Catalog

S E E 1Z CUMHURİYET 21 EYLÜL 1980 Nadir Nadi: "Anılarımı belgelere değil, belleğime dayanarak yazdım,, | BAŞYAZARIMIZ NADİR NADÎ, YENÎ ANILAR DİZİSİ «OLUR ŞEY DEĞİL»LE ILGİLİ SORULARIMIZI YANITLARKEN, ANILARI NASIL VE HANGİ YÖNTEMLE YAZDIĞINI AÇIKLADI. Doğan HIZLAN BAŞYAZARIMIZ NADİR NADl, DOĞAN HIZLAN'IN SORULARINI YANITLIYOR aşyazarumz Nadır Nadi'nln pazartesı gununden itıbaren gazetemızde okuyacagınız yenı anılar dızısı «Olur Şey Degü» adını taşıyor. Anüar dızısini okudukça, 1950 den bu yana bızı yöneten devlet ve huKumet yetkılılennin davranışlannı öğrenJıkçe hepımızın agzından aynı unlem çıkacak Olur Şey Değıl Nadir Nadi'nın. Perde Arahğından adlı anılar toplamı kıtabında 1950 yılına kada, ülkemızın onemlı sıyasal kışılert, toplıımsal ve sıyasal çalkantılan mce bır iromyle yansıtılmıştı Olur Şey Değil adlı yenı anılar d'.zisi, 1950 1972 dönemmı kapsıyor 27 Mayıs ve 12 Mart gıbı çalkantılı dönemlenn de yer aldıgı bu anılan kışısel tamkhklar ve gözlemler yıgını olmayı aşıp bır panorama nıtelıgı kazanıyor Anılannın yayınlanması dolayısıyla Başyazanmızla bır söyleşı yaptık. Bazı sorular yonelttık • Sayın Nadir Nadi, yeni amlar dizınızde 1050 • 1972 dönemi yer alıyor. Bu anılnra sıyasal ve toplumsal yaşamımızm bır panoraması gözuyle bakabılır miyiz? Tarn degıl Kronolojık ve bıhmsel bır sınıflandırmayla yazıimadığı ıçın tam degıl sozunü kullamyorum bu anılar. daha çok meslek hayatımda gördügum. aklımda kalan bıze özgu sahneler toplamı. Daha dogrusu o gunku toplumsal yapımıza. ve yonetıcılere ozgu sahneler # Kronoloiık değıl mi anılarınız?.. Perde Aralığından da oldugu gıbı. kronolojık bır yontem kullanmadım Ornegm Celâl Bayar ia ve Adnan Menderes le ılgılı sahnelerı ayrı ayrı yazdım. Bayar'ı ne zaman tanıdım son kez ne zaman konuştum Bunu da her ıkısıyle ılgılı olarak ayrı ayn yazdım Ornegın Celâl Bayar'ı son kez gordükten sonra. Menderes'e geçerken daha eskj tarıhlere gıttığım oluyor. Bu yontem, butun bolumler ıçln kullanılmıştır. B • Anılar için belgeler toplanuş mıydınız zamanında... Gunluk notiar tutmuş muydunuz? Anılan, belgelere değıl belleğıme dayanarak yazdım Peıde Arahgındin'da oldugu gıbı burada da ıçten olmava onem verdım. Hıçbır abartmaya kaçmaksızın. karşılaştıgım sahnelen oldugu gıbı yazmaga çahştım 0 Olur Şey Değil'ın bazı sattrîannda kendinizi de kıyasıja eleştiri. yorsunuz . Evet Kendî kendımi eleştırdığim çok yer var anılanmda. Kışılığımı on plana çıkarmamaya çahştım • Sayın Nadır Nadi, anı yazmanın bır zorluğuna değınelım Tanıklarm bazılan oldüğü tçm yazdıklannız konusunda bırşey soyleyemeyecekler. Anıların bu yanı var. kaçımlmaz. Karşılaştıgım msanların bır bölumu oldüklerı ıçın. sahnelerın bır bolümü de tanıksız geçıyor Burada okurlarımın ıçtenlıgıme manmalarını ıstıyorum Sonra olmuş bulunan kışılenn adlannı anarken rahmetlı kelımesını kullanmaya gerek gormedım. • Niçin? Anlatım temposunu aksatmasm diye Burada hepsme bırden Tanrı dan rahmet dılemeyı bır gorev bılırım • Yeni anılar dızinızi ne zaman yazmaja başladınız? Ne kadar zamanda yazdınız1* Uzun zamandır bunları yazmak istıyordum Temmuz avı ortalannda başladım. 