Catalog

Ekonomi Ekonomi „ . . Ekonomi Ekonomi . . . . Ekonomi Ekonomi ••• Ekonomi Ekonomi . . . Ekonomi Ekonomi Fusun ÖZBiLGEN YABANCI SERMAYE 5.8 MİLYAR LİRALIK VARLIĞI DOĞRUDAN KONTROL EDİYOR ÜÇÜNCÜ PLAN YILLARINDA YABANCI SERMAYE (MilyonTI.) F1ÜI Glriş Tıllar Kâr transferi Yabancı sermaye tutan 2 069 1962 2 177 2 318 Kontrol edilen sermaye 4 548 4 472 5 418 5 777 480 700 1973 985 803 1974 545 1470 1975 1351 452 1976 Karnak: Mallye Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı 2.3 MİLYAR LİRALIK YABANCI SERMAYE 1.4 MİLYAR LİRALIK KÂR TRANSFER i t l b a r l y l e TUrkiye'de çalışan yabancı sermeye ortsklıklarmın sayısı 106 olmustur Bunlar, yatırdıkla n 2 rnılyar 318 mılyon lıralık sermaye ıle 5 mllyar 771 mılyon lıralık blr varlığı dogrudan dogruya kontrol edebtlmektedirler. Dolaylı yoldan, bankalardan alınan kredılerlekontrol edılebılen sermaye mıktan bır kaç kat daha artmaktadır. Ancak, yabancı sermayelı fırmaların Turkıye'dekı kredı sıstemırun olanaklannın ne kadarını kuUandığuu gCsteren bılgıler şu an ıçm mevcut degıîdır. öte yandan, kendı varlığmın 2,5 katı buyuklüktekı bir sermayeyı dogrudan doğruya kontrol edebılen yaoancı sermayenm 1976 yüındakı kâr transferlerı 1 mılyar 361 mılyon lira olmuştur. 1976 yılmaa fulen yurda getınlen yabancı sermaye ıse 452 mılyon lıra düzeyınde kalmıştır. Boylece, yabancı sermaye geçtığımız yılda Turkıye'dekı varlığının yiızde 59'u duzeymde kâr transfen yaparken, fıılen getınlen sermaye de kâr transferlennın yuzde 33 2'sı çeroevesınde kaîmıştır Turkıye'de faalıyet gösteren yabancı sermaye11 fırmaların Üçuncu Plan yıllarmdakı durumunu sergıleyen savısal bulgular ılışıktekı tabloda gostenlnuştır. Tablonun Incelenmesı, 196O'lı yıllarda kânnı Turkıye'de tutmaya özen gosteren yabancı sermayenin Üçüncü Plan dönemlnde, yıllar itıbanyle dalgalanma göstermekle blrlikte, glderek artan olçüde transfere yöneldlğinl ortaya koymaktadır. Türklye'dekl yabancı sermayeli flrmalann kârlarını dovız olarak yurt dısına çıkartmalan kapatalıst ekonomılerin «eşit olmayan geüşme yasası»na uygun bir gelışlm olmaktadır. Kapıtalıst ekonomilerde, zamanın aym lcesıtinde bürün kesimleri aynı düzeyde gelıştırmek olanağı yoktur. Gelişml? bir ekonomıde gdrece olarak gerl bır üretlm alanı görülünce, sermaye birıken kânn kullanımı sorununun çözümUnde, buraya yatınm yapmayı yeglemektedir. Yatmmlann Türkıye glbl bütün kesimleri gen ekonomılere akmamasının nedeni ıse, bu ekonomılerde pazarın sınırlığından olmaktadır. Yabancı sermayenin Turkıye'de yoğunlaştığı alanlara ılışkın bulgular pazar sorununun onemin! açık bır bıçımde ortaya koymaktadır. s o n u EN BÜYÜK BÖLÜM FRANSIZ FİRMALARINA AİT TAŞIT ARACI YAPIMINDAKİ YABANCI SERMAYE ARTIYOR ÇayKur'un bu yıl 50 bin ton dolayında yaş çay ımha edeceği sanılıyor • 1976 YILINDA J MıLYAR Î.RA ZARAR EDEM ÇAYKUR'UN BU YIL 3,5 MıLYAR LıRALIK