Catalog

2 Cumhuriyet I KONUNUN GÜNCELÜK KAZANMASI: Yorgıçiarın ve mankemelerın bağlımızlığını tuTi o arak gercekleştırmek amacıyle 1961 Anayasasınm 143 maddesl öngorülmüş ve böylece yargıçların özlük işlerınde karar verme yetKisı. oluşturUan Yuksek Hâkımler Kuruluna tanmmış idı Ne var kl. 13 mayıs 1981 gün, 2461 ve 2462 sayılı yasalarla, bu kurul kaldırılmış ve Anayasanın yargı bolumundekl hu kumlerde onemlı sayılabılecek değışıklıkier ya p Imıştır Gercekten. yargıc ve savcılar kurulu bırlestırı'm s daho da onemlısı yurütme orga nının, eşde/ışle sıyasal gucün bır üyesı olan Adalet Bakanının başkanlığında, Bakanlık Musteşcrı ve özlük işlerl Genel Müdürü lle Yarg'tay ve Damştay Boşkan ve uyelerı arasından Dev'et Bsskanınca sec lecek ıkışer üyeden oluşacok ıHâkımler ve Savcılar Yüksek K'iruluno» vargıc ve savcıların her turlü ozlük Işlerı lle Yargıtay ve Danıştay üyelerlnl secmek yetkısl tanınmıştır.. Ûstelık, yargıclar, yonetsel görevlerı vönünden Adalet Bakanına bağlanmış ve denetımlerı, kurulun değı! de bakanın Izni ıle onun atadığı mufettışlerle vapılması ongörülmüş ve ote yandan yonetsel bır ışlevl yerıne getirecek kurulun karanarına karşı da yargı yolu kapatılmıştır. Ayrıca yenl düzenlemeae kadronun daraltılmaSi ya do kal dırılması nedenıyle gorevsız kalanlara, daraltılan ve kaldınlan zamanda acık bulunan veya 'k açılacak olan a/lık ve derecestne eşlt vargıclık ya da savcılık gorevı onerıleceği, bırıncı ve ikınc önerının reddedılmesl durumunda ı^e ucuncü önerıyl kabul etmeyenlenn aylığının ve meslekle llglsınin kesıleceğl hükme bağlanmıştır Koşulıarı oluştuğunda, yargıçlann gecıcı yetkl lle başka bır yargı cevresinde qorevlendlrme yetklsinln bakana tanındığını da bellrtelım. Böylece 1960 öncesınde vargıc bağımsız lığı ve güvencesı konusunda vapılan yoğun tartışmalar gündeme getırılmıştır O dönem le ilgıll olarak inönü'nün bugün blle belleklerımızde tüm tazelıği lle yaşamakta o'an söz lerinl anımsatmakta yaror vardır tBen bu davayı dünyanın yedl duvelıne karşı en güc şartlar altında müdafaa ettlm. Bu yaşta ve cetın şartlar altında kendl va tandaşlcrımı kendi vatanımın hukumei'ne kar şı rrrjdafa etmek mecburıyetınde kaiiyorum » II YARGI GUCUNUN ONEMI Her cağda Insan'ığın baslıca sorunlarından bırl de hak vs odaletın dagıtımı olmustur Gıderek ya'gı QUCÜ. deviet guc'en kapsamınaa dusunulmuş bu ve GÜRÜŞLER 28 MAYIS 1981 Yargıç Bağımsızlığı Mustafa Resit KARAHASAN Yargıtay 13 Hukuk Daıresl Başkanı yörtden Anayasalara hükumler konmuştur.. Ta r.nın gcziemine dayanılarak denebıllr kl, yargı gucu sıyasal gucler karşısında bağımsız ve ustun blr değere sahıp olduğu sürece dev letın ıc ve dış yonetımlerınde tam bir düzenın ve guvenın hukum surdüğu gorulmuştür. Hür rıyet ıcın en büyük teh'ıke, yargı gücünun ya sama va da yürutme gucune ya da bu gucle rm he ıkısine bacl tutulmasıdır Adaiete do yanmavan, hakları c areyen bır yonetımın var lığını surduremeyeceoının canlı tanığı, tarıh tsr. İnsanlığın en buyuk ızdırapları, haksızlık ton ve adaletsızlıkten doğmustur Toplumur kışlrtın var olması. erinc ve mutluluk lcınde ya şaması, ekonomık ka'kınma ile bolluğun gercekleşmesı. adalet ış'erının lyl yürütulmesıne bağlıdır Bu amacı sağlamak Içın rıukukun üs tunluğunu tnnıyon sos/ol adaiete dayalı Anayasamız l!e yargı yetkısının Türk Ulusu adı ra baoımsız ma'ikemelerce kullanılacağı ılke sı orno^ulmjstur Iste vcrgıçlar yargı gücu nü, ulusu adına kullanmak yetklsinl taşıyan gorev.