Catalog

Şüfcran KETENCİ. Yasanın anlamı üzerinde de görüş ayrılığı çıktı K Kıdem tazminatı tartışmaları gittikçe yoğunluk kazanıyor ÇEL^EN GÖRUŞLER Kıdem tazminatı fon vasa ta«arısı fonun kapsamı. fonun toplanarağı kurıım, \onetımi > BIR ÇOK ÎŞYERI KIDEM TAZMINATI YÜKUNU TAŞIY\MADIĞI IÇIN IŞVERENLERE GORE KAPANDI. EKONOMIK BUNALIMA GIREN BAZI IŞ YERLERINİN ÖZ VARLIGI KIDEM TAZMIVATI YUKT'NVN ALTINDA KALIYOR. ıdem tazminati anlamı. niteliklerl lle jasalarda bile uzun yıllardır tartışma konusu olmuş, venl düzenlcmeler geldikçe, tartışmaların «ona erme<i verine bovutlan buvümüştiır Kıriem tazminatının 1937 savılı *asa ile 30 fune çıkanlmasından sonra, hu tartışmalar riaha da voğunlaşmış, 19Î7 "iaMlı ^asanın ferejji hazırianması gereken fon ^asası tasarısı ise sorunu iylce açmaza sokmustur Işverenler ozellikle 19?7 sayılı yasadan sonra vnğunlaştırdıklan kampanyada. kıdem tazminatlarınm \s verlerini iflasa Kötıirebilecp;ı sannı ıslemeMedirler. îşıerenler kamıınm \c hükumele vonelttikleri kampamalannria, kıdem tazminatı yukünden kıırtulunabilmesi için kıdem tarminatlanntn turnü ile bir fonda toplanmasım onermektedirler. Toplu sÖ7İeşmelerle. birçok is verinde kıdem tazminatının 30 giınun üstııne çıkarmış olan işçi sendikalarına göre ise kıdem tazminatı işçi için \a7geçilemez bir haktır Kıdem tazminatının isçiııin sağladığı artı değerlerin bir karşılığı olduğunu <ıa\unan ısçı sendikaları, bu tazminatın bir fonda topianmasına. hele isten çıkarma haiinde doğan kıdem tazminatının da fon kapsamuıa alınmasınR «iddetle karşı cıkmaktadırlar. ve kullanımına kadar her vönö lle gerek iş\ereıı, eerekse işçi kunıluşlarınca. birbiri ile çclişen \önlerde eleştiri konusu olmuş, sonunda ÇalışTiJ Balcanlısı tarafından ^eniden incelenmek üzere çeri almmıstır. Tarafların eonıslerıni alarak tasarm venid'n rîuzenlemek ivtejen Bakanlık. bu konuda seçtıs;ımiz hafta içinde işteren. ışeı \e uni\erMte temMİcilerinin katıldıkları hlr toplanlı duzenlemistir. Ancak söz konusu toplantı da konma girilemeden ertelenmi'tir. Kıdem ta7minatı. gerek vasalarda. gerekse tartı<.malarda. isçilerin vıpranma karşilıcı i'ciierin ış verine bağlılığı karşıiıgı. ISM rıntle cpcmıs enıeğinın karşılığı. işsizlik tazminatı, i^sıziik sigortası karşılığı, işçinin Işini kaybetmeM karşılıçı bir ta7mınat, ja da ücret, \a da ikramiye olarak almmıştır. Dogal olarak da birbirinden cok a\rı olan bu değerlendırmeler. çok farklı ^5nleıHllII^elerı Keti.mis \e bugunkü açmaza çelinmı>tir. Herkesııı cok onenıli bıı hak olclueunda birlestıçı kıdem tazminatı nedir'' Yasalar, işçi haklan ıcınde1 ı \eri retlir'1 Nasıl bir hak olarak ele alınma'ı rr \onde çclı^ürilmelidir? Işçi Iş\ercn iliskıleri icinde r.e anlamda bir etkinliçı olmalııiır'' HerUeMn çnk farklı şevler •îinlo'iıii kıdem tazmınatı. foıı vasa tasarısı \e hııgıinkıı nrmazla ı!si!