Catalog

Cumhuriyet 2 OLAYLAR VE GÖRÖŞCER lerlne ve Ortadoğu'ya uıcşma olanağına sa hıptır Enstıtunün ınceierresı. 1 Temmuz 1981 tarıhı ıtıbarıyie Sovyetler ın, uclu savaş baş lığı ıle donatılmış 230 odet bu tur fuzeye sa hıp bulunduğunu gostermektedır kı bu mıktar gecen yılın rakamlarıno gore 70 fuze artışı demektır Buna karşıliK huien Avrupa da karada uslenmış en ıyı AmeriKan fuzesı 720 kılometre (447 mıl) menzıllı Pershıng II fuzesıdır BÜ menzılı ıle mevcut Pershıng II fuzelerının Sovyetler Bırlığıne hele hele ulke derınltklerındekı yaşamsal onenı haız hedeflere ulaş maları olanak dışıdır NATO 1983 yılı sonuna kadarkı sure ıcınde Batı Avrupa ya daha uzun menzıllı ve toplam 572 adet gelıştırılmış Pers hıng II ve Cruıse füzesı yerleştırmeye daha 1979 yılındb karar ve mıştı, ama ne var kı. arada gecen surede bu fuzeıerın konuşlandırılmasına karşı Hollanda, Belcıka ve Batı Almanya'da başgosteren polıtık dırenme ve muhalefet, söz konusu prog.amın yazgısını kuşkulu hale getırmış bulunmıktcıcır Bokalım Gleneagles kararları bu kuşkuyu gıdereDnecek mıdır? 7 Amerıkan Dışışlerı Bakanı Alexander Haıg ıle Sovyet Dış'şlerı Sakanı Anderı Gromıko arasında gecen.srde Nevv York'da yapılan goruşmelerden sonra Avrupa Harekât Alan, Nukleer Sılahlarının sınırlandırılması konusundakı goruşmelerın 1981 yılı sonunaan once başlaması beklenebılir Oır olasılık halıne gelmıştır 8 Hemen hemen her ulkede kamuoyu, genellıkle barıştan yana ve sıtahlanma harcamalarına karşı olduğu ıcın, gunumuz yonetıcılerı coğu kez karşı tafafın sılah ustunlugune sah,p bulunduğunu ılerı surerek sılahlanmaya gerekce ve dolayısıyle daha fazla para hcrcamaya yetkı sağlama eğılımındedır 9 Avrupadakı Konvansıyonel sılahlor konusunu da mceleyen Uiuslarcrası Strateıık Etudler Enstıtüsü, son 20 yıl ıcınde sayı dengesınin yavaş, yavaş fckat duzenlı bıcımde Doğu Blokunun lehıne degıştığını belırtmektedır 10 Raporda, Afganıstan da ve Guneydoğu Asya'da Sovyetler tarafından destekienen kuv vetlerın klmyasal sılâhlar kullandıkları yolunda gecen temmuz ayı ıcmde Amerıkalıların ılerı surduklerı savları doğru ayacak bır ıfadeye rastlanamamaktadır Bununla beraber gene de Amerıkalıların elınde 42 000 ton kımyosal sılah bulunmasına karsı Sovyetler Bırlığı nde kı kımyasal sılah stoklarının 350 000 tona vardığı ıncelemede acıkca behrtı'mektedır 11 Yenı Silahların fıyotlarının hızla artmaya devam ettığını kaydeden Uluslararası Stratejık Etudler Enstıtüsü, bırınci hat sılah ve donatımının sayısının hıc değılse muhafaza edılebnmesı ıcın NATO nun, savunma bulcelerınde % 3 oranında, ya da buna yakın mıktarda ar tış yapmcsına gereksınım bulunduğunu vurgu lamaktadır 12 Enstıtu. buyuk devletler gıbı orta bov veya kucuk yerel devletlerın de Ucuncü Dun ya'dakı çatışmalara gıderek artan olcude ılgı ve dıkkct gösterır olduklarını ve Uçuncu Dunya'nin elındekı sılah mevcutlarının genellıkle arttığını ıfade edıyor. 