZ VERİYORUM Inonu'yu gnrmek v< i^ııı ucunu bırakınadığımızı soylemek Için hemen uçakla Anka ra'ya geçtim Blrleşnılş Mllletler kanallarını kullanırken, Tur kiye'nln anliişmalara dayanan müdahale hakkını ortadan kaldı rabilecek hlç bir karann gcçmcslne izln vermevecetlmlze *aı vcrdim tnonü gönuisuz de olsa razı oldu.» S enı planımın amacı, Makarios hükümetinln onayı nu geıek bırakmayacak bır Birış Gucunun kumlmasıydı Bunun gerçekleşebılmesi lçın üç garantor devletin Ingıltere Yunanlstan. Türkıye'nın londra ve Zurıh AnJaşmalarına dayanan müdahale haklannı hep birlikte kullanması gerekıyordu Üç devlet blrliklenni avm anda Kıbns a ındıretektı Bu bırlıkler bırleşık Y Aynı gun Meclıs'te iktıdar partısının dışında olfln bır mılletvekill kursuden Mektubu bu BaşbaKan Kızılay'da Hürriyet Gazetesi'ne beşbin liraya ialtı» dedi Ama ne talihtır ki. bunltırı soyleypıı mılletvekill blr süre sonra buyuk torenlerle bu iktıdar partısıno uye kaydedildl Herkes bu isin telaşında. atlamanın ki7gınlı?ında, yahut da bız sevincındevken 40 yıllık dostum Çetin Altan ın (o sırada mıllehekili idi) korıHor da boni bırden vakalayarak boynuma sarıldıçını • Bana bak, yaptıgm işln büyüklüârıinO anlıyor rnu iun?» dedıgıni bugün bile hotırlıyorum ''u laftan sonra hani, halk deyimlyle «Jeton mu düîtü?» nedır, isin o tarafını incelemeye basladık ıp gordük kı, 19641905 arasında Ismet Paşa'nın Yenl bir dünya kurulur» lözuyle başlayan b)r değisik kavram, dış politıkada yer almıştır ve Tuıkıye, tek taraflı dış pohtıkadan çok taraflı dış pohtıkaya yönelmlîtir. (Arkası 9. Sayfada) YARIN: Diplomatik atom bombası...