ı tarafların çnruşler.nı jaıısıtmdda jdrar gorınoruz M adeni Eşya Sena^ıi Isverenıerı Sendısası Genel Sekre*en tihan Lok ve hukuk daniîmanlarına gore kıdera tazmınaa, ulke sanayıını onarılması guç bir Du\uk v a racıH ır 1927 sayıh yasa ile rieg.şt.nlen kıdem tazmLnatmm ış\erenler ıçın sfçekten bir i'jy. olduğunu savunan ış\eren sozcu'erı goruşlerın: ozetle şoyle surdurmuşlerdır: «Kıdem tazminatının bırdfrbıre ' 110 art'ın'ması zaten afır olan bu \uku oırcok !.lctme ıçın ta<;ınılm37 bır durjTiB »etırraıştır OzelLkle \asann genye dondunUncsı hem hukuk açısmdan \e hem ae pkononıık açıdan vaniıştır. Bu genve donmen n Ana\asava avkırılığı konus ı hılen Anayasa Mahkemesmaedır. Birçok iş verı bu vuku t^Myamadıgı içm kapanmıştır Ekonomık bır bıma"!T'A p!en \e ıççısını gıkar'mak zoııında kalan bazı ışleimeler'n kıdem tazmmatı vu<ı nzvarhğını bıle aşrnaktadır Heie kıdem tazminatı hesabır.a esas olan ucret ve /an odemelerm olaganus'u bır tıızıa artması bı yuku busoutun arttırmaktadır » KIDEM TAZMÎX\TININDÜRUSTLUK KURALLARIVA UYGCN KULLAXIL.MADU'}I VE AXCAK YARGI ORGANMRI KANALIYU ALINABILECEK BIR HAK OLDUGU IŞ MA.HKEMELERINDEKI DAVALARIN' SAYISIYL.\ ANLAŞILIYOR. D FON YARARLIDIR « Kıdem tazmına'ı fonundan varar bekl.yor musunıız''» « Kıdem tazminatı fonu yasası eğer bazı ılkelere uygun bıçımde çıkarsa var^r lt olabüır Once bj xa±3. kıderr tazmınarı odenecek butun durumları kapsamılıdır. Bovlece ışveremn bır anda kıdem tazmına'ı vuruınu taşıması onlenebılır Ekonorr.ık açıdan bır ferahlık varatılır Avnı zamanda ışçılenn kıaem razmmatı alacaklan c"a tam bır güvence :çine a'.ınmii olur. Batıda geneüıkle kıdem tazmına*ı uvgulaması voktur Kıdem taznımatma s>en'er \e ışçılere bızdekı kıdem tazmmatır.dan ÇOK duşuK tutarda hak sağlavan Norveç ls\eç. Ingütere v» Isvıçre'de bıreysel va da toplu ıçsı çıkarmalarda ba kidem t^zm natı odemesının fondan ' apılması ongorulmuştur. YUKÜM1UIÜGU ARTIRDI İşverene göre, fon isciler için bir güvence « Va fon tasarısma karsı çıkış nedenlerınız''» « Kıdem tazminatı fonu vasa tasarısı, kıdem tazmır.a'ı vukunun eeçerlı olçıllerde taşınabilmesı ve ışçmın kıdem tazminatının guvenre aUma aimabılmesı amacı ile. 1927 sayılı vasa hukumleme davanarak harır'.anmıştır Ancak tasarı ou nal:le amaca, yaklaşmak şovle durst.n, ışverer, kesımı açısından • ukumlulugu ıkı mıslme çiK&rmış, ışçı kesımı barcımmdan ıse güvence değıl, burokra'ık engeller. surunreme ler geürmıstır. Tasan işverenm butun ışçlerı ıçm her av "c 10 prım oapme^.nı ongor Yüksek oranda butur. ısçılen ıçın prım odeven ışveren. ı^çılerın olunı m^lulluk haller.nde bu fondan vararlanabılecektır. Gerı kalan ışçılen ıçm k 95 kıdem tazmınaı yuku vme ustunde kalacaktır. 