4 KASIM 1981 on gunierde dünya kamuoyunun llgısinı çeken kımı olaylar ve gelışmeler. askerî termınoloiıde «Harekât alanı» olarak nlteleyebıleceğımız Avrupa'da Nükleer Fuze so rununu yenı baştan gundeme getırmış, daha doğru bır deyımle, zaten gundemde olan bu sorunu guncelleştırmıştır 1. NATO Nukleer Plâniama Grubunun ge cenlerde Iskoçya'nın Gleneogles kasabasınaa yaptığı toplantı 2. «Yunanıstan'ının NATO ıle olan ılışkılerı ve yukümlulüklerı bakımından cıddı değışıklık'er yapmak» kararında olduğunu soyleyen Papandreu'nun Yunanıstanda ıktıdara gelmesı 3. ABD Cumhurbaşkanı Reogan ın, basına verdığı bır demeçte, doha sonrakı sozu cevırme (tevil) çabalarına karşın bılerek ve ozel amaçla soylendığıne ınandığımız şu sozlerı cBüyuk Guçler'den birıni, duğmeye basmaya yoneltmeksizın, savaş alanındaki askerı biriık lere karşı Taktik Nukleer s.lâhların kuJlanılması duşunulebilir..» Yânı kısacası, Amerıkan ve Sovyet anavatan topraklarını ve halklarını, herhangı bır nukleer saldırıya mâruz bırakmadan orneğın Avrupa Harekât alanında, Taktik Nukleer sılâhlar kullanarak pekâlâ savaş yapı labılır!... 4 Önce Alman Başkentı Bonn da, daha sonraları da Ingıltere, Italya, Fransa ve otekı Avrupa ülkelerınde yer alan ve onbınlerce Bonn'da 250 bın kışının katıldığı Nükleer sılahlara karşı göstenler S Nükleer Füze Savasımı AVEUPA HAREKÂT ALANINDA NÜKLEER FÜZE SAVAŞIMININ GÜNCELLİĞÎ AVRUPA ÜLKELERİNI OLDUKÇA TEDIRGİN ETTİ. BU YUZDEN AVRUPANIN ÇEŞITLİ ÜLKELERÎNDE ALEYHTE GOSTERİLER YAPILMAYA BAŞLANDI. Top Ile Füze, CUS İle Sirket. Yenı Yunanıstan Bcşbakanı Andrecs Papandreu'nun Turkıye'ye yonelık saldırıları cogu kışıyı duşunduruyor Acaba Atına nıcın saldırı polıtıkasından vazgecemıyor'' 1922 yenılgısınden sonra kısa bır sure ıkı uıke arasındak, zorakı dostluk gercekleşmıstı Ikmcı Dunya Savaşında Yunanıstan Hıtler ve Mussclım'den yarsıyan tehdıtlerın baskısı altında kaldığından Turkıye ıle uğrasamadı An cak 1950 lerder sonra Atınc 19 uncu yuıyıldan bu yana benımsedığı sıyasayı hemen yururluğe koydu Batı'da tum Avrupa Konseyı uyelerı ve AET ıcınde bır sıyasal butunluk cmacına doğru gıaılırken NATO'nur guneydoğu kanadındckı catısma neden suruyor^ Celil GÜRKAN Emeklı General kısa blr süre önce yayınladığı yıllık raporun do Avrupa Harekât Alanında surup gıden Nukleer Fuze savasımı hakkında ı'gınç goz lemlere ve saptamalara yer vermektedır Bu enstıtu, bılındığı gıbı Hükumet dışı bır kuruluş olup esas ıtıbarıyie ozel vakıflar gelırıne dayanarak faalıyetını surdurur ve genellıkle de uluslararası guvenlık, savunma ve sılahlanmanın kontrolü konularında bılgı derleyen, araştırmalar yapan ve yıllık ınceie me raporları yayınlayan bır Merkez nıtelıgın dedır Enstıtü, son ıncelemesınde, Sovyetler Bırlığının gudumündekı Varşova Paktının, Nukleer Füze bakımından Avrupa Harekât Alanında Batı Ittıfakına, yânı NATO'ya karşı daha avantaılı durumda olduğunu, bu avamaIinın gıderek arttığını, ustelık Konvansıyonel kuvvetler acısınaan da Batı nın, geniş olcude teknoloi'k durum üstunluğü kaybına uğradıgını belırtmektedır Inceleme, ceşitli ülkelerın askerı olanak vo yeteneklerını değerlendırırken bugün ıcın mevcut kımyasal sılâh stokları hakkında guvenılır bır yargıya varmanın olanaksızlıgını teslım etmekle beraber, gene de Sovyetler Bırlığinın bu tur sılah alanında da Bırleşık Amerıkadan hatırı sayılır olcude daha fazia gu ce sahıp bulunduğunu ıfade etmektedır Sımdı. 