ı erdır Yurttaşlar üzerınde vargı gucü kadar doğrudnn doğruya etkıli olan başka bır güc yoktur Böyle olduğu ıcm de, Volter"ın sözu ıle insan'ığın en güzel b r çıcJır ve bundan otürü de tâTi sosyal göre er lclnde cok lyilıklenn ve erdemlerin bır orava geımesınl zo runlu kı'ar III YENİ DUZENLEMENİN TAŞIDIĞI SA KINCALAR Adalstten soz acıldığında, en cok yınelenen ozdeyış şudur tAdclet mülkün esasıdır » Işte ycrgıclar, «Mülkün esası olan cdo letı» gerçekleştifrek görevını yüklenmişlerdır lyl adalet ıse, iargıcıarın bağımsız olmalan ıle sağ.anabılır. O nedenle hukukun üstünluğünü yeğleyen devıetler, yargıçların bağımsızlığını temel Ilke olarak benimsemlşlerdlr.. Su var kı, burada asıl somn, uygulamada bu ılkeye ışlerlık kazondırmaktır.. Yargıçların ekonomik bağımsız,ığı, yeterll ölcude moaş ve odenek vermekle gercekleştırllebılır Yargıc ların, ycsama organı karşısında bağımsız olmalarının otesınde vürütTie organı karşısında da bağımsızlıkları sağlanrralıdır Vargıcın, her türlü kuşku ve kaygıdan uzak bır bıclmde qorevırı yapab Irresı. bağımsızlık yoluyla olaurucu Meclıs formülü dahıl, Batı demokrasılerınde anayasaların yapılmasında ve değıştırılmesınde kul lanılan yontemlerın nıtelığl .le, kurulan anayasal sıstem n yapısı ve ömru arasında kes n b r bağıntı vardır Batı cnayasa hukukunun uzerınde büyük duyarlılıkla durduğu bır nokta, «temel kanumu koyucu meclıslerın mıllî Iradenın ehll bır temsılcısı olma ozellığmın, ortaya cıkacak sıstemın demokratıklığinı, ışlerlığınl ve kalıcılığını onceden belırledığıdır Bır başka cieyıçle, mechslenn kuruluş bıcımı le, doğacak anayasal s stemın nıtelığı aynı sürecın tamamlayıcı, ayrılmaz parcalandır Bu saptama genel olarak anayasaların yapılması, ozel olarak da anayasaların değıştırılmesı >cın gecerlıdır. Cağdaş anaya9o hareketlerınin basıt karşıloştırmalı Incelemesinden cıkan bır başko onemlı nokta anayasaların yapılmasında ve değlştırılmesınd9 kuüanılan yöntemler ara smda, Kurucu Meclıs formulünün Bat demokrasılerınde oldukca seyrek başvurulan bır formul olduğudur Anayaso de ğışıklıklerını genellıkle nlzamî pariamentolar gercekieşt rmekte bazı olaaanüstü durumlarda bıle (1948 Almanya, 1948 Italya, 1946 ve 1958 Fransa), Kurucu Mecl sler yme genel secm ve slyasal partilenn temsıli esaslanna dayandırılmaktadır Anayasal sıstemlerln ışlerlığ nı ve kalıcılığını belırleyen beş ana etmen saymak mumkündur 1 Anayasaların yapılış ve değıştırılış prosedurü, 2 Getırılen temeı kuruluşun dayandığı anlayış ve yaklaşım, 3 Yaratılan anayasal kurumlaşmada, b,r yanda yasamayurütmeyargı llışkılerının, dığer yanda toplumdevlet ve bıreydevlet ıllşkllerinin nasıl düzenlend ğı (başka bır deyişle, slyasal hak ve özgürlukler lle yukümlülukler meselesl nin nasıl dengelendığl), 4 Anayasayı tamamlayan ve slyasal partl faallyetleri lle secım sısterrınl düzenleyen üorganlk kanunlarıın nıteliğı, 5 Bır sıyasa! kOltür meselesı olarak, yöneticılerln ve secmenlerln Anayasaya karşı tutum ve savgıları Bu vazıda esas olarak blrlncl madde üzerlnde durocak, 2 ve 5'e de cok kısa bır şekılde ve genel llkeler düzeyinde değineceğlz. Anayasalar, toplumlarda bel II noktalarda varolan değerlerın, cıkarların ve güçlerin uzlaşma cizglslnl belgeleyen ve siyasal faallyetln hangı yapılar ve gövenceler ıçlnde sürdürüleceğlnl bellrleyen (temeı kcnun»!ardır. Bu yaklosıma «gercekcl Anayasacılık» anlayışı deneblllr Buna karşılık, gercekcl oimayan Ikl zıt anayosa yaklaşımı daha düşü nuleblllr. «Anayasa muhendlsllği» de nebılecek birlncisl, Anayasonın sosyal ve slyasal gellşme nln motoru olduğunu, l'en bir noktaya doğru (her nasıl tanımlanıyorso) toplumu arkasından sürüklemesi gerek tlğlnl sovunur. Bu anlayışlo vapılan anayasaların ya flmur lerl kısa olmustur va da Işler lık kazanamamışlardır. tAnayasa bankotcılığı> de netllecek Ikıncısı, onayasay toplumsal dınamızml ve sıya sai faalıyetl sınırlandırmanın ve vavaşlatmanın bır aracı olarak kuilanmak ıster. Bunu nakııdır Gelgelelım, mahkemelerin ve yargıcın bağımsızlığının soyut olarak acıklanması ve 'urallara bağlanmosı da yetmez B J bcğımsız ıqın