14 eylulde bıtırdım En çok zamanımı alan, bellegımdekı olavlan tazelemek ıç'n gazete kolleksıyonlannı kanştırmak oldu Tanık olmadıgım olaylardan söz etmemeye çahştım • Bir batıb yazar şöyle söylflyon «Anılanm, söylemek istediklerimi itiraflanm, söylediklerimdir.» Sizin anılanmza bu açıdan yaklaşılabilinir mi? Ben her ıkısını de bırleşürdım. Sovyetler'in yeni kalkmma plani 1917 Devriminden buyana en düşük büyüme hızını öngörüyor Japonya etkin dış politikaya yöneliyor Bugüne dek dış politikası ekonomik konularla sınırlı kalan Japonya, bu sınırları askeri ve siyasal alanda genişleüyor. (Dış Habeıior Servlst) Japonya'nın yıllardır ekonomik konularla sınırlı olan dış polıtıkasında değışıklığe gldaceğı ve askeri ve sıyasal konuları da lceren daha aktıf bır dış polıiıka ızıeyeceğı belırtılmektedır. Şımdıye dek güvenliğınl asken olmayan onlemlerle ıdare etmeye calışan ve askeri strateıısını sadece kendı ulusal sınırları ıcerısınde duzenleyen Japonya'nın bu polıtıkasından vazgecmekte oldugu, Dısışlerı. Savunma ve Ekonomik Planlama Bokanlıkiarınm yayıniadığı b Id rılerden anlaşılmaktadır Dısışlerı Bakanl ğı, Japonya'nın guvenlığ'nın ılk aşamada, dunyadon tecrıt olmasyla belırlenmemesı çerektığınl duyurmuştur Dışışlen Bakanlığı'na gore, bu güvenlığın, Sovyetler Birlığı'nm oskeri ve sıyası llerlemesıne karşı venlen mucadelenln bir porcosı olarok belirlenmesl gerekmoktedır. Şlmdlye dek dernzaşın yerlera osker gpndermeyi reddeden ve bunu bir tobu olarak goren Japonya bundan boyle, dunyanın ceşltH bolgelenndekl BM Banş Gücune asker gondsrebılecektır. Buna benzer görüşler Savunma Bakanlığı'nın acıklamalonnda da yer almaktadır. Bunlardan bırınde Savunma Dırektorü Jojı Omura. cBatı dunyasının b>r üyesı olarak, savunmamızın, dığer batılı ulkelerın tvarcadıklan savunma cabaianna koşut olmasını gozlememız gerekmsktedır. Savunma Bakanlığı bugunkü durumda Japonya'nm sovunma gücünün küCük bır saldırının bıla ustesınden gelerniyecek kodar yetersız olduğuna dıkkatı çek.Tiıştır ÖZEL ARTIŞLAR Bu arada daha aktıf bir dış polıtıka ızlenmest ve savunmaya daha cok onem venlmesi cercevesınde. Zenko Suzuki hu kumetı dış yardım ve aske r l harcamalar butcesınde özel art.slar yapılmasmı onaylamıştır. Bu cercevede Savunma Bakanlıgı na ayrılan bütçenın % 9 7 orantmja artırılmosı kararlaştınlmıştır. Ekonomik Planlama Bakan'ığı do Japonya'nın daha fazla va doha aktıf uluslararası rolü cagnlarına katılmıştır. Ekonomik Planlama Bakanı Foshıo Komoto, bır demecınde, Jcpon ekonomısının hayatıyetnln dış yardıma da, sılahlı kuvvetlere de daha fazla dıkkat »dthıesınl gerekîırdığ nı sovlemıştır. Komoto aynca ulusal uretiTiın bu ma!ı yıl ıcnde en az % 4 8 oramnda buyumesı gerektığınl belırtmıştır Japonya'nın daha aktıf bir dıs polıtıka ızleme kararı, başta ABD olmak uzere, Batılı mut tefıklermın, Cm'ın ve ASEAN u kelenn'n Tokyo hukumetına b r suredır yapmakta oldukları baskının bır sonucu olarak nıteienmektedır. ABD'nın baş'attıgı bu baskı ıkı ana nedene da/anTiaktadır Vıetnam savasından bu yana ABD bu bolgedekı cıkarlarını Japonya aracılığıyla korumak, boylelıkle bu bolgedekı askerlerden Ortadoğu ve Lötın Amerıka gıbı başka ulkelerde yararlanmak ve son olarak ta ABD'nın jandarmalık rolune yönelık tepkıleri hafıfletmek istemektedır, ABD'nın Japonya'ya yaptığı baskının ekonomik yanı ıse Batılı Glkeler ıcn daha hayatî nıtelık