198182 ıncelemesınde ortaya ko nulan bellı başlı hususları ozetlıyelım: 1 Strateıık Silahların Sınırlandırılmasına ılışkın AmerıkanSovyet SALTII Anıaşması, Bırleşık Amerıka tarafından onaylanmış olmamakla beraber her Ikı taraf da SALTII An laşmasının hukümlerını buyuk olcude ıhlâl edıcı bır davranış ıcıne gırmış gorunmuyorlar Başkan Reagan, SALT II Anlaşmasını eylemlı olarak (fıılen) blr kıyıya ıtmiş, bır başka deyımle ıskartaya cıkarmış durumdadır Bunun la beraber. Sovyetler Bıriıği l l e yeni SALT goruşmelennın onümüzdekl yıl başlaması olasılığı kuvvetlıdır 2. Sovyetler Bırlığl Avrupa tHarekât Alanı Nukleer Kuvvetler»ını modernleştırırken NATO nun modernızasyon programları Avrupa'da cıddî şekılde polıtık uyuşmazlıklara konu olmaktadır Her ne kadar son Gleneagles Toplantısı bıldırısl lle NATO Nukleer Plâniama Grubu, «Sovyet SS20 orta menzıllı Nukleer fuzelerıne karşılık 572 adet Amerıkan yapısı Pershıngll ve Cruıse füzesı yerleştırılmesı ama aynı zamanda da bu füzelerın karşılıklı sınırlandırılması ıcm Sovyetler Bırlığı ıle goruşmelerın başlatılması» yolunda NATO'nun daha oncelerı aldığı «çifte ka rar»ın desteklendığını kı esasında paradoksal gorunumlu bır karardır bu bıldırmış ıse de, kanımızca bu acıklama, bır olcude dış gorunümu kurtarma amacına yonelık olduğu g bı, yukarıda değındığımız «polıtık uyuşmazlıklareın varolduğu gerceğını de tamamıyle or tadan kaldırır nıtelıkte değıldır 3 Savunma ıçın ayrılan sınırlı malı kaynaklar ve ınsan gucü. ozellıkle Batı Avrupada gıderek kayda değer ve goze carpar bır sorun nıteiığı kazanmaktadır 4 Ucuncü Dunya'daki asKerl catışmaların ve uyuşmazlıklann yarattığı her gecen gun daha da artan kaygı ve endışe, ekonomık du şunce ve hesaplarla bır araya gelere*. gelışmekte olan ulkelere sılah satılmasını kontrol altına alma amacına yonelık bundan once başlamış bulunan gırışımlerı yıpratmakta ve etkısız kılmaktadır 5 Varşova Paktı'nın, her bakımdan kullanılmaya hazır «Harekât Alanı Nükleer Başlıklor» konusundakı genel avantaıı ve ustünluğu Amerıkalıların elındekı denızaltılardan atılan Poseıdon fuzelerı hesaba katılmadığı takdırde Ve karşı 3 27 oranmdadır Eğer sozünü ettığımız Poseıdon fuzelerı hesaba dahıl edılırse o takdırde bu Sovyet ustumuğu yaklaşık 1 e karşı 1 57"ye kadar duşmekledır Oysa kı, Enstltunun gecen yıl yayınlaaıgı ınceleme, Varşova Paktı'nın bu ustunluğunjn ancak ondalı keslrleıle ıfade edılebılece* bır duze/de olduğunu gostermekte ıdı Bu arada, yukarıda kullandıgımı? ve altını cızdığı.Tiız «her bakımdan kullanılmaya hazır» deyımı ıle Harekât Alanı Nükleer Başlıkların, elde mevcut ve ıstenıldığı an kuhanılabılır durumda*ılerının sayısının, bunların sağkalma (beka) yeteneklsrınln, güvenilırlıklerinrn ve nıhayet yoneltıldıkleri hedeflere ulaşma, sızma (nufuz edebılme) olanaklarının kastedılmekte oldugunu beıırtmekte yarar vardır 6 Sovyetler Bırlığı'nın, fuze alanında gercekleştırdıklen en onemlı ve anlcmlı gelışme Orta Menzlllı SS 20 fü.elennde olmuştur Kanımızca koparılan fırtına da bu fuzeler üzerınde odaklanmaktadır Bu füzcler, 5000 kılometre (3105 mıl)e vafan menz'ıllerı ıle Batı Avrupa ulkelennin tumüne, Kıt'a Çın'ının bazı kesım ••• Işin aslına bakıhrso, gecen eylul ayı ıcmde NewYork'ta yapılan HaıgGromyko goruşmesı sonunda, Avrupa'dakı «Harekât alanı Nukleer Kuvvetlenınde ındırıme gıdılmesını amaclayan ıkıli görüşmelere 30 kasım'da Cenevre'de başlanacağının ılân edılmesı Ile, Amerıkalılardan cok Avrupalılorın uykusunu ve huzurunu kaçıran bu konu zaten guncel nıtelık kazanmış bulunuyordu Şımdı gozler kasım sonu Cenevre'sıne çevrılmıştır Cenevre'de Sovyetler, hatırı sayılır ustunlüğe sahıp bulun dukları Harekât Alanı