aerçekleştırılmesi Içın, yargıclık güven~esıne de gereksınım vardır. Övle kl yargı cın gercekte ozgur, bağımsız olcdilmes1, va Q aca güvence tanınması lle ışlerlık kazanab r "c^s odalpt uyoar tooiı ~t^Ha b^ gımsızlık temell üzerıne kurulur ve bağımsızlık SP 0 r k QL e T P S ı y l e r r fından hazırlanacak taslak temel alınacaktır öte yandan yargıclor hakkında ceza verllmesı ve soruşturma sırasında işten el cektırılmes de Adalet Bakanına bağımlı müfettıslerln yapacaKİan sorjşturmc>a göre sac'cnacaktır Kjrulu toplantıya cağırma yetkısının Bakana tonndığın da vurgulayclım Turr bu acıklama'cnn ışığında ıctenlıkle bPİırtelım kı yarg c bağımsıziıgı ve guvencesıyle uyumlu bır duzen'eme yapılmamıştır IV YURUTMEYE USTUNLUK TANINMASI EĞİL'MI: Yargıc bag msızlığı ve guvencesl, b r Anayasa sorunudur Kurucu Meclıs oluşturularak yenı Ancyasanın hczırlanmasının sozkonusu oicsugu gjnlerde ıvedılık'a boyle bır ycsal duzenlemsye gırışıimesının ge'e ceğe \onelk etk'lerı bulunduğu soz gotürrrez Oysa cağdaş sorunlarırıızı hukjkun üstunlugu ı kesi ısığında cozurre bağlanak kacınıl nazdır Yuce ATATURK, human st dunva goruşu ıle layık Cumhurıyetı kurmuş, usteliK ulusuna ccgdaş uygarlık duzeyı ustune cıkmak yonunu gostermıştır K'sacası ;aîdaş aşmayı ongormuştur. Bu amac Ise, ccğulcu aemokrasıye ışlerlık kazandırmakla gercekieşt rnebılır. O nedenle sosyal hukuk devıetı olarak orgutlenmek zorjnİLdur Hukukun ustunluğu ıse, Anaycsada yargı gucune varg.c bagırrsızl.gı ve çuvences ne tam an omıyla ver ver ımes nl gerektırır Oysa venı vasal dü;enleme bu ozleme yeterlı yanıt \ermerrektedır Ote yandan, Kurul kararlarına yargı yolunu kapamak, hak arama ozgurlüğunün s mrlandırılmnsını icerir Sonuc: Hukukun orgutu olan vcgının ışleyışınde aksama.ar bulunduğu bır gercekt r. Ne var kl. bu cksamaiarın, yargıc bağıms'Zlığı ve gu\.encesırclsn koynaklandıgı savlana•ncz Yargnın s eyışındekı aksama'cr, ba^ımsızlrk ve guverced:n ya da Yuksek Hak mler Kurulunun yap'smdın ka/naklanmış değ Id r Ozelde, k mı gorevlılerın tutum ve davranış'arı eleşt rı konusu o'cb.lır Unutmanak gerekır kı her dev e! kurjmu, etkıleşıme acıktır Adalet reforrru bır butun ıcınde değer lendırılmelı, cağdaş yöntem'er benirrsenmelı, yargı buna flöre yen den orgutlenmelıair. Şımdıye değın, yargı gerek yapı ve gerekse donatım yonünden ıcme duşürülduğu sıkıntıdan kurtarıimalı saygınl.kla bağdaşmayacak hanlarda mahkeme açmaktan kacınılmalıdır Anava sanm hazırlanmasında yargı gucune yargıc bağımsızlığı ı'e guvencesıne huku* devletının ısterlenne uygun olarak tam anlamıyla yer verılmelıdır Vtınus 19SO1S81 YAYIN SIRAS1: 39 Atatürkçülük Bir Süreçtir... Rahmi KUıVIAŞ vustralya'dan. Yenl Zel2i>dE.'aan getınlen derme ku\Tetlere karsı Çanakrale de savasan Mustafa Kerr.al, yer>ai7ttnun en anansız ae\l3tlerj"i ver.sres Turk un yenılmezKgmı kamtlarmştır O bu ılk askerlık başarısıyia nenmsr\z zm»e en buyuU darbsyı ı^dırm^^r Ojle kı cDnem.n Ir.gıl.2 «muhsıeıc^» bafcanı Hac Donild azılı emper>"ai'st Basoakan Lioyd Corc'u Avarn Kaırara smda sıkıştırdıgmıiı Cc r c Ne yapayım, yüzyıllar ÇOK az d.ıhı yeüştınr Yuz vılın dahısını ne yazık kı Turklar l e ^ t ı r d ı B J Mustafa Kemal'dır Ben ona yeruıcum, ae.iîci zjruriı i l.'