ALIM YAPMASI BEKLENıYOR. • HALEN 78 LıRAYA MAL OLAK KURU ÇAYİN KıLOSU 62 LRADAN SATILIYOR. ÇAY ıÇıN YAP'LAN OOEMELER BUYUK DREîıCıNıN KÂRINI ARIIIRIRKEN. K'JC'JK üRETıC'YE YEÎERLı OLANAK S4GLAMIYOR. Uluç GÜRKAN Madencıîıs kesımınde çalışan tek yabancı serma>elı fırmada ıse yabancı fırma 20 mılyon lıralık sermayenin tamamını bulundurmak*adır. KiM YATIRIM YAPIYOR! Yabancı sermavelı ortaklıklann ülkelerıne gbre dağılımı fırma savısı bakımından ı!k sıravı 24 fırma ıle Federal Almanya'nın aldığını bel.rle mektedır. Federal Almanya'yı 20 firma Ile Bı r *^ık Amerıka, 12 fırma ıle Isvıçre, 8 fırma ıle Fransa ve 6'şar fırma ıle Italya, HoIIanda ve Avusturya izlemeK'edır Yabancı ortax'.ıklarin ülkelerıne gore dağılım venlennın yabancı sermave tutan açısından değerlendırılmesı halınde, FTansa 409 mılyon lırajla on plana çıkmaktadır. Fransa. 1975 yılında ıse 242 mıljon lırayla bu sıralamada 5 ıncı ıdi. Yabancı sermaye tutan yuıcsek ulke'er arasında, Fransa'dan sorra gelenler Bırieşık Amerı.<a, Federal Almanya, Italya ve Isvıçre olmaktadır. '' ya? ?aT a " : r n kampanyası başlanus ve bu sezonda ÇayKur'un 350 bm ton cuarında yaş çay alımı yapmaga hazırlandıgı oğrerulmısnr. Geçen yıl 850 kuruş olarai saptanar. yaş çay alun fıyatınm bu yıl 10 lıra cıvarınaa saptanmasının beilendığınl bellrten ılgılıler, ÇayKur'un bu alımlar ıçin 3,5 mılyar lıral.k odeme yapma dunımunda kalacaguu btldırmışlerdır 1976 yılında alman 305 bın ton yaş çaym 24 bın tonunun ımha edıldıgı, ÇayKurun 1976 yılı toplam zarannın ıse 1 mılyar lıraya yaklaştığı bıldınlmıştır. Çay aıimlanrun partızanca bır polıtıkayla yonlendırıldıgı ve çay uretıcısı 137 bın aıîenın sosyal bır gerçeklık olarak değıl «oy potansıyelı. olarak nıtelendığı MC donemınde, çay konusundakı uygulamalar buyuk üretıcıye destek sağlamak bıçmunde gelışmıştır. ÇayKur ve DFT tarafından yapılan bır arastırma ça> ıçın vapılan odemelerın yuzde 6rmın çay uretıcısınm yuzde 85'ıne ve yuzde 30'unun ıse çay uretiCismm yuzde 13'une japıldığını ortaya koymaktadır. Bu dengesızlıgm gerçek nedeni btlyuk ışletme sahıplerının 2,5 japragın üstundekı «pazı vapragı büyukluğunde> şeklınde nıtelenen çay yapraklarmı ÇayKur'a satmaıanndan dogmaktadır Ça> fabrıkalarının kapasıtelerınm, alımı yapılan yaş çaylarıp ışîemeye yetmedığını behrten ılgjlıl»r, bu nedenle her yıl tonlarca çaym ımha edıldığını bıldırmışlerdır. 1977 yılında almscak 350 bın ton çajın 50 bın tonunun da ımha edıltnesı beklenmektedır. Karadenız'de ça% ekıml yapılan bolgelerde ntlfusun gelınnın yuzde 34'u çay zıraatmdan saglanmaktadıt. BQ bolgede halkm gelır olanaklarını gelıştırecek ve yem olanaklar getırecek sanayı tesıslen ve yatırımlar yapümadığmdan yaş çay uretımi hızlı bır bıçımde artmaktadır. Bu çaylann bir bolümü ımha edılme pahasma satm alınmakta ve bu da ÇayKur'un zarannı yukseltmelıtedır. ÇayKur'un genel sonınlan konusundakı son ıaporunda bu gelışmelenn sonuçlan söyle açıklanmaktadır: «Yaş çay üretımınm hızla artması sonucu mamul çay stokları hızlı bır b'.