Nükleer Kuvvetler bakımından statuko'nun. yânı bugünkü durumun korunmasını savunmak ısteyeceklerdır Bunu tahmin etmek, kanımızca bır kehânet sayılma mak gerekır Eğer Sovyetler bunu başaramaz lar da kı başarabılecekterını, bır başka deyımle Bırleşık Amerıkanın, bır kez daha handı kaplı duruma duşmey kabul edeceğını pek sanmıyoruz ABD NATO'nun daha oncekı yıllarda kabul ettığı ve son Gleneagles Nukleer Plâniama Grubu toplantısında da bır kez daha teyıd eyledlğı gıbı 572 adet Pershıng II ve Cruıse fuzesını Avrupaya yerleştırme olanağını elde edecek olur ıse bu. bır bakıma Sovyetlerın, Avrupa'daki hedeflere yöneltılmiş yenı SS 20, eskı SS4 ve SS5 Sovyet fuzelerınden yaklaşık 250 sının notralıze edılmış ol ması anlamına gelecektır; yânı bır bakıma Sovyetler, bu tur fuzelerden 250 sinı sankı genel kuvveden düşmuş olmak gıbı bır duruma gıreceklerdır. Londra'da faalıyet gosteren ve ceşitli cıd dl yayınlan ıle dünya çapında une sahıp bu lunan Uluslararası Stratepk Etudler Enstıtüsü, Soruya tarıhsei cercevesı ıcınde bır yanıt aramak zorundayız Su ya da bu polııtkacının ısteğıyle devletler orasında dostluk ve duşmanlıklar doğmaz Vaktıyle geleneksel Fransız Almcn duşmanlığı dıllere destandı Şımdı neden Fransa le Almanya arasında duşmanlıktan soz acılmıyor' Avruoa dakı çelıskı eskıden Fransa Almanya arasındakı catışmaya oturtulurken gunumuzde nıcın Batı ve Dogu A'manya celışkısı daha derın gorunuyor? 19 uncu yuzyıldan Den suregelen Fransız Alman kan davasında Ingıltere hep Fransa'yı tutardı'' Bugün her uc ulkenın kaynasmasının gerekcesl nedır' Eğer yasanan tarıhın anlamını kavrayamazsa, Türkıye geleceğe donuk dogrultulannı SGğlıkla saptayamaz Yurtseverlık soylevlerı karanlığın ıcınde el yordamıyla sovlenen turkuler gıbı kalır • Yırmınci yuzyılda kapıtalıst dünvada tum ağırlığını duyuran tekelcılık ve ÇUŞ (Cok Uluslu Şırketler) dıye bır olgu var. ulusal sınırları hıce sayan nükleer fuzelerı de buno katarsanız yaşadığımız coğu olayı acıklamakta bır anahtar ele gecmış demektır Ortacag'dan yenı cağlara doğru yonelmekte topun ıcadınin ne onemh eiken olduğu tarıh kıtaplarında okunur Top feodal beylerın kalelerını yıkarak ulusal pazarda lopıumların butünleşmesını ve burıuvalann guclenmesmı sağladı Bır suru feodal bey yerıne bır tek kral cevresınde oaaklaşan ekonomık quc halkı butunleştırıp ulusaı bılmcının pekışmesıne yaradı Bunun yanısıra ulusal pozarın egemenı burıuvalar dışa donuk yuzlerınde somurülecek yeni po zarlara goz dıktıler Çok karmaşık gıbı görünen Fransız Alman duşmanlığınm kokenınde bu yalın gerekce yatıyordu Her ıkı korrşu devlet hem Avrupa dakı sınır anlaşmazlıklarında, hem dunya pazarlannı ele gecırmeae catışmayı sürduruyorlardı Ama kara Avrupa'sındckı bu catışma zaman aşımına uğradı Cunku hem kapıtalıst gelışme ulusal sınırları hıce sayan tekellerle doruğuna ulaştı hem ae ÇUŞ (Çok Uluslu Şırketler) ıle Amerıka'dan Avrupa ya ekonomık cıkar butunluğu sağlandı Bu butunluk (kenaı içındekı celışkı ve yarışmcları korumakla bırlıkte) tek bir savunma sıstemıne bağlandı Nukleer fuzeler ulusal sınırları aşıyorlardı Tıpkı topların feodaı sınırları aşması gıbl... ÇVİT OKTAY AKBAL Atatürk'le Ilgili Bir Anı... HflVIR ıl 1919 Samsun'da telgraf memuru Ahmet Remzi telgrafhanede nobetçıdır. Hava yagmıırludur, sık sık şımşek çakmaktadır Ahmet Remzı duşünur