90 özellıkle ekonqmık bır knz nedenı ile topluca çıkarılmalarda, kıdem slıcağı bazen tehhke>e gıreb.hr Gerçekten emekhl'k o'.um. ja da malulnet nallermde kıdem tazminatı ışletmenın canlılıgını korudugu zamanlara rasr'ayan odenıeledır. Isletme bu bırevsel ıçteKİen kendı o'.anakları .le karşıla5*abılır O sa ıslolmp nın ekonomık bunalım ıçınde oldugu. kadrolarını du"!tırmck durjmunda kaldıgı donemlerde. bu canhlık kavbolmuştur îşletmenın canlıUgım surdurebiiecek kavnak bulamadıgı bovle durumlarda, ışçılenn kıdem ta/mınatını odemesı çok zor hatta bazan olanaksızdır. Iş' eren bu ışçılen ıçm de fona prım yatırdısı hald», k:d»m tazminatım fon de£ıl ısveren odemek zorunda bırakılmaktadır Fonun boyle durumlan kapsaması buyuk bır SaKincadır. DİSK'e göre, fon tasarısıyle kazanılmış haklar geri alınmak isteniyor ÎSK e baglı Maden îş Arastırma Daırfimf ^ore kıccn tazmınatı eır.rjın sermayeve karsı ^erd:?ı mucadelenın sonucanda doğmuştur Kıdem tazminatının hukuksal nıtehğı ile tlgılı sorumuzu jaıuîlajin açıklamada rz^tle şu goruşlere yer verılmektedır «Kammızca tiıdem tazmınatı ışçının yıllarca \eya be'.m bır 7dnun bır :ş verınde çalışarak \ıpranmdsmın ve o ıs yerıne bıraktığı artı degeııeıın oır karşılıgıdır Işyerınde behrlı oır ?aman emegım \eren ışçı urettıgınden daha klıçuk paylar almak zcrunda bırakılmıştır. Kıdem tazminatı bu aprıde bırakılan ve ısierıne ureurn unresı olcırak eklenen \e sonunda otomasjt'ıa °r:dılerek ışsızlığı ortava çiıtartan do'.avısula bıraktıçı artı deierle ıssızlığe mahıtum edıien ısçne veıııen zorunlu bır odıır.aur Ancak vasa tovu^u hıçbır cere;çesmde \e tamsmalaraa kıdem îarnrna'ımn bu nıteıığme de'jır.memış'ır. (,'ORKU bu koşulda. ı^vennden her ne seoeple a.nlırsa a\rılsn ışçne u bırak^ıgı artı değerler. ne ad alnr.oa ol'irsa olsun ja da oz devışıjle kıdem tpzmınatı odcnmeK zorunaadır. Yasa kovucu bu gerçejl gormezlıkten gelerek, ış.erınden kendısı avrılan ışçıye. ış jasasının 17 maddesınrîeKi evlemlerden bınnı \aptığı cne surulen ısçıve bu tazmınatın venimesmı ongormemıçtır. Sennaye y^sa kovucu ıızerındekı etkısım bır kez daha buraaa gostermıstır Kıdem tazminatı ne ışçıye «adakat borcu için venlmıs bır ikramiye, ne tam ar.iamıyla bır ışsızlık tazminatı ve ne de bır sosval varaımaır Kıd?rp tazmına'ı ışçının çahsması sonucunaa ısverene bıraktıiı artı değe'lenr bır bolumunun zaman ıçersmde degerlendırılerek ışçıye gerı \erılmesır.den baçka bırşey değıldır. Ve hangı nedenle olursa oîsun bu ıs vermden ayrılan ışçıye odenmek zorur.dadır » «Kıdem tazminatı nakkı rasıl kullanılıyor'» «Kıdem tazminatı gunumuzdekı yasal Koşjllar ıçersnde. gerekçe=ız ışten çıkarılan ışçıye odenmektedır. Ba tdzmmatın ke\£ı ışten çıkarmaları onleyıcı, caydırıcı etkısı bulunduğunu ılerı surenler olmustur. Ancak ışçı yasanın 17. maddesındekı hukumlen ta=ımayan bır nedenle çıkarıldıgı zaman. bunun saptanması pne ışçıje bırakılmak'ariır Kıdem tazmınatımn durustluk kura.larma uygun şekılde kullarulmadıgı ve bunun ancak yargı organlan kanalıvla almabılecek bır hak olduğu ıs mahkemelenndeki davalarm sayısıyla ar.laşılmaktadır Işverenler