çımde artma egilımı gostermektedır. Stoklann entılmesı ıçm uygun ıhracat fıyatı sağlanamamakta ve duşuk fıyatlarla elden çıkanlmasını zoranlu kılmaktadır. Stokların dusuk fıyatlarla elden çıkanlması netıcesı oluşan kurum zararlan her yıl hazıneye giderek artan bır vut olmaKtadır. Bu zararlar çogu kez. genel butçeden karşılanamamakta ve konsolıde edılerek kurum sermavesıne ıla\e edılmektedır. Ketıce olarak kummun nomınal sermayesı yukseımekte, fakat satın alma gucü zavıflamaktadır. Aynca, bu durum enîlasyonıst baskıyı da etkıli bır bıçımde arttırmaktadır • îlgılıler, çay ıhracatmın da kurum karannı yukselttığını ve üıraç edilen çaylann kaçak çay şeklınde ambalailanıp Seylan çayı ıle kanştırılarak gunev ıllermden kaçak olarak tekrar yurda girdığıni bıldırmışlerdır. 1973 yılında malıyetı 32 lıra olan çay 2,5 lıradan ıhraç edılmıştır. Daha sonra gelen voneMm cav ıhracatını dardurma kararı almıştır. Ancak 1977 yılında yenıden 30 bm ton cıvannda çay ıhraç eaılmeje hazırlanıldığı bıldırılmektedır. Şu anda dunyîı çay fıjatlarının 20 lıra cıvannda seyrettıgı, Turkıye'de ıse çay malıyetlennjn 80 lıraya \aklaştığı gozonune alındıgında ihracatm zarara gırmekten başka bır anlam taşımaj'acağı gorulmektedıt. Çav ureticısmın çaydan sağladığı gelırle ılgılı araştırmalar kuçuk ışletmelenn gelırlennın düşuk. bujuk lşletrrelenn ıse yuksek oldugunu ortaya koymuştur 5 dekara kadar olan ışletmelerde, ıs letme başına net gelır 14a5 lıra olaralc hesaplanırken, 41 ılâ 50 dekarlık ışletmelerde, ışletme başına net gelır 62 bın 640 lıraya kadar yukselmektedlr. Bu durum, dekar başına verımın buyuk işletmelerde yüksek gorülmesınden doğmaktadır. Çay ışletmelennın buyuk Işletmelerde yenl teknoloiıye da^anması gıbı bır durum soz konusu olmadığından, buyuk ışletmelerde ışletme başına verimm Tnjksek bulunma^ı, buyuk uretıc:lenn Çav Kur'a 2ö yaprağm ustundekı çay yapraklarmı daha rahat satabıldıklennın :şaretı olmaktadır. Boylece çay destekleme ahm'.armın sonuçta kuçuk uretıcıyi korumaktan çok, buvuk üretıcıye ve bolgenın egemen çevrelenne yuksek kâr sağlama anlamına geldigı belırgınleşmektedır. T firHye'nin tanmsal durenlni ortasa kotan son «Uann en dnemlı arastırması Ziraat Bankası tarafından sonuçlandınldı. Bır dcvlct hankası nlan Ziraat Bankası'nın 1973 nlında haşlattısn, ancak çeçenlerdc sonuclarının alııulıçı arastırma tarım'ial kredl tartışmalanna. tarım urunlerinın destekienmesi po/itikaiarı tartısmalanna tanı anlamı\la «nokta kovucu» nıtelıKte, Ru ronde sdylenmis olanlara en küçük bır karşı çılcma, sanılan araştırmadan sonra, artık olası değil pek YABANCI SERMAYE NEMYE YAIIRIM YAPIYOR! TUrkiye'de yabancı sermaye ekonomlnin bllinen bütun keslmlennde faaliyet