.rrus tır. Boylece kenoısı ca, partısı Lıberai partı de sıjasal oltunle kucaklaşmışlardı Samsun'a çıkış, Erzurum \e Sıvaö Kurulta. lan, TBMM'nm ac'a'ji, Inonu savasları Sa'ıar\a sa\?c\ ve o O Agustos'ta duşmanı denıze aj'sjş MustaTa Kemc \n bugmıııu bağımsız de\leti kurması ıçin geçtıgı doram jtrlerıdır O bu. işlerı yaparken çok encrellarle karşüaştı 1119 1921 aresında jırmıjı aşkın a\aıdanır.a olJu, daha ooğru dejımle, jirnııjı aşkjı ayaklanna çıkanldı dış guçlerce Maddl gücü Aiunet Anraviir çctelen, manevı gı.cj «fct\alar» olan Saltanat bütıin gor^emıne karsın Mustafa Kc mal'e çok agır biçımde yenıldı. Çttakü o halk ıçın sa vaşıyordu O, Kocatepe'de ilgUilerden cephane durumunu sor dujuada ıyl karşüık alamaymca Tek mermı katacaya dc Jjı ate^e do'.am Ceph^nerruzl dıişmandan alacağız, dcjıp perejım jenne g^tıren buyük kışıdjr. Demek kı. gereğınde duşmardan iarar lanmıştır. Onun zekâsı, ıstencı, on sezisı goruş ve kara T r> cu engmdi. Başarılannı gerçskleştınrken ulusu, mecn ve orduyu hazırlanııştır. O savaşlardan sonra işm bıtmedığinı goruü. Eır t kım soylu ve çereklı devnmler yaptı Devrım duzen azınlığın eŞıhmımn, çoğunlugun egüıırune dcvnınm g reklen blçusunde zorla egemen olmasıdır Bunun ıcm o gereğınde zor kullanmıştır. Ama kendı ıktıdan ıçın değıl, ulusıın yararı ıçn Hukuk alanında çıkardıgı yasalardan bırl Yurttaşlar Yasası (Medenı Kanunldır. Yurttaşlar Yass^ı deMp geçme>elım Napoijon Saınte Heısne'de ş^5r13 dcmiştı «Benım gerçek onurum kırk savaşı kasanmıs olmamdan gelmıyor. Waterlo bunca oaşanlanrı anısını sılecek. Suresız yasayacak olan Yurttaşlar Yasam'dır» (Adalet Ta niu, Marcel Koussel«t) Mustafa Kemal iktısata çok onem vennıştir. «Yenı Türkıye devleti savaşçı bır devlet olmayacaktır. Falcaı yeni Türkıye devleti iktisadı bir devlet olacaktır» dıjen odur. Uşak, Alpullu, Eskısshır ve Turbal Şeker Fabrıkalan; Sıvas Çımento Fabrıkası, Bakırkoy Bez, Kayseri Pamuklu Dokuma, Nazllli Basma, Gemlık Yapma Ipek ve Bursa Mennos Pabrıkalan, Izmıt Kâgıt Fcür.kası, Karatıük Demır Çelık Fabrıkası; Çatalağa Elsktrık Santraü; Merkez ve Iş Bankalan; Toprak Lnaiieri Ofısı gıbi kuruluşlar hep bu düşüncenın ürünlendır. O ekonomık kalkınmaya çok onem verdl Zamanın bıltçesınl tmparatorluğun borçlan, demlryollan ve kurulmasına çahşüan ordu erttirken yiı» de büyük başarılar gosterdi bu alanda. Ataturk teokratık blr monarşıden, layık Cumhunyete geçtı. EgemenUk tacmı ulusa teshm etta. Ikinci Csman'dan başlavan yenıleşme eylemlerını doruğuna o ulaştırdı. O sıralar kötü amaçlar içın ışletîlen fetvalar Genç Osman'ı, üçuncu Selım'ı, Mithat Pasa"yı ve dana Qir surü klşıyl yedı. Ama onu yıyemedı Çuılaı o tarıhımızı en lyı değerlendırıp, tum ılerleme ginşunlerını en iyi blleşıme kavuşturan kışıdır. 1929'da tum dunva ekonomık bunabmtn ortasında çırpınırken o, ulusunun yazgısını kendi tezgahmda dokuvordu. Boylece o bır ulusun çaŞdaslasmas! ıçın devletçlUc ve devrımcılık yontemlermı kullanması gerektığıni doğnüuyor ve bu ilkeierı Anayasaya koyuyordu Bugun lçinde bulunduğumuz bunalmu da ancak bu üxeleri kullanar&k aşabUiriz. ' " t r ^Uıei ceden yoksun yargıcın, kuşkulara ve kaygıla ra kap 'Tiası ~!oqaı vop s p n ' cpreo c r F ı * kuşku ve kaygılar. gıderek toDl'imda huzursuz j k yaratır ve sonucta yargıcın güvenceden voksun olmasından toplum zarar gorür Su durum karşısında yargıcları özdeksel ve tın sel endıselerden her türlü etkı'erden uzak tut •nak ıcın, yorgıclık güvencesıie gerekslnım vardır Önemle vurgulayalım kı. bu güvence vargıclan korumak amocıyla ıle değı! yargi •j'gamnı bağımsızlığa kavuşturmck yoluyla a"ia'etın gercek'eşmesıni sağlcmaya vonelık olarak toplum yararına kabul edı mıştır Mes eğını yıtlreceğı endişesıne kapılacak bır yar q c ıse görevını adalet ıstenerıpe uygun bl Cımde yapmakta güç dunıma duşeb lır bagımsızlığını yıtırebılır.. Yalnızca varaıcın bov e bır duruma duşebılme olası'ığı bı'e vargıc lık guvencesının ve bağımsızlığın zedelenme ° ne yeteriıdır Yenı yasaı düzenleme sonucu olusturu lan kuru'un başkanı Adalet Bakanı yürütme organı yanı syasal ıkt darda yer aiır Bakan t k Musteşan ve Özluk İşlerı Gereı Müdüru ona boğlıdır. Boylece, kurulun uc üyesının yurütme organına bağımlı olduğunda h!c b r duraksama sozkonusu değıldır Yargı orgonlarından sec lecek üyelerden yalnızca blrın.n oyuna yargıc bağımsızlığı ve