ıçm ışten çıkartmavı onleyıcı. ısçıyı koruyucu o.djfu ılerı sıırulen kıdem tazmmatı yasada duzenlenırken. hemen onun altında d'ozenlenen maddelerle. bıldtrırrsız ve tazminatsız fesıh hukumlen ile. korkutucaluk \8 ca\dıncılık sıfıra ınrüulmıştır Yani ışveren ışç:vi or.ce ışten atmakta, jargı organı karar verınceye kadar tazmınatmı odememektedır Hızlı enflasjon \e lıkıt darlığı ıçınde. jenı bır serma'. e eıbi yargmın karar \erme sure^t ıçersmde bu tazmmatı da kullanarak oııdan sağladagı kârla, kıdem tazmınatım hıç odememışçesme kazançh hale gelmektedır » «Ya 1927 sayılı vasa lle ilgılı çorüşlerınız''» «1927 sayılı vasa getırdığl yenılıklerle çalışarlar ^ara^na oldugu kadar aleyh;ne ve Anayasanın espınsıne, hak ve ozg .ıldK'ere Kazanılmış hak kavramlarma vkırı hukumlen de bırlıkte getırmıstır. •Cıcıem 'azmına'ınırı "îf gune çı^drılması ışçı lehıne gorulmekle beraber. kıdem tazTnatına esas o',ar3k urret mıkrarının sınırlar.ması 30 gunluk sürenin artnniabılev^m'n belmıîn^esıne karşm, asgarı ucrPTin 7 5 katındfir tazla olamıvacıgmın behrılmesı ışveren leh'.ne sınırlamalardır. Sınırlama Anayasava, sozleşme ozgurlügun= avkırı olduğıı kadar kazanılmış haklan c ır'ndan kaldıncı bır nıtehee sahıptır. Yasanın fon kurulmasım öngormesme çelınce; y?sa ko\ucu bır yandar. ıs guvencesı olarak ısçıve kıdem tazmınatım sunarken, dığer ^.andan fon tasarısmı ee tırerek zaten sağlıklı bır gnvenee olmay.ıi kıdem tazrrınanrm bu nıteiıgını ortadan kaldırmaktadîr. lş;cn çıkarılan ışçıvc kıdem tazmına'ı odemekten kurtıılan ışrpren, ışçının ış r.kdını rahathkla fesh edcpktır Endışemız fon tasarısın'.n tüm çıkarmalan kapsayacak bıçımde düzenlenme^ıdır. îş guvenlıîı, gerekçesız, toplu ışçı çıkannalaTi yasalarla korundukça bu düzenleme çok sakıncalıdır.» K ıdem tazminatının işçlnta işyerine bağlılıgınm, verılen emeğın, emek üretmesmın karşılığı bir hak olduğunu anlatan Prol. Münır Ekonomi, kıdem tazminatının gerçek anlam ve amacmın dışmda kullanılmasımn. işçi yararma gıbı gönınse bıle, ışçı zamnna sonuçlar verdığinı savunmuş, görüşlenm şoyie ozetlemişün «Kıdem tazminatı hakkı toplu sözleşmelerle işçi yaranna gelışme kaydederken, dJger yandan da devletin yasal müdahaleleri görulmüştür. Kıdem tazmmatında degışiklık yapan müdahaleleri zorunlu kılan sosyal ve hukukî koşullar olabılır. Ancak müdahale sıklaştıgı, hele kıdem tazmınatınm hukuki nitelığını erk:lejen düşünce değışiklıklenııe yoneldığmde, belki kısa dönemde bazı maddi olanaklar sağlayabılır, ancak uzun donemde sakıncalıdır. "KIDEM TAZMİNATI İŞ YERİNE BAĞLILIĞIN KARŞILIĞIDIR,, # PROF. MÜÎIÎR EKONOMÎ: «KTDEM TAZMINATININ IŞSIZUK SIGORTAST, YA DA IŞ GÜVENLIGINÎN KARŞILIĞI OLARAK DÜŞUNÜLMESI, GÖRÜNURDE IŞÇI LEHtNE BAZI HAKLAR BILE GETIRSE, SONCÇTA IŞÇININ ZAR.