gostermektedir. Faalıyet gosterilen alanlar arasında tarun, madencılik ve tunzm de bulunmaktadır. Bu olgu, aksı iddıalara karşın, yabancı sermayenın Turkıye'de onemlıce bır kısıtlama ıle karşılasmadan çalısma olanaklan bulabildiğınl gostermektedir. Kullanılan girdıler bakımından büyük olçüde dışa bağımlı olan yabancı sermayelı ortaklıklann, ıhracat yenne yerli pazara yonelmelen de bu konuda bır başka kanıt olmaktadır. Turkıye'de yabancı sermaye izınlerinın «ılke» olarak «ıhracat koşulu» ıle verılmesıne rağmen, Ticaret Bakanlığı'nın dogrudan doğruya yabancı sermayelı fırmalardan sağladığı bılgıler, bu koşuhın kesinhkle yenne getırumeuığını ve bır zorlamayla karşılaşılmadığını belırlemektedır. Yabancı sermayenin yatırımlannı yoğunlastırdığı alanlar da, Türkıye'ye yabancı sermayenin kolay gınşi yanında, ıç pazann nasıl dıkkatle ızlendığını kanıtlamaktadır. Turkiye'de yabancı sermayenin en çok rağbet ettığı ekonomık faalıyet kesimi, ımalat sanayıi olmaktadır. Bundan sonra petrol çıkannı ve rafinen ışlen gelmektedır. Fakat petrol, genel yabancı sermaye yasasmın dışında ayn bır yabancı sermaye ddzenıne tâbı olduğu ıçm, bu alanda çalışan yabancı sermayeli fırmalar 106 fırma ıçınde yer almamaktadır. 1976 yılında, 3 yabaneı ortaklıgın çalışmalannı durdurmasına rağmen, 140 mılyon lıralık bır artışla 2 mılyar J18 mılyon hraya çıkan faalıyetıne ızın verılen yabancı sermaye tutarının 2 mılyar 26 mılyon lıralık bdlumu ımalat sanayıınde bulunmaktadır Imalat sanayıın alt sektorlen ıçınde de, yabancı sermayenin en çok yoğunlaştığı alan, ıç pazann olağanustu genışledığı taşıt araçlan almaktadır. Bu seîtorde faalıyet gosteren yabancı serma5eh 8 fırmanm 1975 yılı sonunda 509 rcılyon lıra olan yabancı ortak pajları 1976 sonunda 509 mı'yon lıra olan yabancı ortak paylan 1976 sonunda 677 mılyon Lraya çıkmıştır Boylece, taşıt araçları sektoruıvlekı ydbancı sermayenin payı, Turkı>e'de faalıyetıne izın verılen toplam yabancı sermaye mıktarının yüzde 32,l'ı duzeyıne çıkmıştır Bu oran 1975 yılında yuzde 23.2 ıdı. Yabanc: sermayelı fırmalardakı yabancı ortak payır.m top^am sermayeye oranı açısından yapılan b:r değerlendırme ;se, ımalat sanayıınde yabancı sermaven.n ortalama olarak yuzde 41,3 luk bır paya sah^p olduğjnu gostermektedır Imalat sanayıınde bu ortalamanın uzennde kontrol gucuyle çalışılan se:torlerın başmda dokumagıyım gelmekted'r Tunk\e'nm bu en onemlı sanayıınde yabancı sermayenin kortrol gucü dortte liç düzeyıni bulmaktadır. Imalat sanav:mde : abancı or'agın kontrol gtlcünun yandan fazla olduğu otekı sektorler ıse, lâs"k, gıda .