taşımaktadır. ABD goyrı safı mıllî hasılasının yuzde 5'ıni, Batı Avrupa ulkelerı yuzde 34'ünu savunma harcamaları Icm ayırırken, Japonya'nın savunma harcamaları Içın butcesınde ayırdığı pay. gayn safı mıl lî hasılanın ancok yüzde 1'ınl oluşturmaktadır ve Batılıların baskısı sonucu alınan kararlarla bu pay ancak yüzde 2'ye yak laşmış olacaktır. Gayrl safl millî hasılasının onemlı bölumünu ekonomik alana kaydıran Japonya, bılındığl gıbl başta otomotıv ve elektronık sanayınde olmak üzere pek cok dalda dünya pıyasasını ele gecırmektedır Batılılar Japonya'yı savunma harcamalarını arttırmazsa gumruk duvarlarını yükselterek Japon mal larını ülkelerıne sokmamakla uzun süreden bert tehdıt etmekteydıler. Ispanya'da Suarez'in yeni hükümetinin ana hedeti ekonomiyi istikrara kavuşturmak (Dış Haberler Servlsl) lspanya'da Başbakan Adolfo Suarez'in hükumette yaptığı değışıklıklerın temel amacının ekonomıyl istikrara kavuşturmak oldugu kaydedılıyor. Yeni huku metın prcgromında oncelıkle ekonomik büyumenin orttırılma sı ve ışsızlığın azaltılması amac lanıyor. Şu anda yüzde 1 6 olan enflasyonun artması bahasına da olsa, Işsizlere yeni iş alanlan acılmasına öncelık tanınıyor. Başbakan Suarez'ln hükümette yaptığı değışıklıklerden bır bolumü, bu nedenle işadamları nın guvenınl yenıden arttıracak ve onları yeni yatırımlar yapmaya yoneltecek önlemler olarak nıtelenıyor. Hükümetın ekonomik polltlkasının yenı sorumlusu olan Calvo Sctelo'nun politikaya atılmadan önce buyuk fırmalarda yönetlcılıkler yaptığı da bu arada hatırlatılıyor. lspanya hükümetlnde yapılan değışıkhklenn, ülkenın dış polıtıkasında herhangi bır değışıklığe yol acması ise beklenmıyor. Oreıa'nın Dışışleri Bakanlığından uzaklaştırılmasının, ulkenın NATO'ya gırışı II» bır ılışkısı bulunmadığı ve Orela'nın b r baron a hukümette yer açmak ıçın gorevınden çekıidığı belırtılıyor. S ovyetler Bırlıği'nln 1981 85 yılları orasında ekonomık kalkınmasmı belırleyecek olan, kalkınma planı hazırhk çaiışmalan son aşaması na enşmıştır Plan, Sovyetler Bırlığıntn devnmden sonrakl tum planlarına göre en duşuk kalkmda hızına sahıptır Halen son hazırlonma calışmaları sü ren planın onemlı maddelennın 1980 yılı sonlarında ulke capında tartışmaya acılması bek lenmektedır Dıplomatık kaynaklar, 1980'len bslırleyecek olan planın tarımsal gelışmeye ağırlık verdığını, sanayı kesıml nın buyüme hızını ıse bugunku duzeyde tutmayı hedefledığını bıldırm.şlerdır. Eneriı problemtarine ds büyük oğırlık venlen p.anda ana heöef tarımsal uretımi 1978 yı lındaki rekor duzeyın üzerıne Oikarmaktır Sovyet uzmanları, Sovyet ekonomısının ıhtıyac duyutan tüm maddelerl ur«tebılecek durumda olması nedenıyle sanayıleşme hızını duşurerek tarımsal üretıme ağırlık venleceğını bslırtmişlerdır Pla nın onemli bır bolumunde ıse enerıı sorunu ele alınmış, petrol ve nukleer uretımın gelışme sını sağlayıcı duzenlemeler yapılmıştır. Özellıkle Sıbırya da petrol arama çalışmalarımn yoğunlastınlması planlanmıştır. Batılı gözlemcıler, 1960'larda yüzde 8 dolaylarında olan buyume hızının, Sovyet ekonomr sının gelışmesıne paralel olarak düştuğunu 1976 • 1980 yılları arasında yüzde 4 7 olarak gerceklesen buyume hızının 1981 85 arasında uygulanacak olan bu planda ıse yuzde 3 5 ve 4 5 arasında degışeoeğl