güvencesinın dayatılmasındakı sakıncalar ıcın ayrıca kanıt gostermeye gerek yoktur. Yargıcları denetlıyecek mufettışlerın, Adalet Bakanına bağlı olduklan da as a gozardı edılmemelıdır Ustelık venı düzenlemo ile kurul edılgen Ada'et Bakanı ıse etkln duruma sokulmuşlur Öyle kı vargıc atamaları ve yer değıştırmelerc»e, ba(>nna bagımlı Öziük İşlerl Genel Mudurü tara â OKTAY AKBAL Bavan Nazlı'nın Itirafları K «Ötetfsn ber, ulkuculerin, faşlzml kurmak lcin de411, komumzmo tepki olarak ve devletteki otorlta zaafını doldurmaya yönelık bır savunma hareketl şeklinde ortaya cıktığı kanaatını taşırım». Bu birincl Itirat «Mevcut otorıle zaafını doldurmaya yonelen sağdakı mllıtanlaşma olayı ıle Turk Sılahlı Kuvvetlen'nın mudahelesl arasında paralel kurarken, elbette sıyası cınayetlerde değil, horekate ıten sebeblerda yakınlık oldugunu tebaruz ettırmsk Istiyordum» Bu da ıkıncl Itiraf.. Bayan Nazlı llıcak 24 mayıs gunü bu sutunda mahkeme kararı ıle yaymlanan acıklamas nda, blr kez caha Ulkucu'len Devlete yardımcı guc saydığını, onlorı hoşgorüyle, anlayışla karşıladığını hıc cekınmeden ıtiraf etmektedır. Ben de zaten bunu soylemek ıstemiştlm Sıkıyonetım Savcılıklarınca hazırlanan ıddıanameler «Ulkuculük» eylemının ıçyüiunü, MHP adlı faşıst bır partıye olan bağlılığını kamuoyu onunde sergılemekted r Ben ve «Cumhuriyet» yazarları oteden berı ulkucü eylemın ve MHP'nln Ataturk Cumhurıyetı'nın temel ılkelerıno, Anoyasa's.na ne denlı aykırı davrandığını belırtıp durduk Şımdl lyıce ortaya cıkıyor ki, cok haklıymışız. Bayon llıcak'ın acıklamasında llgl cekıcı yönler \/ar Önce şoyle yazıyor: « gorevlilere seyirci kalmayıp harekete geçmelerl yolunda telkınlerofc bulunuyorsunuz. O koşeden yanı «EvetHayır» sutunundan kaynaklanan telkln ve tavsiyelerin ağırlığını pek bilemeyiz...» Ben kımseye «teîkın ve tavsiyeıde bulunmam. Düsundüklerımi acık acık yazarım. «TercCıman» gazetesının. haberlerıyle koşe yazılarıyla 12 Eylül sonrasında tam bır başıboşluk haddını bılmezlık, yasalardan korkmazl k ıcmde durmadan «telkın ve tavsıyelerde» bulunduğu. bu gazete yazarlarının «ıhbarcılık»ta bırbırlerıyle yanso qırd klerı Adalet onüre getırılmış kışılere en ağır 8uclamalar!a saldırdıkları hepımlzln bildığl bir gerçektır.. Bo yasadışı bir tutumdur; ötekl gazete er en başta da «Cumhuriyet» tum yasalara uyarken, «Tercumannn kendıni bu denlı «oıgürlük» Içınde duyması şaşırtıcı blr durumdur Ben, «Niye bu ayrıcalık> g bı yazılarımda bu celişkiyı belırttım. Yazdıklarımın blr «ağır»lığı var mıdır yok rnudur bılemem Bu günü gelır d^hn ıv anlosı'ı'' Ba/an llıcak ikı de blr, Notre Dame de Sion llsesında okurken askerlık oğretmenı Albaya nasıl çıkıştığını, kıtapları yere belki öğretmenın kafasına ataraK boğıra cagıra sınıftan nasıl cıktığını yazar.. Bu bavan ın yaşarrnndaki en buyuk «kahramanlıkı budur: Askerl k oğretmeni Albaya karşı yaptığı akıl almaz saygısızlıki... lyı cdamnnış sayın oğretmen. Oısiplln Ku1 ruluna verıp Bayan Nazlı'yı okuldan attırmamış ... »Amvnsa/ı cıânemek» sucuyla ağır hapse mahkOm ed len bır DP Bakannın Hem de Izmır'de Kordonboyunda Yunan bayrağ nı kendı elıyle dıreğs ceken blr kış n.n kızı olmak kışıye boyle bır «ağırlık» verlyor demeki... Bu cırkın ola/ı öne surüp yüreklillk gösterisl yapıyor Soruşturmalardan, Adalet önüne götürülmekten Korkmuyormuşi... Adaiete saygı duymak, yasalaro u/rraK baskorfır, o yasaları cığnemeve kendınde hak bUmok bLSbütun başka Ona yurekl'llk demezler. hadd n fcılTipmek derler .. «Fıkırlermıze uymayan klmselerl Ihbar edebllecek kcdar ho$goruden voksun bulunmak» sızln ve ötekl crkalasiarnzın baş nıtelığ dır Bız ancak, yasadışı Işlere davramslara karşı cıkarız Kımseyl Ihbar etmeylz, Djna gerek dL.ymayız Sız yasalara aykırı davranacaksımz bızse noktası noktasına uyacağız: blz yazılarımızın he=;ab nı her zcman vereceğız. vermeye cağrılacagız sız ıse boyle bır sorumluluk duymayacaksınızl... ışte bu oimaz. boyle bır şey ne basın özgürluğüne. ne demokrası anlayışına ne de nsanlığa sığar.. Eşltlık herkes Icmdır, ozellıkle yasalar onünde... Yoksa on yıida beş on sırket kurup yalılar satın alıp, şölenlerde ınsan an kendı davanıza kazanmaya calışmak glbl l$ere bır şey demı/orum Bunu oltanıza takılanlar düşün sun. bagjnün bı> de yannı olduğunu anımsasın... «Yozarcık» so7c"ıqüne pek kızıyorsunuz Neden?. Kucukiuk beiırtlr «cık cuk» takıları... Ka'emkalemcik, go?ete j3?e'ecık. fıka fıKrccık adamadamcık kadınkadıncık nazlınazlıcık vb.. Kucük yazar anlamındo ben de «yazarcık» dedlm sızlere.. Ne var kızacak?... Sız de. bakm, benl etk sahıbi bır yazar saymıyorsunuz, bu koserie cıkan yazılann bır ağırlığı olmadığını acıkca so/lüyorsunuz ben kızıyor muyum?... Ama, ne 20man Afaturk devrimıne Cumhuriyet yasalarına, AnayasaVa korsı cıkıyorsunuz para gücüne güvenıp haddlnızı bılme/ eylemiere kalkışp'orsunuz, «ulkücö»lerl koru/orsunuz o zaman tepki aosteriyorum. Dün de öyleydl bugun de oyle . «Cıkı takısı ıvjrek dolusu Inanc'crı kucultmez» dlve yazmışs nız Bunun Icın once «yurek» olmalı ^Işıde, sonra da gercek blr tlnanç.» Sızde yalnız bır şey var para... Anayasaların Yapılması ve Değiştirilmesi Taha PARLA yaparken de metafızık blr dev let va otorıte kavramı adına sıyasal hak ve ozgürlüklerls yukumlulukler dengesınl bı rıncıler zararına bozar. İkı dunya savaşı arasının kor poratıst Avrupa ülkelerınde ve Ikıncı Dunya Savaşı son rasının antıdemokratık Ücun cu Dunya re|ımlerınde görülen bu tur anayasaların ömrü bılındığı gıbl çok kısa olmakta. ustelık sıyasal ıstıkrarsızlığı bır bakıma kurumlaştırmakta dırlar. Vesayetcl ve güdümcü bır anlayışı paylaşan bu ık| kutup yaklaşımdan değışık olarok «Gercekcı anayasacılık» anlayışı temel konun koyuculuğun bır uzlaşma uzlaştırma sorunu olduğunu ve toplumsal değer cıkar guc dengesınde ağırlıkların zaman ıcınde değişebıleceğin! ongorur, ancak bu değışım ve ge lışımın hukuk devleti ilkeierı ve prosedürlerl icınde ve ıstıkrarlı bır bicımde sürmesını sağ layacak akılcı yapıkırı getırmeye calışır. Anayasaların meşrulyetlerlnın tanınması, yaygın kabul ve saygınlık gormesl lle, yapılış veya değiştırılışlerınln b r müzakere ve uzlaşımın eseri olması arasında guclü bır bag vardır. Gercek bır uzlaşım ıse ancak, anayasayı yapan veya değıştıren kurulun, mıllî Iradenın yetkın bır temsılcisl olmasıyla sağlanablllr. Burada cmılli Iradenln temsilı» kavramı lle, «millî Iradenın bulucusu» olma savıyla ortaya cıkabılecek güclerın oldubıttılerını blrbirine karıştırmamak lazımdır. Millî iradenın en ehll «bulucuları», temsılcilık nıteliğl en yuksek olan ve millî Iradeyl meydana getıren toplam görüşlerı oncak kendı ıclnde müzakere ettıkten sonra sonucunu ortaya ko yacak secılmış kurullardır. Mıllî irade ancak tam ve özgür blr müıcıkereden sonra «nihaî» sayılabılır; secilmlş kurullara, daha doğrusu kurullar ca, llk sunuluş ve Ifade edılıSinde ancok «ıhzarî» dir Zaten Batı demokrasllerlnde siyasal temsılln ve karar almanın ana mekanlzması siyasal partiler ve onlordan oluşan parlamentolardır. Bunun Içlndlr kl, aşağıda da gö rüleceğl üzere, anayasa değls tlrme yöntemlorl arosmöa en yaygın olanı cParlamenter yasama f referandum» yöntemıdlr. Yine aynı nedenledir ki Kurucu Meclıs formülüne bos vurulsa da, bunun partilerln temslline dayanan bır geclci parlamento kıml'ğinde olmasına özen gösterllmektedlr. Modern demokrasl kuramı ve anayasa hukuku «Parlamen ter meşrulyet» (yasamanın üs tunlüğü) ilkesıne dayanır. Bu ılke. bazılarının sandığı gıbı etkln yurutmeye eng^l deSH dır. Terslne, güclü ve etk n yürötme, temslll demokrasının normu olan parlamenter sıstemlerde, doğrudan üoğruya vasamanın üstün'üğü ilkeslnden kaynaklanır. Partl hükumeti demek o an yurutmenin etkınlığı, yasamanın üstünluğü ıle varolur. ••• Anayasa değiştlrme yöntemlerinde aranan temel koşullar: Batı anayasa hukukunda, anoyasa değ.