\RINADIR.» Sözleşmelerle alınan hakka devletin müdahalesi yanlıştır,, Urkîş'e bağlı PetrolIş Ser.dıkası Genel Sekreterı Özkal Yıcı. kıdem tazmınatım ısçının emeğınm amortısman bedelı, \azgeçılmez bır hak olarak goruyor. T gecekondu dahı alamıvor. Dem=k kı, reel ^rtış soz konusu değıl. Asıl sorun ekonomık sıstemın çarpıklığı \e enflasvonıst gelışme. Sözleşmelerle aünan bu hakka devletin mudahaiesını yanlış bulduklarını behrten Ozkal Yıcı, goruşlennı şoyle ozetlıyor. «Sozleşmeierle saglanan kıdem tazminatı hakkına yasa ile bır tavan getırıldı ve hakkm tavanı aşan bolumu ışverene bırakıldı Son j'asa ile kıdem tazminatı hakkına ae\let müdahalesi getırılmıştır. Anayasanın verdığı bır hak, bır yasa ile sınırlandmlmış oidu. Ilkede buna karşıyız. Kıdem tazminatı iş yasasına gtrdiğınden bu yana, işçılenn yıpranma karşıiıgı, ışçilenn işy»rine bağlılıgınm karşılığj, tşçınin işyenne geçmiş bulunan emeğinin karşüıgı, ıhtıyarlık sıgortasınm karşılığı, IŞSIZIIK tazminatı, ışsizlık sigortası karşüığı, ışçının ışini kaybetmesırun karşılığı olarak mtelendinlmıştır. Aynca yasada kullanüan deyıme karşm bır tazmmat deeıl, bır ucrst dığer bır gorüşe göre ikramiye olarak kabul ediüniştir.» TlRK • İŞTEN ÖZKAL YıCı'YE GORE, SON YASA İLE ANAYASANIN VERDıGi BıR HAK. rASA iLE SINIRLANDIRILMI5 OIDU. KIDcM I A Z M I N A T I N I N BUGÜNKL KOŞULLARDA EN ONEMLı YANI, ıSîıHOAM GlMNCESıNı SA&LAMASI OLUYOR. TERS ORANTI Işverenlenn ıddıalannın sccer'ılığınl kabul etmek olanaksız. OzalhKle snzlesmeierden sonra parasil yukten kurrulmak ıçın tensıkat japmakta, asgarl ucretle ışgı almaktacürlar. Işyerlenmızle kıdem ortalaması ış;,erı Kıdenu ile ters orantılıdır. Ancak kıdem ortalaması, ışjerı kıdemı ortalamasıııa paralel olsa gerçeK bır ekonomık yukumlulukten belkı soz edılebılırdı. Ve ancak ışyen tumu ile kapandığında bır sorun vardır. O zaman da duşünülmesı gerelteıı ışçıdır. Işveren kendı ırade^.ı ile ışçı çıkardığma gore, kıaem tazmmatı odemelen zaman ıçınde ermıek'"edar. Kıdeın tazmınatının güvence lonksıjonu da zaten buradaıı dosjmaktadır. Kaldı KI, tum yakmrm'larına karşm buyuk çapta çıkarmalar jıne sjnnektedır. Kıdem tazmmatı ısç:nın yıpranması karşıiıgı aldıgı bır hactır Makınaıun amortısmanını dogaı kabal eden ışveren, n rhalce bır makına Kadar ışçne de deger vermelı \e kıdem tazminatı hakkı ı.e ;lgıh tanışıııalrfidan \azgecrri3Lcii . Kıaem t a zm.nd ı ı^çının jıpranmaü Karşılıçı ılayı bır haktır Iş'.eren maüineyı alırken, bunun lıpr^nması ve yenıienmesmm karçüıgı olan amorısman bedelını doeal xabul e'meste. ı^letmeler burdan bır zarar Q<J gormemekreaır Işçmuı yarar tıgı degerm, jıpranmasının Karşıiıgı olan kıder.ı tazmınatıru, ış \er:ne zarar \erıcı nıteliKte şor mek, dogal kabul eımemek en azınaan ışçı; e makına kadar deper \ermemek arlarr.