çk: tatun kftğıt, k:mya, elek*rık malzemeler. \e eleKtrık ıle ambalâj bıçımınde sıralanmaktadır. Yabancı sermaye yasasına *âbı fırmalann Tilrkiye'de ımalâ: sanay mden sonra ıkırjc: derecede ılgısını çeken alan hızmetler kesımı olmaktadır. Burada tunzm yatınmları on plar.da gelmektedırTarım ve petrol dışında madencılik, yabancı sermayentn şımdılık en az ılgısım çeken üretım kolları durumundadır, Tanm kesımınde toplam 2 mılyon lıra sermayelı bır fırma çaiışmalctadır. Yabancı ortağın getırdıği sermave 1 mılyon 20 bın liradır. Bunun nedeni, yabancı ortagm yıude 51 lik blr kontrol arzusudur. Araştırma, tanmdaki düzeni tüm çıplaklıpı ile serçilcrken, banka vöneticilerinin araştırmanm kamuo\una sunulmaması ıçin ellerlnden gelen çabayı gbstermeleri de bu arada oldukça ılsiııç. ^nketlere daşalı araştırma Ikl gerçeği oriaya koyuyor. Birincisi, toplam tarım kredilerl içinde, üretici kovlülere en çok kredi veren «Kurum»un tefeciler olduğu saptanmaktadır. l reticilere dağıtılan tum kredUerin varısını tefeciler vermektedir. Ozel \e dcvlet bankalannui \erdikleri kredller ancak tefeci kredisinden sonra gelmektedlr. Bu son derecc çarpıcı gerçek, üreticilerin detletin desteğinden \oksun oldııklarmı gostermektedır. Yasadıçımız rüzyılm başında sovlenen sozlere açıklık \e kanıtlar Betirmektedir Tiırkive'de gözlenen bu olgıı. Bilimin saptadifrı «tefeci empervalizuıi»nin Anadolu'daki >ayçuılığı anılan araştırmaj la kesinlesmistir. Araştırmaıun ortava ko>dugu ikınci gerçek, kredi dağılımıdır. Kredilerden en çok buyuk loprak sablplerinin yararlandiiı belirlenmlştir. Küçuk ureticl ra kendi knderiyle basbaşa kalmalrta ja da «tefrci cmper<alızmi»ne bojun eçmektedir. Ziraat Bankası'nın arastırması asunda yaklaşık olarak bilinenlere açıklık getirmektedir. Aynı zamanda güncellik de kazandırmaktadır. içinde bulunulan dönem arka arkaya tarım ürunleri destekleme politikalarının belirlendiği, taban ya da baş fivatlann açıklandığı bir dönemdir. l'stelik seçim, desteklrme politikalanna daha bir ayrı onem kazandırmaktadır. Pamuk, buğday sırada beklemektedir. Ama, şu anda gundemde çay bulunmaktadır. Yaklaşık bir milvona yakm insan çeçimini çavdan sağlarken, çaym desteklenrnesinde, ihracat ginşimlerinde. kaçakçılığında, vaş vaprakların vakılarak ^ok edilmesinde buram buram politıka kokmaktadır. Bclki de, bir miljon ki'inin o\ları önemlirtir si\asal açıdan. Ama, sağlanan destek o bir milyon için dr. daha açıkçası 140 bin çav ürelicisi aile içinde, ancak hirkaç binini ilgilendirmektedir. Ziraat Bankası'nın bulguları çavda da geçerlidır. En duşük geliri kuçük tireticiler elde ederken, destekleme politikasına konıı olan tarım ürunlerinde \e elbette çavda, asıl desteklenen bu\iık üreticiler olmaktadır. Kredi>i en yofrun kullanan onlardır. luksek fi«atlardan en çok yararlanan onlardır. Kişi hasına en \uksek gfliri elde eden hııvuk üreticilerdir. «Yuksek Ihat »erivoruz» jdnündeki sivasal propaçandalar siirekli gerçeklerle çelişmekte, .kuçük urrticinin desteklenmcsiadı altında. gerçekte Çay Ağalan» destek çük üreticilerden vana olmakta» içten davranacaksa, kucuk ureticilere daha juksek fiyat vermek zorundadır. Aksi