şt rme süreclerınde ve yontemlerlnde aşağıdakı üc temel koşuldan en az bırının yerıne gelmesi kuralı gecerlıdır1 Değış'kl ğın bır müzakere sonucu olması, 2 Değışıklıkten önce halkın oyunun alınması 3. Federal devletlerde, federe blrımlerln coğunluğunun onayının alınması Aşağıdakl somut örneklerden görülecegi üzere Batı demokr rasıle nın buyük coğunluğunda ılk ıki ve daha onemlı temel koşulun bırlıkte yerine gelmes nı soğlayacak bıleşik yontem ler yeğlenmektedir Zaten bu ıki amac, bırbirlerlyle cok yakından llgill olup. milll egemenlık ve yasamanın üstünluğü ılkelerl gereğldir. Anayasal sorunlarda mlllet egemenlığl ve halk ıradesl temelde birkac blcimde temsll edılır ve dlle getirilira) Değışıklık teklıfi, Yasama Meclısınde (mec'lslerinde) benımsenır; sonra referanduma sunulur. (Irlanda, Avustralya Isvicre, Amerıka Bırleşlk Dev letlerl) b) Yasama Mecllsl (mecllsleri) değışikllk teklıflnl benlmser, ancak derhal genel secımlere glder. Yenl parlamentoya halktan bu değışıklık lem vekalet aldığını varsayarak do necek mllletvekıllerl, özel coğunlukla teklıfi kanunlaştırır. Dığer bır deyısle genel seç\m referandum nıteliğl taşır (Bel cıka, Hollanda, Norvec. İsvec. Danımarka) c) Referandum zorunlu olmamakla bırlıkte, şu durumlarda gerekll hale gelebıllr. Ikl meclisın ortak toplantısında 3/5 coğunluk sağlanamaz ıse (5 Cumhuriyet Fransası) veya değışıklık yasama organında kanunlaştıktan sonra bıle, Tem sılcıler Meclısının 1/5'ı veya 500 000 secmen referandum talep eder ise (1948 Italya) Mılli Iradenln temslll ve Ifadesınin secımle geien Yasamo Meclıslerlne cıt olduğu ocıktır Normal olarak. Kurucu Mechs rolünü «Nızaml parlamentolars ustlenmektedir Olağandışı Ku rucu Meclıslere gıdıldığı durum larda blle temsilclllk ozelhğının yıtırılmemesıne ozen gosterıl mektedır. Temsllcıllğln ölcüsu ıS9 sıyasal partilerln katılımı olarak belırmektedir Bu saye dedır kı. anayasalorın kalıcı belgeler olması sağlanmakta cunkü temel kanunlar, devam I lığı olan bır parlamenter ge loneğın ve bu cerceve lclnde sıyaseti va yonetlml yürütecek partilenn on uzlaşım.nın eserı olnr.oktodır. Nıtekım, anayasalorın katılı ğı ve esnekllğl olarak bılınen sorun, bunların yazılı veya go reneksel olmosıyla ilgılı bulun mayıp. doğrudan doğruya anayasaıorın değıştırılme kolay lıâı ve zorluâuna ılışkın bır sorundur Başka bır deyışle değıştırılmesi zor anayasalar katı, kolay anayasalar esnektır Burada değıştırme zorluğu sorununu dar anlamda bıcırrsel kısıtlamalardan (özel coğunluk aranması. vs. glbl) ıbaret gormemek lazımdır Me selenın bır yanı elbette budur ama daha onemlı yanı, tems lcl kurulların Iradeslnden doğ muş anayosal kural ve kurum lara halkın ve yonetıcllerın ^cvaı duymaya devam etmelerıdir. Anoyasalorın değlstlrtimesınde kullanılan ceşltll yöntem ler: Botı demokrasilerinde ana vasalann değıstlilmesınde gö rulen başlıca vöntemler şunlardır (kl bunlar. büyük olcüd9 yukarıda eayılan, mılll Iradenin saptanmasmda kullanılan ölcütlere denklık göstermektedır) Genellıkle bu yöntem'erden bırkccı ozellıkle ilk ık'Si bıriıkte kullanılır 1 Olağan yasama yolu. 2 Referandum yolu 3 Olağanustu Meclis kurma yolu. 4. Federal devletlerde federe bınmlerın meclıslerlnln ka bulü yolu, 5 Yargının denetıml ve yorumu yolu.. Dördüncü yolu saymazsak, ı'k üc yol ıcın formel yöntem ler 5 yol lc'n enformel yöntem dıyebılırız Burada sadece formel yöntemler üzerlnde duracağız B rıncı yolun Ikl türevlnden soz edılebılır Birlncisl. hlc bır bıcım kısıtlanası olmaksı zın, Anayasalann normal