ını taşır » « Ya ton tasarısı tartısmaları?» « 1927 sayılı yasa tonu ongoruyor. Yasa gereğınce fonun sadece emeklılık, vaşlılık, olum gıbı"D€İırlı hallerı kapsaması gerekınektedır. Ancaıc BakanliK son tasr.nsını da gerı aldı. Bu tasarıda cngorulduğu gıbı, £onun Çauşmd Bakanhgı bunjes.nde toplanması sakat. Kıdem tazminatı fonu 0 kımın Bu foraa toplanan paranın sahıbı kım? Bızce bu paranın gercek sahıbı ışçıler Işçıler ışten çıkarıldıklannaa mutlaka cır tazmınata hak kazanrmktadır Isçjnın o.an DU para uzerınde her turlu tasarrııf j etkısı ısçıve a:t olmalıdır. Bu fon ışverenlerın bır t.ı.ansman Kajnagı olarak duşunulujorsa temelae amacmdan saDmcktadır. Prımlerını zamanında odeme\en ışverenler, bu fondan kendı amaçlarmda '.ararlanacaklardır. Fonda bırıkecek olan ışçılere îut paralar, ancak ışçıler ıçm sosval amaçlarla kullanılabılır Orneğm ışsızlık odemesı ıçın bu fondan yararlanılabılır. İ5TIHDAM GÜVENCESi Kıdem tazmınatının bugünkü koşullarda hızım içm en onemli yanı ıstıhdam güvenoesını sağlaması. Işten çıkarrna, 1936 .vılımn tek partılı donemının antıdemokratık koşullannda kalmıstır Isverenler ışçılenn ış akıdlerını dıledıklermce fesh etme olanağma sahıpler. İşçinin çıkarmalara karşı kıdem tazminatı dışında bır pjvencesı yoktur » « Işverenler 30 gunîük kıdem tazmınatmın ve hele 4045«0 gunun ış>ennı batırdığını savunuyorlar?» GECEKONDU BİLE AUMIYOR « Kıdem tazmmatlanrun yüksek oldugu. aşırı dıızeye ulaştığı ıddıalan tumü ile yanlıştır. 15 vıl'.ık kıdem tazminatı dönemınde dahı, ışten ayrılan bır ısçi bır kat alabılıyordu. Bugun ıse en yüksek düzeydekı bır kıdem tazmmatı ı.e ışçı bır G0RÜ5 AYRILIKLARI « Kıdem tazminatı lle ilgül görüş aynlıklarının sakıncası mı var?» « Birbırine boylesine ters duşen yukardaki goruşlerın kıdem tazmınatının gelecegmi ne yolda etkıleyeceğını ornekle açıklamada yarar vardır: 931 sayılı ış yasası kabul edılırken, tıdem tazminatı ile ılgıli gerekçesınde, Işsızlık tazminatı rutelığı gorulmuş, hakkın kazanılmış olması nedenıyle kaldırılrnasında sakıncalar olacağı belırtilerek, ışsızlık sigortası kurulması nalmde yenıden ele alınması uygun gonıimuştur. Kıdem tazminatı boyle bır duşunceve da'sandınldıgında ışsızlık sıgortasınm kaDulu haunae uygulamadan kaldınlması gerekmektedır. 1968 yılmda yasalaşmayan ışsızlık sigortası tasansı getmldıginde bu yolda bir oneri de getınlmıstı. Öysa kıdem tazminatı işyenne baglılığm bir karşılığı olarak nıtelendırildığınde, bu hakkın kaldınlması, kısıtlanması soz konusu ola "Kıdem tazminatı vazgeçilmez bir haktır,, K jÜVEhLİĞİ SAGLıYORMU? « Ya kıdem tazminatının iş güvenliğini sağlayıcı nıtelığıne ne dersıniz?» « Kıd°m •arminatım vasalara da çırdıği biçimde gelır güvenlığl saglayıcı, ış güvenlıği sağlayıcı, kevfı işten cıkarılma :sler ı lennın ısçı alevhıne sonuçlarım gıderıcı olarak görmek yanlıştır. Kıdem tazmmatı, ış akdmin genellıkle fesıh yolu ile sona erdırılmesı halmde yapılan bır odeme olmakla beraber, hukukı nıtelığı ı!e ışveremn fesıh hakkınm sınırlanması amacına yonelık değildır. Her şeyden once kıdem tazminatı. sadece ışverenın değıl, ışçnın