Mustafa Kemal Pasa Samsun' a gelmış. Ne yapmaya? O da kendıne bır mevkı mı kapmak peşınde"> Gunlerdır Samsun'da yurtsever gençler kahvelerde, evlerde toplanıp vatanın nasü kurtulacağını düşunmekte aralannda tartışmaktadırlar «Bızı kımse kurtaramaz» duşuncesı onlan umutsuzluğa ıtmektedır tşte boyle bır günün gecesmde genç telgrafçı Ahmet Remzı gorevı başındadır 'Hava yagmurlu ve elektrıklıydi O zaman paratoner sıstemı olmadıgı ıçm tellerı toprağa vermıştım Saat gece yarmna yaklaştığı bır anda kapıdakı nöbetçı koşa koşa geldı bır haber verdı Mustafa Kemal Paşa gelıyor O sırada, Mustafa Kemal Paşa teh odadan ıbaret telgrafhaneye gırdı Ayaga kaCktım. 'Buyurun Paşam.' 'Derhal Havza ve Amasya ıle görüşmem gerekıyor' dedı 'Hava elektınklı, tellen toprağa verdık, sıa görüşturemem' 'Bu, vatamn kurtuluşu ıle ılgılıdır Muhakkah göruşeceğım, ya ölurüz, ya vatan kurtulur" dedı Ceketınm cebınden ıpek mendüı çıkarıp manüplerun üzerıne koydu Benım ıçın tellerı devreye sokmaktan başka bır şey kalmamıştu Elımı tuttu 'Sen olursen ben de ölürüm' dedi. Elımı bırakması ıçm soyledıgım ısrarlı sözlere aldırmadı, elımı uzun sure bırakmadı Once Havza'yı aradım Derhal cevap geldı Nöbetçı memur, Kernal Paşa'nın adamlarınm emır bekledıklennı söy ledı Paşa şıfrelı bır not verdı, yazdım Gelen şıfreh cevaba elımı bırakmadan baktı Bır kagıda çabucah fifrelı bır şeyler yazdı Havza'ya ıletmem söyledı Amasya ıle de ıstedıgı konuşmayı yaptı, sonra 'Oh çofe şuhür, şımdı vatan kurtuldu' dedı ve maıyetıyle gıttı Bırden aptaüaşmıştım Oturdugum yerden kalkamadım Mustafa Kemal Paşa hayatım ortaya koyan bır kışıydı Fes kapmaya, mevkı elde etmeye gelmış bın olamazdı O bır gerçek vatanseverdı, Ataturk'e hayranlıgım yagmurlu bır gecede boyle başladı ışte ..» Bılınmeyen bır anı sıze . Kımbılır daha ne kadar anı var böyle gızh kalan. Belleklerde, kagıtlarda yıtıp gıden . Ahmet Remzı Coşkuner'ın bu ügınç anısını ıleten oglu doktor Şakır Coşkunere teşekkur edenm Yurt ve ulus yolunda canmı ortaya koymanın ornegını veren Mustafa Kemal Paşa'yı gerçek kışılığıyle belırleyen bır anı. yaşanmış bır olay Ahmet Remzı, yaşamı boyunca bu olümle yaşam arasındakı onemlı anı unutamamış Oğlu da böyle bır olayın ulusun belleğıne verılmesını yeurarlı bularak bana yollamış . Edebıyat ögretmenı ve öykü yazan Celal Oz can'dan ögrendığıme göre Dr Coşkuner bu ılgıiıç anıyı yazıp TRT'ye yollamış, ozellıkle 100 yıl programlanna yer alır umuduyla Ancak hıç bir ses çıkmamış TRT den Ataturk'le ılgıh en ılgınç, en 'Ataturkçu' bır program olan 'Benı Hatırlaymız'ı bırden bıre 1kesen TRT yönetıcılennden beklenen ttır davranış Bır ulus, bir yurt ışte boyle kurtanlır Yaşanunı ortaya koyarak . Telgraf olayı, Atatürk'un yasammdakl 'yaŞanaını ortaya koyma' olaylanndan bır tekı, belkı en önemsızı Tehl.kelenn ustune yurumezsen o tehlıkeler senın ustune gelır Korku, olum den kaçma, paçavı kurtarma hesaplanna kendını kaptıran kışıler o korkulara tutsak olarak canh olu'ler gıbı yaşarlar, daha dogrusu bır yaşantıyı sürüklerler Yennde zamanında ağırlık koymak, olumü goze almak gerekır yurt ve ulus ışlennde Ataturk bunun sayısız cfrneğınl verdı bız«. Tarıh yapraklan bunlarla dolu... Ben sıze bır tanesi yazdım Y ^ Eylul öncesınin soI T runlarına yıne'eyıcı bır olumsuzlukla bakmanın ve genel ıdarenın yapısını ortaya koymanın gereğı