nl tahmın ettıklerını bıldırmışlerdlr, Hazırlanan plan tarımsal üretıme hız venrken özellıkle buğday üretımınl yukseltmeyi omaclamaktadır. Plana gore 1981 • 1985 yılları arasında buğday üretımının 1978'dekı re kor duzey olan 237 2 mılyon tonu aşarak 243 mılyon ton clvarında olması öngörülmektedlr. Plan bu amaca ulaşmak lçln gereklı teknoloıık yenılığın yapılmasmı benımsemıştır. Ote yandan planda petrol ü retlml miktan Conusunda hedef henuz belırtsnmemıştır An cak uzmanlar petrol üretımının 1980'lerın sonuna dogru 660 mılyon tona çıkabılecegını tahmın etmekteler. Sov/etler Bırlığınde petrol uretlmı şu aada yaklaşık olarak 606 mılyon tondur. Pianda nukleer enenının Sovvetler Btrlığ'nın elektrık gersksmiTiınln yüzde 10'unu karşılayacok düzeye çıkarılma sı da onemli rvsdsflerden bıri olarak gorunmektedır. Japonya'ja dış politikasmı değişürmeye zorlayan ana etken ABD'nın baskısı.. Japonya Başbakanı Suzuki.. IMF'yegöresanayi ülkelerinin ticaret açıkları rekor dih^eye ulaştı NNASHINGTON, (ANKA) Uluslararası Para Fonu, sanayıleşmış ulkelerın yılın ılk cltı aytnda verdıkter\ dış tıcaret açığı top'amının rekor duzeye yukseldığını acıklamıştır IMF raporunda «C I F » olarak verı en değerlere gore 1980 yılı ılk yansında sanayıleşmış ülkeierm toplam dış tıcaret acıgı 76 mılyar dolara ulaşmıştır Gecen yılın eş do nemmde toplam acık ancak 8,5 mılyar dolar ıdı. Yayınlanan llstede, söz konusu donernde Batı Almanya'nın 2 5 mılyar dolar dış tıcarel fazlası ve r dığı gorulmekte, buna karşın, Ja ponya'nm 10.9 mılyar dolar, Fransa nın 10,1 mılvar dolar ve Ingdtere'nln 6 mllyar 150 mllyon dolar dış acık verdığı beiırienmekıedır IMF raporunda, uçuncu dunyanın Petrol Ihrac Eden ve petrol ıthalatına bagımlı uıke grup'arının dış tıcaret dengelenne ae yer ve rılmektedır Buna gore, Petrol Ihrac Eden Ucuncu DCnya ulkelerı, gecen yılın ılk çeyreg nde 16,4 mılyar dolar toplam dış tıcaret fazlası vermısken bu yıl bu rckam 43 m.lyar 140 mılyon dolara çıkmıştır GelışmeKte olan ve petrol ıthalatına bagımlı olan ulkeler ıse aynı donemde 10 2 mılyar dolar t caret acıgı vermışlerdır Bu üike'erın gecen yılın es donemındekı tıcaret acıkiarı toplamı 13 mılyar 120 mılyon dolardır Almanya'da bir Bioev inşa edildi COESFELD, {aa) Federal Almanya'nın Coesfeıd kasabası yakınlannda yolnızca doğal kaynaklar kulıanılarak b r Bıo ev ınşa edılmıştır. Evın yopımında ınsan teknoloIisı urünu olarak sadece elektrık tellerı kullanılmıştır Eve gırıldığınde ilk dıkkatı ceken şey balmumu ve cam reçınesmtn keskın kokusu olmaktadır Bu evde kımyasal boyalardan hıc blrısı kullanılmarnış, gereklı boyaiann tümu bıtkı koklerınden cıkorılmıştır. Evın yapımın da cımento da kullanılmamıştır. Yapınm hemen tumu ağac kutuklerınden meydana o e l " mek'ed r Yapınm dış duvarları ve tavam, ısı kaybını önlemek amacıyla mantar ı e kap lanmıştır Evln ıcmde kuilanılan tek teknolo(i urunu olan elektrık tellerı de gorunumun bozulmaması ıcm ağac kabuk'an ıie gızienmıştır. Evın yapımında, Bıo ev yapımma uygun olması ıcm en ufak madenı parçanın da kullanılmamasına özen gosterılmıştır. Yaklaşık 26 mılyon Türk lirasma mal olon ev, Federal Almanya inşaat maliyetlerl standartlarının yüzde 10 ucuzuna yapılmıştır. Evln ısıtma sıstemlnde de doğaya uyul muş