hızmet akdını feshettığı hallerde de odendığıne gore, ışçı yonunden de bu ddemeyı fesih hakkını sınırlajncı bır göruşle açıklamak olası değıldır. Kıdem tazmmatı temel olarak iş guvenlığmı sağlajan ve ışveremn keyfi çıkarmalarını onleyen bir dusunceye dayanoınldığında, keyfi çıkarmayı onleyıcı yasal değiüklıkler yapıldığında, kıdem tazmmaf bir hak olmakt&n çıkacaktır. Aynca sırî Lıdenı t^jmınatı m'ktaruıın arttınlmnsı, ışveremn malî durumuna göre gorünür bir guçlük j"aratılrrıasının, hukukî anlamda bır «sınırlama» şeklinde belırtılmesı, hukuk polıtıkası yonunden de yararlı değıldır. üygulamaya da bakıldıgında kıdem tazminatının sanıldığı gıbı ışçı çıkarmalannda «sınırlayıcı» anlamda onemli bir rolü olmadığı, hatta birçok kez çıkarmaların nedeni olduğu izlenebilir. Uygulamada, kıdeml; işçinm çıkanlmasında, tadem tazmınatının engel olmadığı, aon yülarda artan kıdemlı işçi çıkarmalan ile açıkça gorulmektedır. Hatta ış\erenlenn kıd^m tazminatı yukünden kurtulmak ıçın. kıdemlı ışçılen çıkarma eğılunınde olduklan soylenebilır.» ıdem tazm'jıatınm bizde kırk yılı aşkın bır zarcandır yasalarla yerleştıfmı anlatan Prof. Metın Kutal. kıdem tazmınan ile ilgılı yasa ve kavram değışikliklerını şoyle ozetlıyor: «Kıdem tazminatı 1936 sajilı ış yasasma, işsizhk sigortası olmayışı neden: ile gırmıştır. Bu nedenle hâlâ bır ılişkısı vardır. Aslında nıtelık farkı soz konusudur. Y^sal ya da sözleşmelerle hem kıdem tazminatı, hem de ışsızlık sigortası ış hukukumuza gırmışlerdır. Kıdem tazminatı 1936 yılından bu yana yasal değısıklıklerle işçi lehıne gelışmışt.r. 1967 1971 \e özellıkle 1975 vülarmdakı de*ışıklıkler onem tasıyor. 1936'da 5 yıl çalıştıktan sonra doğan kıdem tazminatı hakkı once 3 yıla sonra 1 yıla ınıvor. 15 gun 30 gune çıkarılıyor. 1967'den sonra ölümü halınde mırasçılarına devn sağlanıyor 1963't?n sonra sözleşmelerle aynca gelişmeler kavdedıvor. Tam anlamı ile İş hukukuna yerleşmış, benımsenmıs, vazgeçılemiyecek bır hak. Anca'.; ışverenlenn de haklı şıkâyetlen vardır. 1962' de uçuncü çalışma mechsınde basm ış kolu ışverenlen kıdem tazmınatının SSK'da bır fonda tODİanması girıcırmnde bulunmuşlardır. 1959'da Çalışma Bafcanlığı Işsızlık sigortası ile birlikte yasa tasansında kıdem tazmınatım da kaldınyordu. Her ikt onen sendıkalarm tepkısı ile karşılaştı. Sendıka'ar kıdem tazmınatına ek bir gelır değ:l, ıst:hdam g^ivencesı gozü ile bakmışlardır Dolav.sıyla kıdem tazminatı ile ılgılı her yasal gırışımde sorunun bu yonü gozden kaçınlmamalıdır.» PROF METIN KUTAL «ISTIH DAM GÜVENCESİ BATI UUvE LERI DUZEYIN'E GETIRILDlGl ZAMAN, KIDEM TAZAUNATI\IN BIR FONDA TOPLAX\U SINA. SENDIKALARIMIZIN KARŞI ÇIKMALARINA BİR NEDEN KALMAYACAK.» « Sendıkaların end'.şesı haklı mıdır?» « Bence haklı bır endışe Özeilıkle ış jasamızda ıstıhdam guvencesı son aerece ıl:el duzen.enmıştır. tş yasasımn 13. maddesmde ışveren ış aî:dı feshinde neaen gostermek zorunda değıldır Bııdırım onerılerı bızde çok kısırdır. 