yoktur Zaten tek kelımeyle ozetlemek gerekırse, o donemler kurulamamış olan coğulcu sektorel dengs ve yol actığı coküntüler 12 Eylul e varmıştı 12 Eylul sonrası ıse bu açıdan gercekten onemll Turkıye'de sosyal sorunlar, polıtık arenada gozlemlenen akıl dışı ^arpıklıklar bır bır ayıklanırken. aynı anda tum sorunların ana odağı olarak go züken ekonomı de bır başka yontem ve cıddıyetle ele alın mıştır Bunların ulusal bunye dekı başarılı, ya da başarısız goruntülenışlerını değeriendır me. amacımız dışı Bu onsezılı ve gercekten ılgınc gınşımler ıcınde, sermaye pıyasasında gozlemlenen gelışımler ve orgütlenışler ozenle üzer nde durulmasını gerektırır nıtelıktedır. Bankacılıkta Karteller... BANKA SAYISI DONDURULMUŞTUR. OYSA GERCEKTEN REKABETE AÇIK, GITTIKÇE GÜÇLENEN PİYASA MODELLERİ İSTENTYORSA, GÜÇLÜ KURULUŞLARIN OLUŞMASINA YOL AÇACAK TIKANIK. LÎKLAR GİDERİLMELİ. nne yer bulmak uğraşısı ıcmdedır Neden Sınırlanmıştır? Oeğındık, bugun banka aayıları dondurulmuştur Belirli sayıdakı bu Işletmelerın arasına yenı bır banka ışletmesl nın gırmesıne asla musaade edılmemektedır Zaman zaman duyulmaktadır Uğraşı alanı değışık konuları lcermek uzere yenı banka kuruluşu ca baları surdurülmektedır Ama sonuc şımdılık belırsızdır. Tıkanıkhklar Giderilmeli Öte yandan, mevcut bankalar arasında yenı bır yapısal degışım ve mevcut zaaflara bagımlı şekılde tasfıye de mumkun değıldır Bu acıdan da adeto kastlaşmış bır gozetım soz konusudur Turk bankacılığını bugunku cızgılerıne getıren 1963 64 tasfıye uygulamalan bugün duşuncelerın cok otesınde kalmıştır Oysa belırttığımiz gıb', Turk bankacılığı gercekten cağdaş bır görüntü kazanırken kastlaşmış görüntüsü gerısınde coğu kez genel ekonomık yapıyı da aynı zamanda kemlren yapısal zaaflan ken dı icınde yeşertmiştır. ilk bakışta bu olguları gör mezlıkten gelmek mumkündür Ama yuksek enflasyon, ızlene bılme cızgısını cok aşmış tefeci uygulamalan, devlet sübvansıyonlarına doğrtıltusunu saptırmış gelışmeler önemli olcude bu özden kaynaklanmıştır. Acıktır kl, bankalar temel güven müesseselerıdır ve tasarruf, nltelığıne bağlı şekılde devlet desteğıyle bu guvene teslım edılmıştır Ancak yıne acıktır ve unutmamak gerekır kı, sayısal dondurma ve gözetmeye rağmen, bugun fonların bu gozetım gensınde mıl yarları aşan cırolarla tefeci ağı ıcıne ıtıldığı uygulamado, gercek guvence gıderek başka tehlıkelerle ıcıce belırsızlıge ıtılmektedır Eğer gercekten rekabete acık ve g derek guclenen pıyasa modellerı arzulanıyorsa, guclü kuruluşların oluşmasına yol acacak tıkanıkhklar gıderılmell, bunun doğal gereğı olarak, alan yenı gınşlere ve cıkışlara acık tutulmalıdır Boyle bır gelışım sonucu oluşabılecek nsk, bugünkü sü'ec sonucunda olusabılecek tehlıkeden daha cok değıldır. Yakın llgisı nedenlyle son bır noktaya da değınmek gerekir Bankacılık sektöründeki bu sınırlamaya karşın yabancı bankaların Turkıye'ye gırme sı ve mevcut şubelerıne yenilerıni eklemelerı hızlanmıştır öyle sanıyoruz kı Türk bankacılığınm bugünkü vardığı nokt&da yabcrcı banka'arın Turkıye ve gınşlerının yararını cok ıyı araştırmak gerekır. Yunanıstan ve Turkıye (ozellıkle Turkıye bu gelışmenın hem ıc nde hem dışında yaşamaktadırlar Yunanıstan, Batı kapıtalızmıyle daha cok butunleşme ıcındedır Her ıkı ulke Botı'nın savunma sıstemıne alınmıştır, ama ıkı ülke arasıodSkı duşmanlıklar (tarıhteki Fransız Alman duşmanlığı gıbı) sınırları aşan tekellerin v e or tak ÇUŞ'ların ekonomık potasında erıtılememlştır Her ıkı ülkede sanayıleşme guduktur Batı kapıtalızmının Turkıye ve bakıs acısı ıse carpıktır Nereden doğuyor bu carpıklık'' Çunku Batı Turkıye vı bır ortak gıbı değıl, bir pazar gıbı goruyor ve sosyalıst dunya le cıkacak savaşta kullanılocak bır askerı guc olarak degerlendırıyor Yunanıstan bu gerceği bıldıgınden Turk ye ye yüklenmekte ve cıkarlarını genışietmek ıstemektedır Ama Turk ulusu bu cerceveyı vırtacak ve her turlu saldırıyı goğusleyecek ulusal bılıncten voksun değıldır Faik Y. BAŞBUĞ içınde cagdaşlaşma cızgısınde onemlı aşamalar kaydetmış bu sektor, bu ısrarlı polıtıkanın da bır başka cçıdan kastlaşmasına yol acroiştır Banka ışletmelerının sayılarında temel bır kılıtlenmeye... O kadar kı. bugün gecmışten cok daha katı şekılde bu kurama sahıp olunmuştur. kaları ıse bıraz daha farklıdır. Bunlar coğunlukla yın 9 bır sermaye grubuna dahıl olmakla beraber, ya daha dağınık bır sermaye yapısı vardır, ya da belirlı bır holdıngın pazar ve pıyasa bolmede kul lanmayı duşünduğu ıkıncı bır bankası gorünumündedırler Bu tür kuruluşlarda temel ozellik sektorde yenılık sayılabılecek tum buluşlara onculük etmek ve yasal boşlukları ve buna dayalı yaratıcı zekayı, yasaları ortadan kaldıracak düzeyde olağanlaştırmaktır. En kanşık bankacılık uygulamalan bu grup bankalardadır Bankalar Yasası ve ozellıkle Ödünc Para Verme Işleri Yasası söz konusu ban ka ışletmelerfnde bambaşka doğrultuda gellşım gösterır. Örneğın Ihracat kredıleri fark lı kombınezonlar sonucu kolay ca bır tefeci oraoı olur Sonucta hem Ihrac gercekleşmez, hem de vergi ve yüksek faız yükumlülüklerı gıbı ek yüklen karşılayabılen ve ayrıca aracı kullanıcıya onemlı rantlar sağlayan bır nıtelık kazanır Ucuncü grup özel kesım ban kaları ıse ılk ikı grup dışında daha çok yerel banka nıtelığınden kurtulup yanlış bır tanımlamayla «Ulusal» bankalar arasına gırme savası veren bankalardır Kücuk örgutsel vapılarını bankacılıktoki kartelleşmeye uygun şekılde süratle değıştırmek, bu amaca uygun şekılde sahıp değıştırerek yukarıda belırttığimız ıki grup banka arasında kendıle Kastlaşmış Banka Sistemi Son yıllarda, gıyimde ve tuketımde kullanılan moda sözcuğunde devrım yaratırcasına, yepyenı bır moda sozcuğune «Bankacılık ve bankerlık» modası sozcüğune tanık olundu Hızlı enflasyon ve uretım sancılarının henuz devam etmekte olduğu gunumüzde, bu moda, enflasyona karşı secenek (alternatıf) ancak enflasyonun bır sonucu olarak gecerlılığını sürdurmektedır Tarımsal düzeydekı yaygınlığın otesınde ayrıca bu kurumlar fonksıyonel bır yer almışlardır ekonomık yaşam ıcınde Buyük kentler başta olmok üzere, banker ışletmecılığınden yana Turkıye genış bır ağ ıcıne S'jratle almırken, kokenlerl bankerlere gore cok daha eskılere ınen banka ışletmelerınden yana ıse sayısal tamlık yolu, yenı ışletmeler değıl, yenı şubeler acılarak oşılmaya palışılmıstır Ve en önemlısı bu gorüntu gerısınde bu kez daha ınatçı ve ızlenebılırlıkten uzak bır fınans kesım aracılığı ıle fonlar etkıh bır şekılde toplanmaya başlanmış ancak kullanım yerlen ve enflasyon tunelınde malıyet getırl ve sektorel denge planları önemlı ölcüde sarsılmaya başlamıştır Ozet goruntüsü budur son gelışmelerın Başka deyısle enflasyon ve para kullanımı