kanunlar gıbl vasama meclislennce cıkarılması olup, Ingl'ız parlamentosunun «İngıllz Mılletler Cam osı» ulkelerı ıcm dışsal bir ırads olarak cı kardıqı anayasa'Dr dışında ör neklerıne pek rastlanmaz.. Ikıncı ve yaygın türevl Ise Anayasa değışık ğmln kısıtla malar (ozel müzakere coğunluklan ve korar coğunlukları) altında yasama organınca çıkarılmasıdır: a. Sabıt müzakere yeter sa vısı ve ozel karar coğunluğu aranır (1923 Romanya). b Değ şıklık teklıfi yasama organında âdı veya özeı cogunlukla kabul edılır, sonra referanduma sunulur (Irlanda, Avustralya. Isvicre, ABD) (Federal devletlerde ekll şartlar sak'ı kolmak üzere) c. Yasama organı değlşıklık îeklıfını âdi coğunlukla benım ssr, genel secıme g'dılır ücte ikı coğunlukla değışıkl'k teklıfi kanunlaşır (Belcıka, Hollanda, Norvec, İsvec, Danımarka) c. Yasama organı özel karcr coğunluğunu |3/5| sağlo yamadığı ıcın referanduma gi oılır. (1S58 Fransa). Yasama organının be'II bır oranı talep ettığı ıcin referanduma gidilır (1948 Italya.) Referandumun tek başına kullanılması. vani temsılcl mec'ıslerın atlanıp temsııcı bır kurulun müzakere sonucu ka rarı olmcvan bır belgenin hal ka bıcımsel olarak onaylattırıl ması plebısıter dıktatorlukleri e görulen bır durumdur (Lul Napolyon Fransası, Hitler Aliıonyası gıbl) Batı dunyasında anayasala rm ycpılması ve değıştlrllmesl =;jrecine obıektif blr yaklaşım 'a ortaya cıkan yalın sonuclar bunlardır. Yarırı<ı yazımda «De mokrasller ve Kurucu Meclısler» konusunu Işleyeceğım.. ••• BULMACA SOLDAN SAĞA : 1 Madenleıi an olarak elde eden »e bunlann işleme tekniglnl beUrleyan Mmya en dustnsi kolu 2 Tez eldra yapılması geıekfin 3 Bir çea t çıngırak Elefetris atamını meydan» peüren gerilim »vnUgm en yükseR derece^n bulduâu |M noktadan her bin 4 çiıgı ve yüıeylerlıı kendi aralannda veya bırbirleriy e kesışmesıuden meydana gelen nokta veya çizgi 5 Tersi reaoganezın simgesl BLr tlcaret işlnın kurultnası içın gersiıen para veya paraya çevrilebilir mal 6 Limoduk Sodyuraun simjresl. 7 H»tıra Gılmüçün simgesl 8 Ter al hüctelerde ezamleme ve TSH dımlama KÖrev'erirH saglayan tıvı Bir yanı bozuk veya ecsü 9 üzun ve kalınca degnek Tersi yeterince doytnamış TÜKARIDAN AŞAĞIYA • 1 B.r tıyatro eserinı sahnede oynanmak üzere hazırlama 3 Bir bnennenın konu sırau vüklem, yüklemıni de ko nu hahn« getirerek vargısı değ nı olan yeni bir Huerme çıkarma Bir kürk bayvaru 3 Elbisenin Rögus kısmmda Irumasla astar arasına komılan sert bez Bir içM 4 tsım Çin Iraparatomnun lakabı 5 Bır mactar'a blr yosunun Ortakça yaşamasıyla mejdana 1 2 3 4 5 6 7 8 9 123456789 m y U+İHiFfF a M~ I I fe i II ! II gelen a=;agı bitkılerin gerel adı Sıcaklığı arttıran Dzıksel erke 6 Mılli Bır renk. 7 O Î V arın düteii aralüclarla jırelenmesı niteLJi Kar renrnde 3 Aiiiradığ' kımsclerin yamnda sıkılan. soroest da', anamayan 9 Bir rota Tar'aln surgesı DINKU' BULM.4CAMN ÇOZL"VriJ SOLD1N S4ĞA : 1 Kavata Aî 2 Ana Azaml 3 Zoraki Al 4 E m Kakı 5 Imkin 6 lîaaş Ga 7 Efkar 8 Kıl 9 Kuma tu TUKARIDAN ASiGIYA : 1 Kazem Ak 2 Anoraal 3 Varaka Ira 4 A'ase 5 Tik Fa! 6 AZJU Ek 7 \n Akü 8 BînaK Gri Fı.ika La 9 Cumhuriyet Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecüık T^.Ş adına N1UIB Genel Yayın Mudurü H^Sslls C EM1L Muessese Müdurıi EMINE L^ihLIOıIL Yaa îşlen Müaürü OkAY G0NENSI> Basan ve Tayan: Cumhuriyet Matbaacılılt ve Gazeecı l:k T ^ S , Cağaloglu, Türkocağı Cad 39 41, Posta Kutusu 248 İSTANBLL TEL.: «0 9: 03 BÜRÜLAR: • AN KARA : Konur Sokak 24/4 YENÎŞEHÎR Tel. : 17 S8 25 17 b8 66, Idare. 18 33 35 • tZMlR: Halıt Zıya Eulvan No : bö, Kat 3. Tel.: 25 47 09 13 12 30 • ADANA: Ataturk Caddesı TurU Hava Kururnu tştaanı, Kat 2, N o . : 13, Tel • 14 550 19 731. T A K V t M 2» M4YIS 1981 Öfle îkıne*) 4kşam 1311 1710 20 31 tmsak 322 Gfineş 5 31 Yataı 22 28