1975'te yapılan degışiklık lsten çıkarmalarda çıkarılan ışçının yerme yenısının alınmaması volundakı degışiklık uygulamada br sonuç gefrmemıstır. Istmdam guvencesı saglanamamıştr. Dolayısıyla ışçı sendıkaları kıdem :azrnına*ından bır yandan gelır bır yandan da fren fonksıyonu gbrme: :stemektedırler. Boyle bır fonksıjonu beklemek'edırler. « Bugunku sorun nereden doğuvor'» « Işveren çevrelerı kıdem tazminatı fo nundan bekledıklerıni bulamanruşlarclır. Ancak yenı bır yasal düzenleme yapılması öngoruldugunden fon kurulması ile ilgılı yasa hazırlanısında, ışieren lehır.e sonuç çabasma gırmışlerdır. Asü amaç kıdem tazminatı yukunun tumu ile fona aktanlabılmesıdır. Bakanlık fonla ilgılı yasa tasarısını tıazırlayara* ilgılı çevrelere gondermıştir. Son bır yıi ıçınde bırçok büımse! toplantı düzenlenmıstır. Elestmlsr karsısında hukumet ta=ansının vetersiz kaldığnu açıklamış, gen almış'ır Elımızdekı tasarıya gore, ış vasas<naa yer alan hukumler çerçevesinde fon kurulma sı öngorulmüstür.» « Kıdem tazminatı yasal gınşırrLerle duşuncelerınız?» « Kıdem tazmınatı yasal gınşımlerle sureklı ışçı yararma geüştınld.ğmden bugun ışverenler bakımından cıddı mali sorunlarm çıknğma süphe voktur Ancak ışverenlenn f haklı ıs em!enne cevap verılmek ıç'n kıdem tazmınatının ıs yasasından çıkarılması veşa bu hakkı daraltmak sosyal polıtıka. açısından olanaksızdır Fon kurulması ile ılg.lı çalışmaların soruna cıddı bır çozüm getırebılmesı ıçm. kıdem tazmınatmın ıstıhdam guvencesı ile bırhkte dusünüimesmde zorunluluk \jrdır. Turk vasa komcusu iş yasasımn 14. maddesinde sık sık yenı duzenlemeler yaparker, 13. maddeyı yıllardan ben değıştırmemış, bu ıkı madde arasında biiyük çelışkı ortaya çıkmıştır Istıhdam güvencesl batı ülkelenr.deki dene;]erden yararlanılarak Türkıyemıze getırildıjı zaman kıdem tazmınatının bır fopdan kar'ilanmasna işçi seniıka'anrın far"=' çılnr.aları ıçuı cıddı bır neden kalmıyaca*tır.» FON NE SEKiLDE KULLAHİLACAK! Kıdem tazrrınatı sozleşmelrrle, her îşveri içfn farklı duze.e ulastırıimışnr Fon ne sekılde kulld.ulacaktn' Yasil smır ıçırae mı1' Yoksa soz9 lesme duzevır.de mı Bırıncı şiKfa fondan duşunulen amaç gerçpkleşmemış oıacak. ı^ıncı şıkta ıse ıs^erenın raahhuauıün ne olacağı sorun yaratacaktır » r.ız'1 Fon kapsammr.1 gclıs^r.lnıesıne ne deısı ÇIKARMA iSı DAHA D£ KOLAYIAJACAX Fonun l^i savılı vasanın çızdığı smırları n>awk her turlu ısten çıkarmalan kapsamasma ozunden karşıvız Daha once de DCİırttıgımız gıbı kıdem [a7mınatmm ıstıhdam guvenresı foaksıyonu var. İşten cı.<aiılma\ı sınırlavıcı ış guvenhğını getıren vasal deSısıklıkler vapılmadıkça bovle bır fona fcarşı cıkacagız Işverenler zaten one surauklennın aksır.e ısfedıklen kısüeu, ıstedıklerı scnnıkanm ı^çı^mı kolavca çıkarıjoriar. Çıkarmaiam tuı:ıu fona guınce bu ısı daha ranat yapacakıar.