olgusu bır bırbırlerinin etken ve edılgenı olurken, onemlı olcude farklılaştırılmış ve yenı blr düzen oluşturmuş yenl bankacılık ve bankerlik ışletmeleri, ozellıkle, kullandıkları yenı aracların yardımı ile bu etkl tepkl gerceği ıcinde asıl dınamik yerı almıştır Turkıye nın bankacılık tarlhinı en az 40 yıl ılerısıne oturtmak ve 1960'ların özel krlz doneml harıc ergınlık doneminı cızdığı bır grafık ıcınde ele almaK gerekır. Bu surec 5OVlÖnCE C Cumhuriyet 4 KASIM 1931 Şark şimendiferlen tM sene evvel hükumetımızle Şark demıryollan arasında yapılan anlaşma mukavelesının tatbıkatı na memur edılen Pans Merkezl İdare Azasından M Malzak ıle M Blak bır kaç gundenben Sırkeci'de Umum Müdurluk binasında incelemeler yapmaktadırlar. M. Mg|Taif dün bır muhabınmıze sunları soylemışlerdır « Turkıye hukumetıyJe yapılan anlaşma raa lumdur Bunun tatbıiatı hakkında temaslarda bulunmak uzere buraya geldık Bu münasebetıe Ankara'yı zıyaretımız de tabııdır» Temel Yapı Değişmiştir Oysa bu tür blr ilke polıtıkası yerleştırılirken bır başka olgu da suratle yerleşmeye başlamıştır 38 ya da 27 bankalı sektor ıcınde kamu ban kaları ışlevsel farklılıkları ve değışık yapılan ıle bır kenara bırakılırsa. ozel kes m bankaları da sahıp oldukları gıderek pekışen monopolcü gücün gensıne gızlı. bambaşka gruplaşmalara ve gelışmelere sahne olmuştur Bunları cok ana bolümler altında tanımlama olanaklı Bır kısım ozel sektor bankaları tamamen bellrll ser maye gruplarının elınde salt holdıng ıcı bır görev üstlenmıştır Gerek fon toplama ve gerekse buniarı kullandırma acısından holdıng dışıyla, bır bağ kurmak olanaksızdır. Ger cı bunların dahıl olduğu dev gruplar ulusal ekonomıye genış şekılde egemendır ve dolayısıyle de soz konusu bankaları ekonomık yapının dışında tutmamak gerekır Ancak bu bağ sektorel yelpazede holdıng yopısı ve bu yapının renklılığını pek aşmamaktadır. Ikıncı grup özel sektor ban Yeni bir teklif Bır ecnebi grup Beledı yeye muracaat ederek so kaklann çimento ıle kan şık demır tozundan mey dana gelen bır madde ıle ınsaasını teklif etmıştır Bu grubun ıddıasına gore bu surette yapdan bır cad denın bozulmasına ımkan yoktur Fazla olarak bu so kaklarda toz ve çamur da bulunmazmış Grup tecrübe olarak Be ledıvenın gostereceği blr caddeyı bu yolda ınşe ede cegını bıldırmıstır Beledıye bu hususta henüz bır karar vermemışar Yalmz bu tarzda yol ınşaası ıçın tetkıkat yapılmaktadır Bugunlru usul parke yollar çok pahalıva mal olu vor Bır parke taşı 11 kuruşa tedarık edılmektedır. Cumhunyet saüıbi Cumnurıyet Matbaacılıfe ve Gazetecılık T A Ş adLna N4DÎR NADt Genel Yavın Müdunl HA!«.<\M CEMAL Müessese MüdürU EMtNE UhAKLIüIL Yazı Işlert MüdürU OKAY (JÖNENSIN Basan ve Vavaıı Cumhurıvet Matbaacılık ve Gazeted lık T^JŞ Cağaloglu Turkocağı Cad 3941 Posta Kutusu : 246 ÎSTANBCL Tel • S»OT(13 BÜROLAR: • ANKARA : Konur Sokak 24/4 yENIŞEHÎB Tel 17 58 25 17 58 b6 Idare • 18 33 35 • tZMtR : Halıt Zıya Buharı No 65 Kat • 3. Tel 25 47 09 13 12 » • ADAN A • Atatürk Caddesı rtırk Hava Kurumu Î9 Hanı. Kat: 2. No • 13 T°l 14 S50 19 731 TA KV IM Etibank Genel Mudurlugu nden 5 3.1979 tarıh 405015 sayılı Döviz Alım Bordrosu kc.bolrnuş olup, hukumsuzdür. Yenıden tanzlm edileceğı hüsusu ılgılılere duyurulur. (Basın. 23139) 8851 tmsak 5 49 GOneş 7 33 4 KASIM 1981 OMe Ikındl 12 57 15 48 Aksam 18 02 Yatsı