halde, desteklenen «4ğalar» olmaktadır. Verilen fivat küçuk ureticılerin çunluk gereklerıni bile karşılamaktan uzak kalmakta. enflâs>on kuçük üretırilerin gelirlerini alıp gotürmektedir. Bunun dısında, bır ikincı almaşık da, toprakların kiralanmasından geçmektedir. Toprak reformu pihi radıkal çozumler çetiremeyen bir si>a<al iktidar «geçici çoztm» olarak topraWirı kiralaıabilir belkı de. Özetlenen genel değerlenrtirmeler, güncel konu çav için de çeçerlidir. Çay için geçerli olan daha başka çerçekler de vardır gündemde. Orneğin, iç tüketıml arttırmak yerine do\iz sıkıntısı nedenine davaadarak çay tlıraç edilmek istentnrktedir. Oysa, döSiz kazanacağız derken. milvarlarca İira zarara girünıektedJr. Çıınku, ihraç edflen çay, blrkac ay sonra kaçakçılık yoluyla geriye dönmekte, üstune «cazip marka» damgalan vurularak «yabanct» çay tüketimi artmaktadır. Kaçakçılık dışında, malivetlerin yüksek, dtinya fiyatlarının düşuk olması ihracattaki zarara ek zararlar Retirmektedir. Pekı içerde ne olmaktadır? lçerde de fazla gelen ça.v. eski dejimle «imha edılmekte», yok edılmektedır. Yok edilrae zorunlugu doçmaktadır. \ok edilen >aş çay «]• maktadır. Yas ca\ lapraklannm heclen 24 saat ıçmde fabrikalarda işlenmesi gerekmektedir. Voksa, gubre olmaktadır. Ancak, fabrlkaların kapasıtesi ureticıden satın alınan yaş çay miktarını 24 saatte ışleme>e yetmemekte. «imha» başvurulan vol olmaktadır. Kaçakçılık ıe yok etme. Işte, cephecilerin son iki yılda uyguladıklan çay poütikasının özeti. Önümüzdeki gunlerde cephecıler büyuk nutuklarla herhangi blr piyasa açamayacaklardır seçim vasakları nedeniyle. Ama, sürtkli uretıcinin desteklenmekte olduğu sanısuıı ya\ma çabasını göstereceklerdir. Seçim öncesinde. ıktidardan giderayak, üreticilerden oluşan ov potansiyeline taban fiyatları ^oluyla ulaşmaya çalışacaklardır. Belirlilrn \e belki de dah3 baska bilinmeyen nedenlerIe, umduklannı hulacaklan olasılığı çok düsuktür. Birbirbuçuk a>lık bu kısa donemden sonra, asıl üzerinele durulması gerekcn nnkta. taban fi\atlannı bellı >bntemiere. belli kosullara bağlama sorunndur. tzun donemde tartısılması cereken, sorunların «geçıci» çozüırüer dışmua ele alınmasıdır. YORUM Giderek sağlanan destek... Yalcın DOĞAN' lenmektedir. Bugün «Çar Ağalan», yann •Pamuk Ağalan, Bıığday Ağaları»... Destekleme polıtikalan gıderek sijasal iktıdarlann \arisma konusu olmuştur. Oysa. buna hem gerçek «destekleme» niteliği kazandırmak, hem de ekonomik akılcılığa don mek gerekmektedir artık sı>asal kararlar açı suırian. Bugun çav ıçin geçerli olanı, ların haşka tanmsal urünler içın uygulamak gcreKmektedir. Kooperatifleşme gibi bilinen vontem lerin dışmda. genel olarak iki veni \önteme baş\urmak zorunlu hale gelmiştir. Eğer gcrçekten «destekleme» amacı cüdülüyorsa, hıı iki yonteme iki almaşık da denıiebillr, vcnl onlemler almak zorunludur. Bunlardan ilki. farklı