ve yeraltı suyuyla ısıtma yöntemtne gıo ımıştır. Yerın altından kaynıyan su evın ıcındekı tüm ısı gereksınlmını karşılamoktadır. isyiÇRE, MÜSLÜMANLAR İÇİN «KIBLEYİ GÖSTEREN» SAAT YAPTI İZMIR, (Cumhuriyet Ege Bürosu) Isvıcre lı bır saat şırketının muslumanlor ıcın gelıştırdığı kıbleyı gosteren saatl Izmır Fuarında sergılenmıştır. Özel saatın Fuar sonrası temsılcı şırket tarafından Istanbulda satılacağı bıldmlmektedır. PetroDolar zengını Arap ü!kelennın gelır fazlasmı kendllerıne cekmek ıçın akla gelmedık yöntemtere başvuran Batılı şırketlenn son olarak gelıştırdıklerı bu saat Izmır'de sergılen mıştır Daı.l adlı bır isvıçr© şirketinın gelıştırdığı saatın ozellığl, kadranın ustunde kucük bır bolumde pusulalı bır ekleme yapılmasıdır Bu eklemeyle saat sahıbıne kıbleyı ıstendiğl zaman gosterme olanağı vermektedır. Ünlü Big Ben'in cam bölümlerinin temizlenmesi bu yıl yine oiay oldu Dış Haberler Servisi Londra'nın. hattÖ tüm İngıltere'nın sımgesı sayılan 121 yıllık Bıg Ben'm cam bolumlermm temizlenmesi her yıl gerek, yetkılıler, gerek temızlığı yapacak sihcıler ve gerekse olayı aşagıdan ızleyen meraklüar arasında heyecan yaratır. Bu yıl da 98 metre yüksekhğindeki kulenin 334 basamaklık merdıvenıni brmanan dört sıhci, o yuksekhkten kendılerini ipten yapılmış ve bırer salınca^ı andıran oturaklanyla aşağıya sallandırttılar. Ustelık oturaklarda guvenlık kemen de yoktu Böyleca 60 metre yukseklıkteki saatın kadranıyla yüzyüze gelerok ışlenne koyuldular. Sihcıler. ışlerını buyük bir rahatlıkla yaparlarken bir yandan da aşağıdakı parlamento bınasının bahçesınde ve önünde bınkerek kendılerini ızleyen tunstlere, ayaklannı saatın maden rakamlanna dayayıp ellenyle selamlar yollayarak göstenle r yaptılar. Unlu saati bugüne dek tam dört kez temızlemekle öğunen 33 yaşındaki Reg Dosell'e göreyse ışın ıkı 7or yanı var Once 334 basamağı nefes kesılmeden tırmannıak. ardından da saat başlannda gürlemeye başlayan 13 5 tonhık çanın gürültusune dayanabılmek. Yoksa yüksekte çalışmak önemb İstanbul'da çocuklar için oyun merkezi kuruldu lstanbul Haber Servlsl 3 12 yaş orası oyun cağı çocuklarında, oyunla beraber zekâyı gelıştırmeyı amaçlayan oeşıtlı oyuncaklar satan Bakırkoy Evrım Çocuk Mağazası 13 eylul cumartesl günu acılmıştır Eğitımcl Nılgün Erçian ve Nlgâr Tulpar: ıkı kotlı ve lcınds hsr türlu oyuncağı barındıran mağazayı gezdınrken. tAmacımız, cocuğun hayal gücünü olumlu bir şekılde yon lendırmek, zekâsını gelıştırmek. yaratıcılığını ortaya çıkormaktır» demışlerdır. Bu amacla anne, bobaiann begenısme sunuian tarta oyuncakların kırılma. bozuırro tehlıkesı bulunrnadığı, ıstenı'dıgı gıbi takıp çıkarılarak cocuğun bozma, yenıden yapma gydusünu besledığı da one su'ulmuştür. Mağazonın bır şubesl de Nlşantaşı'ndakl «Evrım Cocuk Urunlen A Ş »dır Nılgun E'gun bu tıp mağazaiarın sayısmı artırma amacında olduklarını belırtmlştır. BİR SOVYET TİCARET HEYETİ İRAN'A GİTTİ TAHRAN, (a a) Sovyetler Bırlığı Dış Tıcaret Bakanı Yardımcılanndan bırının başkanlığındakı bır Sovyet tıcaret heyetı Tahran'a gelmıştır. Radyoda bır acıklama yapan Tahran'dakı Sovyet Büyukelçiligı Tıcari Ataşesı, bu zıyaret sırasında ozelltkle Sovyetlar Birllğı'nın Iran'dan petrol ve gaz satın aiması sorununun ele alınacağmı bıldırmıştır.