fiyat uygulamaktır. Sivasal iktidar «ku Maliye Bakanı banka müdürlerinden likidıte sıkıntısına çözüm bulunmasını istedi ANKABA, (Cumhuriyet Bürosu) Para sılantısının genış boyutlara ulaşması, bu nedenle projelenn Turk lırası karşılıklannin bulunamaması ekonomıyı yem bır darboğaza suruklerken, MaIıye Bakanı Yılmaz Ergenekon, Merkez Bankasında tum banka genel mudurlennden oluşan bır heyetle toplantı japmış ve «Likidıte sıkıntısına çozum bulunmasmı» ıstemıştır. Dovız darboğazından sonra Turk ekonomısi şımdı de Turs lırası bulamaz hale duşmuş ve bu nedenle yatınm harcamaları kısıtlanmıştır. Yatınm harcamaları dışında, transfer yapılacak dovız yoklugu bir yana, dovızlerı Karşılayacak Turk lıra sının da sağlanamaması karşısınaa, Maliye Bakanı Yılmaz Ergenekon, Merkez Bankasmda jaklaşık 4 saat suren bir toplantı japrmştır. İTHAL TRANSFERLERt mısyon hacmi, Merkez Bankası'nm R nısan 1977 gurüıi son haftahk durumur.da 57 mılyar 81 mılyon lıralık bır yukseklıkte gorulmu^tur. Boylece, emısyon hacmmde yılbaşmdan gunumuze değm 5 mılyar 20 mılyon lıralık bır genısleme kaydedılmış olmaktadır. Geçen yılın eş donemınde ise emısyon hacmınde 915 mılyon iıralık bır aıtış olmuştu. Banknot emısyonunun bu yıl ulaştığı nokta özellıkle msan ayı ıçındekı artışıyla rekor bır yukseklık olmasına \e geçen yıla gore artış hızının olağanustu >ukselmesıne rağmen, Cephs ıktıdarıran vıırt ıçmde ızledıgı para kredı polıtıkasının sorumsuzluğunu ortaya koymaktan uzak bulunmai;tadır. Ilerı boyutlara \ardırılan rezer\r entılmes. tedavuldekı banknot mıktarının bır kaç kat daha fazla artmasını engeılejen bır gelışme olmaş'ur. Merkez Bankası mn rezen; mevcudunun Mart ayı sonundakı düzeyınde kalmış olması halınde Banknot emısyonunun 57 mılyar yerme 59 mılvar lıranın uzennd3 çıkacağı hesaplanmaktadır Aynı bıçımde, rezervlenn yılbaşındakı se\ayesmı korumuş olması varsapldıgmda da emısyonun 65 mılj'an aşacağı gozlenmektedır. Rezervlerdeki enmeye rağmen emısyon hacmınde Cephe ıktıdannm seçim tarıhı yaklaştıkça hızlandırdığı genıs'.eme, Turkıye'nın geçmış dene yımlerınden hare.cetle >apılan ongorumlere gore hazıran aj'indan baslayarak bjyuk fıjat patlamalanna jol acacak rutehktedır. Banknot enusjonunun özellıkle kamu kunıluşlarımn finansman açı ğını kapatnak ıçm arttırıldığı dıkkate alındığında, seçımlerden sonra fıvat pallamalarını onleyebılmenın tek yolunun kamu kumluşlarının ure'tıöı mallara zam yaparak fiyatları olciukça ust bır duzeyde de oısa tutmaya çalışnıak olduğu belırlenmektedır. YENİDEN BEKLETÎLMEYE BAŞLANDI (MiLYON Tl REZERVLER MiLrON DOLAR) Son hafta 8 4 1977 Önceki haftaya (%) fark Bir yıl oncesi 9,4 1976 K MERKEZ BANKASI'NIN HAFTALIK DURUMU 1 9 7 7 En yüksek En düşuk Hesap kalemleri: A K T I F Altın ve dövız mevcudu ..: Karr.u kesımı kredılerı Oz°ı kesım ki edilen T?r nı kesımı kredılerı Dıger aktıfler (DÇM karş ) .. TOPLAM P A S t F Emısyon hacmi Doviz borçları .. .... Merkez Bansası mevduatı . ... Mevduat m'jnzam karş. Dığer pasıfer (DÇM karş.) .. Brut r e z e n l e r Net rezervier Bekle>en transfrrler öte yandan, Cephe ıktıdarınm buyuk blr propagandayla 2.5 mılyar dolar cuzeyıne çıkartılacağmı one sürduğü ınracata 'lışkın gelışmeler oldukço umut kıncıdır. Mart ajı ıhracatı 156,2 mılyon dolar olarak gerçekleşmıştır. Boylece ocakmart donemınm ıhracatı 491,9 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı suredeki ıthalatın dortte bıri duzeyinde olan bu ıhracat tutan, bır oncekı yılın eş donemıne r gore j uzde 37,0 oranında azalmıs olmak yanmda, 1974 yılmdakı duzejımn de >uzde 2,7 oranında gerısındedır. Gorunen. 2,5 rmlyar dolarlık ıhracat nıyası bır yana, 1974 yılının 1,5 rmlyar dolarUi gerçekleşmesıne de ulaşmanın hayal olduğudur. ERİME BÜYÜK 11651 S5 33T 15 917 24 580 69 104 206.591 0,7 05 1,R 10,3 0,a o,y 13 649 47 723 5 503 14 5in 46 154 17 654 85 339 16 610 24 580 69 663 11651 70 968 13.320 21.550 64.849 190.342 127.544 206.5yi 57 091 2 865 8 476 38 155 100 014 1.0 14 3 07 0 1 0,9 41R53 1025 8 691 3107S 14 899 807,.! 57 081 2 865 10 393 38 174 100 048 1 =50 917 1 156 7 405 35 521 93 134 531.6 3 680.1 690,9 Dış tıcaret açığının finansmanı ıçın, kısa vadelı borç kullanımının da yetersız kalması uzenna entılmestne başlanan rezervier, yılbaşmdan gunümuze kadarkı sure ıçındekı seyrı bakımmdan ölçülduğünde 459,7 mılyon dolarlık bır erımeyı ortaya koymaktadır Rezerv erımesı bır başka deyişle, yılbaşmda Merk<=z Bankası'nın elmde bulunan 991,3 mılyon dolarlık bınkımın >^nsı değerindsdir. Nısan ayının ılk haftasında rezervier, ithalat transferlennın yenıden bekletılmeje başlanmasına rağmen azalmıştır. Mart ayı ıçmde ithalat transferlennın yaklaşık 200 mılvon doları açılarak bekletılen mevcudun 690,9 mılyon dolara ındmlmesinden sonra, geçtığımız hafta ıçınde bu rakam yenıden 748,5 mılyon dolara yukseltılmıştır. 531 « 3 680,1 748,5 nı 1 • > 8,3 ı 2: v ' 161.4 977 i J.nn.s 903,8 DÇM'DE DURUM 18 nısan arasındakı hafta içınde bir başka ilgınç gelışme ıse Douze Çevnlebıhr Mevduat Hesaplan kanalıyla kısa TOdell borçlanmaların durumu olmuştur Yılbnşında bakuesı 1 mılyar 780 mılyon dolar olan DÇM borç'arının bugun içın ulaştığı yukseKık 2 mılyar 100 nvljon dolan bulmuştur 1977 Mlındakı gırıslerın buyuk bolumü mart avı ıçınria SFrçekİ3smış ve bu borçlar butünuyle 3 ay vadey.e gelmıştır REZERVIÎROEKİ GEli}MElER 8 nısan 1977 gunîü Merkez Bankası dunımuna göre, eldekl brüt rezorv bınkımı 531 6 mılvon rioiara kadar inmıstir. Bu birlkımın 147.7 mılyon dolan altın mevcutlanndan. 150 milyon dolan tlluslararası CHemeler Bsnkası'nın kâğıt uzennde kal&n kredjsmden, 233,9 mılyon doları ıse kıülanılabillr do\nzlerden oluşmaktadır Eldeki kullanılabilır do\ızlerle gprçekleştırılebılecek ıthaiat iki haftayla sırurUdır,